Zhuge Liang
| Zhuge Liang | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| 諸葛亮 諸葛孔明 诸葛孔明 诸葛亮 諸葛亮 | |||||
| Naskiĝo | 1-an de januaro 181 en Yinan County | ||||
| Morto | 23-an de aŭgusto 234 (53-jaraĝa) en Qishan County, Caŭ Ŭej | ||||
| Tombo | Mount Dingjun (en)   vd
| ||||
| Lingvoj | ĉina vd | ||||
| Ŝtataneco | Ŝu vd
| ||||
| Familio | |||||
| Patro | Zhuge Gui (en) vd
| ||||
| Gefratoj | Zhuge Jun (en) kaj Zhuge Jin (en) vd
| ||||
| Edz(in)o | Huang Yueying (en) vd
| ||||
| Infanoj | Zhuge Zhan, Zhuge Guo (en) , Zhuge Qiao (en) , Zhuge Huai (en) vd
| ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | militinĝeniero strategiulo politikisto inventisto inĝeniero vd
| ||||
| Aktiva dum | 208–234 vd | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Zhuge Liang (ĉine trad. 諸葛亮, ekz. 诸葛亮, pinjino Zhūgě Liàng ; 181 - 234), ĉiutaga nomo Kunming (ĉine 孔明, pinjino Kǒngmíng ) - ĉina generalo, politikisto, strategiisto, eseisto kaj inventinto de la Tri Regnoj epoko (Sanguo).
Pro liaj atingoj en la armea kampo, li ricevis respekteme la titolon Zhūgě Wǔhóu -諸葛武侯 / 诸葛武侯 - "Zhūgě - Princo de la Arto de Milito". Lia filo Zhuge Zhan ankaŭ iĝis eminenta militisto kaj ŝtatisto.
Vivo
[redakti | redakti fonton]Laŭ la Historio de la Tri Regnoj de Chen Shou, Zhuge Liang estis naskita en 181 en Yandu (en moderna Yinan Distrikto, Ŝandongo- Provinco ). Li estis posteulo de Zhuge Feng, kiu estis la inspektisto de la ĉefurbo dum la Han-dinastio. Lia patro Zhuge Gui, kies meza nomo estis Zhuge Jiong-gong, estis helpĉefo de la regiono en la lastaj jaroj de tiu ĉi dinastio. Li havis du fratojn, pli aĝan kaj pli junan, kaj du fratinojn.
Post la morto de lia patro, kiu mortis kiam Zhuge Liang ankoraŭ estis infano, Zhuge Liang kaj lia pli juna frato Zhuge Jun estis prizorgataj fare de lia praonklo Zhuge Xuan, kiu estis en la servo de Liu Biao. Li kaj lia onklo moviĝis al Jingzhou Provinco, kiu estis regita fare de guberniestro Liu Biao tiutempe. Post la morto de lia onklo, li kaj lia pli juna frato ekloĝis en Ulungan (en la teritorio de moderna Nanyang urba distrikto en Henano -provinco ), kaj vivis simplan kamparanvivon dum proksimume dek jaroj.
Kiam Lju Bej fuĝis de Cao Cao kaj ekloĝis kun Liu Biao en Xinye, la ermito Sima Hui rakontis lin pri Zhuge Liang. En 207, Lju Bej propre vizitis Zhuge Liang, kaj li skizis al li la longperspektivan Longzhong-planon kiun li evoluigis por akirado de domineco en la Ĉiela Imperio. De tiam Zhuge Liang iĝis proksima partnero de Lju Bej, kaj Lju Bej diris: "Trovinte Kunming, mi fariĝis kiel fiŝo kiu trovis akvon."
En 208, Liu Biao mortis. Lia filo Liu Cong, kiu sukcedis lin, submetiĝis al Cao Cao sen unue informi Lju Bej. Kiam Lju Bej aŭdis pri la kapitulaco de Liu Cong, la armeo de Cao Cao jam alproksimiĝis al Wancheng. Lju Bej, ĉe la estro de siaj soldatoj kaj sekvantoj, forlasis Fancheng kaj moviĝis suden. Ĉe tiu tempo, Lu Su alvenis kiel ambasadoro de Sun Quan ĝis Lju Bej, proponante fini aliancon inter Lju Bej kaj Sun Quan direktita kontraŭ Cao Cao. Zhuge Liang iris al Sun Quan kiel la ambasadoro de Lju Bej, kaj alianco estis finita. Ĉe la Batalo de Rŭga Klifo, la kombinitaj fortoj venkis la armeon de Cao Cao, kaj li estis devigita retiriĝi norden.
