Plan Diario Guarani 7°

Plan diario
Guarani ñe’ë 7
SÉPTIMO GRADO-EEB
Edita: © Editorial En Alianza
Juan de Salazar 486 entre San José y
Boquerón
Telefax: (021) 22 22 15 (R. A.)
Presidenta: Carmen Da Costa de Galeano
Gerente de edición: Yenny Y. González Trinidad
Preedición: Yenny Y. González
Edición: Vilma Mariela Otazú M.
Elaboración: Angélica Beatriz Saucedo Machuca
Corrección: Estela Peralta de Aguayo
Agosto del 2021
Asunción – Paraguay
2
Jehechauka’ypy - Presentación
Romoçuahë peëme ko tembiapo mbo’epy rehegua, roipytyvõ haçua

penerembiapo mbo’ehaokoty reheguáva.
Roikuaa ko tembiapo hasy ha ijetu’uha: ojeporavova’erä opaichagua
marandu mbo’epy rehegua, oñehesa’ÿijo, oñemyesakä ha
ojepy’amongetava’erã tembiapo ojejapótava mbo’ehaokotýpe.
Avei, oñemoïva’erä tembiaporä iporäporävéva mbo’ekuaa ha
jehepyme’ë reheguáva ikatu haçuáicha temimbo’ekuéra ikatupyryve
ohóvo.
Pe mbo’epy mbo’ehaokotypegua ha’e ha ome’ë mbo’ehárape oñeha’ä
haçua ohechauka ikatupyrykue temimbo’ekuérape ikatu haçuáicha
oçuahë pe mbo’epy añetetépe.
Upévare, Editorial En Alianza ko Guía práctica de planificación diaria
guaranimegua ombotapereko penerembiapo ko aponde’a rupi,
peiporu haçua ha pemombareteve oñeikotevëva. Ko aponde’a (plan)
ombojoapy umi katupyryrä ojeruréva Tekombo’e ha Tembikuaa
Motenondeha (MEC) ha aranduka Guarani ñe’ë 7-me oñeme’ëva ko
mbo’esyrýpe çuarä.
Roha’arö ko tembiapo penepytyvö ha penemoirü mbo’ehaokotýpe
ikatu haçuáicha temimbo’ekuéra oñepyrü oikümby, oñe’ë ha oiporu
meme guarani ñe’ë.
Jesarekopyrä: Ko 🔊 ícono rupive ojehechauka hína

moömoöpa ikatu avei oñemba’apo temimbo’ekuéra ndive
oñe’ë, oñomongeta, omba’emombe’u (oralidad)
oñeñe’ëkuaave haçua guaraníme.
Kuatiañe’ë Róga En Alianza
3
► MBO’EPY 1 | UNIDAD 1
💬Área. Guaraní [40 minutos]
Mbo’epyrä - Tema 1. Ñomongeta-Diálogo
Unidad temática: Ñomongeta. Diálogo. Ñaikümby ñahendúva.
Comprensión oral
Katupyryrä - Capacidad Jehepyme’ë jehechakuaáva -

Indicadores
 Oikũ mby mba’épa  Omombe’u mba’épa ojapo
oje’ehína ichupe ojotopáramo iñirũ ndi.
hogapypeguáre,  Omombe’u mba’éichapa
imbo’ehaoreguáre ha oñomomaitei ivesinokuéra ndive.
ambue mba’e oikóva ijere  Oikuaa mba’éichapa
rehe. (Comprende oñomomaitei hogaygua ndive.
situaciones presentadas  Oikuaa mba’éichapa
en el hogar, escuela y en oñomomaitei iñirũ ndive.
otros lugares donde se  Oikuaa mba’eichagua
jehaipyrépa ohendu.
desenvuelve).
 Ohendu hapichakuérape oñe’ẽ
jave.
 Oha’arö oñe’ẽ haçua oje’e vove
ichupe.
Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia rogue 8

ha 9, haiha, ogykehai, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape toñemboysýi ojoapykuéri ha

ñañembosarái «pumbyry oñembyaíva»: Ja’e peteĩ marandu
temimbo’e tenondetegua ijapysápe ha kóva he’i jevyva’erã
hapykuepeguápe. Ipahaitepegua omombe’u ohenduva’ekue.
 Opa rire ñembosarái, ñañomongeta mba’épa oikora’ẽ ajeve
nosẽporãi marandu oje’e ypyva’ekue.
 Ñaguenohẽ ñande aranduka Guarani ñe’ë 7 ha jajesareko oĩva
kuatia rogue 8 ha 9 rehe, ñamaña hérare: Ñomongeta, avei
ta’angáre ha ñamoñe’ẽ, temimbo’ekuéra he’i umi oimo’ãva,
upéi ñambohovái oñemba’eporandúva:
‒Mba’eichagua ñe’ẽpa oiporu ha’ekuéra.
‒Reiporúvapa ko’ã ñe’ẽnguéra.
 Ñamoñe’ë marandu kuatiarogue 9 oguerúva ijyképe, vore
ojeheróva Ñamoñepyrü ikatu haçuáicha jaikuaave ko mbo’epy
atýpe jahechátava. Avei jajapo tembiapo vore Ñamotenonde
oguerúva.
4
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape ñamoñepyrütaha
mbo’epyrä peteïha, ñaikũ mbýta ñahendúva ha jaikuaavéta
Nomongeta rehegua.
Ñahesa’ÿijo - Desarrollo | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia

rogue 128, ogykehai, haiha, reproductor de audio, kuatiahai,
mbogueha ha mba’e.
Ñahendu mboyve ︳Antes de escuchar

 Jaipeka ñande aranduka rogue 10-pe.
 Jajerure temimbo’ekuérape toma’ë porä kuatia rogue
pukukuére ha ñamombe’u chupekuéra ko ta’anga’i 🔊 he’iseha
Ñahendu mboyve, upévare ñañamindu’u raëta jaikuaavavoíre.
 Ñamoñe’ë porandukuéra ha ñaipytyvö temimbo’ekuérape
ombohovái haçua:
‒Mba’épa rejapo rejotopáramo ne irũ ndive.
‒Mba’éichapa reñomomaitei ne vesinokuéra ndive.
 Ñahendu opavave ombohováiva, upéi ñamohu’ä ha ñamoï peteï
ñe’ëme. Jajerure avei temimbo’ekuérape tahe’i mba’érepa
oimo’ä oñe’ëta ñahendútava.
 Ja’e temimbo’ekuérape ñahendutaha peteï ñomongeta ha
ñaikümby haçua iporä:
‒Jajapysaka porä kirirïhápe.
Ñahendu ︳Escuchamos
 Ñahendu ñomongeta (jehaipy hesegua oï kuatia rogue 128-pe).
Ñahendupa rire ︳Después de escuchar

 Ñambohovake temimbo’ekuéra remimo’ä ñahendúvare ha ja’e
ojavýpa térä oiko ha’ekuéra he’i haguéicha.
 Ñamyesakä ñe’ë nañaikümbyporäiva ojeporúva
ñahenduva’ekuépe.
 Ñañomongeta ñahendúva rehe mba’eporandu rupive:
‒Mba’eichaguápa pe jehaipyre ñahenduva’ekue. Mba’érepa.
‒Mba’érepa oñe’ë ñomongeta.
‒Mba’épa he’i isy Sebastián-pe.
‒Mávandipa Sebastián ohóta mbo’ehaópe.
‒Mba’éichapa oñomomaitei Sebastián iñirũ ndive.
‒Mba’e aravópepa oñomomaitei hikuái karai Matías ndive.
5
 Marandu ko vorepeguarõ ja’e temimbo’ekuérape ñomongetápe
oïha tapicha omombe’úva oñandúva, oimo’äva ha opa
oikuaaukaséva.
Ñemohu’ä - Cierre | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia rogue

128, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Ñamoñe’ë tembiapokuéra aranduka rogue 10-pe oïva ha jaheja

temimbo’ekuéra tomba’apo ha’eño.
 Ñamombe’u ñomongeta oñemboheteha mbohapy hendápe:
ñepyrü, hete ha paha. Ikatu oñe’ë mokõi térä hetave tapicha.
Aranduchauka - Evaluación
 Oñondivepa, ñamone’ë tembiapo jajapova’ekue ha jahepyme’ë.

Oïvaírõ, ñamyatyrö.
 Ipahaitépe ñaporandu temimbo’ekuérape: Mba’éichapa
peñeñandu pemba’apo aja, mba’épa nahesakãi, mba’érepa,
mba’épa peikuaaseve.
Tembiporu jehepyme’ërä - Procedimientos e instrumentos

evaluativos
 Observación: RSA. Lista de cotejo

 Prueba: Prueba oral
6
►MBO’EPY 2 | UNIDAD 1
Mbo’epyrä - Tema 2. Ñañomongeta - Dialogamos
Unidad temática: Ñomongeta. Diálogo. Ñañe’ëkuaa. Expresión oral
Katupyryränguéra - Jehepyme’ë jehechakuaáva -

Capacidades Indicadores
 Ohechakuaa mba’éichapa  Oikuaa mba’éichapa
oporomomaiteiva’erã oporomomaiteiva’erã
ojesarekohápe mávandipa ojesarekohápe mávandipa oĩ.
oĩ ha mba’eichahápepa  Oikuaa mba’éichapa
ojojuhu hikuái. (Identifica oporomomaiteiva’erã
formas de saludo teniendo ojesarekohápe moõpa oĩ.
en cuenta el interlocutor y  Omoñe’ẽ ha omoĩmba maitei
el contexto). rehegua.
 He’i mba’épa hembiapo  Omoñe’ẽ ha omoĩmba
ha’e ha hogayguakuéra mba’éichapa oñomomaitei
hogaygua ndive.
opavave aravópe.
 Oikuaa mba’éichapa
(Comenta acerca de las
oñomomaitei iñirũ ndive.
actividades que realiza y
 Ojapo ñoha’anga iñirũ ndive
las que realizan sus
oñomomaiteíramo oñondive.
familiares durante  Omohenda hekopete he’íva.
diferentes momentos del  Omohenda he’íva oikuaa rupi
día). mávandipa oñe’ẽ.
 Ojepy’amongeta mba’éichapa
oñe’ẽjepi ijavegua ha ikakuaaçua
ndive.
Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ẽ 7, kuatia rogue

11, ta’anga (ryguasume, Jasy Jatere ha jasy mbyjakuérandi), ogykehai
 Jahechauka temimbo’ekuérape ta’anga ha jajerure chupekuéra

tahe’i mba’e aravórepa ombojoja. Ñaha’arõ he’i péicha:
ryguasume-pyharevete, Jasy Jatere-asaje, jasy ha mbyjakuéra-
pyhare. Nombohováiramo hikuái ñaha’arõháicha, ñaipytyvõ
chupekuéra.
 Ñaporandu temimbo’ekuérape mba’épa oimo’ä hikuái
jaikuaavéta ko árape.
 Ñamombe’u ko árape ñañomongetátaha ha jaiporu poräta
ñe’ënguéra aravo rehegua ñaporomomaitei haçua.
7
Ñahesa’ÿijo - Desarrollo | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7,
ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Jajesareko ha ja’e mba’emba’épa jahecha aranduka rogue 11-

me.
 Ñamoñe’ë temimbo’ekuéra ndive tembiapo peteïha ha
ñaipytyvõ chupekuéra ojapo haçua. Upevarä, ñamba’eporandu
chupekuéra:
‒Mba’éichapa ñaporomomaitei pyharevekue.
‒Mba’éichapa asaje jave.
‒Ka’arukue mba’éichapa naporomomaitei.
‒Ha pyhare.
 Ja’e chuepekuéra marandu oúva arandukápe: Hetaichagua

maitei jaiporukuaa: Che maitei ndéve/peẽme. Che maitei rory
ndéve. Che roryete nde rechávo karai, kuñakarai. Maitei
horyvéva peteĩteĩ ha opavavévape çuarã.
 Ñañeha’ä ha jaiporu ko’ä maitei oñondivepa, mbo’ehára ha
temimbo’ekuéra, peteï ñoha’anga mbykymi rupive. Peteï oiko
karai térä kuñakaraírõ, ambue oiko mitäkuña térä mitärusúrõ.
Jajapokuévo jaiporu maitei opa aravopegua.
 Jahesape’a ñane remimbo’ekuérape taimandu’a hikuái maitei
ojoavyha ñañe’ë jave ñande avegua ndive ha ñande
kakuaaçuándi. Upévare jajesareko poräva’erä. Ja’e avei
chupekuéra ñoha’anga jajapo jave ñañe’ë, ñamaña ha
jaku’eva’erä hekopete oñeikümby poräve haçua ja’eséva, ikatu
ñañemonde avei umi avárõ jaikovaramóicha.
Ñemohu’ä - Cierre | Pytyvörä: ao kuñakarai ha karai oiporúva, haiha,

kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Oçuahë mboyve ko ára jajeruréma temimbo’ekuérape togueru

hógagui opaichagua ao ojapo haçua ñoha’anga.
 Ja’e temimbo’ekuérape toñembyaty aty’ípe omba’apo haçua
tembiapo mokõiháme ojerurévare. Oiporavova’erä ha’ekuéra
ñoha’anga ojaposéva:
‒Mitãkuña oñomomaitei jave pyhareve isy térã ikakuaaçua
ndive.
‒Mitãkuimba’e oñomomaitei jave kánchape hapicha ijavegua
ndive.
‒Reñomomaitei jave ne vesinokuéra ndive.
‒Reñomomaitei jave ka’aruete nde ru ndive térã nde kakuaaçua
ndive.
‒Kuñakarai oñomomaitei pyhare hapicha kuñakarai ndive.
8
 Ojapopa rire ñoha’anga, omba’apóta hikuái arandukápe,
tembiapo mbohapy ha irundyháre ha’eño. Upéi ñahendúta
mba’éichapa ojapóra’ë hikuái.
 Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu:

Mba’éichapa peñeñandu pejapo aja tembiapo, mba’épa
nahesakãi, mba’érepa, mba’épa peikuaaseve.

evaluativos

Mbo’epyrä - Tema 3. Oñomongeta vesíno - Diálogo entre
vecinos
Unidad temática: Ñomongeta. Oñomongeta vesíno. Diálogo entre
vecinos. Ñaikũ mby ñamoñe’ẽva. Comprensión escrita

Indicadores
 Ombojoaju umi mba’e  Omoñe’ësyry ñomongeta.
ojuhúva jehaipyrépe umi  Ohechakuaa mba’érepa oñe’ë
mba’e ha’e oikuaavavoi jehaipyre ñomongetaregua.
ndive. (Relaciona los  Ombopu porã taikuéra oïva
hechos ocurridos en el ñomongetápe.
texto con su experiencia  Oikuaa mavamávapa oñomongeta
personal). moñe’ëräme.
 Omombe’u mba’épa oiko
moñe’ẽräme.
 Omoñe’ẽ ha ombojoaju ñe’ẽjoaju
ohóva ojuehe.
9
 Omoñe’ẽ ha omohenda
oikohaguéicha. moñe’ẽräme.
 Ombohovái hekopete
porandukuéra.
 Omombe’u hemimo’ã oikóvare
ñomongetápe.
 Omombe’u mba’éichapa heko
ojesarekohápe mávandipa
ojojuhu.
Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia rogue

12, ñe’ëryru, ogykehai, haiha
 Jahai ogykehaípe ko’ä ñe’ë ha ñamyesakä mba’épa he’ise

ñe’ëryru rupive:
‒oñembyai. Se estropeó, se descompuso.
‒remyatyrõ. Componer, arreglar.
‒nomoro’ysãporãi. No enfría bien.
‒ñañopytyvõ. Nos ayudamos.
 Temimbo’ekuéra ndive jaiporu ñe’ënguéra jaikuaa ramóva. Upéi
ñaporandu chupekuéra mba’érepa oimo’ä oñe’ëta jehaipyre ko
árape jahesa’ÿijótava.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape ñamoñe’ëtaha
moñe’ërã hérava «Oñomongeta vesíno» ha jajapóta opaichagua
tembiapo ikatu haçuáicha hesakã porã ñandéve ko mbo’epy.

rogue 12-14, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
Ñamoñe’ë mboyve ︳Antes de leer

 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka iñaranduka rogue 12-me.
 Ja’e chupekuéra tojesareko porã mba’eichagua ta’angápa
oguereko jehaipyre ha mba’épa ikatúne he’i hikuái.
 Ñamba’eporandu oïháicha mbo’epy ñepyrüme ha ñahendu
temimbo’ekuéra ombohováiva:
‒Mba’épa rejapo rejotopa jave ne vesíno ndive.
‒Oĩ porãpa oñeipytyvõ vesinokuérape.
 Ñamombe’u ko’áça ñamoñe’ëtaha moñe’ërã hérava, kiriïhápe
raë ha upéi katu ñamoñe’ë hatä syryrýpe.
Ñamoñe’ë ︳Leemos
 Jajerure temimbo’ekuérape toñomoirü mbohapy mbohapy
omoñe’ë haçua ñomongeta jehaipyrepegua, peteï oikóta
Míaramo, ambue isýrõ ha ambue karai Marioramo.
10
 Jagueromandu’a chupekuéra mba’éicha ñamoñe’ëva’erä
jehaipyre hekopete:
‒Ja’e porã ñe’ënguéra.
‒Ñamoñe’ë syryry.
‒Ñamoñe’ë oñehendu haçuáicha.
‒Ñamombarete térä ñamokangy ñamoñe’ëva jehaipyre
omoçuahësévaicha.
‒Ñañembo’y porä.
‒Ñamombarete moñe’ërä he’íva jaku’e, ñamaña ha
jahechaukáva rupive.
 Ñahendu temimbo’ekuérape omoñe’ëvo ha ñaipytyvõ umi
oikotevëvape.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko jehaipyre ha’eha
ñomongeta, upéicha rupi oiko ñombohovái: peteï oñe’ë ha
ambue ombohovái. Avei ojeporu taikypuku (raya ‒) ojehechauka
haçua mavahápa oñe’ëtahína.
Ñamoñe’ëmba rire ︳Después de leer

 Ñanemandu’a mba’épa he’i temimbo’ekuéra oikótaha
moñe’ëräme ha jahecha upéichapa térä ndoikói upe
oimo’äva’ekue hikuái.
 Ñamyesakä ñe’ënguéra ojeporúva jehaipyrépe.
 Ñañomongeta porandu rupive jehaipyrépe oikóvare:
‒Mávapepa oho oheka Mía.
‒Mba’eräpa.
‒Mba’épa ojapo karai Mario.
‒Mba’érepa ndohejái ojepaga ichupe.
‒Iporäpiko péicha vesinokuéra oiko.
 Jajerure temimbo’ekuérape tahe’i jevy mba’emba’épa oiko
jehaipyrépe.
 Ñaporandu avei chupekuéra mba’éichapa ojogueraha, oiko,
vesinokuéra ndive, hogayguakuéra ndive ha iñangirünguéra
ndive.
 Ñamoñe’ë marandu arandukápegua: «Ñomongeta rupive ikatu
jaikuaa porãve maymávape. Ikatu ja’e ha jaikuaa oñeñandúva,
ojeipotáva ha hetave mba’e».
Ñemohu’ä – Cierre | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia rogue

13-15, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ja’e temimbo’ekuéra omba’apotaha oñondive aty’ípe,

ojapova’erä tembiaporä oïva kuatia rogue 13 ha 14-pe:
‒Rembojoaju ñe’ẽjoaju ohóva ojoehe.
‒Rembopapapy remohenda haçua oikohaguéicha.
‒Rehaiguy mávapa he’i.
11
‒Rehai porandu ã mbohováipe.
‒Rembohovái oñeporandúva.
‒Rehai A, añetéramo, ha J, japúramo.
‒Rehai ne remimo’ã ko mba’e oikóvare.
‒Remombe’u mba’éichapa nde reko rejesarekohápe mávandipa
rejojuhu.
 Jaguata temimbo’ekuéra apytépe, jahechárõ oikotevëva
ñaipytyvõ chupekuéra.


evaluativos
 Observación: RSA - Lista de cotejo

 Prueba: Prueba escrita
12
Mbo’epyrä - Tema 4. Tero/téra hetepy rupi – Sustantivo según
su estructura
Unidad temática: Ñomongeta. Ñe’ẽtekuaa. Gramática
Katupyryrä - Capacidad Jehepyme’ë jehechakuaáva –

Indicadores
 Oipuru hekopete umi ñe’ẽ  Oikuaa mba’épa he’ise tero/téra.
oporombohérava. (Utiliza  Ohechauka tero/téra retepy.
correctamente las  Oikuaa mba’eichagua terópa oĩ
palabras que nombran). ñe’ẽjoajúpe.
 Ombojoaju hekópe téra/tero oĩva
ñe’ẽjoajúpe.
 Ojapo terajoaju ha tero apesã.
 Oiporu hekópe tero/téra
ohaikuévo.
Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia

rogue15, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha
 Ñañembosarái tutifruti: Jajerure temimbo’ekuérape tojapo ko

ta’anga oñemohendáva ikuatiahaípe:
Téra Terajoap Tetä Táva Yva Sa’y
y
Jaiporavo peteï tai ha ja’e chupekuéra tohai ojejeruréva,

techapyrä: A (téra: Arami; terajoapy: Acosta; tetä: Argentina…).
Ojapoparaëvéva hekopete oraháta jepopete hatä
ikatupyryhaguére.
 Ñaporandu temimbo’ekuérape oikuaápa mba’eichagua ñe’ë
jaiporu ñembosaráipe.
 Ñagueromandu’a chupekuéra umi ñe’ë ha’eha tero/téra ha ko
árape jaikuaavéta mba’eichatépa oñemboja’o ha mba’éichapa
jaiporuva’erä.

ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka iñaranduka rogue 15-pe.

Oñondivepa ñamoñe’ë marandu tero/téra rehegua: Tero/téra –
Sustantivo: umi ñe’ẽ ojeporúva ombohéra haçua ava, mymba,
ka’avo, mba’e térã temimo’ã.
13
 Jaheka tero/téra techapyrä.
 Ñamombe’u avei mba’éichapa oñemohenda hetepy rupive,
upevarä ñamoñe’ë marandu arandukapegua tero rehe.
 Jahai ogykehaípe heta tero/téra ha jajerure temimbo’ekuérape
tahe’i mba’eichaguápa.
 Oñondive, temimbo’ekuéra ha mbo’ehára, jajapo ñe’ëjoaju umi
terógui. Ñagueromandu’a chupekuéra Ñe’ẽjoaju ojehaívo
ogueraha manteva’erã tero/téra.
 Jahai ñe’ë ogykehaípe ha jajapo chuguikuéra terajoaju ha tero
apesã.
Ñemohu’ä - Cierre | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, ogykehai,

haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Ñamoñe’ë tembiaporä oïva kuatia rogue 15 ha 16-me ha ja’e

temimbo’ekuérape mba’éichapa ojapova’erä.
 Jajerure temimbo’ekuérape tomba’apo ha’eño ha opavave
ojapopa vove jahecháta oñondive oïporäpa.


evaluativos

14
Mbo’epyrä - Tema 5. Mbojojaha peteĩha: Achegety tee –
Primera regla: Alfabeto oficial
Unidad temática: Ñomongeta. Haikatu. Ortografía
Katupyryrä – Capacidad Jehepyme’ë jehechakuaáva –

Indicadores
 Ohechauka ohaikuévo:  Oikuaa guarani ñe’ẽme oĩha 33
oikuaaha umi normatíva ñe’ẽpu tee ojehechaukáva 33
ojeporu haçua taikuéra. taipu rupive.
(Demuestra en su  Ohechakuaa Guarani ñe’ẽ
redacción que conoce la Rerekuapavë omoneĩ avei d, f, ha
normativa de uso de las ll ojehai haçua ñe’ẽ oúva ambue
letras). ñe’ẽgui.
 Ohechakuaa guarani achegety
teépe ndaiporiha taipu ipu’ỹva,
ipukõiva térã ñe’ẽpu
ojehechaukáva mokõi taipu
rupive.
 Omhenda umi tai ndaha’éiva
achegety guaranimegua.
 Oikuaa umi normatíva taikuéra
jeporu porã rehegua.
 Ohechakuaa umi taipu omoneĩva
Guarani Ñe’ẽ rerekuapavẽ.
 Ohai porã ñe’ẽ oiporúva taipu ll, f,
d.

17, ta’anga opaichagua (ype, chavurro, kavaju, jakare, tupa, ñati’ü…),
ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jahechauka temimbo’ekuérape ta’anga ha ñaporandu

chupekuéra mba’éichapa héra. He’i porärö jahai ogykehaípe ha
ñamongora tai ñepyrüha.
 Jajerure avei chupekuéra tahe’i mba’épa oimo’ä jaikuaavéta ko
árape ha mba’érepa oimo’ä upéicha.
 Ñahendupa rire temimbo’ekuéra he’íva ñamombe’u mbo’epy ko
arapegua: Mbojojaha peteĩha: Achegety tee. Ja’e avei
chupekuéra mba’érepa iporä jaikuaa taikuéra guaranimegua ha
jaiporu hekopete.
15
rogue 17, achegety guaranimegua afíche, ogykehai, haiha, kuatiahai,
mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape tojesareko afíchere ha ja’e oñondive

taikuéra réra. Ja’e jevyjevy opyta peve iñakäme.
 Ja’e temimbo’ekuérape toipeka iñaranduka rogue 17-me ha
jajerure chupekuéra tahe’i mba’épa ohecha.
 Ñamombe’u chupekuéra mbojojaha peteĩha achegety tee
guarani rehegua, upevarä ñamoñe’ë marandu oïva aranduka
rogue 17-me: Guarani ñe’ẽme oĩ 33 ñe’ẽpu tee ojehechaukáva
33 taipu rupive. Umíva hína: a - ã - ch - e - ẽ - g - g̃ - h - i - ĩ - j -
k - l - m - mb - n - nd - ng - nt - ñ - o - õ - p - r - rr - s - t - u - ũ - v
- y - ỹ - ’ (puso). Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ omoneĩ avei d, f, ha
ll ojehai haçua ñe’ẽ oúva ambue ñe’ẽgui. Guarani achegety
teépe ndaipóri taipu ipu’ỹva, ipukõiva térã ñe’ẽpu
ojehechaukáva mokõi taipu rupive.
 Ñaporandu temimbo’ekuérape:
‒Oĩpa taipu ipu’ỹva guarani achegety teépe.
‒Mboy taipúpa oĩ guarani achegetýpe.
‒Mba’e taikuérapa Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ omoneĩ ojeporu
haçua ñe’ë oúva ndaha’éiva guarani tee.
 Jahai achegety España ñe’ëguáva ogykehaípe ha jajerure
temimbo’ekuérape tohechakuaa umi tai ndaipóriva guaraníme,
upéi ñamongurusu umíva.
 Ja’e avei chupekuéra tahe’i tai guaranimegua noïmbáiva ha
jahai.
 Jahai ñe’ë oguerekóva ko’ä tai: d, f ha ll, temimbo’ekuéra ndive
ogykehaípe.

17, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ja’e temimbo’ekuérape omba’apotaha ha’eño, ojapóta

tembiaporã oïva aranduka rogue 17-me. Upevarä ñamoñe’ë
hendivekuéra ojejeruréva ha ñamyesakä mba’épa ojapova’erä
hikuái:
‒Remongora umi tai ndaha’éiva achegety guaranimegua.
‒Rembohovái.
‒Rembosa’y umi taipu omoneĩva Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ
avei.
‒Rehai ñe’ẽ oiporúva taipu ll, f, d.
 Opavave ojapopa vove, jajerure temimbo’ekuérape tomoñe’ë hembiapo ha
oñondivepa jahecha oï poräpa.
16
mba’éichapa peñeñandu pejapo aja tembiapo, mba’épa

evaluativos

17
Mbo’epyrä - Tema 6. Ñomongeta - Diálogo
Unidad temática: Ñomongeta. Jahaikuaa. Expresión escrita
Katupyryränguéra - Jehepyme’ë jehechakuaáva –

 Omombe’uhápe hembiapo  Oikuaa mba’épa he’ise
hogapýpe, imbo’ehaópe ñomongeta.
ha opa tenda ha’e oikoha  Ohechakuaa ñomongetápe
rupi. (Escribe un texto katuete oĩha peteĩ térã hetave
para contar sus ohendúva pe oje’éva.
actividades realizadas en  Ombopapapy ñe’ẽjoaju ha
la casa, la escuela y su omohenda porã ñomongeta.
entorno inmediato).  Ohai ñomongeta omohendáva.
 Ohai mba’épa ojapo  Omoĩmba hekópe ñomongeta.
 Ohai hekópe iñirũ ndive peteĩ
hogaygua, iñirũ nguéra ha
ñomongeta.
ambue hapicha ikuaahára
ndive. (Describe sus
actividades realizadas con
sus familiares, amigos y
conocidos).

18, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ñañemomandu’a ñomongeta ñamoñe’ëva’ekuére ha upéi

jajapova’ekue chugui ñoha’anga, ko’ä porandu rupive:
‒Máva mávapa oñe’ëkuri.
‒Mba’érepa oñe’ëkuri hikuái.
‒Mba’éicha jahechakuaa mávaitépa oñe’ëhína.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape jahaítaha peteï
ñomongeta ha jajapokuévo jaiporúta hekopete tero ha taikuéra
achegety guaranímegua.

rogue 18 ha 19, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka aranduka rogue 18 ha 19-

re, tomaña porä ha tahe’i ohecháva.
 Ñamombe’u chupekuéra mba’épa ñomongeta, upevarä
ñamoñe’ë marandu oïva arandu rogue 18-pe.
18
 Ñamoñe’ëve marandu arandukapegua jahechauka haçua avei
ha mba’éichapa ojehai ñomongeta.
 Ñamoñe’ëmba rire, jahechakuaa ko jehaipyre noïporäiha ha
ñañopytyvö ñamoï haçua hekopete: temimbo’ekuéra he’i ha
mbo’ehára ohai ogykehaípe.
 Jajerure temimbo’ekuérape tomaña ta’anga togue 19-pe oïvare
ha tahe’i mba’érepa oimo’ä oñe’ë hikuái.

18 ha 19, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jajapo aty’i mokõi mokõi temimbo’ekuéra oñopytyvõ haçua ha

tojapo hikuái tembiapo arandukápe papapy mokõiha guive
irundyha peve. Ñamoñe’ë ha ja’e chupekuéra mba’épa
ojapova’erä:
‒Rehai ñomongeta remohendáva.
‒Remoĩmba ñomongeta.
‒Reñomongeta ne irũ ndive pene rembiapo rehe ha upéi pehai
peteĩ ñomongeta.


evaluativos

 Portafolio de evidencias - Rúbrica
19
MBO’EPY 7 | UNIDAD 1
Mbo’epyrä - Tema 7. Aikuaavéma - Autoevaluación
Unidad temática: Ñomongeta. Diálogo. Aikuaavéma. Autoevaluación

Indicadores
 Ohechauka oikuaaha  Oikuaa mba’eichagua térapa oĩ
oñeme’ëva’ekue Unidad ñe’ẽjoajúpe.
1-me: Ñomongeta.  Omohenda hekopete ñomongeta
(Demuestra habilidades oikohaguéicha.
aprendidas durante el  Ombohovái hekópe
desarrollo de la Unidad 1: oñeporandúva.
Diálogo).  Oipuru porã teroteĩ ha terajoaju
kuatiahaípe.
 Ojapo hekópe ñe’ẽjoaju terógui.
 Ohai hekópe peteĩ ñomongeta
ikuatiahaípe.

12 ha 21, ta’anga (kuarahy resë, karu ojehechahápe asajeha, jasy ha
mbyjakuéra), kuatia’atä (ko’ä ñe’ë ipype: mba’éichapa neko’ë,
mba’éichapa pendeasaje, mba’éichapa pendepyhare), ogykehai,
haiha ha mba’e
 Jahechauka temimbo’ekuérape ta’angakuéra ha avei

ñe’ënguéra oïva kuatia’atäme ha jajerure chupekuéra tomoirü.
Techapyrä: ta’anga kuarahy resë- mba’éichapa neko’ë.
 Ja’e avei chupekuéra taimandu’a mbo’epykuéra
ñame’ëmava’ekue ko Unidad peteïháme ha mbo’ehára ohai
ogykehaípe: ñaikümby ñahendúva, ñañomongeta ñoha’anga
rupive, ñaikümby ñamoñe’ëva, jaiporu tero ha taikuéra guarani
achegetypegua ha jahai ñomongeta.
 Ñamombe’u maeräpa ko mbo’epy: ko árape jahechaukáta
jaikuaavemaha umi mbo’epy jahechava’ekue.

 Jajerure toipeka hikuái iñaranduka rogue 20 ha 21-me,

tojesareko ohechávare ha tomombe’u mba’épa ojuhu.
20
 Ja’e chupekuéra tomoñe’ë kirirïhápe jehaipyre «Sebastián ha
Marcelo». Jajapo oñondive tembiapo peteïha.
 Jaheka temimbo’ekuérape iñirürä ha jajerure tomoñe’ë hatä
jehaipy, peteï oikóta Marcelo-rõ ha ambue Sebastián-rõ.
 Ñañe’ë jehaipyrépe oikóvare porandu rupive:
‒Maerãpa Marcelo ohenói Sebastián-pe.
‒Moõpa oikóta kampaménto.
‒Mba’éicha upe tenda.
‒Mavamávapa ohóta kampamentohápe.
‒Mba’épa ojejapóta avei kampaméntope.
‒Mba’e ombohovái Sebastián Marcelo-pe.
‒Iporäpa mitärusu oporanduraë isy ha itúvape ikatúpa ojapo opa
mba’e.
 Jajerure temimbo’ekuérape tahe’i jevy jehaipyrépe oikóva.
 Jaiporavo ñe’ëjoaju moñe’ërämegua ha ñaporandu chupekuéra
mávapa he’i, Marcelo térä Sebastián.
 Ñamoñe’ë jevy ñomongeta ha ñamongora terokuéra oiporúva.
 Jahai ogykehaípe umi tero jatopava’ekue ha ñamohenda teroteï,
terajoahu, tero jehe’a ha tero apesärõ. Upéi jajapo chuguikuéra
ñe’ëjoaju.

20 ha 21, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Ja’e temimbo’ekuéra omba’apotaha ha’eño ha’e rupi ko

tembiapo peteï aranduchauka. Ñamoñe’ë hendivekuéra ha
ñamyesakä tembiapo ojapótava hikuái papapy mokõiha guive:
‒Rembopapapy remohenda haçua oikohaguéicha, rejapóta
tembiaporã oïva aranduka rogue 17-me.
‒Remogora mávapa he’i.
‒Reguenohẽ ñomongetágui.
‒Rejapo ñe’ẽjoaju umi terógui.
‒Rehai peteĩ ñomongeta nde kuatiahaípe.
 Ojapopávo, jajerure chupekuéra tohechauka mbo’ehárape
hembiapo ohepyme’ë haçua.


evaluativos
21
 Portafolio de evidencias – Rúbrica
22
Mbo’epyrä - Tema 1. Aikove aja - En vida
Unidad temática: Ida Talavera ñe’ẽyvoty. Poesía de Ida Talavera.
Ñaikümby ñahendúva. Comprensión oral

 Ohechakuaa umi  Oikuaa mba’e rehetépa
ohendúva: (Reconoce en oñe’ẽtahína umi ohendúvape.
textos escuchados):  Omombe’u mba’épa oje’e pe
He’iha pe oñeha’arõva ohendúvape.
ichugui (Que expresa la  Ohendu ñe’ëpoty rehegua.
intención comunicativa  Oikuaa mba’épa oje’ehína pe
del texto). ñe’ëpotýpe.
 Oñemoñepyrũ ha pe  Oikuaa mba’épa he’ise umi ñe’ë
marandu ojekuaavaguivoi oje’éva ñe’ëpotýpe.
ha oñemohypy’ũ ha ohóvo  Ohechakuaa temiandu ñe’ẽpotýpe
(Que comienzan con oĩva.
información ya conocida  Oikuaa mba’épa oje’ehína pe
sobre la cual se va ñe’ẽrysýipe.
profundizando).  Ohechakuaa mba’e
ñe’ẽporãhaipyrépa oĩ ñe’ẽpotýpe.

22 ha 23, ogykehai, haiha
 Ñaporandu temimbo’ekuérape mba’e ñe’ëpoty ha ñe’ëpapára

réra imandu’a. Jahai ogykehaípe he’íva hikuái.
 Jajerure chupekuéra tojesareko oĩva iñaranduka rogue 22 ha 23
rehe. Ja’e avei tomaña hérare: Ida Talavera ñe’ẽyvoty. Poesía
de Ida Talavera ha tomombe’u ta’angápe ohecháva.
 Ñamombe’u mba’épa jaikuaáta ko mbo’epy aty mokõiháme,
upevarä ñamoñe’ë marandu kuatiarogue 23 yképe oïva 9, vore
ojeheróva Ñamoñepyrü: Ko mbo’epýpe jaguerohory ha
ñamomba’éta Ida Talavera ñe’ẽpoty, ñamoñe’ẽvo iñe’ẽyvoty
iporãporãva jaikuaavéta hetaite hembiapo ohejáva ñandéve…
 Jajerure chupekuéra tombohovái umi porandu, vore
Ñamotenonde oguerúva:
‒Pehendúvapa Ida Talavera rehegua.
‒Peikuaápa ñe’ẽpoty guaraníme.
‒Pejemi ñe’ẽpoty réra peikuaáva guive.
 Péicha ñamoñepyrü tembiapo ko arapegua ha
ñañembosako’íma ñaikümby haçua ñahendúva.
23
rogue 24 ha 129, kuñakarai imembykuéra ra’anga, ogykehai, haiha,
reproductor de audio, mbogueha ha mba’e

 Jahechauka temimbo’ekuérape ta’anga ha jajerure chupekuéra
tomombe’u ohecháva ha oimo’äva
ñe’ëpotýpe he’íta. Ñaporandu chupekuéra:
‒Mba’eichagua ñe’ẽyvotýpa reikuaa
guaraníme.
‒Mba’e rehépa vaicha ndéve oñeñe’ẽta ko
mbo’epýpe.
 Ñahendu he’íva hikuái ha jahai ogykehaípe.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape
ñaikümbytaha peteï ñe’ëpoty neporäva,
ohaiva’ekue Ida Talavera.
 Ñanemandu’a mba’éichapa
jajapysakava’erä:
‒Ñahendu porä ñe’ënguéra.
‒Ñaime kirirïhápe.
 Ñahendu ñe’ëpoty (jehaipy hesegua oï kuatia rogue 129-pe).

 Ñambojovake temimbo’ekuéra oimo’ävakue he’íta ohendúvape
ha jahecha oïporäpa térä nahániri.
 Ñamyesakä ñe’ë noñeikümby poräiva’ekue ojeporúva
 Jahechakuaa mba’eichagua jehaipyrépa ñahendu.
 Ñañomongeta ñahendúva rehe ha ñamombe’u oje’éva ipype,
porandu rupive:
‒Mba’épa ojerure haihára oikove aja.
‒Mba’épa ndoipotái omano rire.
‒Mávape çuarãpa vaicha ohai ko ñe’ẽpoty.
 Jaheka oñondivepa ñe’ëporä jehaipyrépe. Jatopa vove jahai
ogykehaípe ko’äva: mbojoavýva-antítesis, mbopapapýva-
enumeración, momymbáva-animalización, mbotuicháva-
hipérbole.

24 ha 129, haiha, reproductor de audio, kuatiahai, mbogueha ha
mba’e
24
 Namoñe’ë ha ñamyesakä tembiapokuéra oïva aranduka rogue
24-pe ikatu haçuaicha temimbo’ekuéra omba’apo ha’eño.
 Jahechakuaa oïporäpa tembiapokuéra ojejapoháicha ha
ñaipytyvõ temimbo’e oikotevëvape.
 Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua.

peñeñandu pejapo aja tembiapo, mba’épa nahesakãi,
mba’érepa, mba’épa peikuaaseve.
evaluativos

🔊 Mbo’epyrä - Tema 2. Ja’e Ñe’ẽpoty - Declamamos poesía
Unidad temática: Ida Talavera ñe’ẽyvoty / Poesía de Ida Talavera.
Ñañe’ëkuaa. Expresión oral

 He’ijey ñe’ëpoty ha  Omoñe’ẽ ñe’ẽpoty hekópe.
hetave mba’e.  He’ikuévo ñe’ẽpoty omomýi hete.
(Reproduce poesías y  He’ikuévo ñe’ẽpoty omokangyve
otros). iñe’ẽ térã iñe’ẽ pohýive.
 Ohechauka iñe’ẽ rupi,  Omombe’u mba’eichagua
mba’épa hembipota jehaipyrépa pe he’ivahína.
oñe’ẽnguévo  Ohechakuaa mba’épa oje’e
(omokangyve, iñe’ẽ ñe’ëpotýpe.
pohýi, ha mba’e). (Utiliza  Omombe’u mba’e temiandúpa
omandu’a térã omyamgekói
en sus intervenciones
chupe ohendúvo ñe’ëpoty.
orales tono, ritmo y
 Omoñe’ẽ jevy ha omombyta
volumen adecuado de la
iñapytu’ũ me.
voz, considerando el
 Omoñe’ẽ syryry porã umi ñe’ẽ
contexto y el contenido
oĩva ñe’ẽpotýpe.
del mensaje).  Ograba hekópe ipumbyrýpe
ñe’ẽpoty omoñe’ẽva’ekue ha upéi
ohendujey.
25
25, ogykehai, haiha
 Ñanemandu’a ñe’ëpoty ñahenduva’ekue ambue árape ha

jaiporavo umi ñe’ë ñande py’arupiveva’ekue. Techapyrä:
cherayhu, chembojerovia, chemokunu’ũ , cherechaga’u,
romotyre’ỹ. Jahai ogykehaípe peteï ta’anga ndive, ikatu péicha:
charayhu-, chembojerovia-…
‒Mba’éichapa peñeñandu pejehayhúramo
‒Mba’éichapa pembojerovia pehayhúvape.
‒Mávapa penemokunu’ü.
‒Mávapepa pehechaga’u.
‒Mávapa ndapeipotái araka’eve penemotyre’ÿ.
‒Ikatúpa ja’e jevy ñe’ëpoty «Aikove aja».
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape ja’etaha ñe’ëpoty.

rogue 25, ogykehai, haiha
 Jaipeka aranduka rogue 25-pe ha temimbo’ekuéra ndive

ñamoñe’ë ñe’ëpoty pehëngue.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape mba’éichapa he’i jevyva’erä
ñe’ëpoty, upevarä ñamoñe’ë marandu ñande arandukapegua:
Ñe’ẽpoty ja’e porã haçua ñaikũmbyva’erã pe omoçuahẽséva
haihára, umi temiandu omyangekóiva ñane ánga.
 Avei ja’e chupekuéra mba’épa ojapova’erä he’ijevy haçua
ñe’ẽpoty hekopete.
 Ja’e jevy oñondive ñe’ëpoty, temimbo’ekuéra ha mbo’ehára,
osë porä meve.
 Ñaporandu temimbo’ekuérape mba’éichapa oñeñandu hikuái.
Ñemohu’ä – Cierre | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia

rogue 25
 Jajerure temimbo’ekuérape tograva ipumbyrýpe ha upéi

ñahendu oñondivepa ñe’ëpoty.
 Jajepy’amongeta iporãha jaguerochichï jahayhúvape oikove aja,
he’iháicha ñe’ëpotýpe.

26
evaluativos

27
Mbo’epyrä - Tema 3. Toviru rekove - «Toviru rekove»
Ñaikümby ñamoñe’ëva. Comprensión escrita

 Omyesakã umi ñe’ẽ  Omoñe’ësyryry ñe’ẽpoty.
nahesakã porãiva térã  Ohechakuaa mba’érepa oñeñe’ë
oikuaa’ỹva, oiporuhápe ñe’ẽpotýpe.
ñe’ẽryru. (Aclara el  Ombopu porã taikuéra oïva
significado de las ñe’ẽpotýpe.
palabras de difícil  Oiporu ñe’ẽryru omyesakã haçua
comprensión o umi ñe’ẽ nahesakãporãiva térã
desconocidas usando el oikuaa’ỹva.
diccionario).  Omombe’u mba’épa he’ise
 Oikũ mby mba’etépa ñe’ẽpotýpe ñe’ẽ he’ise’etáva.
he’ise hína opaichagua  Ohai hekópe ñe’ẽtemiandu.
jehaipyre. omoñe’ẽvape,  Ohechakuaa ñe’ẽporãhaipyre oïva
umi ñe’ẽ guaraníme ñe’ẽpotýpe.
ikatúva he’ise heta  Ohesa’ÿijo ha he’i mba’épa chupe
mba’e. (Comprende el çuarã oñandu pe ñe’ẽpoty
significado contextual de haihára.
lo leído, considerando  Ohai hekópe Ida Talavera rekove
homónimos y parónimos). rehegua.

26 guive 29 peve, mbo’ehao korapy, ogykehai, haiha
 Ñasë mbo’ehao korapýre jajeporeka yvyra roguére, ñambyaty

opaichagua: michïva, tuicháva, ipyahúva, itujáva…
 Jaju jevy mbo’ehakotýpe ha jahechauka jajuhúva. Mbo’ehára
omombe’u umi yvyra rogue aty ojeheroha toviru ha ohai
ogykehaípe.
 Ñaporandu temimbo’ekuérape mba’érepa oimo’ä oñe’ëta
jehaipyre jahesa’ÿijótava ko árape.
 Ñamombe’u chupekuéra ñamoñe’ëtaha peteï ñe’ëpoty ha
ñahesa’ÿijóta jajapokuévo opaichagua tembiapo ikatu
haçuáicha hesakã porã chupekuéra oïva ipype.
28
rogue 26 guive 29 peve, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha
mba’e

oguereko upe moñe’ërã ha tombojoja tembiapo jajapo
ypyva’ekuére, umi yvyra rogue ñembyaty.
 Ñaporandu upéi chupekuéra:
‒Mba’épa he’ise toviru.
‒Mba’eichagua jehaipyrépa remoñe’ẽta.
 Jajerure tomoñe’ë kirirïhame raë jehaipyre ha upéi ñamoñe’ëta
hatä.
 Ñepyrürä, mbo’ehára omoñe’ë porã ñe’ëpoty, upe aja
temimbo’ekuéra ohenduva’erã kirirïhápe.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko moñe’ërã ha’eha peteï
ñe’ëpoty.
 Jajapo aty’i mbohapyhapy ha jajerure chupekuéra tomoñe’ë
peteïteï ñe’ërysýi aty hekopete, ohenduhaguéicha. Ñaipytyvõ
chupekuéra opa’ähápe.
 Ñamomandu’a: ñamoñe’ë porä haçua jajesarekova’erä ko’ä
mba’ére: ñañe’ësyryry, ja’e porä ñe’ënguéra, ñamombarete
ja’éva ñande rete rupive, ñañe’ë oñehendu porä haçuáicha ha
ñañembo’y porã.

 Ñambojovake mba’épa he’ira’e temimbo’ekuéra oikotaha
jehaipyrépe ha jahecha oikópa téräpa ndoikói upéva.
 Ñamyesakä ñe’ënguéra nañaikümbyporäiva, ñe’ëryry rupive ha
avei mbo’ehára ndive.
 Ñañomongeta moñe’ërä ñamoñe’ëva’ekue rehe porandu
rupive:
‒Mba’e rehépa oñeñe’ẽ ñe’ẽpotýpe.
‒Mba’épa ndereraha yvyra rogue piru.
‒Mba’e arajerépepa okuive yvyra rogue.
‒Mávapa ohai ñe’ẽpoty.
‒Yvyra rogue imitã ajápa mba’e oiko.
‒Ha upéi oçuahẽvo ára paha.
‒Mba’e oiko ichugui yvýre.
‒Ha yvyguýpe.
‒Yvy guive mba’éicha opu’ä.
29
 Jaikuaa ñe’ëpapára rekovekue ñamoñe’ëvo marandu hesegua
ñande aranduka rogue 27-me.
 Jaheka ñe’ëtemiandu ñe’ëpotýpe ha ja’e mba’eichaguápa.
Techapyrä: «neporã, nerendypu, revava, rejeroky», jehecháva.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ñe’ëporänguéra oporopy’arupi
haçua ojeporúva ñe’ëpotýpe. Upevarä ñamoñe’ë marandu
oguerúva aranduka rogue 28-pegua.
 Uperire, jajerure chupekuérape toheka ñe’ẽporãhaipyre
ñe’ëpotýpe ha tomohenda mba’eichaguápa.

26 guive 29 peve, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Ñamoñe’ë ha ñamyesakä tembiapokuéra arandukapegua ikatu

haçuáicha temimbo’ekuéra omba’apo iñiründi, aty’ípe.


evaluativos

 Portafolio de evidencias
30
Mbo’epyrä - Tema 4. Teroja/Terairũ ñemohenda – Clasificación
de adjetivos
Ñe’ẽtekuaa - Gramática

Indicadores
 Oipuru hekopete umi ñe’ẽ  Oikuaa mba’épa teroja/terairũ .
oporombohérava. (Utiliza  Oikuaa teroja/terairũ ñemboja’o
correctamente las  Oipuru teroja/terairũ hembiapópe.
palabras nominales).  Ombajoavy teroja techaukarãva
ha ohekome’ẽva.
 Omoñe’ẽ ha omohenda
teroja/terairũ hekópe.
 Ohai teroja techaukarã ha teroja
mba’éva hekoitépe.

30 ha 31, yvyra rogue, ogykehai, haiha
 Jajerure temimbo’ekuérape toma’e yvyra rogue

ñambyatyva’ekue ambue árare ha ja’e mba’éichapa. Mbo’ehára
ohai ogykehaípe. Techapyrä:_
piru
yvyra rogue tuicha
icha’ï
 Ñaporandu temimbo’ekuérape oikuaápa mba’éichapa héra umi
ñe’ë omoirüva pe tero yvyra roguépe.
 Ñamombe’u chupekuéra ko árape jaikuaavétaha mba’épa
he’ise teroja ha mba’éichapa jaiporuva’erä.

 Jajerure temimbo’ekuérape toipe’a iñaranduka rogue 30-pe.

 Ñamombe’u chupekuéra mba’épa he’ise teroja, upevarä
ñamoñe’ë marandu oïva hese aranduka rogue 30-pe:
Teroja/Terairũ – Adjetivos: ñe’ẽ ohekome’ẽva térã omoteĩva
terópe.
 Ñamombe’u avei mba’éichapa oñemohenda: Teroja
ohekome’ẽva – Adjetivos calificativos.
31
 Romoñe’ ẽ marandu arandukapegua ha hese rupive jahecha
ambue techapyrä.
 Ñamoñe’ẽ jevy ñe’ëpoty «Toviru rekove» ha ñamongora umi
teroja jajuhúva.
 Jahai ogykehaípe ha ñamohenda umi teroja ojejujuhuva’ekue.
 Jaiporu ambue ñe’ëjoajúpe.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape teroja mba’éva jeporu: Nde,
ñande, pende jaiporu ñe’ẽ juruguándi. Ne, ñane, pene katu
jaiporu ñe’ẽ tĩguávandi.
 Jajapo ñe’ëjoaju ko’ä teroja jaiporuhápe.
Ñemohu’ä – Cierre | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7. kuatia rogue

30 ha 31, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e.
 Jajerure temimbo’ekuéra tomba’apo ha’eño. Upevarä ñamoñe’ë

ha ñamyesakä tembiaporä oïva aranduka rogue 30 ha 31-me.
 Jahecha oñondivepa oï poräpa tembiapo, nahánirõ ñañopytyvõ
ha ñamoï hekoitépe.

peñeñandu pejapóvo tembiapo, mba’épa nahesakãi,

evaluativos

32
Mbo’epyrä - Tema 5. Pundie H ha J jeporu – Uso de
consonantes H y J
Haikatu. Ortografía
Katupyryrä – Capacidad Jehepyme’ë jehechakuaáva -

Indicadores
 Ohechauka ohaikuévo:  Oikuaa pundie «H» jeporu
oikuaaha umi normatíva rehegua.
ojepuru haçua taikuéra.  Oikuaa pundie «J» jeporu
(Aplica las normas rehegua.
ortográficas).  Oipurukuaa pundie «J» ohaikuévo.
 Oipurukuaa pundie «H»
ohaikuévo.
 Ohai ha oipuru ñe’ẽ oguerekóva
pundie «H».
 Ohai ha oipuru ñe’ẽ oguerekóva
pundie «J».
 Ohaikuévo ohechauka oikuaaha
umi normativa ojeporúva ojehai
haçua taikuéra.