En 211, la reganto de Yizhou Provinco (kiu okupis la Siĉuanan Basenon ), Liu Zhang, lernis ke Cao Cao atakos Zhang Lu en Hanzhong, kaj formis aliancon kun Lju Bej por kapti Hanzhong antaŭ ol Cao Cao faris. Postlasante Zhuge Liang, Guan Yu, Zhang Fei kaj Zhao Yun en Jingzhou, Lju Bej iris kun ekspedicia trupo al Yizhou. Tie, Lju Bej, anstataŭe de atakado de Zhang Lu, ĉesis kaj komencis akiri piedtenejon en tiuj teroj, prepariĝante por kapti Yizhou. En 212, Liu Zhang aŭdis pri la planoj de Lju Bej kaj milito ekis inter la du. Zhuge Liang, Zhang Fei, kaj Zhao Yun igis soldatojn helpi Lju Bej, kaj en 214, Liu Zhang kapitulacis.
Lju Bej igis Zhuge Liang "generalo - armea konsilisto" (軍師將軍). Kiam Lju Bej iris dum kampanjoj, Zhuge Liang restis por defendi Ĉengduon kaj certigis ke la aktiva armeo ricevu manĝaĵon kaj armeajn provizojn. Dume, Cao Cao mortis en 220, kaj lia filo Cao Pei senpovigis imperiestron Xian Di kaj proklamis la formadon de la nova regno de Wei. Post kiam novaĵo pri la translokigo de la trono al Cao Pei (kaj falsaj onidiroj pri la ekzekuto de imperiestro Xian Di) atingis Lju Bej en Yizhou, li ankaŭ deklaris sin imperiestro en 221 kaj fondis la regnon Ŝuo ; Zhuge Liang iĝis Chengxiang.
En 222, Lju Bej estis venkita ĉe la Batalo de Xiaoting kaj devis fuĝi al Baidichen, kie li mortis en 223. Sur lia mortolito, li nomumis Zhuge Liang kaj Li Yan kiel regantoj por sia filo Liu Shang ; Li ordonis al Liu Shan obei Zhuge Liang kiel sia propra patro. Liu Shan, suprenirinte la tronon, donis al Zhuge Liang la titolon de Wuliang Hou (武鄉侯), kaj baldaŭ igis lin la guberniestro de Yizhou Provinco kaj konfidis al li ĉiujn ŝtataferojn.
La ĉefa celo de Zhuge Liang estis la restarigo de la Han Imperio kaj la Liu-dinastio sur ĝia trono (Lju Bej konsideris sin la posteulo de la Han Imperio, estante malproksima posteulo de ĝia imperia familio, kaj la Cao-klano, kiu proklamis la Regnon de Wei., estis tiel uzurpantoj). Por fari tion, la unua paŝo estis plifortigi ilian pozicion en Ŝuo. Li eniĝis en alianco kun orienta Wu, kaj forveturis en 225 sur kampanjon kontraŭ la sudaj triboj tiel ke lokaj klanoj ne povis organizi ribelon kun sia subteno. Zhuge Liang venkis ilian gvidanton Meng Huo sep fojojn, kio certigis la sekurecon de la sudaj limoj de Ŝuo kaj permesis al la milito komenciĝi kontraŭ la norda regno de Wei.
En 227-234, Zhuge Liang faris kvin nordajn kampanjojn, sed ĉio el ili (krom unu) finiĝis en fiasko. En 234, dum alia kampanjo kontraŭ la Wei-regno, Zhuge Liang grave malsaniĝis. Sciinte pri tio, Liu Shan sendis sian sekretarion Li Fu al Zhuge Liang por noti la konsilojn de Zhuge Liang pri la plej gravaj ŝtataj aferoj. Interalie, Zhuge Liang konsilis ke lia posteulo estu Jiang Wan, kaj la posteulo de Jiang Wan estu Fei Yi Kiam Li Fu demandite pri kiu devus esti la posteulo de Fei Yi, Zhuge Liang rifuzis respondi. Baldaŭ post tio, Zhuge Liang mortis; Sekvante la instrukciaĵon de Zhuge Liang, Liu Shan nomumis Jiang Wan kiel la nova reganto.
Heredaĵo
[redakti | redakti fonton]
Zhuge Liang skribis multajn librojn pri la arto de milito, filozofio, ktp. Sed nur la "Libro de la Koro" kaj "Admono al Miaj Filoj" pluvivis ĝis hodiaŭ. Por sia ruzo kaj bonŝanco, Zhuge Liang ricevis la kromnomon "Nevidebla Drako" (aliaj eblaj tradukoj: "Dormanta Drako" (ĉine : 伏龍, pinjino fú lóng ), "Volvita Drako" (ĉine:臥龍, pinjino wò lóng) [1].