31, ogykehai, haiha
 Jahai ko’ä ñe’ë ogykehaípe ha ñaporandu temimbo’ekuérape

mba’épepa ojoavy: pyhare-pyjare; hasy-jasy.
 Ñamongora tai ombojoavýva ko’ä ñe’ëme.
 Ñamombe’u chupekuéra ko mbo’epýpe jaikuaataha
mba’éichapa ojeiporuva’erä taikuéra «J-j» ha «H-h».

rogue 31, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e

 Ñamoñe’ë marandu taikuéra jeporu rehegua.
 Ñamoñe’ë jevy ñe’ëpoty «Toviru rekove» ha ñambosa’y umi
ñe’ë oiporúva «h» ha «j». Ja’e hatä ñahendu haçua hyapu.
 Jahai ogykehaípe ñe’ë oiporúva ko’ä tai.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape: Pundie H ojeporu avei ojehai
haçua téra ijysajaapýva. Techapyrã: hogue, hova, hóga, hendy.
 Jaheka ambue techapyrä ha jahai ogykehaípe.
33
 Jajerure temimbo’ekuéra tomba’apo ha’eño, ojapóta tembiaporã

oïva aranduka rogue 31-me. Ja’e chupekuéra mba’eichaitépa
omba’apova’erä:
‒Remoñe’ẽ ko’ã ñe’ẽrysýi ha rehaiguy ñe’ẽ oiporúva h ha j.
‒Remaña ã ta’angáre ha remoĩmba ñe’ẽnguéra.
‒Rehai porã ñe’ẽ ojehaivaíva.
‒Reiporu ko’ã ñe’ẽ ñe’ẽjoajúpe.
 Jahecha oñondivepa oï poräpa tembiapo, nahánirõ ñañopytyvõ


evaluativos

34
Mbo’epyrä - Tema 6. Ñe’ẽpoty - Poesía
Jahaikuaa. Expresión escrita

Indicadores
 Omombe’ujey ohaikuévo  Oikuaa mba’épa he’ise ñe’ẽpoty.
ñe’ẽpoty omoñe’ẽva térã  Ohechakuaa ñe’ẽpoty retepy.
ohendúva. (Recrea una  Oikuaa mba’épa ñe’ẽrysýi aty.
poesía leída o  Ohechakuaa ñe’ẽpotýpe ñe’ẽrysýi
escuchada). ha ñe’ẽrysýi aty.
 Oikuaa umi ñe’ẽ oipytyvõva
omoñe’ẽvape oikũ mby haçua pe
jehaipyrépe he’íva.
 Oikuaa umi signokuéra
oipytyvõva omoñe’ẽvape oikũ mby
haçua pe jehaipyrépe he’íva.
 Ohai hekópe peteĩ ñe’ẽpoty
guaraníme.

33 ha 34, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape tomaña ta’anga oïva ogykehaípe

rehe ha tahe’i mba’eichagua jehaipyrépa hete péicha
(mombe’ugua’u, ñe’ëpoty, ñomongeta):
________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
35
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
 Ñahendu he’íva hikuái ha upéi ñamombe’u chupekuéra ko

mbo’epýpe jahaitaha ñe’ëpoty. Ja’e avei upekuévo jaiporutaha
hekoitépe teroja ha taikuéra.

 Jajerure temimbo’ekuérape toipe’a iñaranduka rogue 33-pe.

 Ñamombe’u chupekuéra mba’épa ñe’ëpoty, ñamoñe’ë
upevarä marandu oïva arandukápe.
 Jahechakuaa avei mba’épa oguereko ñe’ëpoty ryepýpe.
 Ñamoñe’ë jevy oñondivepa ñe’ëpoty «Toviru rekove» ha
jaipapa ñe’ërysýi ha ñe’ërysýi aty orekóva.
 Ñambosako’i temimbo’ekuérape ohai haçua ñe’ëpoty:
Reñeha’ã ha rehai ñe’ẽpoty. Remboysýi umi ne remiandu ne
myangekóiva. Ikatu rehai opa mba’ére: mborayhúre,
panambi rehe, yvoty rehe, yva rehe... Rehaikuaa ñe’ẽrysýi
hekosasõva – verso libre, Ida Talavera ohai haguéicha.

33 ha 34, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape tomba’apo ha’eño ha tohai peteï

ñe’ëpoty mbykymi.


evaluativos

 Portafolio de evidencias - Rúbrica
36
Mbo’epyrä - Tema 7. Tembiporu pyahu guaraníme - Aplicaciones en
guaraní
Tembiporu pyahu guaraníme. Aplicaciones en guaraní

Indicadores
 Omombe’ujey ohaikuévo  Oikuaa tembiporu pyahu
ñe’ẽpoty omoñe’ẽva térã ojepurúva guaraníme.
ohendúva. (Recrea una  Oipuru hekópe Duolingo
poesía leída o escuchada). guaraníme.
Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, aranduka

rogue 35, pumbyry popegua térä computadora
 Jajerure temimbo’ekuérape ko ára oçuahë mboyvéma togueru

ipumbyry popegua. Ikatu avei jaha sala de informática-pe.
 Ñaporandu chupekuérape oikuaápa mba’épa he’ise Duolingo.
 Ñamombe’u ko mbo’epýpe jahechataha peteï tembiporu pyahu
ojepurúva guaraníme tuicha ñanepytyvõtava, hérava Duolingo.

rogue 35, pumbyry popegua térä computadora, haiha, kuatiahai,
mbogueha ha mba’e
 Jaipeka aranduka rogue 35-pe. Jajerure temimbo’ekuérape

tomombe’u ohecháva.
 Ñamombe’u chupekuéra marandu arandukapegua rupive
mba’épa Duolingo: Ko tembiporu pyahu Duolingo ne pytyvõta
reikuaave haçua guarani, rehendu, remoñe’ẽ ha rehaikuévo.
 Upéi jajerure temimbo’ekuérape topoko ipumbyrýre térä
computadora rupi toike Duolingope. Ñaipytyvõ chupekuéra.
 Ja’e chupekuéra mba’éichapa ojapokuaa iperfil-rä. Upevarä
ñamoñe’ë ñande aranduka.
 Jaiporu Duolingo: Jaheka ñe’ënguéra guaraníme mba’épa he’ise.
37
35, pumbyry popegua térä computadora, haiha, kuatiahai, mbogueha
ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape tomba’apo ha’eño ha tojapo iperfil-

rã oñongatu haçua oikuaáva ohóvo guaraníme.


evaluativos
 Observación: Lista de cotejo
38
Mbo’epyrä - Tema 8. Aikuaavéma. Autoevaluación
Aikuaavéma. Autoevaluación

Indicadores
 Ohechauka oikuaaha  Omoñe’ësyryry ñe’ẽpoty.
oñeme’ëva’ekue Unidad  Ohechakuaa mba’érepa oñe’ë
2-me: Ida Talavera ñe’ẽpotýpe.
ñe’ẽyvoty. (Demuestra  Ombopu porã taikuéra oïva
habilidades aprendidas ñe’ẽpotýpe.
durante el desarrollo de la  Oipuru ñe’ẽryru omyesakã haçua
Unidad 2: Poesía de Ida umi ñe’ẽ nahesakãporãiva térã
Talavera). oikuaa’ỹva.
 Ombojoja ñe’ëporãhaipyre ohóva
ñe’ërysýire.
 Ohekýi ñe’ẽrysýigui teroja/terairũ
ojuhúva.
 Ohechakuaa temiandu oïva
ñe’ẽpotýpe.

36 ha 37
 Ñañomongeta sapy’ami iporãha jajapo peteï aranduchauka

jaikuaa pyahúva rehegua umi mbo’epy oïva Unidad 2
ryepypeguágui.
 Ñanemandu’a mba’emba’épa jaikuaa pyahu.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape jajapotaha peteï
aranduchauka’i jahechakuaa haçua jaikuaavemaha.

 Jajerure temimbo’ekuérape toipe’a iñaranduka rogue 35-pe,
tomaña ta’angáre ha tahe’i mba’érepa oimo’ä oñe’ëta
jehaipyre.
 Onondivepa ñamoñe’ë jehaipyre.
 Ñamyesakä ñe’ënguéra moñe’ërämegua.
 Ja’e mba’eichagua jehaipýpa.
 Ñamombe’u mba’e temiandúpa omoçuahë.
39
 Ñanemandu’a umi ñe’ëporä haiharakuéra oiporúva
ñe’ëpotýpe.
 Jejerure temimbo’ekuérape tomongora teroja orekóva
moñe’ërä.

 Jajerure temimbo’ekuérape tojapo ha’eño ko autoevaluación

umi tembiaporã oïva aranduka rogue 36 ha 37-me.


evaluativos

40
41
Mbo’epyrä - Tema 1. Ju’i ha kururu – La rana y el sapo
Unidad temática: Ñamombe’u - Narramos. Ñaikümby ñahendúva.
Comprensión oral

 Oikũ mby mavamáva  Ohendu mombe’urã ha omombe’u
rehépa oñeñe’ẽ umi oikohaguéicha.
ohendúvape ha umíva  Oikuaa mba’épa oje’ehína
apytépe he’i máva rehépa mombe’urãme.
oñeñe’ẽve. (Identifica  Omboysýi mombe’urã avatee ha
personajes y personaje avatee’ỹ.
principal de un texto  Oha’arö oñe’ẽ haçua oje’e vove
escuchado). ichupe.
 Ohechakuaa  Ohendu hapichakuérape oñe’ẽ
mba’eichagua tekovépa jave.
pe oñeñe’ẽhahína umi
ohendúvape ha he’i máva
ha’e oikuaávapepa ojogua
upéva (Caracteriza a los
personajes de un texto
escuchado y los compara
con personas de su
entorno).

38 ha 39, biblioteca, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jaha biblioteca-pe ha jaheka aranduka omombe’úva

oikova’ekue. Ñaipytyvõ temimbo’ekuérape ojuhu haçua umi
aranduka mombe’urä rehegua.
 Ñañomongeta mombe’urä jaikuávare. Ñahendu
temimbo’ekuérape ha upéi ñamombe’u chupekuéra
ñamoñepyrüha mbo’epy aty hérava Ñamombe’u - Narramos.
 Jajerure chupekuéra toguenohë iñaranduka ha toipe’a kuatia
rogue 38 ha 39-pe, tomaña porä ta’anga oguerekóvare ha
tahe’i ojacháva ha oha’arõva ojuhu.
 Ñamoñe’ë marandu oïva vore Ñamoñepyrüme, ja’e
temimbo’ekuérape mba’e mba’e mbo’epýpa jaikuaáta ha jajapo
oñondive tembiapo ypy vore Ñamotenondepegua, ñaporandu:
42
‒Mba’épa ojapo ko’ã mitã.
‒Mba’érepa hi’ã ndéve opuka hikuái.
‒Mba’eichagua arandukápa remoñe’ẽ.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape ñahendu ha
ñaikümbytaha peteï moñe’ërä.

rogue 40 ha 130, ju’i ha kururu ra’anga, reproductor de audio,

 Jahechauka temimbo’ekuérape
ju’i ha kururu ra’anga. Upéi
ñaporandu chupekuéra:
‒Mba’eichagua mymbápa kururu.
‒Mba’épepa ojojogua kururu ha
ju’i.
‒Mba’épepa ojoavy.
‒Oiko poränepa oñondive kururu ha ju’i.
 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka iñaranduka rogue 40-pe,
tomoñe’ë mbo’epy réra ha tahe’i mba’épa oimo’ä oikóta
ohendútavape. Jahai he’íva hikuái ogykehaípe.
 Ñañembosako’i ñahendu haçua, kirirïhaitépe.
 Ñahendu ñomongeta (jehaipy hesegua oï kuatia rogue 130-pe).

 Ñamyesakä ñe’ë nañaikümby poräiva’ekue ojeporúva
 Ja’e mba’eichagua jehaipýpa ñahendu ha mba’ére.
 Ñañomongeta ñahendúvare ha jajerure temimbo’ekuérape
tombohovái porandu:
‒Mba’épa oiko ñepyrürä.
‒Mba’épa oiko uperire.
‒Mba’épa oiko ipahápe.
‒Mávapa avatee.
‒Ha avatee’ÿ.
‒Mba’épa ojapo ju’i kururúre.
‒Mba’épa kururu ojapo.
‒Iporäpa ñaneñaña ñande rapichándi.
43
 Ñamoñe’ë ha ñamyesakä tembiapokuéra oïva aranduka rogue

40-pe.
 Jajerure temimbo’ekuérape tomba’apo ha’eño ha tojapopa
tembiaporã.

Oï vaírõ, ñamoambue ha jajapo porä.

evaluativos

44
🔊 Mbo’epyrä - Tema 2. Ñamombe’u - Narramos
Unidad temática: Ñamombe’u - Narramos. Ñañe’ëkuaa. Expresión oral

 Omombe’u  Omoñe’ẽ mombe’urã «Ju’i ha
oikũ mbyháicha kururu» hekópe.
opaichagua jehaipyre ha  Omombe’u mombe’urã
jehaipyre’ỹva ohendúva oikũ mbyháicha.
térã omoñe’ẽva.  Omombe’u mba’eichagua
(Reproduce todo tipo de jehaipyrépa pe he’ivahína.
texto escuchado o leído).  Ohechakuaa mba’épa oje’e
 Ombojoaju hemimo’ã mombe’urãme.
oñe’ẽnguévo: omoñepyrũ ,  Ombohyapu porã ñe’ẽnguéra.
 Ohechakuaa mombe’urã
ombohete haomohu’ã pe
ñepyrũ mby, imbyte ha ipaha.
mba’e omombe’úva.
 Oñe’ẽ porã, omoñepyrũ ,
(Secuencia sus ideas al
omohypy’ũ ha upéi ombyapu’a pe
expresar sus opiniones o
omombe’úva.
posturas).
Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ẽ 7, kuatia rogue

 Ñañembosarái ju’i iñakuävaramo (carrera de ranas): jajerure

temimbo’ekuérape toñemoï ojoykére, toguapy ju’ícha ha
japapávove mbohapy, oñaniva’erä hikuái ko mymbáicha. Ko
ñembosarái rupi japáy poräve ha ñamoñepyrü mbo’epy ko
arapegua.
Ñamoñe’ë poradukuéra tembiaporä peteïháme oïva ha jajerure
chupekuéra tombohovái. Jajapysaka he’ívare.
 Ñamombe’u ko árape ñamombe’u jeytaha mombe’urä.
Ñahesa’ÿijo - Desarrollo | Pytyvörä: arandukaGuarani ñe’ë 7, kuatia

 Ñamombe’u temimbo’ekuérape, marandu arandukapeguáre

ñañepytyvõ.
45
 Jajerure temimbo’ekuérape tojapo aty’i ha toiporavo peteĩ
mombe’urã he’i jevy haçua. Ikatu mbo’ehára ombyaty
chupekuéra.
 Ñamombe’u chupekuéra mba’éichapa oñembosako’iva’erä:
Peñepyrũ mboyve: Pemoñe’ẽ peikũmby porã meve.
Pembohyapu porã ñe’ẽnguéra. Pehechakuaa iñepyrũmby,
imbyte ha ipaha.
 Ja’e avei chupekuéra mba’e mba’érepa ojesarekova’erä omombe’u aja:
Peiporavo mávapa omombe’úta mombe’urã. Pekirirĩmbaite ha
pejapysaka porã. Omombe’útava oikuaapaiteva’erã
mombe’urã. Ikatu omañamimi jepi ikuatiáre. Oñe’ẽ porã,
omoñepyrũ, omohypy’ũ ha upéi ombyapu’a pe omombe’úva.
Ñemohu’ä - Cierre
 Ñahendu temimbo’ekuérape omba’emombe’úvo.

 Ñahendupa rire, ñaporandu chupekuéra:
‒Mba’éichapa peñeñandu.
‒Penembovy’ápa térãpa penemyangekói.
 Jaguerohory ha pejepopete ojupekuéra. Ja’e temimbo’ekuérape
ikatupyrymaha guarani ñe’ẽme.


evaluativos

46
Mbo’epyrä - Tema 3. Símbo ha rréi ñe’ẽngatu - Simbo y el rey
hablador
Unidad temática: Ñamombe’u. Narramos. Ñaikümby ñamoñe’ëva.
Comprensión escrita

 Oikũ mby jehaipyrépe  Omoñe’ësyryry mombe’urã
mavamáva rehépa «Símbo ha rréi ñe’ẽngatu».
oñeñe’ẽ ha umíva  Ohechakuaa mba’érepa oñeñe’ë
apytéguipa máva rehe mombe’urãme.
oñeñe’ẽve. (Reconoce  Ombopu porã taikuéra oïva
personajes y personaje mombe’urãme.
principal de un texto).  Oikuaa mavamávapa
 Ombojoavy umi mba’e oñomongeta mombe’urãme.
ikatúva oiko añetehápe  Omombe’u mba’épa oiko
umi ndaikatumo’ãivagui moñe’ẽräme.
oiko añetehápe.  Omoñe’ẽ ha omohenda
(Diferencia fantasía y oikohaguéicha mombe’urãme.
realidad).  Ombohovái hekopete
porandukuéra.
 Ohechakuaa añetegua térã
añetegua’ỹ oikóva moñe’ërãme.
 Ohechakuaa ñe’ẽporãhaipyre
oïva mombe’urãme.
 Ohai ohejáva moñe’ẽrãme.

42, Símbo ha rréi ra’anga
 Jahechauka temimbo’ekuérape Símbo ha rréi

ra’anga. Ikatu omaña hikuái iñarandukápe avei,
kuatia rogue 42-me. Jajerure tojesareko jehaipy
retére ha tahe’i mba’eichagua moñe’ëräpa.
Ñaipytyvõ’imi chupekuéra porandu rupive.
ñamoñe’ëtaha mombe’urä, jahesa’ÿijóta he’íva ha
jaikuaáta heta mba’e tembiaporä jajapótava rupive.
47
rogue 42 guive 44 peve, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha ha
mba’e

 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka iñaranduka rogue 42-me ha
tojesareko porã jevy mba’eichagua ta’angápa oguereko upe
moñe’ërã.
 Ñamoñe’ë porandu peteïha tembiaporämegua ha jajerure
chupekuéra tombohovái:
‒Rehendúvapa tejutara rehegua.
‒Mba’érepa vaicha ndéve oñeñe’ẽta.
 Ja’e temimbo’ekuérape jehaipy ñamoñe’ëtava ha’eha
mombe’urä.
 Ñanemandu’a mba’échapa ñamoñe’ëva’erä.
 Ñepyrürãme, ñamoñe’ë porã ha hendaitépe moñe’ërã «Símbo
ha rréi ñe’ẽngatu».
 Ñagueromandu’a chupekuéra mba’éicha ñamoñe’ëva’erä
jehaipyre hekopete:
‒Ñamombarete moñe’ërä he’íva jaku’e, ñamaña ha
jahechaukáva rupive.
oikotevëvape.

 Ñambohovake temimbo’ekuéra remimo’ä ha ja’e ojavýpa
téräpa oiko ha’ekuéra he’i haguéicha.
 Ñamyesakä ñe’ënguéra ojeporúva ipype.
 Ñañomongeta jehaipýpe he’ívare porndu rupive:
‒Mávapa Símbo.
‒Moõpa oiko.
‒Mba’éicha ipire.
‒Mba’e ojapokuaa.
‒Mávapa oheja chupe upe kuaapy.
‒Mba’ére ohenoika chupe karai rréi.
‒Mba’épepa Símbo oipytyvõ rréi ñe’ẽngatúpe.
‒Mba’éicha ojekuaa karai rréipe. Mba’érepa.
‒Mba’éicha oñehenói karai rréipe ohendu rire tavayguápe.
48
‒Iporäpa ñane akämente ñahendu. Mba’ére.
 Jahechakuaa oikóva añetehápe mombe’uräme ha avei
añetegua’ÿva.
 Jaheka ñe’ëporä ojeporúva ipype: mbo’aváva, mbojoguáva,
mbojojáva, je’ejey ha mbotuicháva. Jahai ogykehaípe.
 Ñañomongeta mba’e mbo’epýpa oheja ñandéve ko jehaipyre.

42 guive 45 peve, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ja’e temimbo’ekuérape omba’apotaha aty’ípe, omoñe’ë jevýta

oñondivekuéra mombe’urã ha ojapo umi tembiapo oïva
aranduka rogue 42 guive 44 peve.
 Jaguata ijapytepekuéra ha ñaipytyvõ chupekuéra.


evaluativos

49
Mbo’epyrä - Tema 4. Terarãngue ñemohenda - Clasificación de
pronombres
Unidad temática: Ñamombe’u. Narramos. Ñe’ẽtekuaa - Gramática

Indicadores
 Oipuru hekopete umi ñe’ẽ  Oikuaa mba’épa terarãngue.
oporombohérava. (Utiliza  Omombe’u mba’éichapa
correctamente las oñemohenda terarãngue.
palabras nominales).  Ohechakuaa mba’éichapa
terarãnguete omyengovia
téra/terópe.
 Oikuaa mávape omyengovia
terarãnguete.
 Ohai terarãnguete terañe’ẽramo
ñe’ẽtevakuerápe.
 Omyengovia terakuéra
terarãngue rehe.
 Ohechakuaa terarãngue oï porãva
ñe’ëjoajúpe.

 Jahai ogykehaípe ko ñe’ëpoty ha ñamongora térä ñambosa’y ä

ñe’ënguéra:
Che ha nde
Karia'y juky Rova morotï

ma'ë sarory chipa pyrai
juru pukavy, jovaheive'ÿ,
upévako che. upévako nde.
 Jajerure temimbo’ekuérape tomoñe’ë, tojesareko ñe’ë

oñemosa’ýva térä oñemongorávare ha tahe’i oikuaa mba’éicha
héra ha mba’éicha ojeiporuva’erä. Upéi ja’e chupekuéra heraha
terarãngue.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape jaikuaavetaha
terarãngue ha iñemohenda, ikatu haçuáicha jaiporu hekoitépe.
50
rogue 45 ha 46, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e

Ñamoñe’ë porã ha syryrýpe oñondivepa.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape mba’épa terarãngue,
ñamoñe’ëvo marandu ñane arandukapegua: Ñe’ẽ
omyengoviáva ava omba’e’apóva réra ha omoñapymíva héra
tee ipype.
 Jahai terarãnguete techapyrä ogykehaípe ha oñondive jajapo
chuguikuéra ñe’ëjoaju.
 Ñamombe’u avei mba’éichapa oñemohenda.
 Jahai terarãngue techaukahára ha mba’éva techapyrä
ogykehaípe ha oñondive jajapo chuguikuéra ñe’ëjoaju.
 Jaheka opaichagua terarãngue jehaipyre «Símbo ha rréi
ñe’ëngatúpe». Ñamongora ha ja’e mba’e terópepa omyengovia.
 Jahai terarãnguete terañe’ẽramo ñe’ẽtéva ohaíva mboèhára
ogykehaípe.

 Jajerure temimbo’ekuérape tomba’apo ha’eño, ojapóta

tembiaporã oïva aranduka rogue 45 ha 46-me. Upevarä
ñamoñe’ë ha ñamyesakä chupekuéra mba’eichaitépa
ojapova’erä.


evaluativos

51
Mbo’epyrä - Tema 5. Pundiekõi jeporu - Uso de los dígrafos
Unidad temática: Ñamombe’u. Narramos. Haikatu - Ortografía
Katupyryrä – Capacidad Jehepyme’ë jehechakuaáva –

Indicadores
 Ohechauka ohaikuévo:  Oikuaa pundiekõi jeporu rehegua.
oikuaaha umi normatíva  Oipurukuaa hekópete pundiekõi
ojeporu haçua taikuéra. kuatiaräme.
(Demuestra en su  Oñomongeta ha oipuru ñe’ẽ
redacción que conoce la oguerekóva pundiekõi.
normativa de uso de las  Ohai porã ñe’ẽ orekóva
letras). pundiekõi.
 Ohai pundiekõi mbojojaha.

 Ñañemandu’a mombe’urä jahesa’ÿijova’ekuére ha ñaporandu

temimbo’ekuérape mba’éicha héra pe tejutara.
 Ombohovái porä vove hikuái, jahai ogykehaípe ha ñamongora
térä ñambosa’y ambue tai mb: Símbo.
 Ñaporandu avei chupekuéra oikuaápa mba’eichagua taípa mb.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape jaikuaavetaha
pundiekõikuéra ha mba’éichapa jaiporuva’erä hekoitépe.

 Jaipeka ñande aranduka rogue 47-me.

 Ñagueromandu’a temimbo’ekuérape mba’épa pundiekõi,
upevarä ñamoñe’ë marandu oguerúva ñande aranduka:
pundie itaipukõiva ojerereko peteĩ taipu añóramo. Upévare
ndaikatúi ñamboja’o araka’eve. Ñe’ẽ ipundiekõiva
ñamboja’óramo ñe’ẽpehẽme, katuete opyta pu’ae upeigua
ndive. Umíva ha’e ch, mb, nd, ng, nt, rr.
 Jahai ogykehaípe ñe’ë oipurúva pundiekõi ha jajapo ichugui
ñe’ëjoaju.
 Ñamoñe’ẽ jevy mombe’urä «Símbo ha rréi ñe’ëngatu» ha
ñamongora ñe’ẽ ipundiekõiva oïva ipype.
 Jahai ogykehaípe umi ñe’ë ha ñamoñe’ẽpehẽva.
52
 Ñamyesakä tembiapo temimbo’ekuérape ha jajerure tomba’apo

ha’eño, ojapóta tembiaporã oïva aranduka rogue 47-me:
‒Remoñe’ẽ ha reguenohẽ ñe’ẽ ipundiekõiva.
‒Remoñe’ẽpehẽ ko’ã ñe’ẽ ha rehai pundiekõi mbojojaha.
‒Rehai ñe’ẽ oguerekóva ã pundiekõi.


evaluativos

53
Mbo’epyrä - Tema 6. Mombe’urã - Cuento

Unidad temática: Ñamombe’u. Narramos. Jahaikuaa. Expresión escrita

Indicadores
 Omombe’ujey ohaikuévo  Oikuaa mba’épa he’ise
mombe’urã omoñe’ẽva mombe’urã.
térã ohendúva. (Recrea  Ohechakuaa mombe’urã retepy.
cuento leído o  Omombe’u mombe’urã ha
escuchado). ohechakuaa hetepýpe
(iñepyrũ mby, imbyte, ipaha).
rekotevẽmby.
 Ohaijey mombe’urã ohendúva
térã omoñe’ẽva.
 Omoñepyrũ , ombohete ha
ombopaha pe ohaíva.
 Ohechakuaa máva rehetépa
oñeñe’ẽhína umi jehaipyre
ohaiva’ekue.
 Ohechakuaa moõmoõpa oiko ko
mombe’urã.
 Ohechakuaa mba’e oiko
mombe’urãme ha mba’ére oiko.

48 ha 49
 Ñaporandu temimbo’ekuérape mombe’urä réra imandu’ávare,

ikatu avañe’ëme térä España ñe’ëme, ñaipytyvõnte chupekuéra
omombe’úvo.
 Ñañomongeta mba’épa ikatu omombe’u mombe’urä ha
mba’eichaguápa ñamoñe’ëseve.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape jahaitaha peteï
mombe’urä ñane mba’etéva, upevarä jaikuaáta hetepy,
ñemohenda ha hekotevẽmby.

 Jajerure oipeka haçua hikuái aranduka rogue 48 ha 49-pe.
54
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape mba’épa he’ise mombe’urä,
ñanepytyvõ marandu ñande arandukápe oïva: umi
ñemombe’u mbykymi añetegua’ỹva ojehaíva térã ojehai’ỹva.
Upéicha avei umi avatee ndahetái ipype ỹrõ katu peteĩnte,
umíva ikatu yvypóra mymba térã ambue mba'e.
 Jahai ogykehaípe umi mombe’urä réra he’iva’ekue aje’i
hikuái.
 Ñamombe’u avei chupekuéra mba’éichapa hetepy.
 Jahechauka ko’ä ñemboja’o mombe’urä retepy jehaipyre
«Símbo ha rréi ñe’ëngatúpe».
 Ja’e temimbo’ekuérape mombe’urã rekotevẽmby: avakuéra,
oikóva térã ojehúva, moõpa oiko/tenda, araka’épa oiko/ára
ha omba’emombe’úva.
 Jajerure chupekuérape toheka mombe’urã rekotevẽmby
jehaipyre «Símbo ha rréi ñe’ëngatúpe».
 Ñañembosako’i jahai haçua mombe’urã, upevarä ñamoïmba
oñondive ficha aranduka rogue 48-pegua.

 Jajerure temimbo’ekuérape ohai jevy haçua mombe’urã,

omoambuekuaa heta mba’e. Ja’e chupekuéra oiporutaha pe
ficha jajapova’ekue.
 Ipahaitépe, ja’e tomoha’anga peteĩ vore ohecharamovéva.
 Ñamoñe’ë mombe’urä temimbo’ekuéra ohaiva’ekue.


evaluativos

 Rúbrica
55
Mbo’epyrä – Tema 7. Aikuaavéma. Autoevaluación
Unidad temática: Ñamombe’u - Narramos. Aikuaavéma.
Autoevaluación

Indicadores
 Ohechauka oikuaaha  Omoñe’ẽ mombe’urã «Leõ ijahy’o
oñeme’ëva’ekue Unidad pyáuva» hekópe.
3-pe: Ñamombe’u.  Omombe’u mombe’urã
(Demuestra habilidades oikũ mbyháicha.
aprendidas durante el  Oheka ñe’ẽryrúpe ñe’ẽnguéra
desarrollo de la Unidad 3: he’iséva.
Narramos).  Ohechakuaa mba’épa oje’e
mombe’urãme.
 Ombohyapu porã ñe’ẽnguéra.
ñepyrũ mby, imbyte ha ipaha.
 Ohesa’ỹijo ha ohaipa oikóva
mombe’urãme.
 Ohai hekópe leõ ojapóva
omongyhyje haçua tajykatĩme.
 Ombohovái hekópe
porandukuéra.
 Oguenohẽ haipýgui terarãnguete.
 Oguenohẽ haipýgui ñe’ẽ
ipundiekõiva.
 Omyengovia terokuéra
terarãnguépe umi terokuéra.

50 ha 51
 Ñañembosarái mymba ñe’ëra’äme (imitar la voz de los

animales): ja’e mymba réra ha temimbo’ekuéra oñe’ë upe
mymbáicha. Techapyrä: leõ-grrr, mbarakaja-miáu...
 Ñaporandu chupekuéra hemimo’ä jehaipyre omoñe’ëtava ko
árape rehe.
aranduchauka mombe’urä rehegua ha opa mbo’epy Unidad 3-
pe rehegua.
56
rogue 50 ha 51, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Jaipeka ñane aranduka rogue 50 ha 51-me.

 Ñamombe’u mba’eichaitépa ojejapóta tembiapokuéra.
 Ñamoñe’ë moñe’ërä.
 Ja’e temimbo’ekuérape ojapotaha tembiapo ha’eño ha
ñamyesakä ko’ä tembiaporä:
‒Reheka ñe’ẽryrúpe he’iséva ko’ã ñe’ẽ.
‒Rehesa’ỹijo ha rehaipa oikóva mombe’urãme.
‒Rehai leõ ojapóva omongyhyje haçua tajykatĩme.
‒Rejepy’amongeta ha rembohovái.
Oĩ porãpa leõ ojapóva. Mba’érepa.
Oĩ porãpa ñañembohory ñande rapicháre. Mba’érepa.
Mba’épa nde rejapóne oirãmo nde rapicha nde’apo’íva.
‒Reguenohẽ haipýgui:
Mbohapy terarãnguete:
Mbohapy ñe'ẽ ipundiekõiva
‒Remyengovia terarãnguépe umi tero hũvéva.

 Jajerure temimbo’ekuérape tojapo autoevaluación oïva

aranduka rogue 50 ha 51-me ha’eñomi.


evaluativos

57
Mbo’epyrä - Tema 1. Oñeguenohẽ App guaraníme Aime Porã -
Lanzan App en guaraní Aime Porã
Unidad temática: Ñañemomarandu. Nos informamos. Ñaikümby
ñahendúva. Comprensión oral

 Ombojoja umi mba’e  Ohendu marandu App guaraníme
oikóva ohendúvape umi Aime Porã rehegua.
mba’e rehe ha’e  Oikuaa mba’épa oje’ehína ko
oñanduháicha oikóva marandúpe.
ndive. (Compara hechos  Oikuaa mba’érepa oñe’ẽ marandu.
que ocurren en textos  Oikuaa mba’éichapa héra App
escuchados con su guarani rehegua.
experiencia personal o  Omombe’u mba’emba’épepa
situaciones de su ñanepytyvõ pe celular jeporu.
entorno).  Omombe’u omoñe’ẽvapa pe
 Omomba’e hapichakuéra código QR celular rupive.
remimo’ã ojoavýramo  Oikuaa mba’épa omomarandu
jepe hemimo’ãgui. App Aime Porã.
(Respeta el punto de  Omombe’u hemimo’ã ko marandu
vista de los demás, rehegua.
aunque difieran del suyo).  Ohendu hapichakuéra remimo’ã.

52 ha 53, kuatia maranduha, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ñame’ë temimbo’ekuérape kuatia maranduha ha jaheja

tojetypeka hikuái.
 Upéi ñaporandu chupekuéra mba’épa ojuhu ipype ha
mba’eichagua marandúpa omoñe’ëseve.
 Ñaguenohẽ aranduka Guarani ñe’ë 7 ha jajesareko oĩva kuatia
rogue 52 ha 53 rehe, ñamaña hérare: Ñañemomarandu, avei
ta’angáre ha ñamoñe’ë marandu vore ojeheróva Ñamoñepyrü
ikatu haçuáicha jaikuaave ko mbo’epy atýpe jahechátava. Avei
jajapo tembiapo vore Ñamotenonde oguerúva:
‒Mba’épa oguereko hikuái ipope.
‒Mba’épa oiméne omoñe’ẽ ha’ekuéra.
‒Mba’eichagua marandúpa omoñe’ẽ hikuái. Mba’érepa.
58
mbo’epyrä peteïha, ñaikũ mby ñahendúva ha jaikuaavéta
marandu rehegua.
Ñahesa’ÿijo - Desarrollo | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7 kuatia

rogue 54, ogykehai, haiha, reproductor de audio, kuatiahai,
mbogueha ha mba’e

 Jajerure temimbo’ekuérape oipeka haçua iñaranduka rogue 54-
me.
 Ñamoñe’ë mbo’epy réra ha ñaporandu chupekuéra:
‒Mba’érepa reimo’ä oñe’ëta ñahendútava.
‒Mba’emba’épepa ñanepytyvõ pe celular jeporu.
‒Remoñe’ẽvapa pe código QR celular rupive.
 Ñahendu opavave ombohováiva ha upéi ñamohu’ä peteï
remimo’äme aty oñanduháicha.
 Ja’e temimbo’ekuérape ñahendutaha peteï marandu ha
ñaikümby haçua iporä jajapysaka porä ha ñaime kirirïhápe.
 Ñahendu ñomongeta (jehaipy hesegua oï kuatia rogue 131-me).

 Ñañomongeta ñahendúva rehe porandu rupive:
‒Mba’érepa oñe’ë marandu.
‒Mba’e ñe’ëmepa App Aime Porã omomarandu umi pohã
rehegua.
‒Mba’éichapa ojeikuaa ko marandu.
‒Mávapa oguenohẽ tembiporu pyahu hérava Aime Porã.
‒Oĩ porãpa ojejapo ko’ãichagua tembiporu pyahu. Mba’érepa.
 Jajerure avei chupekuéra hemimo’ã ko marandu rehegua.
Ñañohendu opavave.


tembiaporã oïva aranduka rogue 54-pe. Upevarä ñamyesakä
porä chupekuéra hembiaporä.
59


evaluativos

60
Mbo’epyrä - Tema 2. Ñamba’eporandu ha ñañemomarandu -
Preguntamos y nos informamos
Unidad temática: Ñañemomarandu. Nos informamos. Ñañe’ëkuaa.
Expresión oral

 Oñomongeta oiporuhápe  Oporandu oikuaa haçua marandu
ñe’ẽ oporandu haçua rehegua.
mba’éichapa oñeĩ térã  Oikuaa mba’épa oporanduva’erã
mba’épa ojejapo oikuaa haçua mba’épa oiko:
(mávapa… moõpa… (mávapa… moõpa…
mávandipa…). (Participa mávandipa…).
en diálogos en que  Oporandukuévo oipuru hekópe
formule preguntas para umi ñe’ẽ ohechaukáva moõpa oĩ.
saber cómo se encuentra  Oporandukuévo oipuru hekópe
umi ñe’ẽ ohechaukáva araka’épa
o qué se está haciendo —
oiko pe oje’éva.
mávapa… moõpa…
 Oipuru hekópe umi ñe’ẽ
mávandipa—).
ohechaukáva mba’épa ojejapo.
 Oipuru hekopete umi ñe’ẽ  Ojechakuaa mba’épa
ohechaukáva moõpa oĩ ha jaikuaava’erã ñamombe’u porã
araka’épa oiko pe haçua marandu.
oje’éva. (Utiliza  Omohenda hekopete he’íva.
correctamente las  Omohenda he’íva oikuaa rupi
palabras que demuestran mávandipa oñe’ẽ.
dónde y cuándo sucedió  Ombohete ha omohu’ã pe mba’e
un hecho). omombe’úva.

55, ogykehai, haiha, kuatia maranduha pehëngue
 Ñame’ë temimbo’ekuérape kuatia momaranduha pehëngue

térä jahai marandu akä ogykehaípe ha ja’e chupekuéra
tomoñe’ë ha upéi tomohenda. Techapyrä:
Upéi jahechauka chupekuéra mba’eichava’eräpa. Techapyrä:

Ikatu ohasa vakapi ñane retä. 
61
Ikatu ohasa asy ñane retä macroeconomía.
 Ñamombe’u ko árape ñamombe’u jevytaha marandu.

 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka iñaranduka rogue 55-pe ha

tahe’i mba’emba’épa ohecha.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape: Reikuaa porã haçua oikóva
térã ojehúva reporandukuaa ã mba’e: Mba’épa oiko, mávapa
ojapo, mávapepa ojehu, moõpa oiko, araka’épa oiko pe oje’éva
ha mba’érepa oiko.
 Ja’e temimbo’ekuérape tomaña mokõive kuatia maranduha
pehëre ha upéi tombohovái:
‒Mba’épa rehecha pe diario-pe.
‒Mba’épa oiko.
‒Araka’épa oiko.
‒Mba’érepa oñe’ẽ marandu.
‒Mba’eichagua jehaipýpa pemoñe’ẽ.
‒Mba’eichakuépa ojehai guaraníme umi marandu.
 Ñahendu chupekuéra ha avei jajepy’amongeta mba’épepa
ñaneipytyvõ marandukuéra.

 Jajapo aty’i temimbo’ekuéra ndive ha ñamyesakä chupekuéra

hembiaporä: Peñomongeta pene irũ ndive.
‒Mba’eichagua marandúpa nde remoñe’ẽ ha rehendu.
‒Mba’eichagua marandúpa ojekuaaukave.
‒Mba’eichagua marandu ikatu avei oikuaaukave umi marandu
myasãiha.
 Ñahendu aty’ikuéra ombohováiva.


evaluativos

62
63
Mbo’epyrä - Tema 3. Mbo’epyrä - Tema 4. Oñepeipirü
ojehecha haçua ypykuéra rembiapojegua. Invitan a visitar
novedosa feria de artesanía indígena
Unidad temática: Ñañemomarandu. Nos informamos. Ñaikümby
ñamoñe’ëva. Comprensión escrita

 Oikũ mbýta opaichagua  Omoñe’ësyry marandu hérava
jehaipyre oñeñe’ẽhápe «Oñepeipirũ ojehecha haçua
umi téma rehe ko’áça ypykuéra rembiapojegua».
rupi herakuãvéva.  Ohechakuaa mba’érepa oñeñe’ë
(Comprende textos que marandúpe.
abordan temas de  Ombopuporã taikuéra oïva
actualidad). marandúpe.
 Oikũ mby umi marandu  Omombe’u mba’épa oikóta
oñemoçuahẽva ichupe omombe’úva marandúpe.
kuatia rupive.  Ombohovái hekopete
(Comprende textos porandukuéra.
informativos de los  Ombojoavy umi mba’e he’íva
medios de comunicación marandúpe ha’e
escritos). oimo’ãhaguéicha.
 Ombojoavy umi mba’e  Oikuaa mávapa omyakã umi
haihára he’íva ypykuéra rembiapojegua jehecha
oikovaramoguáicha ha rehegua.
umi he’íva ha’e  Omombe’u araka’épa ojejapóra’e
oimo’ãháicha. (Diferencia ypykuéra rembiapojegua jehecha
hecho y opinión). rehegua.
 Omombe’u moõpa oiko ko
tembiapo.
 Ohai mba’e rupivépa oikuaa ko
marandu.
 Ombojoavy oikóva térä oje’éva.
 Oikuaa mba’éichapa
oñemba’eporanduva’erã
oñehesa’ỹijo haçua marandu.
 Ombojoavy hemimo’ã
hapichakuéra remimo’ãre.
 Omomba’e hapichakuéra
remimo’ã.
 Omombe’u mba’érepa oçuahë
porãpa chupe marandu ypykuéra
rembiapojegua jehecha rehegua.
64
56 guive 59 meve, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ñañomongeta porandu rupive:

‒Mba’éichapa jaikuaa oikóva ñane retä ha yvy ape ári.
‒Umi marandúpa oçuahë ñandéve rrádio, kuatia maranduha
térä moõ rupi.
 Ñahendu mohovaikuéra ha upéi ñamohu’ä: ko’áça rupi
hetaiterei tembiporu jaguereko omoçuahëva marandu.
Jaiporukuaava’erä jahechakuaa haçua añeteguáva ha
nahániriva.
marandu hérava «Oñepeipirü ojehecha haçua ypykuéra
rembiapojegua» ha jajapóta opaichagua tembiapo ikatu
haçuáicha hesakã porã omoçuahëséva marandu.

rogue 56 guive 59 meve, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e

oguereko moñe’ërã.
 Ñamoñe’ë porandu ojehaíva pe mbo’epýpe ha jajerure
tombohovái hikuái:
‒Reikuaápa ñande ypykuéra nane retãmegua.
‒Rehechávapa tembiapojegua ojapóva hikuái.
‒Mba’érepa reimo’ä oñe’ëta marandu.
 Ñamombe’u ko’áça ñamoñe’ëtaha marandu, ñepyrürä kirirïhápe
ha upéi hatä oñondivepa.
 Jaipeka aranduka rogue 56 ha 57-me.
 Ñamomandu’a temimbo’ekuérape omoñe’ë porä haçua
ojesarekova’ëra ko’ä mba’ére: oñe’ësyryry, he’i porä
ñe’ënguéra, oñe’ë oñehendu haçuáicha ha oñembo’y porã.
 Ñamoñe’ë porã ha hendaitépe moñe’ërã «Oñepeipirü ojehecha
haçua ypykuéra rembiapojegua» oñondivepa: mbo’ehára
omoñe’ë peteï haipyvo, upéi peteïteï temimbo’ekuéra
ombojoapy ambue haipyvóndi ha péicha opa peve.

 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko jehaipyre ha’eha peteï
marandu - noticia.
65
 Ñanemandu’a mba’érepa he’i temimbo’ekuéra oñe’ëtaha
marandu ha jahecha upéichapa térä nahániri.
 Ñamyesakä ñe’ënguéra ojeporúva ipype. Upevarä ñamoñe’ë
marandu oguerúva ñande aranduka:
Takuapi: especie de bambú, tuacuarita.
Takuarembo: mimbre.
Karaguata: especie de pita, cardo.
Mandyju: algodón.
Karanda’y: especie de palmera.
Guembepi: planta de cuya raíz se hace cordel.
 Ñañomongeta porandu rupive jehaipyrépe he’ívare:
‒Mba’épa omoçuahẽse peichagua jehaipyre.
‒Araka’épa oiko pe Feria Ore.
‒Máva omotenonde.
‒Moõpa ojehechauka ñande ypykuéra rembiapojegua.
‒Moõguipa ikatu avei ojejogua ko’ã tembiapojegua.
‒Mba’éichapa héra umi pueblo ohechaukáva tembiapojegua.
‒Mávapa ojapo tembiapojegua lána ha karaguataguigua.
‒Ha tembiapojegua yvyrágui ta’anga ha mymba ra’anga opaichagua.
‒Mávapa ojapo ajaka karanda’y, karandilla ha totóragui, avei poyvi lána ha
mandyjúgui.
‒Mávapa oikuave’ẽ ajaka takuarembo, takuapiguigua ha mymba ra’anga
yvyraguigua.
‒Mba’e tetãvorépe oiko mi Nivaclé oúva feria-hápe.
 Jajesareko ta’anga kuatia rogue 59-pe oïvare ha jajerure
temimbo’ekuérape tahe’i umi mymba ra’anga réra ohecháva
ipype. Jahai ogykehaípe.
 Ñambojoavy jehaipyrépe oikóva ha oje’éva, ñamongora umi
oikóva ha jahaiguy umi oje’éva.
 Jajepy’amongeta ha ja’e ñaneremimo’ã marandúre.

56 guive 59 meve, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ja’e temimbo’ekuérape omba’apóta aty’ípe, ikatu ha’ekuéra

oñembyaty térä mbo’ehára ojapo. Ñamyesakä chupekuéra
tembiapo ha ñaipytyvõ oikotevëvape.


evaluativos
66

67
Mbo’epyrä - Tema 4. Ñe’ẽteja - Adverbios
Unidad temática: Ñañemomarandu. Nos informamos. Ñe’ẽtekuaa.
Gramática

 Oipuru hekopete umi ñe’ẽ  Oikuaa mba’épa he’ise ñe’ëteja.
ohechaukáva moõpa oĩ ha  Omombe’u mba’éichapa
araka’épa oiko pe oje’éva. oñemohenda ñe’ëteja: Ñe’ẽteja
(Utiliza adecuadamente tendagua, ñe’ëteja araygua,
las palabras que indican ñe’ëteja oporandúva.
dónde y cuándo sucede  Oipuru porä ñe’ëteja haipyrépe.
un hecho).  Omoñe’ẽ hekópe ñe’ẽtejakuéra.
 Oiporu ñe’ẽ oporandu  Ohekýi ñe’ẽteja haipyrégui ha
haçua mba’éichapa oñeĩ oiporu ñe’ẽjoajúpe.
térã
 mba’épa ojejapo
(mávapa… moõpa…
mávandipa…). (Emplea en
sus diálogos palabras
interrogativas: mávapa…
moõpa… mávandipa…).

60 ha 61, haiha, ogykehai, mbogueha ha mba’e
 Ñamoñe’ë ogykehaípe oïva marandu mbykymi: «Ko’ërõ

oñeme’ëta ápe aranduka pyahu temimbo’ekuérape».
‒Araka’épa oikóta marandúpe he’íva.
‒Moõpa oikóta upéva.
 Ja’e chupekuéra umi ñe’ë jaiporuva’ekue ñambohovái haçua
(ko’ërõ, ápe) ha’eha ñe’ẽteja.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko mbo’epýpe jaikuaavétaha
ñe’ẽteja, mba’eichagua ñe’ëpa ha mba’éichapa jaiporuva’erä.

rogue 60 ha 61, haiha, ogykehai, mbogueha ha mba’e
68
Oñondivepa ñamoñe’ë marandu ñe’ẽteja rehegua: ñe’ẽ
omo’ambuekuaáva ñe’ẽtévape, teraykeguápe térã ambue
ñe’ẽtejápe.
 Jaheka ñe’ẽteja jehaipyre «Oñepeipirü ojehecha haçua ypykuéra
rembiapojeguápe» ha ñaguenohë jahai ogykehaípe.
 Ñamombe’u avei chupekuéra mba’éichapa oñemohenda,
upevarä ñamoñe’ë marandu ñane arandukápegua: ñe’ẽteja
tendagua / adverbio de lugar, ñe’ẽteja araygua / adverbio de
tiempo: ha ñe’ẽteja oporandúva / adverbio interrogativo.
 Jahai ogykehaípe heta ñe’ẽteja ha jajerure temimbo’ekuérape
tahe’i mba’eichaguápa.
 Jahai oñondive ñe’ëjoapy ko’ä ñe’ẽteja jaiporuhápe: mombyry,
ko’áça, moõpa, mba’épa, açui.

 Ñamoñe’ë tembiapo oïva kuatia rogue 60 ha 61-me ha ja’e

temimbo’ekuérape mba’éichapa ojapova’erä, ñamyesakä porä
chupekuéra hembiaporä.
ojapopa vove jahecháta oñondive oï poräpa.


evaluativos

69
Mbo’epyrä - Tema 5. Tai Y ha Ỹ jeporu - Uso de las letras Y e Ỹ
Unidad temática: Ñañemomarandu. Nos informamos. Haikatu.
Ortografía

Indicadores
 Ohechauka ohaikuévo:  Oikuaa tai «Y» jeporu rehegua.
oikuaaha umi normatíva  Oikuaa tai «Ỹ » jeporu rehegua.
ojepuru haçua taikuéra.  Oipurukuaa tai «Y» kuatiarãme.
(Aplica las normas de uso  Oipurukuaa tai «Ÿ» kuatiarãme.
de las letras en sus  Oñomongeta ha oiporu ñe’ẽ
producciones). oguerekóva tai «Y» ha «Ỹ ».