En la ĉina, la familia nomo kaj persona nomo de Zhuge Liang poste iĝis la substantivo "zhugeliang" (ĉine 诸葛亮), indikante perspican kaj tre inteligentan personon.
Ekzistas ankaŭ la vorto "kunchengji" (ĉine 空城计), t.e. "malplena urbomanovro". Ĝi iras reen al la rakonto de kiel Zhuge Liang, kiu trovis sin sen soldatoj en sendefenda grandurbo, trompis Sima Yi, kiu staris kun la armeo antaŭ ĉi tiu grandurbo, ordonante ke la pordegoj estu malfermitaj antaŭ li. Tiu ĉi esprimo signifas, ke iu surmetas teruran aspekton kaj tiel trompas la malamikon.
Krome, Zhuge Liang estas ofte menciita en ĉinaj diraĵoj kaj popularaj diraĵoj.
- La proverbo "Tri simplaj ŝuistoj povas fari (superi) unu Zhuge Liang" (ĉine: 三个臭皮匠凑成（顶）-- 个诸葛亮) proksimume respondas al la rusa proverbo "Unu kapo estas bona, sed du estas pli bonaj."
- La diraĵo "La malbela edzino de Zhuge Liang estas trezoro por la familio" (ĉine: 诸葛亮的丑妻 -- 家中宝) proksimume respondas al la rusa diraĵo "Ne naskiĝu bela, sed naskiĝu feliĉa."
- La esprimo "Post la okazaĵo de Zhuge Liang" (ĉine: 事后诸葛亮) proksimume egalrilatas al la esprimoj "forta en posteventa sagaco" aŭ "svingante la pugnojn post batalo" en la rusa.
- La esprimo "Konsilu kiel Zhuge Liang" (ĉine: 诸葛亮会 -- 献计献策) signifas, ke iu donis bonajn konsilojn aŭ faris valoran sugeston.
- La esprimo "La Regno de Ŝuo ricevis sian drakon, la Regno de Wu ricevis sian tigron, la Regno de Wei ricevis sian hundon" (ĉine: 蜀得其龙，吴得其虎，魏得其狗) signifas, ke ĉiuj ricevas tion. li meritas. En tiu esprimo, la drako signifas Zhuge Liang mem, kaj la tigro kaj hundo signifas sian malpli talentan pli maljunan fraton Zhuge Jin (ĉine: 诸葛堇) kaj kuzon Zhuge Dan (ĉine: 诸葛诞).
En Ĉinio, al Zhuge Liang estis koncedita diaĵstatuso. La homoj konsideras lin aparte saĝa homo, kiu restis proksima al la homoj kaj libera de korupto eĉ kiam li fariĝis kanceliero de sia lando. Lia nomo estas konsiderata sinonimo de genia taktikisto. La respekto al li estas tiel granda, ke li estas adorata kun sia majstro, Lju Bej, en la sama templo kiu populare portas lian nomon.
Dum liaj kampanjoj, li skribis du famajn raportojn kiuj estas postulata legado en antikva ĉina en lernejoj en Ĉinio. Dum siaj kampanjoj li inventis plurajn aparatojn, ekzemple malgrandan varmaerbalonon funkciigitan de kandelo kaj uzata kiel signalo, kiu ankoraŭ estas nomita Kongming-lanterno aŭ ĉiellanterno en Ĉinio, aŭ la Zhuge-arbalesto, arbalesto-aparato (pli precize: ripetanta arbalesto), kiu povis pafi plurajn riglilojn samtempe.
La rakontoj de Zhuge Liang, Cao Cao, Lju Bej kaj aliaj estas parto de la 36 Stratagemoj, ĉina kolekto de historiaj taktikoj kaj trompoj, kiu estas tre konata en Ĉinio.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ [1] Arkivigite je 2007-11-29 per la retarkivo Wayback Machine (el Retarkivo 20071129234007) Zhuge Liang (Kong Ming) The Original Hidden Dragon
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Zhuge Liang stilo-nomo Kongming – historio de Zhuge Liang kaj liaj skriboj. Inkluzivanta gvidilon al historiaj ejoj en Ĉinio konektitaj kun Zhuge Liang (enarkivigis la 10an de aprilo 2012)
- Verkoj de Zhuge Liang ĉe Projekto Gutenberg