62, ta’anga, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jahai «y» ha «ÿ» ogykehaípe ha iguýpe ñamoha’anga: ha
.
 Jajerure temimbo’ekuérape tomoñe’ë umi mokõi tai ijehegui
he’iséva ha tombojoapy ta’anga ohóvare hese. Ja’e chupekuéra
«y» he’iseha «agua» ha «ÿ» katu he’ise «sin o negación»
ndaiporiha térä ndovaléiha.
 Ñamombe’u ko árape ñañemomarandutaha pu’ae jurugua ««y»
ha pu’ae tïgua «ÿ» jeporúpe ikatu haçuáicha jahai hekoitépe.

rogue 62, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka hikuái iñaranduka rogue 62-

me ha tahe’i mba’épa ohecha.
 Ñamombe’u chupekuéra mba’éichapa jaiporu ä mokõi tai: Y ha
ỹ guaraníme ojeporu pu’aéramo añónte, ndojeporúi pundiéramo
España ñe’ẽmeguáicha.
 Jaheka marandu jahesa’ÿijova’ekuépe ñe’ë oiporúva «y» ha «ÿ».
Jahai ogykehaípe ha ñamoñe’ë ñahendu haçua mba’éichapa
ipu.
 Ñamoñe’ë marandu ñane arandukapegua he’íva
mba’eichaguápa ko’ä tai.
70
 Jahai heta ñe’ë oguerekóva «y» ha «ÿ» ha jajapo chuguikuéra
ñe’ëjoaju.
62, ta’anga, haiha, mbogueha ha mba’e

tembiaporã oïva aranduka rogue 62-me. Upevarä ñamoñe’ë
hendivekuéra ojejeruréva ha ñamyesakä mba’épa ojapova’erä
hikuái:
‒Remoñe’ẽ ha rehekýi ñe’ẽ ogueraháva y ha ỹ.
‒Rembohyapu porã ñe’ẽ ogueraháva y ha ỹ. Upéi rehaiguy.
‒Reheka tai jukysýpe ñe’ẽ ogueraháva y ha ỹ.
 Opavave ojapopa vove, jajerure temimbo’ekuérape tomoñe’ë
hembiapo ha oñondivepa jahecha oï poräpa, oïvaíramo
ñamyatyrõ.


evaluativos

71
Mbo’epyrä - Tema 6. Marandu - Noticia
Unidad temática: Ñañemomarandu. Nos informamos. Jahaikuaa.
Expresión escrita

Indicadores
 Ohai ha’e  Oikuaa mba’épa he’ise marandu.
oikũ mbyhaguéicha ha  Ojechakuaa marandu retepy.
oñanduháicha umi  Ohai hekópe peteĩ marandu
marandu. (Escribe lo que ohechakuaávo hetepy.
comprende y aprecia  Ohendu marandu App guaraníme
acerca de informaciones Aime Porã rehegua.
leídas).  Oikuaa mba’épa oje’ehína ko
marandúpe.
 Oikuaa mba’érepa oñe’ẽ
marandu.

63 ha 64, haiha, kuatia maranduha, ogykehai, mbogueha ha mba’e
 Ñame’ë temimbo’ekuérape kuatia marandu ha jajerure

tohechauka mba’éichapa hete marandu. Ñaipytyvõ chupekuéra.
Ikatu avei jajapo ha’anga ogykehaípe (también podemos dibujar
la silueta de la noticia en la pizarra).
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko árape jahaitaha peteï
marandu ha jajapokuévo jaiporúta hekopete ñe’ëteja ha
taikuéra ñañemoaranduhague.

rogue 63 ha 64, haiha, ogykehai, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape oipeka haçua hikuái aranduka rogue

63 ha 64-pe.
 Ñamombe’u chupekuéra mba’épa he’ise marandu, ñanepytyvõ
ñande arandukápe he’íva: omombe’u umi mba’e ojehúva oiko
hagueichaite, hesakã porã haçuáicha opavavévape.
 Ñamombe’u avei chupekuéra mba’éichapa hetepy: Marandu
réra – Título de la noticia; Marandu ñepyrũmby – Bajada o
copete de la noticia; Haipyvo peteĩha – Primer párrafo; Marandu
rete – Desarrollo de la noticia.
72
 Jahechauka ko’ä ñemboja’o marandu retepy jehaipyre
«Oñepeipirü ojehecha haçua ypykuéra rembiapojeguápe».
 Ñamomandu’a ojehai haçua marandu ñambohovaiva’erãha ko’ã
ñeporandu: mba’épa oiko, mávapepa ojehu térã mávapa ojapo,
moõpa oiko, araka’épa, mba’éichapa oiko, mba’érepa oiko ha
maerãpa.
 Ñañembosako’i jahai haçua marandu, upevarä ñamoïmba
oñondive esquema aranduka rogue 63-pegua ojeruréva. Ikatu
jahai ogykehaípe.

 Jajerure temimbo’ekuéra tombohovái porandu papapy

mbohapyha tembiaporämegua, aranduka rogue 64 rehegua.
Upéi ikatúma ohai marandu.
 Ñamomandu’a chupekuéra hembiapo ipotï ha iporäva’eräha.


evaluativos

 Rúbrica
73
Mbo’epyrä - Tema 7. App Aime Porã jeporu - Uso de la app
Aime Porã
Unidad temática: Ñañemomarandu. Nos informamos. Tembiporu
pyahu guaraníme. Aplicaciones en guaraní

Indicadores
 Ohai ha’e  Oikuaa mba’éichapa héra App
oikũ mbyhaguéicha ha guarani rehegua.
oñanduháicha umi  Omombe’u mba’emba’épepa
marandu. (Escribe lo que oipytyvõ pe celular jeporu.
comprende y aprecia  Omombe’u omoñe’ëvapa pe
acerca de informaciones código QR celular rupive.
leídas).  Oikuaa mba’épa omomarandu
App Aime Porã.
 Omombe’u hemimo’ã ko
marandu rehegua.
 Ohendu hapichakuéra remimo’ã.

65, pumbyry popegua

 Ñaporandu chupekuéra oikuaápa mba’épa App Aime Porã.
ojepurúva guaraníme tuicha ñanepytyvõtava, hérava App Aime
Porã.

rogue 65, pumbyry popegua, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Jaipeka aranduka rogue 65-pe. Jajerure temimbo’ekuérape

tomombe’u ohecháva.
 Ñamombe’u chupekuéra marandu arandukapegua rupive: Pe
tembiporu pyahu, app oje’eha, omoneĩhína Ministerio de Salud
Pública y Bienestar Social, ñane retãmegua, péva
nomyengoviaihína médico he’íva ndéve.
 Upéi jajerure temimbo’ekuérape tomboguejy ha toike ko App-pe
ipumbyry rupive. Ñaipytyvõ chupekuéra. Ikatu jahechuka
ogykehaípe.
 Ñaporandu chupekuéra oguerekóma rire ipumbyrýpe:
74
‒Ko App Aime Porã mba’e omombe’u guarani ñe’ẽme.
‒Mba’épe ñanepytyvõ ko App.

65, pumbyry popegua, haiha, kuatiahai, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape tomba’apo ha’eño ha tojapo

tembiapo irundyha oïva arandu rogue 65-pe.


evaluativos
75
Unidad temática: Ñañemomarandu. Nos informamos. Aikuaavéma.
Autoevaluación

Indicadores
 Ohechauka oikuaaha  Omoñe’ësyry marandu hérava
oñeme’ëva’ekue Unidad «Paraguay oguerahauka ñepyrũ
4-pe: Ñañemomarandu. 27 tonelada pakova Chílepe».
(Demuestra habilidades  Ohechakuaa mba’érepa oñeñe’ë
aprendidas durante el marandúpe.
desarrollo de la Unidad 4:  Ombopuporã taikuéra oïva
Nos informamos). marandúpe.
 Omombe’u mba’épa oje’e
marandúpe.
 Ombohovái hekopete
porandukuéra.
 Ombojoavy umi mba’e he’íva
marandúpe ha’e
oimo’ãhaguéicha.
 Ohechakuaa marandúpe oikóva
térã oje’éva.
 Ombojoavy oikóva ha oje’éva
marandúpe.
 Ohai hemimo’ã marandu
ohendúvare.
 Oiporu hendápe ñe’ëteja
kuatiarãme.

66 ha 67, haiha, ogykehai, mbogueha ha mba’e
 Ñañomongeta umi marandu omombe’úva ñane retä

ohepyme’ëva ambue tetämere. Ñaporandu temimbo’ekuérape:
‒Mba’épa Paraguái ohepyme’ë ambue tetäme.
‒Mavamáva tetändipa omba’apo.
‒Iporäpiko oñemyasäi ñane retä ohepyme’ëva ojekuaa haçua.
Mba’ére.
aranduchauka marandu rehegua ha opa mbo’epy Unidad 4-pe
ñame’ëva’ekuére.
76
kuatia rogue 66 ha 67, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jaipeka ñane aranduka rogue 66 ha 67-me.

 Ñamoñe’ë marandu oñondivepa, peteïteï haipyvo.
ñamyesakä tembaiporänguéra:
‒Remongurusu oikóva térã oje’éva.
‒Rehaiguy oĩ porãva.
‒Rehai neremimo’ã ko marandúre.
‒Reguenohẽ moñe’ẽrãgui:
Mbohapy ñe’ẽteja.
Mbohapy ñe’ẽ oguereháva y térã ỹ.
‒Remohenda ko’ã ñe’ẽteja: kuehe - ápe - mba’érepa - ko’ẽrõ
- moõpa - mombyry - yvate - gueteri – yvýpe.




evaluativos

77
Mbo’epyrä - Tema 1. Rejepohéi porã haçua - Lavado correcto
de manos
Unidad temática: Apoukapy tesãirã. Instrucciones saludables.
Ñaikümby ñahendúva. Comprensión oral

Indicadores
 Oikũ mby oje’éva ichupe  Omombe’u mba’eichaitépa
ohuga haçua, oiporu jajepoheiva’erã.
haçua tembipuru  Oikuaa mba’épa oñeikotevë
ogapypegua ha oikuaa jajepohéi haçua.
haçua mba’éichapa  Omboysýi mba’épa oñeikotevë
ojapova’erã tembi’ukuéra jajepohéi haçua.
ha opaichagua mba’e  Oikuaa maerãpa jajepohéi
ijedádpe çuarã. py’ỹiva’erã.
(Comprende instrucciones  Omombe’u mba’éichapa
tales como reglas de oñeñangarekova’erã ñande póre.
juego, cómo utilizar un
electrodoméstico, recetas
de cocina y orientaciones
para la realización de
acciones propias de la
edad).

68 ha 69, y, havõ, ao mokäha, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ñasë okápe ha jajepohéi. Jaiporu havõ ha y ha, upéi ñamokä.

 Jaju jevy mbo’ehakotýpe ha ñañomongeta mba’érepa jajepohéi
poräva’erä.
kuatia rogue 68 ha 69 rehe, ñamaña hérare: Apoukapy tesãirã,
avei ta’angáre ha jajerure temimbo’ekuérape tahe’i mba’épa
oimo’ã jaikuaáta ko mbo’epy aty pohápe.
 Ñamoñe’ë marandu kuatia rogue 69 oguerúva, vore
Ñamoñepyrü, ikatu haçuáicha jaikuaave ko mbo’epy atýpe
jahechátava. Avei jajapo tembiaporä vore Ñamotenonde
oguerúva.
Apoukapy rehegua, jajepohéi porä haçua.
78
rogue 70, ta’anga jepohéi rehegua, ogykehai, haiha, mbogueha ha
mba’e

 Jajerure temimbo’ekuérape tombohovái porandukuéra:
‒Mba’épa rejapo reguapy mboyve mesápe.
‒Mba’érepa jajepoheiva’erã.
 Ñahendu opavave ombohováiva ha upéi ñamohu’ä peteï
remimo’äme: Jajepoheiva’erä ñaneresäi haçua.
 Ja’e temimbo’ekuérape ñahendutaha peteï apoukapy ha
ñaikümby poräta jajapysakárõ kirirïhápe.
 Ñahendu jehaipy apoukapy (moñe’ërä hesegua oï kuatia rogue
132-me).
 Ñahendukuévo, ñamaña ta’anga jepohéi reheguáre.

 Ñamyesakä ñe’ë nañaikümby poräiva ojeporúva
 Ñañomongeta ñahendúva rehe porandu rupive, ikatu jahai
temimbo’ekuéra ombohovái poräva guive ogykehaípe:
‒Mba’éicha héra jehaipy ñahenduva’ekue.
‒Mba’éichagua moñe’ëräpa.
‒Mba’épa ohupitykase ko jehaipy.
‒Mba’emba’épa reikotevẽ rejepohéi haçua.
‒Maerãpa rejepohéi py’ỹiva’erã.
‒Jajapo jajepohéi poräpara’e aje’i. Mba’ére.
‒Mba’e ñanembo’e ñahenduva’ekue.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape apoukapy ikatuha oiporu ñe’ë
ha ta’anga.

 Ñamoñe’ë tembiapokuéra aranduka rogue 70-pe oïva ha jaheja

temimbo’ekuéra tomba’apo ha’eño.
79
 Oñondivepa, ñamone’ë tembiapo ojapova’ekue hikuái ha
ñahepyme’ë. Oï vaírõ, ñamoambue ha tojapo porä hikuái.

evaluativos

80
Mbo’epyrä - Tema 2. Tekombo’e porã - Consejos saludables
Unidad temática: Apoukapy tesãirã/Instrucciones saludables.
Ñañe’ëkuaa. Expresión oral

Indicadores
 He’i mba’épa ojapo  Oikuaa mba’e tembiapópa ikatu
hogaygua ha iñirũ nguéra ojapo opytáramo hógape.
ndive. (Describe  Omboysýi tembiapo ikatúva ojapo
actividades que realiza opytáramo hógape.
con sus familiares y  Omboysýi hembiapo ojapóva
amigos). opytáramo hógape.
 Ojapo hekópe peteĩ marandurã
tekombo’e porã rehegua.
 Omombe’u mba’éichapa ojapo
marandurã tekombo’e porã
rehegua.
 Oiporu hekopete ñe’ẽ pyahu
guaraníme.
Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ẽ 7 , kuatia rogue

71, opaichagua apoukapy (distintos tipos de textos instruccionales:
recetas de cocina, prospecto, instrucción para armar un artefacto,
reglas de juego…), haiha, ogykehai, mbogueha ha mba’e
 Jahechauka temimbo’ekuérape opaichagua apoukapy ha

ñañomongeta porandu rupive:
‒Peikuaápa mba’eichagua jehaipyrépa ko’äva.
‒Mba’épa ohechauka peteïteï.
‒Ko’äva apytépe máva ikatu jaiporu jajapo haçua tembiapo
japytáramo ñande rógape.
 Ñaguenohë avei chuguikuéra mba’épa oimo’ä jaikuaavéta ko
árape. Jahai ogykehaípe.
 Ñamombe’u ñaneremimbo’ekuérape ko mbo’epýpe ja’etaha
tembiapo ikatúva jajapo japytáramo ñande rógape.
Ñahesa’ÿijo - Desarrollo | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ẽ 7, kuatia

rogue 71, haiha, ogykehai, mbogueha ha mba’e
 Jaipeka aranduka rogue 71-me.

 Ñamoñe’ë temimbo’ekuéra ndive tembiapo peteïha.
81
 Ñaporandu chupekuéra umi mba’e ojapokuaáva opyta aja
hógape apytégui mba’épa ojapove.
 Ja’e temimbo’ekuérape tahe’i hembiapo, ñaipytyvõ chupekuéra:
‒Ojapóva opytárõ ha’eño hógape.
‒Ojapóva hogaygua ndive.
‒Ojapóva iñirũ nguéra ndive.
‒Ojapóva pyhareve, ka’aru ha pyhare.
 Ñamohu’ä haçua ko vore, ñamombe’u temimbo’ekuérape he’íva
chupekuéra ñane aranduka: Mitãkuña ha mitãrusu
peñomongetave umi pende py’apývare, peheka pembohasa
umi pende jopýva, heta mba’eporã pejapokuaa.
Ñemohu’ä – Cierre | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ẽ 7, kuatia togue

 Ja’e temimbo’ekuérape tojapo aty’i omba’apo haçua:

Peñembyaty ha pejapo peteĩ marandurã ambue tekombo’e porã
rehegua, iñarandukápe.
 Jahecha ha ñamoporä tembiapokuéra.


evaluativos

82
Mbo’epyrä - Tema 3. Péicha remopotĩva’erã ne rãi - Pasos para
el cepillado de tus dientes
Ñaikümby ñamoñe’ëva. Comprensión escrita

Indicadores
 Oikũ mby omoñe’ẽva  Oikuaa mba’éichapa
he’ihápe mba’éichapa omopotĩva’erã hãi.
ohugava’erã, ojapova’erã  Omombe’ u mba’éichapa omopotĩ
tembi’u, oipuruva’erã hãi.
tembipuru ogapypegua ha  Oikuaa umi mba’e oiporúva
mba’éichapa ojapova’erã omopotĩ haçua hãi.
opaichagua mba’e  Omboysýi umi ikotevẽmby
ijedádpe çuarã. omopotĩ haçua hãi.
(Interpreta instrucciones  Oikuaa mba’eichagua
escritas tales como reglas arandukápepa ojejuhu péichagua
de juego, recetas de haipyre.
cocina, cómo utilizar un  Ohai hemimo’ã mba’érepa iporã
electrodoméstico y ñamopotĩ ñane rãi.
orientaciones para la
realización de acciones
propias de la edad).

72 guive 74 peve, tãimopotĩha (cepillo), tãijoheiha (pasta dental),
inimbo tãiregua (hilo dental), y jejuruhéiha, ogykehai, haiha,
mbogueha ha mba’e
 Oçuahë mboyve ko árama, jajerure temimbo’ekuérape togueru

ko’ä mba’e: tãimopotĩha (cepillo), tãijoheiha (pasta dental),
inimbo tãiregua (hilo dental), y jejuruheiha.
 Jahechauka chupekuéra ko’ä temiporu ha ñaporandu hemimo’ä
jajapótava ko árape rehegua. Jahai ogykehaípe he’íva hikuái.
apoukapy hérava «Péicha remopotĩva’erã ne rãi» ha jajapóta
opaichagua tembiapo ikatu haçuáicha hesakã porã ko jehaipy
omoçuahëséva.
83
rogue 72 guive 74 peve, juru ra’anga, ogykehai, haiha, mbogueha ha
mba’e

me.
oguereko jehaipyre ha mba’épa ikatúne he’i, omoñe’ë’ÿre (solo
descripción de imágenes aún).
 Ñamoñe’ë porandu ojehaíva mbo’epy ñepyrüräme ha ñahendu
‒Mba’épa remopotĩva’erã rekarupa rire.
‒Mba’éichapa ikatu remopotĩ porã ne rãinguéra.
 Ñamombe’u ko’áça ñamoñe’ëtaha moñe’ërã hérava «Péicha
remopotĩva’erã ne rãi», kirirïhápe raë ha upéi katu hatä ha
syryrýpe.
 Jajerure temimbo’ekuérape toñomoirü mbohapy mbohapy
omoñe’ë haçua apoukapy: peteï omoñe’ëta héra ha vore
Ikotevẽmby; ambue omoñe’ëta haipyvo Mba’éichapa
remopotĩva’erã ne rãi ha mbohapyha omoñe’ëta papapy ha
ta’anga ykére he’íva.
 Jagueromandu’a chupekuéra mba’éicha ñamoñe’ëva’erä
jehaipyre hekopete:
oikotevëvape.

 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko jehaipyre ha’eha apoukapy.
 Ñamyesakä ñe’ënguéra ojeporúva jehaipyrépe, ñane
arandukápe oï ko’äva: tãi, rãi, hãi: diente; tãimopotĩha: cepillo;
inimbo: hilo; kũ: lengua; jejuruhéi: enjuagar la boca; tãimbíra:
encía; ñopũ: lastimar.
 Jaiporu ko’ä ñe’ë juru ra’angápe ha ñamoñe’ë. Upéi jahechauka
ñande jurúpe.
‒Mboy jevýpa (veces) remopotĩva’erã ne rãi.
‒Mboy aravo’i rupípa nde gueraha remopotĩ haçua ne rãi.
84
‒Mba’emba’érepa reñangarekova’erã remopotĩnguévo ne rãi.
‒Mba’épa omoçuahëse ko apoukapy.
‒Mávape ikatu oipytyvõ ko jehaipy.
 Ja’e mba’éichapa ñamopotĩva’erã ñane rãi, papapy rupive (citamos los pasos).
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape mba’érepa apoukapy oiporu
papapy: Apoukapy oiporu papapy ohechauka ha ombohape
haçua mba’eichatépa jajapova’erã umi mba’e.
 Ñaporandu avei chupekuéra hemimo’ã mba’érepa iporã
ñamopotĩ ñane rãi.

72 guive 74 peve, tãimopotĩha (cepillo), tãijoheiha (pasta dental),
inimbo tãiregua (hilo dental), y jejuruhéiha, haiha, mbogueha ha
mba’e
 Ja’e temimbo’ekuéra omba’apótaha oñondive aje’i aty’i

moñe’ërä ojapova’ekue hikuái ndive, ojapova’erä tembiapo
oïva togue 73 ha 74-pe:
‒Rembopapapy mba’éichapa remopotĩva’erã ne rãi.
‒Remongurusu ñe’ẽjoaju ndaipóriva tãi ñemopotĩme.
‒Rehai neremimo’ã mba’érepa iporã remopotĩ ne rãi.
 Jaguata temimbo’ekuéra apytépe, jahechárõ oikotevë
 Ñasë okápe ha ñamopotï ñane räi.


evaluativos

 Prueba: Prueba escrita - Prueba práctica

85
Mbo’epyrä - Tema 4. Ñe’ẽtéva arakuéra - Los tiempos del
verbo
Ñe’ẽtekuaa - Gramática

 Oipuru hekopete umi ñe’ë  Oikuaa mba’épa he’ise ñe’ëtéva.
omombe’úva mba’épa  Ojechakuaa ñe’ëtéva arakuéra.
ojejapo ha mba’éichapa  Omoñe’ẽ hekopete ñe’ẽtevakuéra.
oñeĩ. (Utiliza  Oiporu porã ñe’ẽtevakuéra
adecuadamente palabras ñe’ẽjoajúpe.
para contar cómo se  Ombohasa ñe’ẽtéva ára
encuentra o que se está mboyvegua ramóme.
haciendo).  Omosusũ hekópe ne’ẽtevakuéra.
 Ohechauka ohaikuévo:  Oiporu hekópe ñe’ẽtevakuéra
oikuaaha pe normatíva haipyrépe.
oñembojoaju haçua
ñe’ẽky ojuehe.
(Demuestra en su
redacción que aplica las
normativas sobre el uso
de los morfemas).

75 ha 76, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha
 Ñañembosarái «Simón oipota»: Mbo’ehára oiko Simón ramo ha

he’i temimbo’ekuérape ojapova’erä: peguapy, pepo, peke,
pejeroky…
 Opa rire, jahai ogykehaípe umi ñe’ë jaiporuva’ekue ha
ñaporandu temimbo’ekuérape oikuaápa mba’eichagua ñe’ë
jaiporu ñembosaráipe.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape umi ñe’ë ha’eha ñe’ëteva ha ko
árape jaikuaavéta mba’épa ha mba’éichapa jaiporuva’erä.

rogue 75 ha 76, ogykehai, haiha, kuatiahai, mbogueha
86
 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka iñaranduka rogue 75 ha 76-
me.
 Oñondivepa ñamoñe’ë marandu ñe’ëtéva rehegua: ñe’ẽ
ohechaukáva mba’épa oiko, mba’éichapa oĩ ha mba’épa
oñandu pe oñe’ẽvahína. Guarani ñe’ẽtéva hembiapo hetakuaa.
 Jaheka ñe’ëteva jahaipy «Péicha remopotĩva’erã ne rãi»me,
ñamongora ha jahai ogykehaípe.
 Ñamombe’u avei chupekuéra ñe’ẽtéva arakuéra rehegua,
upevarä ñamoñe’ë marandu ñande arandukápegua.
 Jahecha mba’e árapepa oï ñe’ëtéva ñaguenohëva’ekue
apoukapýgui.
 Ñambohasa umi ñe’ëtéva opa árape: açagua, mboyvegua ramo
ha upeiguaite.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape mba’éichapa oñemosusü
ñe’ëtéva: Ñamosusũ haçua ñe’ẽtéva jaiporu ñe’ẽky mboyvegua:
a-re-o-ja/ña-ro-pe-o. Jaiporu ja- ñe’ëtéva juruguándi ha ña-
ñe’ëtéva tïguándi.
 Jaiporavo peteï ñe’ëtéva ha ñamosusü mbohapyvéva árape.

75 ha 76, haiha, ogykehai, kuatiahai, mbogueha

ojapopa vove jahecháta oñondive oï poräpa, peteïteï ohasáta
ohai hembiapo ogykehaípe.
 Oñondivepa, ñamone’ë ñanerembiapo ha jahepyme’ë. Oï vaírõ,

ñamoambue ha jajapo porä.

evaluativos

87
Mbo’epyrä - Tema 5. Pundie puso «’» jeporu - Uso de
consonante puso «’»
Unidad temática: Apoukapy tesãirã/Instrucciones saludables. Haikatu
- Ortografía

Indicadores
 Ohechauka ohaikuévo:  Oikuaa pundie puso «’» jeporu
ojeporu haçua taikuéra.  Oipuru hekopete pundie puso «’»
(Demuestra en su haipýpe.
redacción que conoce la  Ohechauha oikuaaha jehaipýpe
normativa de uso de las normatíva ojehai haçua pundie
letras). puso «’» rehegua.
 Ohai ñe’ëjoaju ha oipuru ñe’ẽ
oguerekóva pundie puso «’».

 Jahai ogykehaípe ñe’ë ojoavýva puso jeporu rupivénte.

Techapyrä: kua-ku’a, heë-he’ë…
 Ñamoñe’ë ha ñaporandu temimbo’ekuérape mba’épa he’ise ha
mba’épepa ojoavy. Jahaive upe rire ñe’ë oiporúva puso ha
ñamoñe’ë ñahendu haçua hyapu.
 Ñamombe’u chupekuéra ko árape ñañemomarandutaha pundie
puso «’» jeporu rehegua.

 Jajerure temimbo’ekuérape oipeka haçua aranduka rogue 77-

me.
 Ñamoñe’ë marandu puso jeporu rehegua: pundie ahy’ogua,
katuete oho mokõi pu’ae pa’ũme ha omondoho sapy’aitemi
ñe’ẽ. Ñe’ẽ oñemopehẽvo ohova’erã pu’ae upeiguándi.
Techapyrã: ñe’ẽtéva, he’ise, he’ẽ.
 Ñamoñe’ë jevy jehaipyre apoukapy «Péicha remopotĩva’erã ne
rãi» ha ñambosa’y umi ñe’ë oiporúva «’». Ja’e hatä ñahendu
haçua hyapu. Upéi jahai ogykehaípe.
88
 Ñamombe’u avei temimbo’ekuérape: Umi ñe’ẽtéva oñepyrũva
«h»gui he’ise upe ñe’ẽpy oñepyrũha pusógui. Ogueraha puso
ipu porãve haçua. ’u: ha’u; ’e: ha’e; ’a: ha’a.
 Jaheka ambue techapyrä ha jahai ogykehaípe. Upéi
ñamoñe’ëpehë.


oïva aranduka rogue 77-me. Ja’e chupekuéra mba’éichaitépa
ojapova’erä:
‒Remoñe’ẽ ha rehaiguy ñe’ẽ ipusóva.
‒Remoñe’ẽpehẽ ko’ã ñe’ẽ ipusóva he’iháicha mbojojahápe.
‒Rehai porã ã ñe’ẽ ha upéi rejapo ñe’ẽjoaju.
‒Reiporu ko’ã ñe’ẽ ñe’ẽjoajúpe.
 Jahecha oñondivepa oï poräpa tembiapo, nahánirõ ñañoipytyvõ


evaluativos

89
Mbo’epyrä - Tema 6. Apoukapy - Instructivo
Jahaikuaa - Expresión escrita

Indicadores
 Ojapokuaa jehaipyre  Oikuaa mba’épa he’ise apoukapy.
omombe’úva mba’éichapa  Omombe’u hekópe mba’épa
oipuruva’erã tembipuru ojapo oñembohete hu’ü haçua.
ogapypegua, oikuaa  Omohenda porã ohaívo,
haçua mba’éichapa mba’éichapa oñembohete hu’ũ
ojapova’erã tembi’ukuéra va’erã.
ha opa mba’e ijedádpe  Ojapo hekopete peteĩ apoukapy.
çuarã. (Redacta textos  Ohai oñeikũ mby haçuáicha.
instructivos tales como  Oiporu porã ñe’ẽtevakuéra
reglas de juego, cómo ohaikuévo.
utilizar un
electrodoméstico, recetas
de cocina y orientaciones
para la realización de
acciones propias de la
edad).

78 ha 79, apoukapy jehaipyre ra’anga (siluetas de textos
instruccionales), ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape tomaña ta’anga oïva ogykehaípe ha

tahe’i mba’eichagua jehaipyrépa hete péicha (mombe’ugua’u,
ñe’ëpoty, ñomongeta, apoukapy, purahéi…):
90
 He’i vove hikuái ha’eha jehaipy apoukapy retepy, jahai
ogykehaípe ha ñaporandu chupekuéra mba’éichapa avei ikatu
hete.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko mbo’epýpe jahaitaha
apoukapy. Ja’e avei upekuévo jaiporutaha hekoitépe ñe’ëtéva
ha tai puso.

 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka iñaranduka rogue 78 ha

79-pe.
 Ñamombe’u chupekuéra mba’épa apoukapy: umi jehaipyre
ohechaukáva mba’emba’épa ojejapova’erã oñemoçuahẽ
porã haçua hu’ãme umi tembiapo.
 Ñaporandu mba’eichagua apoukapyrépa imandu’a hikuái ha
upéi ja’e: Hetaichagua haipy apoukapy oĩ: tembi’u’apo
rehegua, ñembosarái rehegua, tembiporu rehegua,
mba’e’apo rehegua ha hetave mba’e. Ko’ä marandu ñanohë
ñande arandukágui.
 Ñamombe’u avei mba’e mba’épa oguerahava’erä jehaipy
apoukapy.
 Jahecha ko’ä mba’e apoukapy ñamoñe’ë ha
jahesa’ÿijova’ekuépe.
 Ñambosako’i temimbo’ekuérape ohai haçua apoukapy.
Upevarä jajerure tomaña ta’angáre oïva kuatia rogue 78-pe
ha tahe’ipa apoukapy «Reñembohete hu’ũ haçua». Jahai
ogykehaípe he’i poräva hikuái.
 Ñamomandu’a chupekuéra: Jahai haçua apoukapy
jaiporavova’erã umi ñe’ẽ hesakã porãva ha ñamohenda
hekoitépe oñeikũmby porã haçuáicha jajapoukaséva.


apoukapy iñaranduka rogue 79-pe.


evaluativos
91
 Rúbrica
92
Aikuaavéma -Autoevaluación

Indicadores
 Ohechauka oikuaaha  Ojapo hekopete apoukapy.
oñeme’ëva’ekue Unidad  Omombe’u mba’éichapa
5-pe: Apoukapy tesãirã. jajapova’erã tataindy hyakuã
(Demuestra habilidades porãva.
aprendidas durante el  Omboysýi mba’eichaitépa
desarrollo de la Unidad 5: ojapova’erã tataindy hyakuã
Instrucciones saludables). porãva.
 Oikuaa umi mba’e oñeikotevẽva
ojejapo haçua tataindy hyakuã
porãva.
 Ohaiguy ñe’ëtéva moñe’ëräme ha
ojapo ñe’ëjoaju.
 Omosusũ hekópe ne’ëtevakuéra.
 Oheka ñe’ë ipusóva moñe’ëräme
ha ojapo ñe’ëjoaju.

80 ha 81, tataindy hyakuã porãva, ogykehai, haiha, mbogueha ha
mba’e
 Ñaporandu temimbo’ekuérape hemimo’ä jehaipyre

omoñe’ëtava ko árape rehe.
 Ñamombe’u chupekuéra ko árape jajapotaha peteï
aranduchauka apoukapy rehegua ha opa mbo’epy Unidad 5-pe
ñame’ëva’ekue.

 Jaipeka ñande aranduka rogue 80 ha 81-me.

 Ñamoñe’ë moñe’ërä.
93
‒Reiporu ã ñe’ẽtéva, rembohasa ára upeiguaitépe remoĩmba
haçua ñe’ẽjoaju.
‒Remosusũ ne’ẽtéva: nohẽ, jepyso, moĩ.
‒Reheka ñe’ẽ ipusóva ha rehai ñe’ẽjoaju.



peñeñandu pemba’apo aja, mba’épa nahesakãi, mba’érepa,
mba’épa peikuaaseve.

evaluativos

94
Mbo’epyrä - Tema 1. Ka’aguy pyharekue - El bosque al
anochecer
Unidad temática: Ta’angahai - Descripción. Ñaikümby ñahendúva.
Comprensión oral

 Ombojoja umi mba’e  Ohendu ta’angahai rehegua.
oikóva ohendúvape umi  Oikuaa mba’épa oje’ehína ko
mba’e rehe ha’e ta’angahaípe.
oñanduháicha oikóva  Oikuaa mba’emba’épa oje’ehína
ndive. (Compara hechos ichupe Ka’aguy pyharekue rehe.
que ocurren en textos  Omombe’u mba’éichapa «Ka’aguy
escuchados con su pyharekue».
experiencia personal o  Ohechakuaa moñe’ẽrã kuaarapo.
situaciones de su  Ohechakuaa haipyvo
entorno). kuaarapoitépe.
 Ohechakuaa mba’e  Ombohovái hekópe porandukuéra
rehétepa ha ambue «Ka’aguy pyharekue» rehegua.
mba’éguipa avei
oñe’ẽhína umi ohendúva.
(Distingue ideas
principales de otras
secundarias en textos
escuchados).

82 ha 83, kuatia, ogykehai, haiha heta sa’y, mbogueha ha mba’e
 Ñasë okápe ha ñama’ë opaichagua ka’avokuérare: yvoty,

yvyramáta, kapi’ipe ha ambue. Jajesareko porä mba’eichaitépa.
 Jaju jevy mbo’ehakotýpe ha jajerure temimbo’ekuérape
tomoha’anga ohecháva’ekue.
 Upéi ja’e chupekuéra tohechauka hembiapo ha tomoñe’ë.
 Ñaporandu avei hemimo’ä ko mbo’epy aty poteïháme
jaikuaátavare.
 Ñaguenohẽ ñane aranduka Guarani ne’ë 7 ha jajesareko oĩva
kuatia rogue 82 ha 83 rehe, ñamaña hérare: Ta’angahai, avei
ta’angáre.
95
jahechátava. Avei jajapo tembiapo vore Ñamotenonde
oguerúva.
ta’angahai rehegua.


 Jajerure temimbo’ekuérape tomaña mba’épa oï ipype ha upéi
tombohovái porandukuéra:
‒Pehóvapa ka’agúype.
‒Mba’éichapa upe tenda.
‒Pehoséne ka’aguýpe pyharekue. Mba’ére.
 Ñahendu opavave ombohováiva ha ñaguenohë avei
chuguikuéra hemimo’ä ojuhútava moñe’ërämere.
 Ja’e temimbo’ekuérape ñahendutaha peteï jehaipy ha ñaikümby
poräta jajapysakárõ kirirïhápe.
 Ñahendu ta’angahai (jehaipy hesegua oï kuatia rogue 133-pe).

 Ñambojovake temimbo’ekuéra remimo’ä jehaipýpe oikóvare ha
jahecha ojavýpa téräpa he’i hesakuaitépe hikuái.
 Ñamyesakä ñe’ë nañaikümbyporäiva ojeporúva
temimbo’ekuéra ombohovai poräva guive ogykehaípe:
‒Mba’épa omyesakãva pyharekue ka’aguy.
‒Mba’érepa hi’ã ndéve haihára omombe’u pyharekue ka’aguy.
‒Mba’érepa he’i tatarendy oipytyvõha jasy ha mbyjápe
omyesakã haçua ka’aguy.
‒Mba’érepa tatarendy oĩ itakora ryepýpe.
 Jahai moñe’ërä kuaarapoite ha mokõi kuaarapoyke.
 Ja’e temiandu omoçuahëva ko ta’angahai.

 Ñamoñe’ë ha ñamyesakä tembiapokuéra aranduka rogue 84-pe

oïva ha jaheja temimbo’ekuéra tomba’apo ha’eño.
96


evaluativos

97
Mbo’epyrä - Tema 2. Ta’anga omba’emombe’u - Las imágenes
nos cuentan
Unidad temática: Ta’angahai. Descripción. Ñañe’ëkuaa. Expresión oral

 Omombe’u  Omombe’u hemimo’ã
oikũ mbyháicha ta’angahaikuéra rehe.
opaichagua jehaipyre ha  Ojesareko ta’angáre ha ojapo
jehaipyre’ỹva ohendúva hekopete ta’angahai.
térã omoñe’ẽva.  Omoha’angahai iñirúme térã
(Reproduce todo tipo de hymbápe ha oipuru teroja
texto escuchado o leído). ohekome’ẽva, ohechaukávo hete
 Oipuru oñe’ẽnguévo, umi ha heko.
ñe’ë oikuaa pyahúva  Omombe’u mba’éichapa
ohóvo guaraníme. (Utiliza, omoha’angahai iñirüme térã
al hablar, el vocabulario hymbápe.
aprendido).

85, ka’avokuéra ra’anaga temimbo’ekuéra ojapova’ékue ambue ára,
 Jajerure temimbo’ekuérape tohechuka jevy ka’avo ra’anga

ojapova’ekue ambue ára. Upéi ñaporandu chupekuéra:
‒Ikatúpa jajapo ta’anga ñe’ë rupi. Mba’éicha.
‒Ikatúpa jaikuaa peteï mba’e ta’angahai rupivénte.
‒Mba’éichava’erä ta’angahai.
 Ñaguenohë avei chuguikuéra mba’épa oimo’ä jajapóta ko
 Ñamombe’u ñaneremimbo’ekuérape ko mbo’epýpe jajapótaha
ta’angahai ñe’ë rupive.

 Jaipeka aranduka rogue 85-pe.

 Ñamoñe’ë temimbo’ekuéra ndive tembiapo peteïha ha
jejesareko ta’angáre.
 Ñaporandu chupekuéra ta’angápe jahechava’ekuégui:
98
‒Mávapa hete haguepa, ipara sa’yju ha morotĩ. Hesa ha inambi
michĩ ha hova po’ipuku.
‒Mávapa iñakãrague puku ha hũ. Hesa hũ ha ityvyta po’i. Hova po’i, hãi morotĩ
ha opukavy.
‒Mávapa iñakãrague mbyky ha icha’ĩ. Hesa rovy ha ipire morotĩ. Hendyva ha
ivigóte.
 Ñambosako’i temimbo’ekuérape ojapo haçua ta’angahai,
upevarä ñamombe’u chupekuéra: Pemoha’angahai pene irũ
térã pene rymba, peiporuva’erã teroja ohekome’ẽva,
ohechaukáva hete ha heko.

 Jajerure temimbo’ekuérape tomba’apo aty’ípe ha tojapopa

tembiaporã oïva aranduka rogue 85-pe.
 Ñahendu aty’ikuéra rembiapo. Ñamoï porä tekotevërõ.


evaluativos

99
Mbo’epyrä - Tema 3. Tatu karréta - Armadillo gigante
Unidad temática: Ta’angahai. Descripción. Ñaikümby ñamoñe’ëva -

 Ombojoaju umi mba’e  Omoñe’ësyry moñe’ërã.
ojuhúva jehaipyrépe umi  Oñembo’y porã omoñe’ënguévo
mba’e ha’e oikuaavavoi moñe’ërã.
ndive. (Relaciona los  Omoñe’ë hekopete ñe’ënguéra
hechos ocurridos en el moñe’ërãmegua.
texto con su experiencia  Oikuaa mba’e rehépa oñe’ë
personal). moñe’ërãme.
 Omyesakã  Omombe’u hemimo’ã
ñe’ẽhe’isejojáva ha ta’angahaíre.
he’isejoavýva. (Aclara el  Ojepy’amongeta ha he’i
significado de sinónimos mba’épepa oje’e «Tatu
y antónimos). karrétare».
 Ombohovái oñemba’eporandúva
chupe tatu karrétare.
 Ohechakuaa haipyvo kuaarapoite
 Ohechakuaa haipyvo
kuaarapoyke.
 Ohechakuaa moñe’ërãme ñe’ë
he’isejojáva.
 Ohechauka tetãvore oikohápe
tatu karréta ñane retãme.
 Ombojoavy hemimo’ã
hapichakuéra remimo’ãre.
 Omomba’e hapichakuéra
remimo’ã.

86 guive 89 peve, tatu ra’anga, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jahechauka temimbo’ekuérape tatu ra’anga

ha jajerure tomoha’angahai hikuái.
 Jajerure avei hemimo’ä jajapótava ko árape
rehegua. Jahai ogykehaípe he’íva hikuái.
ñamoñe’ëtaha ta’angahai hérava «Tatu
100
karréta» ha jajapóta opaichagua tembiapo ikatu haçuáicha
hesakã porã ko jehaipy omoçuahëséva.

rogue 86 guive 89 peve, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e

me.
 Ja’e chupekuéra tojesareko porã ta’angáre ha tomoñe’ë héra.
Upéi tomombe’u oikuaáva ko mymba rehegua.
 Ñamoñe’ë porandu ojehaíva mbo’epy ñepyrüme ha ñahendu
‒Penerymbápa pende rógape.
‒Mba’éichapa pe mymba.
 Ñamombe’u ko’áça ñamoñe’ëtaha moñe’ërã hérava «Tatu
karréta», kiriïháme raë ha upéi katu hatä ha syryrýpe.
 Jajerure temimbo’ekuérape toñomoirü po hapichándi omoñe’ë
haçua jahaipyre: peteï haipyvo peteïteï.
jehaipyre hekopete:
‒Ñamombarete moñe’ërä he’íva ñande rete rupive.
oikotevëvape.

 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko jehaipyre ha’eha ta’angahai
omombe’u rupi mba’éichapa tatu karréta.
 Ñamyesakä ñe’ënguéra ojeporúva jehaipyrépe.
 Jajerure temimbo’ekuérape tahe’i ñe’ë he’isejojáva umi
ojeporúva jahaipyrépe ndive. Techapyrä: tuicha-kakuaa.
‒Mboy kílo rupípa ipohyikue tatu karréta.
‒Mba’éichapa hete ha ipysapẽ.
‒Moõrupipa oiko.
‒Mba’érepa hi’ã ndéve oñembojoja karréta rehe.
‒Moõ tetãvorépe oiko tatu karréta ñane retãme.
‒Mba’éicha reimo’ä tatu karréta ra’y.
101
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape mba’épa: Kuaarapoite - Idea principal: he’ise
umi ñe’ẽapesã karaku oĩva haipyvópe. Kuaarapoyke - Idea secundaria: umi
ñe’ẽapesã omoĩmbáva kuaarapoite he’iséva.
 Oñondivepa ñaguenohë kuaarapoite umi po haipyvógui.
 Ñaguenohë avei mokõi kuaarapoyke opaite haipyvógui.
 Ñamoñe’ë tatu karréta térã tatu guasu ficha, oïva aranduka rogue 89-pe ha
ñañoipytyvõ ja’e haçua mba’éichapa ñamoïmbakuaa ojeruréva.
 Jajepy’amongeta ha ja’e mba’épa jajapova’erä ani opátei ko’ã
mymba.

86 guive 89 peve, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ja’e temimbo’ekuéra omba’apotaha oñondive aty’ípe moñe’ërä

ojapova’ekue hikuái ndive, ojapova’erä tembiapo oïva kuatia
rogue 87-89. Ñamoñe’ë ha ñamyesakä porä chupekuéra
hembiaporä.
 Jaguata temimbo’ekuéra apytépe, jahechárõ oikotevë ñaipytyvõ
chupekuéra.


evaluativos

102
Mbo’epyrä - Tema 4. Ñe’ẽtéva ysaja ñemoambue - Accidentes
de forma del verbo
Unidad temática: Ta’angahai. Descripción. Ñe’ëtekuaa - Gramática

 Oipuru hekopete umi ñe’ẽ  Oikuaa mba’épa he’ise ñe’ẽtéva
omombe’úva mba’épa ysaja ñemoambue.
ojejapo ha mba’éichapa  Omombe’u mba’éichapa
oñeĩ. (Utiliza oñemohenda ñe’ëtéva arakuéra
adecuadamente palabras ysaja ñemoambue.
para contar cómo se  Ohechakuaa ñe’ëtéva ysaja
encuentra o que se está ombotovéva kuatiarãme.
haciendo).  Ombojoavy ñe’ẽtéva ysaja
 Ohechauka ohaikuévo: omoneĩva ha ombotovéva.
oikuaaha pe normatíva  Oipuru porä ñe’ëtéva ysaja
oñembojoaju haçua ñemoambuéva opaichagua
ñe’ẽky ojuehe. haipyrépe.
(Demuestra en su  Omosusü hekópe ñe’ëtéva ysaja
redacción que aplica las omoneĩva ha ombotovéva.
normativas sobre el uso  Omohenda hekópe ñe’ẽtéva
de los morfemas). ijysaja rupi.

 Jaguata mbo’ehakotýpe ha jajerure temimbo’ekuérape tahe’i

mba’épa ojapo. Upéi japytaite ha ojerure tahe’i hikuái mba’épa
ndajajapói.
 Jahai ogykehaípe ñe’ëtéva «guata» ha ñamoambue ñe’ëky
rupive. Techapyrä:
aguata
guata ndaguatái
 Ñaporandu temimbo’ekuérape oikuaápa mba’éichapa
oñemo’ambue ñe’ëtéva.
 Ñamombe’u chupekuéra ko árape jaikuaavéta mba’épa
ñe’ẽtéva ysaja ñemoambue ha mba’éichapa jaiporuva’erä.

103
me.
 Oñondivepa ñamoñe’ë marandu ñe’ëteva ysaja ñemoambue
rehegua: ohechauka mba’eichaitépa ojejapo ñe’ẽtéva
remimombe’u omoneĩpa, ombotove térã oporandúpa.
 Jaheka ñe’ëteva jahaipy «Tatu karrétape», jahai ogykehaípe ha
ja’e omoneĩva térä ombotovévapa.
 Ñamoambue umi ñe’ëtéva jahekyiva’ekue moñe’ërägui ysaja
rupive.
 Ñamombe’u avei chupekuéra: Ysaja omoneĩva – Forma
afirmativa: ndorekói ñe’ẽky ysaja rehegua. Techapyrã: aiko,
amaña. Ysaja ombotovéva – Forma negativa: ohechauka
oñembotoveha ñe’ẽtéva remimombe’u. Ogueraha ñe’ẽky
mboyvegua ha upeigua. Marandu ñaguenohë ñande
arandukágui.
 Jaiporavo peteï ñe’ẽtéva ha ñamosusũ ysaja omoneĩva ha
ombotovévape, oñondive ogykehaípe.

90 ha 91, haiha, kuatiahai, mbogueha

ojapopa vove jahecháta oñondive oï poräpa, peteïteï ohasáta


evaluativos

104
Mbo’epyrä - Tema 5. Mbojojaha mokõiha: Muanduhe
rechaukaha - Segunda regla: Tilde acentual
Unidad temática: Ta’angahai. Descripción. Haikatu - Ortografía

Indicadores
 Ohechauka ohaikuévo:  Oikuaa muanduhe rechaukaha
oikuaaha umi normatíva jeporu rehegua.
ojepuru haçua taikuéra.  Oipurukuaa hekópete haipýpe
(Demuestra en su muanduhe rechaukaha.
redacción que conoce la  Ohai porã ñe’ë orekóva
normativa del acento). muanduhe rechaukaha.
 Oguenohẽ haipýgui ñe’ë orekóva
muanduhe rechaukaha.

 Jahai ogykehaípe ñe’ë ojoavýva muanduhe jeporu rupivénte.

Techapyrä: ype, ýpe, ánga-anga…
mba’épepa ojoavy.
 Jajerure avei tahe’i hikuái mba’érepa jaiporu poräva’erä
muanduhe.
 Ñamombe’u chupekuéra ko árape ñañemomarandutaha
muanduhe jeporúpe jahai haçua hekoitépe.


me.
 Ñamoñe’ë marandu muanduhe jeporu rehegua: Muanduhe
rechaukaha - Tilde acentual: pu’ae ipu hatãvéva oĩramo ñe’ẽ
pahaitépe ndojehaíri hi’ári muanduhe. Techapyrã: Tatu, jasy,
mbyja.
 Ñamoñe’ë jey jehaipyre «Tatu karréta» ha ñamongora umi ñe’ë
oiporúva muanduhe ha jahai ogykehaípe. Jahaiguy ñe’ëpehë ipu
hatävéva.
 Ñamombe’u avei temimbo’ekuérape: Pu’ae ipu hatãvéva
ndaha’éiramo pu’ae paha ojehaiva’erã katuete hi’ári
105
muanduhe. Techapyrã: Karréta, jasýpe, ñasãindýpe. Opaite ñe’ẽ
oguerahava’erã peteĩ muanduhe rechaukahánte ha upéva
osyryry ñe’ẽ ári oñembojoapývo ñe’ẽky rupive. Techapyrã:
tataypýpe, omimbipáva.
 Jahai ñe’ë ogykehaípe ha jajerure temimbo’ekuérape tohasa
tomoï muanduhe umi ñe’ë oikotevëva.
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape marandu oguerúva ñane
aranduká: Pu'ae tĩguáva ári ndojehaíri muanduhe rechaukaha.
Techapyrã: michĩva, kirirĩme, mokõi.


ojapova’erä:
‒Remoñe’ẽ.
‒Reguenohẽ haipýgui:
Mbohapy ñe’ẽ imuanduhe jehaíva.
Mbohapy ñe’ẽ ndojehaíriva imuanduhe.
‒Rembosa’y pu’ae ipuhatãvéva ha rehai muanduhe.


evaluativos

106
Mbo’epyrä - Tema 6. Ta’angahai - Descripción
Unidad temática: Ta’angahai. Descripción. Jahaikuaa - Expresión
escrita

 Ohechauka ohaikuévo  Oikuaa mba’épa he’ise ñe’ë
omoñepyrũ ha ta’angahai.
hembiapokue  Oikuaa ta’angahai ryepy.
oikuaamavavoígui ha  Omombe’u mba’épa
omohypy’ũ ha ohóvo pe jaikuaava’erã jajapo haçua
omba’emombe’uséva. ta’angahai.
(Redacta aplicando  Ohai hekopete ta’angahai peteï
informaciones conocidas mymba, yvoty, yvyramáta térã
para profundizar el tema). tenda ohayhuvévare.
 Ohai ha’e
oikũ mbyhaguéicha ha
oñanduháicha umi
marandu. (Escribe de
acuerdo a su comprensión
y apreciación de la
información).

 Ñanemandu’a jehaipyre jahesa’ÿijova’ekuére ha ja’e

mba’eichaguápa.
 Ñaporandu temimbo’ekuérape mba’e mba’éguipa ikatu jajapo
ta’angahai. Jahai ogykehaípe ha ñaipytyvõ chupekuéra
ñamoïmba haçua.
ta’angahai. Ja’e avei upekuévo jaiporutaha hekoitépe ñe’ëtéva
ysaja moambue ha muanduhe.


pe.
107
 Ñamombe’u chupekuéra mba’épa ta’angahai: he’isehína haipy
omombe’úva mba’éichapa yvypóra, mymba, tenda ha opa
mba’e umíva. Ojeporu katuete ipype teroja ohekome’ẽva.
 Ñaporandu chupekuéra mba’eichagua ta’angahaípa ñahendu ha
ñamo’ëma ko mbo’epy atýpe.
 Upéi ja’e mba’éichapa ojejapova’erã peteĩ ta’angahai. Ko’ä
marandu ñanohë ñane aranduka rogue 92-gui.
 Ñamoñe’ë marandu algarrobo morotĩ rehegua ha ñamaña
ha’angáre.
 Jajerure temimbo’ekuérape tomoha’angahai ñe’ë rupive; jahai
he’íva hikuái ogykehaípe.


ta’angahai mymba, yvoty, yvyramáta térã tenda rehegua,
iñaranduka rogue 94-pe.
 Ja’e chupekuéra ta’ipotï ha iporä hembiapokuéra.


evaluativos

 Rúbrica
108
Mbo’epyrä - Tema 7. Kachibot, peteĩ robot ombo’éva guarani
Unidad temática: Ta’angahai. Descripción. Tembiporu pyahu
guaraníme - Aplicaciones en guaraní

Indicadores
 Ohai ha’e  Oikuaa Kachibot ha’e peteĩ robot
oikũ mbyhaguéicha ha ombo’éva guarani.
oñanduháicha umi  Omombe’u mba’emba’épepa
marandu. (Escribe de ñanepytyvõ pe Kachibot jeporu.
acuerdo a su comprensión
y apreciación de la
información).

95, pumbyry popegua
 Jajerure temimbo’ekuérape, ko ára mboyvéma, togueru

ipumbyry popegua.
 Ñaporandu chupekuéra ohendúvapa «Kachibot» rehegua.
 Ñamombe’u ko mbo’epýpe jahechátaha peteï tembiporu pyahu
ojepurúva guaraníme tuicha ñaneipytyvõtava, hérava Kachibot.

rogue 95, pumbyry popegua

 Jajerure temimbo’ekuérape tomombe’u ohecháva.
 Ñamombe’u chupekuéra marandu arandukápegua rupive:
Kachibot ombo’ekuévo ohechauka ta’anga ijukyetereíva ha
iñe’ẽ katu ipyrusu ha ipyáu ikatu haçuáicha omyangekói
mitãnguérape.
 Upéi jajerure toike Kachibot-pe ohecha haçua mba’éita
ojapokuaáva.
 Ja’e ave ikatuha oike kóicha: https://www.una.py/2019/kachibot-
una-propuesta-para-aprenderguarani-de-forma-amigable-y-
divertida/ térä QR rupive.

95, pumbyry popegua
109
 Ñamokyre’ÿ temimbo’ekuérape oiporukuaa haçua Kachibot ha
upéicha oipytyvõ haçua umi tapicha oikuaaséva guaraníme.


evaluativos
Unidad temática: Ta’angahai. Descripción. Aikuaavéma -
Autoevaluación

Indicadores
 Ohechauka oikuaaha  Omoñe’ësyry ta’angahai hérava
oñeme’ëva’ekue Unidad «Urumbe».
6-me: Ta’angahai.  Ohechakuaa mba’érepa oñeñe’ë
(Demuestra habilidades ta’angahaípe.
aprendidas durante el  Ombopu porã taikuéra oïva
desarrollo de la Unidad 6: ta’angahaípe.
Descripción).  Ombohovái hekopete
porandukuéra.
 Ombojoavy umi mba’e he’íva
ta’angahaípe ha’e
oimo’ãhaguéicha.
 Oikuaa ta’angahai ryepy.
 Ohechakuaa ta’angahai
ñemohenda.
 Ohechakuaa ñe’ëtemiandu oïva
ta’angahaípe.
 Ohechakuaa ñe’ë he’ise’avýva
oïva ta’angahaípe.
 Ohechakuaa ñe’ẽtéva omoneĩva
ha ombotovéva oïva
ta’angahaípe.
 Oguenohẽ haipýgui ñe’ẽ
110
imuanduhéva ha ohai mbojojaha.

96 ha 97, urumbe’i (una plantita de tuna), ogykehai, haiha,
mbogueha ha mba’e
 Jahechauka temimbo’ekuérape urumbe’i ha jajerure tahe’i

mba’éichapa héra, moõpa okakuaa, mba’eichaguápa oï ha opa
mba’e oikuaáva hikuái hesegua. Jahai ogykehaípe he’íva hikuái.
árape rehe.
aranduchauka ta’angahai rehegua ha opa mbo’epy Unidad 6-
me ñame’ëva’ekue.


 Ñamoñe’ë jehaipyre «Urumbe».
 Ja’e temimbo’ekuérape ojapótaha tembiapo ha’eño ha
‒ Rembohovái oñeporandúva.
Moõpa heñói ypy pe Urumbe.
Mba’érepa urumbe ikatu oiko pe yvy hypáva.
Mba’eichagua urumbépa oĩ.
‒Rehaiguy mba’érepa oñe’ẽ haipyvo mokõiháme.
‒Remongora ñe’ẽ he’ise’avýva.
‒Rehai mba’e nderekuaaiva’ekue ko ka’avóre.
‒Remongora umi ñe’ẽtéva omoneĩva ha ombotovéva.
‒Rembohasa ñe’ẽtéva ysaja ombotovévape.
‒Reguenohẽ haipýgui mbohapy ñe’ẽ imuanduhéva ha rehai mbojojaha.




evaluativos
111
112
Mbo’epyrä - Tema 1. Taguato ha korochire - El gavilán y el
zorzal
Unidad temática: Jehaipyre ñanerekombo’éva - Textos que nos
enseñan. Ñaikümby ñahendúva. Comprensión oral
Katupyryränguéra – Jehepyme’ë jehechakuaáva –

 Oikũ mby mavamáva  Ohendu moñe’ëra hérava:
rehépa oñeñe’ẽ umi «Taguato ha korochire».
ohendúvape ha umíva  Oikuaa mba’eichagua jehaipyrépa
apytépe he’i máva umi ñanerekombo’éva.
rehépa oñeñe’ẽve.  Omboysýi mavamáva rehépe
(Identifica personajes y oñe’ë morangu.
personaje principal de un  Oikuaa mba’épa ohechauka ko
texto escuchado). morangu.
 Ohechakuaa mba’épepa  Omombe’u mba’éichapa oçuahë
ojoavy mba’eporã ha chupe ko morangu.
mba’evai oñemombe’úva  Ohai hekópe mba’eichaguápa umi
umi ohendúvape. guyra oĩva morangúpe.
(Reconoce valores y  Ohai tekombo’erã morangu
antivalores presentes en «Taguato ha korochire» rehegua.
textos escuchados).

98 ha 99, mymba ra’anga (tahýi ha ñakyrä, anguja ha leõ, tapiti ha
karumbe, tahýi ha pykasu, ryguasu ikyráva ha ipirúva), ogykehai,
haiha, mbogueha ha mba’e
 Ñame’ë peteï ta’anga temimbo’ekuérape ha jajerure toheka

hikuái iñirü morangu avateekueraháicha. Techapyrä: temimbo’e
oguerekóva anguja ra’anga ohekava’erä ambue orekóva leõ
ra’anga, ha péicha.
 Oñemoirü porärõ ta’angakuéra jahai morangu réra ogykehaípe.
 Ñaporandu avei hemimo’ä ko mbo’epy aty pokõiháme
jaikuaátavare.
kuatia rogue 98 ha 99 rehe, ñamaña hérare: Jehaipyre
ñanerekombo’éva, avei ta’angáre.
113
oguerúva.
mbo’epyrä peteïha, ñaikũ mbýata ñahendúva ha jaikuaavéta
morangu rehegua.


 Jajerure temimbo’ekuérape mba’éichapa héra ha upéi
‒Mba’eichagua jehaipyrépa umi ñanerekombo’éva.
‒Mba’épa oñemombe’úne taguato ha korochirére.
chuguikuéra hemimo’ä ojuhútava moñe’ëräme.
 Ja’e temimbo’ekuérape ñahendutaha peteï jehaipy ha ñaikumby
 Ñahendu morangu (jehaipy hesegua oï kuatia rogue 134-pe).

jahecha ojavýpa térä he’i hesakuaitépe hikuái.
‒Mávarepa oñe’ë jehaipyre.
‒Mba’épa ojehu taguatópe.
‒Mba’épa korochire purahéi taguatópe çuarä.
‒Mba’épa ojerure asy anga pe korochiremi.
‒Mba’érepa taguato ndopoíri hapichamígui.
‒Mba’épa ñanembo’e ko morangu.
 Ja’e mba’éichapa taguato ha mba’éichapa korochire.
 Ja’e temiandu omoçuahëva ko jehaipyre.

 Ñamoñe’ë ha ñamyesakä tembiapokuéra aranduka rogue 100-

pe oïva ha jaheja temimbo’ekuéra tomba’apo.
114


evaluativos

115
Mbo’epyrä - Tema 2. Ñamombe’u morangu - Narramos fábula
enseñan. Ñañe’ëkuaa. Expresión oral

 Omombe’u  Omombe’u hekópe morangu
oikũ mbyháicha «Taguato ha korochire» rehegua.
opaichagua jehaipyre ha  Ojechakuaa mba’épa
jehaipyre’ỹva ohendúva jaikuaava’erã ñamombe’u porã
térã omoñe’ẽva. haçua morangu.
(Reproduce todo tipo de  Oheka internet-pe térã ambue
texto escuchado o leído). hendápe peteĩ morangu.
 Ombojoaju hemimo’ã  Omoñe’ẽ jo’ajo’a morangu
oñe’ënguévo: omoñe’ẽ porã meve.
omoñepyrũ , ombohete ha  Ombohete ha omohu’ã pe mba’e
omohu’ã pe mba’e omombe’úva.
omombe’úva. (Secuencia  Ohechakuaa tekombo’erã
sus ideas al expresar sus morangu omombe’uva’ekuégui.
opiniones o posturas).

 Jajerure temimbo’ekuérape ta’imandu’a morangu

ñahenduva’ekue ambue árape rehe ha upéi ñaporandu
chupékuéra:
‒Mba’épa omoçuahẽ peẽme upe morangu.
‒Oĩ porãpa taguato ojapóva korochirére. Mba’érepa.
‒Mba’épa rejapóne ndéramo korochire.
‒Mba’épa eréne ndéramo taguato.
 Ñamombe’u ñaneremimbo’ekuérape ko mbo’epýpe
ñamombe’utaha morangu.

 Jaipeka aranduka rogue 101-me.
116
 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ñane aranduka
ñanemorandúva: Ñamba’emombe’úrõ: Ñañe’ẽ porãva’erã,
ñamoñepyrũ , ñamohypy’ũ ha ñamohu’ã oñeikũ mby porã
haçuáicha.
 Jajerure chupekuéra tojapo aty’i omba’apo haçua oñondive ha
he’i jevy morangu ohenduva’ekue.
 Ñambosako’i temimbo’ekuérape omombe’u haçua morangu,
upevarä ñaipytyvõ chupekuéra tembiapo mokõihápe
ojerurévape.


tembiaporã mbohapyha oïva aranduka rogue 101-me.
 Ñahendu aty’ikuéra rembiapo. Ñamoï porä tekotevërõ ha
ñamomba’e temimbo’ekuéra oñeha’äha.


evaluativos

117
Mbo’epyrä - Tema 3. Karai jepe’a mbo’iha ha ihácha - El
leñador y su hacha
enseñan. Ñaikümby ñamoñe’ëva - Comprensión escrita

 Ohechakuaa  Omoñe’ësyry morangu hérava
mavamávaguipa oñeñe’ë «Karai jepe’a mbo’iha ha ihácha».
opaichagua jehaipyre  Ohechakuaa mba’érepa oñeñe’ë
omoñe’ëvape. (Reconoce morangúpe.
los personajes en los  Ombopu porã taikuéra oïva
textos leídos). morangúpe.
 Oikũ mby jehaipyrépe  Omombe’u mba’e pa oiko
mavamáva rehépa morangúpe.
oñeñe’ë ha umíva  Ombohovái hekopete
apytéguipa máva rehe porandukuéra.
oñeñe’ëve. (Reconoce  Ombojoavy umi mba’e he’íva
personajes y personaje morangúpe ha’e
principal de un texto). oimo’ãhaguéicha.
 Ohechakuaa mba’épa  Ohechakuaa mba’éichapa umi
oiko jehaipyre tekove oĩva morangúpe.
omoñe’ẽvape ha  Omembe’u mba’épa oiko ha
mba’érepa oiko upéva. mba’érepa oiko morangúpe.
(Identifica las causas y  Ohai tekombo’erã oguenohëva
sus efectos en textos morangúgui.
leídos).

102 guive 104 peve, hácha ra’anga, ogykehai, haiha, mbogueha ha
mba’e
 Jahechauka temimbo’ekuérape hácha ra’anga ha jajerure

tomombe’umi oikuaáva ko tembiporúre. Ñaporandu
chupekuéra:
‒Máva oiporu hácha.
‒Mba’eichagua hácha oï.
 Jajerure avei hemimo’ä jajapótava ko árape rehegua. Jahai
ogykehaípe he’íva hikuái.
morangu hérava «Karai jepe’a mbo’iha ha ihácha» ha jajapóta
118
omoçuahëséva ha jaikuaa mba’épa ñanembo’e.


 Jajerure temimbo’ekuérape oipeka haçua iñaranduka rogue
102-me.
 Ja’e chupekuéra tojesareko porã ta’angáre ha tomoñe’ë héra.
Upéi tomombe’u oikuaápa ko morangu.
‒Reikuaápa mba’épa he’ise jepe’a mbo’iha.
‒Mba’e rehépa oñeñe’ẽta ndéveramo çuarã.
 Ñamombe’u ñamoñe’ëtaha moñe’ërã hérava «Karai jepe’a
mbo’iha ha ihácha».
 Jajerure temimbo’ekuérape toñomoirü mbohapy hapichándi
omoñe’ë haçua jahaipyre: peteï oikóta mombe’uhára ramo
(relator), ambue karai jepe’a mbo’iha ramo ha ambue karai
marangatu ramo.
jehaipyre hekopete ja’e porã ñe’ënguéra, ñamoñe’ë syryry,
ñamoñe’ë oñehendu haçuáicha, ñamombarete térä ñamokangy
ñamoñe’ëva jehaipyre omoçuahësévaicha, ñañembo’y porä ha
ñamombarete moñe’ërä he’íva ñande rete rupive.
oikotevëvape.

 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko jehaipyre ha’eha morangu
oporoheko mbo’e rupi.
 Ñamyesakä ñe’ënguéra ojeporúva jehaipyrépe. Arandukápe oï
ko’äva: ñapymi, zambullirse; pypuku, hondo, profundo; jepe’a,
leña; marangatu, santo, virtuoso, justo; omimbi, brilla,
resplandece; overa, brilla; pague, gastado, usado; itakandua,
hierro; itaju, oro ha itatĩ, plata.
‒Mba’eichaguápa pe karai jepe’a mbo’iha hácha.
‒Mba’épa oiko hese ohasávo puente po’i ári.
‒Mba’éichapa oñeñandu karaimi upévare.
‒Mávapa oñe’ẽ chupe upe jave.
‒Mba’éichapa ysyry guasu.
‒Mba’eichaguápa karai hácha.
 Jahechakuaa morangúpe avatee, moõpa oiko, avatee’ỹva ha araka’épa oiko.
119
 Jahai ogykehaípe oikóva morangúpe. Jahaiguy mba’épa oiko ha ñamongora
mba'érepa oiko.
 Jajepy’amongeta ha ja’e mba’e ñañandu ko jhaipyrépe
oikóvare.

 Ja’e temimbo’ekuéra omba’apótaha oñondive aje’i aty’i

moñe’ërä ojapova’ekue hikuái ndive, ojapova’erä tembiapo oïva
kuatia rogue 103 guive 104 peve. Ñamoñe’ë ha ñamyesakä
porä chupekuéra hembiaporä.
chupekuéra.


evaluativos

120
Mbo’epyrä - Tema 4. Ñe’ẽjoajuha - Conjunción
enseñan. Ñe’ëtekuaa - Gramática

Indicadores
 Oipuru ohaikuévo umi  Oikuaa mba’épa he’ise
ñe’ẽ ombojoajúva ambue ñe’ẽjoajuha.
ñe’ëme (upéva,  Omombe’u mba’ éichapa
jahechápa, ỹrö katu, ñe’ẽjoajuha oñemohenda.
péicha avei). (Utiliza en  Oiporavo ñe’ẽjoajuha ha omoĩmba
su escrito los conectores ñe’ẽjoaju.
tales como upéva,  Omoñe’ẽ ñe’ẽjoajuha ojuhúva.
jahechápa, ỹrö katu,  Ohai ñe’ẽjoajúpe ñe’ẽjoajuha
péicha avei). ojuhúva morangúpe.

105 ha 106, mymba ra’anga (tahýi ha ñakyrä, anguja ha leõ, tapiti ha
karumbe, tahýi ha pykasu, ryguasu ikyráva ha ipirúva), ogykehai,
haiha, mbogueha ha mba’e
 Jahechauka jey mymbakuéra ra’anga temimbo’ekuérape ha

ñaporandu máva mávapa oho oñondive morangúpe.
 Jahai he’íva hikuái ha ñambosa’y ñe’ëjoajuha. Techapyrä:
Tahýi ha Ñakyrä.
 Ñaporandu temimbo’ekuérape oikuaápa mba’éichapa héra pe
ñe’ë ñambosa’ýva ha mba’épa ojapo.
 Ñamombe’u chupekuéra ko árape jaikuaavéta mba’épa
ñe’ẽjoajuha ha mba’éichapa jaiporuva’erä.


106-me.
 Oñondivepa ñamoñe’ë marandu ñe’ëjoajuha rehegua: ñe’ẽ
iñambue’ỹva ojeporúva oñembojoaju haçua mokõi térã hetave
ñe’ẽ, térã ñe’ẽjoaju. Ñe’ẽjoajukatúpe oiko ichugui mbojoajuhára.
 Jaheka ñe’ëjoajuha morangu «Karai jepe’a mbo’iha ha
ihácha»pe ha jahai ogykehaípe.
121
 Ñamombe’u avei chupekuéra, marandu ñande arandukapegua
rupive oïha: Ñe’ẽjoajuhaite, ñe’ẽjoajuha oiporavóva, ñe’ẽjoajuha
mba’ereguáva ha ñe’ẽjoajuha ombojovakéva.
 Jahai ogykehaípe ñe’ëjoaju oiporúva ko’ä ñe’ëjoajuha.


temimbo’ekuérape mba’éichapa ojapova’erä. Ñamyesakä porä
ha ñaipytyvõ chupekuéra.
ojapopávove jahecháta oñondive oï poräpa, peteïteï ohasáta


evaluativos

122
Mbo’epyrä - Tema 5. Mbojojaha mbohapyha: Ñe’ẽpehẽ tĩguáva
- Tercera regla: Formación de sílaba nasal
enseñan. Haikatu - Ortografía

Indicadores
 Ohechauka ohaikuévo:  Oikuaa ñe’ẽpehẽ tĩguáva jeporu
ojepuru tyapu tĩgua  Oipurukuaa hekópete haipýpe
rechaukaha. (Demuestra ñe’ë iñe’ẽpehẽ tĩguáva.
en su redacción que  Ohai porã ñe’ë iñe’ẽpehẽ tĩguáva.
conoce la normativa de  Oguenohẽ haipýgui ñe’ë iñe’ẽpehẽ
uso de la marca de tĩguáva.
nasalidad).  Ohai porã he’iháicha mbojojaha
mbohapyha ñe’ë iñe’ẽpehẽ
tĩguáva rehegua.

 Jahai ogykehaípe ñe’ë ojoavýva ñe’ëpehë tïgua jeporu térä

tïgua rechaukaha rupivénte. Techapyrä: oke-okë, hu’u-hu’ü…
mba’épepa ojoavy.
 Jajerure avei tahe’i hikuái mba’érepa jaiporu poräva’erä tïgua
rechaukaha.
ñe’ëpehë tïgua rehe jahai haçua hekoitépe.


me.
 Ñamoñe’ë marandu mbo’epy rehegua ñane arandukápe:
ñe’ẽpehẽ tĩguáva - Formación de sílaba nasal: ñe’ẽpehẽme
ndoikéi oñondive mokõi taipu tĩguáva.
 Ñamoñe’ë jevy jehaipyre «Karai jepe’a mbo’iha ha ihácha» ha
ñamongora umi ñe’ë oguerekóva ñe’ẽpehẽ tĩguáva ha jahai
ogykehaípe.
123
 Ñamombe’u avei temimbo’ekuérape marandu ñande
arandukapegua ñamoñe’ënguévo: Pu’ae juruguáva (a, e, i, o, u,
y) oikéramo ñe’ẽpehẽme pundie tĩguáva ndive (g˜, m, n, ñ) térã
pundie tĩjuruguáva ndive (mb, nd, ng, nt) ko’ãva oguerova hese
hyapu tĩgua. Techapyrã: ñembyasýpe, marangatu… Pu’ae
tĩguáva (ã, ẽ, ĩ, õ, ũ, ỹ) oikéramo ñe’ẽpehẽme pundie juruguáva
ndive (ch, g, h, j, k, l, p, r, rr, s, t, v, ’ puso) oiko ñe’ẽpehẽ tĩgua.
Techapyrã: pirĩme, mitã….
 Jajerure tohaiguy ñe’ëpehë tĩguáva umi ñe’ë oguenohëva’ekue
morangúgui ha jahecha oikópa pu’ae térä pundie rupive.
 Ñamombe’u mba’érepa ojehai poräva’erä ñe’ẽpehẽ tïguáva:
Jahechakuaa guaraníme hetaiteha ñe’ẽ tĩguáva, upévare
jaikuaava’erã mbojojaha mbohapyha jahai porã haçua.


ojapova’erä:
‒Rehechakuaa he remongora ñe’ẽpehẽ tĩguáva.
‒Remoñe’ẽpehẽ ñe’ẽnguéra ha rembosa’y ñe’ẽpehẽ tĩguáva.
‒Rehai porã he’iháicha mbojojaha mbohapyha.
‒Rehaiguy ñe’ẽjoaju oiporu porãva mbojojaha mbohapyha.


evaluativos

124
Mbo’epyrä - Tema 6. Morangu - Fábula
enseñan. Jahaikuaa - Expresión escrita

 Ohechauka ohaikuévo  Oikuaa mba’épa he’ise morangu.
omoñepyrũ ha  Ohechakuaa morangu retepy.
hembiapokue  Ohechakuaa mba’eichaguápa
oikuaamavavoígui ha morangu.
omohypy’ũ ha ohóvo pe  Omombe’u morangu
omba’emombe’uséva. ohechakuaakuévo hetepy
(Redacta aplicando (ñepyrũ mby, imbyte/apañuái,
informaciones conocidas ipaha, tekombo’erã).
para profundizar el tema).  Oñangareko morangu retepýre
 Omombe’ujey ohaikuévo ha ohai peteĩ morangu oikuaáva.
morangu omoñe’ẽva térã
ohendúva. (Recrea fábulas
leídas o escuchadas).
 Oipuru ohaikuévo umi ñe’ẽ
ombojoajúva ambue
ñe’ẽme (upéva, jahechápa,
ỹrö katu, péicha avei).
(Utiliza en su escrito los
conectores tales como
upéva, jahechápa, ỹrõ
katu, péicha avei).


mba’éichaguápa.
 Ñaporandu temimbo’ekuérape mba’e mba’éguipa ikatu jajapo
morangu. Jahai ogykehaípe ha ñaipytyvõ chupekuéra ñamoïmba
haçua: mymba, ka’avo ha mba’e (cosas u objetos).
 Ñaporandu avei mba’épepa iñambue morangu mombe’urägui.
Upéi ja’e chupekuéra ojoavyha morangu oguereko rupi
tekombo’erä.
125
morangu. Ja’e avei upekuévo jaiporútaha hekoitépe ñe’ëjoajuha
ha ñe’ëpehë tïguáva.

 Jajerure temimbo’ekuérape toipe’a iñaranduka rogue 108 ha

109-pe.
 Ñamombe’u chupekuéra mba’épa morangu.
 Ñaporandu chupekuéra mba’eichagua morangúpa ñahendu
ha ñame’ëma ko mbo’epy atýpe.
 Upéi ñamoñe’ë avei marandu oguerúva aranduka
mba’eichachagua morangu oï.
 Marandu kuatia rogue 108-pe avei jatopa mba’éichapa
morangu rete.
 Ñamoñe’ë jey morangu «Karai jepe’a mbo’iha ha ihácha» ha
jahechauka hetepy.
 Ñambosako’i temimbo’ekuérape ohai haçua morangu.


morangu iñaranduka rogue 109-pe.


evaluativos

 Rúbrica
126
enseñan. Aikuaavéma - Autoevaluación

Indicadores
 Ohechauka oikuaaha  Omoñe’ẽ morangu hérava «Guasu
oñemeevaekue Unidad 7- ha ykua satĩ».
me: Jehaipyre  Ombojoavy oikóva ha oje’éva
ñanerekombo’éva. morangúpe.
(Demuestra habilidades  Oiporu ñe’ẽryru ha oheka
aprendidas durante el he’iséva ñe’ẽ oikuaa’ỹva.
desarrollo de la Unidad 7:  Ohai mba’eichaguápa hete ha
Textos que nos enseñan). heko avatee morangu.
 Omboysýi umi mba’e oikóva
morangúpe.
 Oguenohẽ moñe’ẽrãgui
ñe’ẽjoajuha.
 Oguenohë moñe’ẽrãgui ñe’ë
iñe’ẽpehẽ tĩguáva.

 Jajerure temimbo’ekuérape tahe’i opa mba’e oikuaáva mymba

guasúre. Jahai ogykehaípe he’íva hikuái.
árape rehe.
aranduchauka morangu rehegua ha opa mbo’epy Unidad 7-me
ñame’ëva’ekue.


 Ñamoñe’ë jehaipyre «Guasu ha ykua satï».
 Ja’e temimbo’ekuérape ojapótaha tembiapo ha’eño ha
‒Rehekami ñe’ẽryrúpe he’iséva ko’ã ñe’ẽ.
127
‒Rembohovái oñemba’eporandúva.
Moõpa hoy’uhína guasu.
Mba’épa ohecha upépe.
‒Rehai mba’eichaguápa hete ha heko pe avatee.
‒Remboysýi umi mba’e oikóva haipyvo mokõiháme.
‒Rehaipa pe ipahápe he’íva guasu.
‒Reguenohẽ moñe’ẽrãgui:
Mokõi ñe’ẽjoajuha.
Mokõi ñe’ẽ iñe’ẽpehẽ tĩguáva.




evaluativos

128
Mbo’epyrä - Tema 1. Ñande ypykuéra - Nuestros ancestros
Unidad temática: Mombe’ugua’u - Mito. Ñaikümby ñahendúva.

Comprensión oral

 Ohechakuaa mba’épepa  Ohendu mombe’ugua’u ha he’i
ojoavy mba’eporã ha mba’éichapa héra.
mba’evai oñemombe’úva  Oikuaa máva rehépa oñeñe’ẽ
umi ohendúvape. mombe’ugua’úpe.
(Reconoce valores y  Ohechakuaa mombe’ugua’u
antivalores presentes en mba’eporã ha mba’evai.
textos escuchados).  Ohai tekombo’erã ohendurire
 Ohechakuaa mombe’ugua’úpe.
mba’eichagua tekovépa
pe oñeñe’ẽhahína umi
ohendúvape ha he’i máva
ha’e oikuaávapepa
ojogua upéva.
(Caracteriza a los
personajes de un texto
escuchado y los compara
con personas de su
entorno).

112 ha 113, kuatia, ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Ñañemoï korápe ha ñañomongeta:

‒Pehendúva térä pehechámavapa Jasy Jaterépe.
‒Mba’e peikuaa Kurupígui.
‒Mávapa isy ha itúva.
‒Pekyhyjépa chuguikuéra. Mba’ére.
 Ñaporandu avei chupekuéra hemimo’ä ko mbo’epy aty
poapyhápe jaikuaátavare.
kuatia rogue 112 ha 113 rehe, ñamaña hérare: Mombe’ugua’u,
avei ta’angáre.
129
oguerúva.
Ñande ypykuéra rehegua.


 Jajerure temimbo’ekuérape tomaña mba’épa oï ipype ha upéi
‒Mba’éichapa hi’ã ndéve oñepyrũ ypyraka’e umi tekove.
‒Mba’éichapa raka’e ñande ypykuéra.
chuguikuéra hemimo’ä ojuhútava moñe’ërämere.
 Ja’e temimbo’ekuérape ñahendutaha peteï jehaipy ha ñaikümby
 Ñahendu mombe’ugua’u (jehaipy hesegua oï kuatia rogue 135-
pe).

jahecha ojavýpa térä he’i hesakuaitépe hikuái.
 Ñamyesakä ñe’ë nañaikumby poräiva’ekue ojeporúva
‒Mávapa Sypavë memby kuimba’ekuéra.
‒Ha imemby kuñanguéra.
‒Mba’éichapa Tupinamba.
‒Ha Yrasema.
‒Ha Kerana mba’éicha.
‒Mba’éichapa héra Marangatu rajy.
‒Mba’e rerekuápa Tau.
‒Mávapa oipytyvõ Taúpe.
 Ja’e temiandu omoçuahëva ko jahipyre.

114, haiha, mbogueha
130
 Ñamoñe’ë ha ñamyesakä tembiapokuéra aranduka rogue 114-
pe oïva temimbo’ekuéra omba’apo haçua.

Oï vaírõ, ñamoï porä.

evaluativos

131
Mbo’epyrä - Tema 2. Mombe’ugua’u omombe’u - Narración de
mitos
Unidad temática: Mombe’ugua’u - Mito. Ñañe’ëkuaa. Expresión oral

Indicadores
 Omombe’u  Oikuaa mba’épa he’ise
oikũ mbyháicha mombe’ugua’u.
opaichagua jehaipyre ha  Omombe’u mombe’ugua’u
jehaipyre’ỹva ohendúva oikuaáva.
térã omoñe’ẽva.  Omoñe’ẽ mombe’ugua’u
(Reproduce todo tipo de oikũ mbyháicha
texto escuchado o leído).  Omoñe’ẽvo mombe’ugua’u ha
ojehechakuaa: Omoñepyrũ ha,
ombohete ha omuhu’ãha
omombe’úva.
 Omombe’ukuévo mombe’ugua’u
ombohyapu porã umi ñe’ẽnguéra.
 Oikuaa mba’e rehépa oñe’ẽ
mombe’ugua’u.
 Oikuaa umi ñe’ẽ oipytyvõva
omoñe’ẽvape oikũ mby haçua pe
jehaipyrépe he’íva.

115, Tau ha Kerana ra’anaga ogykehai, haiha, mbogueha ha mba’e
 Jajerure temimbo’ekuérape tomaña ta’anga oïva aranduka

rogue 115-pe rehe ha tahe’i mávapa Tau.
 Upéi ñaporandu chupekuéra:
‒Mba’épa peikuaa Taúgui.
‒Ha Keranágui.
 Ñamombe’u ñaneremimbo’ekuérape ko mbo’epýpe jajapótaha
mombe’ugua’u ñemombe’u.

132
 Ñamoñe’ë temimbo’ekuéra ndive tembiapo peteïha.
 Ñaporandu chupekuéra mba’éichapa oimo’ä hikuái Pytajovái.
Ikatu ohasasérõ hikuái omoha’anga ogykehaípe.
 Ñanemandu’a jehaipyre ñahenduva’ekue ambue ára rehe ha
ja’e temimbo’ekuérape:
‒Pemombe’u mba’érepa oñe’ẽ.
‒Mba’épa ojapo hikuái.
‒Mõopa oiko ha’ekuéra.
‒Mávapa imba’eporã ha mávapa iñaña térã itie’ỹ.
‒Pegueroviápa terãpa nahániri.
 Ñambosako’i temimbo’ekuérape omombe’u haçua
mombe’ugua’u, upevarä ja’e chupekuéra tojapo aty’i ha
toñomongeta.

115

tembiaporã irundyha oïva aranduka rogue 115-pe.
 Ñahendu aty’ikuéra rembiapo. Ñamoporä hembiapokuéra.


evaluativos

133
Mbo’epyrä - Tema 3. Tata ñepyrũ ypy - El origen del fuego
Unidad temática: Mombe’ugua’u - Mito. Ñaikümby ñamoñe’ëva -

 Oikũ mbyje haipyrépe  Oikuaa omoñe’ẽvape mba’e
mavamáva rehépa rehetépa oñeñe’ẽ.
oñeñe’ẽ ha umíva  Ohechakuaa máva rehetépa
apytéguipa máva rehe oñeñe’ẽhína umi jehaipyre
oñeñe’ẽve. (Reconoce omba’emombe’úvape.
personajes y personaje  Ohechakuaa moõmoõpa oiko ko
principal de un texto). mombe’ugua’u.
 Ohechakuaa umi mba’e  Ohechakuaa mba’épa oiko
jehaipyre retepýpe oĩva mombe’ugua’úpe ha mba’ére
ohechakuaakuévo. oiko.
(Identifica la organización  Ohechakuaa mombe’ugua’úpe
correcta de la estructura mba’eporã ha mba’evai.
del texto). Jehaipyre  Ohai hekópe ñe’ẽjoaju ohóva
ojoapyha hekópe. (La oñondive.
organización correcta de  Omombe’u mba’éichapa
las ideas. Coherencia y mombe’ugua’u avakuéra.
cohesión).  Ohai tekombo’erã ohejáva ko
 Umi ñe’ẽ térã ambue mombe’ugua’u.
signokuéra oipytyvõva
omoñe’ẽvape oikũ mby
haçua pe jehaipyrépe
he’íva. (Las palabras y los
signos ortográficos que
ayudan a comprender el
texto).

 Ñaporandu temimbo’ekuérape mba’épa oikuaa kururúgui.

Jajerure chupekuéra tomombe’u oikuaárõ mombe’ugua’u
hesegua.
 Jajerure avei hemimo’ä jajapótava ko árape rehegua. Jahai
ogykehaípe he’íva hikuái.
mombe’ugua’u hérava «Tata ñepyrũ ypy» ha jajapóta
134
omoçuahëséva.


 Jajerure temimbo’ekuérape oipeka haçua iñaranduka rogue
116-me.
 Ja’e chupekuéra tojesareko porã ta’angáre ha tomombe’u
oikuaáva ko mymba rehegua.
‒Mba’épepa ojeporu tata.
‒Mba’éichapa hi’ã ndéve oñepyrũ ypy tata.
 Ñamombe’u ko’áça ñamoñe’ëtaha moñe’ërã hérava «Tata
ñepyrũ ypy», kiriïhame raë ha upéi katu hatä.
 Ñamoñe’ë jehaipyre oñondive, mbo’ehára ha temimbo’ekuéra,
peteï haipyvo peteïteï.
 Ñanemandu’a mba’éicha ñamoñe’ëva’erä: ja’e porã
ñe’ënguéra, ñamoñe’ë syryry, ñamoñe’ë oñehendu haçuáicha,
ñamombarete térä ñamokangy ñamoñe’ëva jehaipyre
omoçuahësévaicha, ñañembo’y porä ha ñamombarete
moñe’ërä he’íva ñande rete rupive.

 Ñamombe’u temimbo’ekuérape ko jehaipyre ha’eha
mombe’ugua’u ha ja’e mba’érepa iporä jaikuaa: Umi
mombe’ugua’u ñane mba’évape ikatu ojehecha, ojeikuaa ha
oñeñandu pe ñande gueroviapy, ha mba’érepa upéicha ñande
rekove umíva.
 Ñamyesakä ñe’ënguéra ojeporúva jehaipyrépe. Ñane
arandukápe oï ko’äva: tata, fuego; tatapỹi, brasa; yryvu,
cuervo; ojatapy, prende fuego; chírka, arbusto.
‒Mávapa opo ha ojetyvyro.
‒Máva máva ojerokyjoa.
‒Máva omokõ tatapÿi.
‒Máva omoĩ tatapỹi pindo ári.
‒Mab’éichapa kururu.
‒Mba’éichapa ogajára.
‒Ha yryvu.
‒Mba’éicha oñeñandu avakuéra jehaipyrepegua.
‒Mba’épa ojehuramo’ã kururu nomokõi rire tatapỹi.
‒Mba’épa oiméne oiko yryvukuéragui.
135
‒Mba’épa oiméne oiko kururúgui.
 Jajepy’amongeta ha ja’e mba’épa omoçuahë ñandéve ko
mombe’ugua’u.

 Ja’e temimbo’ekuéra omba’apotaha ha’eño. Ñamoñe’ë ha

ñamyesakä porä chupekuéra hembiaporä oïva aranduka rogue
117 guive 119 peve.
chupekuéra.


evaluativos

136
Mbo’epyrä - Tema 4. Ñe’ẽjoaju - Oración
Unidad temática: Mombe’ugua’u - Mito. Ñe’ëtekuaa - Gramática

Indicadores
 Ohechauka ohaikuévo:  Ojechakuaa ñe’ẽjoaju retepýpe
oikuaaha umi normatíva terañe’ẽ ha terañe’ẽ rehe oje’éva.
ojepuru haçua taikuéra,  Ohai hekopete ñe’ẽjoaju
ojehai haçua muanduhe ojechakuaahápe hetepy.
ha tyapu tĩgua  Ohesa’ỹijo ñe’ẽjoaju ha oguenohẽ:
rechaukaha; ha avei pe terañe’ẽ, terañe’ẽ rehe ojeéva ha
normatíva oñembojoaju ñe’ëtéva.
haçua morfemakuéra
ojuehe. (Demuestra en su
redacción que conoce la
normativa de uso de las
letras, del acento y de la
marca de nasalidad.
Aplica las normativas
sobre el uso de los
morfemas).

 Jahai ogykehaípe ñe’ëjoaju noïmbáiva ha jajerure

temimbo’ekuérape tohasa tomoïmba. Techapyrä:
__________ ha’e umi tata jára.
Avave __________ mba’éichapa oguereko ypy hikuái tata.
 Ñaporandu chupekuéra oikuaápa mba’épa oiko ñe’ënguéragui
ñamoïmba rire.
 Ñamombe’u chupekuéra ko árape jajapótaha mbo’epy
ñe’ẽjoaju rehegua.


121-me.
 Oñondivepa ñamoñe’ë marandu ñe’ëjoaju rehegua: umi ñe’ẽ
oñembojoajúvo omoçuahẽva peteĩ marandu. Oje’évo
137
ojehechakuaa mávapa ojapo tembiapo térã pe omombe’úva
mba’épa oñandu, katuete oguerahava’erã ñe’ẽtéva.
 Ñamombe’u avei mba’éichapa hetepy: Hetepýpe ojehechakuaa:
terañe’ẽ ha terañe’ẽ rehe oje’éva. Techapyrã: Yryvukuéra
ojeroky jepiguaáicha.
 Ñaguenohë ñe’ëjoaju «Tata ñepyrũ ypy»gui, jahai ogykehaípe
ha ñamboja’o terañe’ẽ ha terañe’ẽ rehe oje’évape. Ikatu jaiporu
sa’y ñambojoavy haçua térä ñamoï terañe’ẽ ñe’ẽrokáipe ha
jahaiguy terañe’ẽ rehe oje’éva.

 Ñamoñe’ë ha ñamyesakä tembiapo oïva aranduka rogue 120 ha

121-me temimbo’ekuéra ojapo haçua.
ojapopávove jahecháta oñondive oï poräpa.


evaluativos

138
Mbo’epyrä - Tema 5. Ta’anga’i kuatiapyre – Signos de
puntuación
Unidad temática: Mombe’ugua’u - Mito. Haikatu - Ortografía

Indicadores
 Oipuru ñe’ẽ térã ambue  Oikuaa umi normatíva ta’anga’i
signokuéra oipytyvõva kuatiapyre jepuru rehegua.
omoñe’ẽvape oikũ mby  Oikuaa umi ta’anga’i kuatiapyre
haçua pe jehaipyrépe jepuru rehegua.
he’íva. (Utiliza las  Oipuru hekopete ta’anga’i
palabras y signos kuatiapyre jehaipyrépe.
ortográficos que ayudan a  Ohai ñe’ẽ oguerekóva ta’anga’i
comprender el texto). kuatiapyre.
 Ojapo jehaipy oipurukuévo
ta’anga’i kuatiapyre
 Omoñe’ẽpehẽ ñe’ẽguéra ha upéi
ambohyapu.
 Oiporu ta’anga’i kuatiapyre
mbojojahápe he’iháicha.

 Jahai ogykehaípe ta’anga’i kuatiapyre ha jajerure

temimbo’ekuérape tahe’i herakuéra, ñaipytyvõ chupekuéra.
Techapyrä: (.), kyta; (,), kyguái…
 Ñaporandu temimbo’ekuérape mba’épa oikuaa ko’ä mba’ére.
ta’anga’i kuatiapyre jeporúpe jahai haçua hekoitépe.


me.
 Ñamoñe’ë marandu ta’anga’i kuatiapyre jeporu rehegua:
hendapete ningo omyesakã ha omoĩ hendapete pe oje’eséva
jehaípe.
 Ñamombe’u avei mavamávapa ta’anga’i kuatiapyre
ojeporuvéva: Kyta - Punto: ojeporu oñemondohóvo peteĩ
139
ñe’ẽjoaju, haipyvo. Oĩ kyta syry (punto seguido), kyta iguýpe
(punto aparte) ha kyta paha (punto final). Kyguái - Coma:
ojeporu oñemopa’ũ mbykymínte haçua haipy. Kytaguái - Punto
y coma: ohechauka pa’ũ ipukumivéva kyguáigui. Kytakõi - Dos
puntos: ohechauka pa’ũ ipukuvéva kytaguáigui, ha ojeporu
kuatiañe’ẽ ñepyrũ me, oĩramo oñe’ẽva pe jehaipyrépe. Rokái -
Paréntesis: ojeporu oñemyesakã porã haçua ñe’ẽ peteĩ jehaípe.
 Ñamoñe’ë jevy jehaipyre «Tata ñepyrũ ypy» ha jaheka ipype
ta’anga’i kuatiapyre.
 Jahai ogykehaípe ha ja’e mba’éräpa ojeporu, mba’épa
ohechauka.


ojapova’erä:
‒Rembojoaju he’isévare.
‒Remoĩ ta’anga’i kuatiapyre hekoitépe.
‒Rehai ñe’ẽjoaju oiporúva ã ta’anga’i.


evaluativos

140
Mbo’epyrä - Tema 6. Mombe’ugua’u - Mitos
Unidad temática: Mombe’ugua’u - Mito. Jahaikuaa - Expresión escrita

 Omombe’ujey ohaikuévo  Oikuaa mba’épa he’ise
mombe’urã, ñe’ẽpoty ha mombe’ugua’u.
mombe’ugua’u  Ohechakuaa mombe’ugua’u
omoñe’ẽva térã retepy.
ohendúva. (Recrea  Omombe’u mombe’ugua’u ha
cuento, poesía y mito hechakuaa hetepýpe (Ñepyrũ mby,
leídos o escuchados). imbyte, ipaha).
 Oipuru ohaikuévo umi  Oikuaa umi signokuéra oipytyvõva
ñe’ẽ ombojoajúva ambue omoñe’ẽvape oikũ mby haçua pe
ñe’ẽme (upéva, jehaipyrépe he’íva.
jahechápa, ỹrõ katu,  Ohai porã mombe’ugua’u
péicha avei…). (Utiliza en oñeikũ mby haçuáicha.
su escrito los conectores  Omoñepyrũ , ombohete ha
tales como upéva, ombopaha pe omombe’úva.
upémarõ, jahechápa, ỹro  Ohechakuaa máva rehetépa
katu, péicha avei). oñeñe’ẽhína umi jehaipyre
omba’emombe’úvape.
 Ohechakuaa moõmoõpa oiko ko
mombe’ugua’u.
 Ohechakuaa mba’e oiko
mombe’ugua’u ha mba’ére oiko.
 Ohechakuaa mombe’ugua’úpe
mba’eporã ha mba’evai.


mba’eichaguápa: mombe’ugua’u.
 Ñaporandu temimbo’ekuérape mba’épepa mombe’ugua’u
ojoavy mombe’urägui. Jahai ogykehaípe he’íva hikuái ha
mombe’ugua’u. Ja’e avei upekuévo jaiporútaha hekoitépe
ñe’ëjoaju ha ta’anga’i kuatiapyre.
141
 Jajerure temimbo’ekuérape toipe’a iñaranduka rogue 123 ha

124-pe.
 Ñamombe’u chupekuéra mba’épa mombe’ugua’u: he’ise
mombe’u ñeimo’ãmby, omyesakãva umi mba’e
ndojekuaáiva oikóva térã mba’éichapa ojehechaukáta
arapýpe ha umi avatee katuete ipokatu ha ndaha’éi
ñandeichagua.
 Marandu aranduka rogue 123-pe jahecha avei mba’éichapa
mombe’ugua’u.
 Ñaporandu chupekuéra mombe’ugua’u oikuaáva.
 Ñambosako’i temimbo’ekuérape ohai haçua mombe’ugua’u.
Upevarä ñaipytyvõ chupekuéra tojapo tembiapo peteï ha
mokõiha.

 Jajerure temimbo’ekuérape tohai peteï mombe’ugua’u,

iñaranduka rogue 124-pe ha tomoha’anga.


evaluativos

 Rúbrica
142
Mbo’epyrä - Tema 7. ArandukApp jeporu - Uso de ArandukApp
Unidad temática: Mombe’ugua’u - Mito. Tembiporu pyahu guaraníme -
Aplicaciones en guaraní

Indicadores
 Ohai ha’e  Oipuru hekópe ArandukApp
oikũ mbyhaguéicha ha ohendu haçua umi
oñanduháicha umi oñemba’emombe’úva guaraníme.
marandu. (Escribe de
acuerdo a su
comprensión y
apreciación de la
información).

125, pumbyry popegua

 Ñaporandu chupekuéra ohendúvapa «ArandukApp» rehegua.
ojepurúva guaraníme tuicha ñaneipytyvõtava, hérava
ArandukApp.

rogue 125, pumbyry popegua

 Ñamombe’u temimbo’ekuérape: ArandukApp rupive rehendúta
opaichagua mombe’upy guaraníme ha neipytyvõta
rejepokuaave haçua guarani ñe’ẽ ryapúre.
 Jajerure temimbo’ekuérape tomboguejy ko tembiporu pyahu ha
tojesareko ko’ã mba’ére:
‒Reike ko’ápe: http://arandukapp.pol.una.py/ térã Google Store-
pe.
‒Rehesajopy Instalar he’ihápe.
‒Upéi reiporavo mba’épa rehenduse. Mito he’ihápe, rejuhúta:
Ao Ao, Ka’a Jarýi, Kurupi, Luisõ, Póra umíva rehegua.
143
125, pumbyry popegua
 Ñamokyre’ÿ temimbo’ekuérape oiporukuaa haçua ArandukApp

ha tojapo tembiapo mbohapyha aranduka rogue 125-pegua.


evaluativos
144
Unidad temática: Mombe’ugua’u - Mito. Aikuaavéma - Autoevaluación

Indicadores
 Ohechauka oikuaaha  Oikuaa máva rehépa oñe’ẽ
oñeme’ëva’ekue Unidad mombe’ugua’úpe: Malavisiõ.
8-pe: Mombe’ugua’u.  Ohechakuaa mombe’ugua’u
(Demuestra habilidades mba’eporã ha mba’evai.
aprendidas en el  Omohenda oikohaguéicha
desarrollo de la unidad 8: mombe’ugua’úpe.
Mito).  Oipuru hekopete ta’anga’i
kuatiapyre ohaikuévo.
 Ojechakuaa ñe’ẽjoaju retepýpe
terañe’ẽ ha terañe’ẽ rehe oje’éva.
 Ohai hekopete ñe’ẽjoaju
ojechakuaahápe hetepy.

 Ñaporandu temimbo’ekuérape oikuaápa mombe’ugua’u

Malavisiõ rehegua. Oikuaárõ, jajerure tomombe’u mbykymi.
 Ñaguenohë avei chuguikuéra hemimo’ä jehaipyre omoñe’ëtava
ko árape rehe.
aranduchauka mombe’ugua’u rehegua ha opa mbo’epy Unidad
8-me ñame’ëva’ekue.


 Ñamoñe’ë jehaipyre «Malavisiõ» oñondive.
‒Mávapa añetegua. Remoĩ.
Malavisiõ oiko ñúre.
Malavisiõ osapukái po’ipuku.
Yvypóra oha’ãrõ Malavisiõme oikuaáta ipokatu.
145
Malavisiõ ha’e peteĩ angue.
Moõguipa oguenohẽ ipokatu Malavisiõ.
Mba’épepa ojogua Malavisiõ.
Rehendúvapa ko mombe’ugua’u. Moõpa.
Mba’érepa ñande ypykuéra omombe’u ko’ã mba’e.
‒Rehai mba’épa oñandu.
Yvypóra...
Malavisiõ...
‒Remoĩmba ñe’ẽjoaju.
‒Rehesa’ỹijo ñe’ẽjoaju ha rehaipa.
‒Rehai mbohapy ñe’ẽjoaju. Reiporu porã ta’anga’i kuatiapyre.




evaluativos

146

Plan Diario Guarani 7°

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Plan Diario Guarani 7°

Cargado por

Información del documento

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Plan Diario Guarani 7°

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Plan diario

Edita: © Editorial En Alianza

Juan de Salazar 486 entre San José y

Telefax: (021) 22 22 15 (R. A.)

Presidenta: Carmen Da Costa de Galeano

Gerente de edición: Yenny Y. González Trinidad

Preedición: Yenny Y. González

Edición: Vilma Mariela Otazú M.

Elaboración: Angélica Beatriz Saucedo Machuca

Corrección: Estela Peralta de Aguayo

Agosto del 2021

Romoçuahë peëme ko tembiapo mbo’epy rehegua, roipytyvõ haçua

Jesarekopyrä: Ko 🔊 ícono rupive ojehechauka hína

Kuatiañe’ë Róga En Alianza

Katupyryrä - Capacidad Jehepyme’ë jehechakuaáva -

Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia rogue 8

 Jajerure temimbo’ekuérape toñemboysýi ojoapykuéri ha

Ñahesa’ÿijo - Desarrollo | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia

Ñahendu mboyve ︳Antes de escuchar

Ñahendupa rire ︳Después de escuchar

Ñemohu’ä - Cierre | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia rogue

 Ñamoñe’ë tembiapokuéra aranduka rogue 10-pe oïva ha jaheja

 Oñondivepa, ñamone’ë tembiapo jajapova’ekue ha jahepyme’ë.

Tembiporu jehepyme’ërä - Procedimientos e instrumentos

 Observación: RSA. Lista de cotejo

Katupyryränguéra - Jehepyme’ë jehechakuaáva -

Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ẽ 7, kuatia rogue

 Jahechauka temimbo’ekuérape ta’anga ha jajerure chupekuéra

 Jajesareko ha ja’e mba’emba’épa jahecha aranduka rogue 11-

 Ja’e chuepekuéra marandu oúva arandukápe: Hetaichagua

Ñemohu’ä - Cierre | Pytyvörä: ao kuñakarai ha karai oiporúva, haiha,

 Oçuahë mboyve ko ára jajeruréma temimbo’ekuérape togueru

 Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu:

Tembiporu jehepyme’ërä - Procedimientos e instrumentos

 Observación: RSA. Lista de cotejo

Katupyryrä - Capacidad Jehepyme’ë jehechakuaáva -

Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia rogue

 Jahai ogykehaípe ko’ä ñe’ë ha ñamyesakä mba’épa he’ise

Ñahesa’ÿijo - Desarrollo | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia

Ñamoñe’ë mboyve ︳Antes de leer

Ñamoñe’ëmba rire ︳Después de leer

Ñemohu’ä – Cierre | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia rogue

 Ja’e temimbo’ekuéra omba’apotaha oñondive aty’ípe,

 Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu:

Tembiporu jehepyme’ërä - Procedimientos e instrumentos

 Observación: RSA - Lista de cotejo

Katupyryrä - Capacidad Jehepyme’ë jehechakuaáva –

Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia

 Ñañembosarái tutifruti: Jajerure temimbo’ekuérape tojapo ko

Jaiporavo peteï tai ha ja’e chupekuéra tohai ojejeruréva,

Ñahesa’ÿijo - Desarrollo | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7,

 Jajerure temimbo’ekuérape toipeka iñaranduka rogue 15-pe.

Ñemohu’ä - Cierre | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, ogykehai,

 Ñamoñe’ë tembiaporä oïva kuatia rogue 15 ha 16-me ha ja’e

 Jajerure tembiapokuéra jahepyme’ë haçua, ñaporandu:

Tembiporu jehepyme’ërä - Procedimientos e instrumentos

 Observación: RSA. Lista de cotejo

Katupyryrä – Capacidad Jehepyme’ë jehechakuaáva –

Ñepyrürä - Inicio | Pytyvörä: aranduka Guarani ñe’ë 7, kuatia rogue