Gotha
Gotha [go:ta], esperantigite ankaŭ Gotao, estas urbo en la germana federacia lando Turingio, Germanujo. Fine de decembro 2022 la komunumo havis 46 019 loĝantojn.
| Gotha | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| urba komunumo de Germanio ĉefurbo de distrikto en Germanio  vd
| |||||
|
| |||||
| Blazono | |||||
| Administrado | |||||
| |||||
| Poŝtkodo | 99867 | ||||
| En TTT | Oficiala retejo [+] | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 46 300 (2023) [+] | ||||
| Loĝdenso | 665 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | 50° 57′ N, 10° 43′ O (mapo)50.94888888888910.718333333333Koordinatoj: 50° 57′ N, 10° 43′ O (mapo) [+] | ||||
| Alto | 300 m [+] | ||||
| Areo | 69,58 km² (6 958 ha) [+] | ||||
| Horzono | UTC+01:00 [+] | ||||
| |||||
| |||||
| |||||
|
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Gotha [+]
| |||||
Faktoj
redakti- Situo: 50°57' NO, 10°41' OR
- Horzono: GMT+1h (+2h de aprilo ĝis oktobro)
Historio
redaktiUnue menciita estis Gotha en 775 sub la nomo villa Gotaha. Tiam Karolo la 1-a donacis la lokon al la Abatejo Hersfeld. Inter 1180 kaj 1190 ĝi fariĝis urbo.
En la 15-a kaj la 16-a jarcento la loĝantoj komercadis ĉefe per greno, produktoj arbaraj kaj izatido.
Ekde 1572 la urbo apartenis al la Duklando Saksio-Koburgo, dum 1640-1918 tie ĉi rezidis la dukoj de Saksio-Gotha. Gotha famiĝis dum jarcentoj pro sia lernejo Gymnasium illustre. En 1798 okazis en Gotao la Unua astronoma kongreso eŭropa. Fama estas ankaŭ la multo da imponaj vilaoj, ekz. de Vilao Kuhnreuter.
Ĉe la krepusko de Turniĝo en aŭtuno 1989 gravis kiel okazigejo de rondaj tabloj kaj civitanaj formumoj la protestantisma Preĝejo Repaciĝo.
Historio industria
redaktiEn 1767 malfermiĝis la fabrikoj de porcelanaĵoj. En 1785 Justus Perthes fondis eldonejon geografian, kiu baldaŭ ekfamiĝis, kaj en kiu aperis fine de 1879 ankaŭ la mondkonata romano Heidi de la svisa verkistino Johanna Spyri. Finiĝas en Gotao la arkitektura majstroverko Leinakanalo.
Geografio
redaktiSudokcidente de la urbo troviĝas la montaro Boxberg kiu servas kiel ripozumaero. En la 1920-aj jaroj estiĝis en la sudo de Gotao la belega ĝardenurbo Am schmalen Rain kiu eĉ hodiaŭ urboplanade kaj -evoluige gravas.
Politikaĵoj
redakti- En 1875 unuiĝis - post la akcepto de la t.n. Programo de Gotha - en la gastejo Tivoli maldekstraj partioj de Bebel/Liebknecht kaj de Lasalle.
- En 1917 fondiĝis tie ĉi la Sendependa Socialdemokrata Partio de Germanio (Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands - USPD).
- La 7-an de aprilo 1946 unuiĝis en Gotha la landaj organizoj de la Komunista Partio de Germanio kaj de la SPD kaj nome ŝanĝiĝis en Socialistan Unuecan Partion de Germanio Sozialistische Einheitspartei Deutschlands. Ĉeestis kaj Wilhelm Pieck kaj Otto Grotewohl.
Vidindaĵoj
redaktiReligiaj
redakti- Aŭgustenana kirko
- Ĉeftombejo de Gotha
- Kirko Sankta Bonifaco, katolika
- Preĝejo frederika
- Preĝejo Sankta Heleno (Siebleben)
- Preĝejo Sankta Margareta (centra foirejo)
- Preĝejo Repaciĝo, en la norduesta urborando
- rondiro Juda vivo en Gotha
- Tombejo malnova (spuroj)
- Tombejo meza de Gotha
- Tombejo supra de Gotha
Kasteloj kaj similaĵoj
redakti- Kastelo Friedenstein (kun muzeoj kaj kirko)
- Kastelo Friedrichsthal kun oranĝerio
- Kastelo Mönchhof (Siebleben)
- Kastelparko Gotha
- Oranĝerio de Gotha
- Tekasteleto
- Vintra palaco/biblioteko
Aliaj
redaktiServoj
redakti- Artoforumo de Gotha (Kunstforum)
- Ernestinum, gimnazio
- Hipodromo Boxberg
- Muzeo pri asekuroj
- Municipa Naĝejo
- Zoologia ĝardeno de Gotha
Gravuloj rilataj al la urbo
redakti- Abba Gregorius, leksikografo
- Adolf Bube, arkivisto kaj poeto
- Adolf Stieler, geografo kaj kartografo
- Albert von Bamberg, gimnaziestro
- Alwin Langenhan, asekurkompaniulo
- Andreas Kieling, reĝisoro
- Andreas Reyher, pedagogo
- August Petermann, kartografo
- August Wilhelm Iffland, aktoro
- Aŭgusto (Saksio-Gotao-Altenburg), duko
- Bernardo la 1-a (Saksio-Meiningen), duko
- Carl Christian Friedrich Glenck, entreprenisto
- Carl Friedrich Maelzer, entreprenisto
- Caspar Hofmann, kuracisto kaj profesoro
- Caspar Schmalkalden, kartografo
- Conrad Ekhof, teatrulo
- Cyriacus Lindemann, lernejestro
- Dirk Kollmar, bierfaristo kaj sportklubprezidanto
- Dorette Spohr, harpistino
- Eduard Adolf Jacobi, lernejestro
- Ernesto la 1-a, duko
- Ernesto la 1-a (Saksio-Koburgo kaj Gotao), duko
- Ernesto la 2-a (Saksio-Koburgo kaj Gotao), duko
- Ernst Anding, astronomo
- Ernst Friedrich von Schlotheim, paleobotanikisto
- Ernst Wilhelm Arnoldi, ekonomipolitikisto
- Frederiko la 1-a, duko
- Friederike Bognár, aktorino
- Friedrich Adolf Wandersleb, muzikisto
- Friedrich August Ukert, geografo kaj historiisto
- Friedrich Christoph Perthes, eldonisto
- Friedrich Jacobs, filologo
- Friedrich Melchior Grimm, verkisto
- Friedrich Wilhelm Döring, filologo
- Friedrich Wilhelm Eugen Döll, skulptisto
- Friedrich Wilhelm Gotter, verkisto
- Gotardo de Hildesheim, sanktulo
- Gustav Adolf von Gotter, diplomato
- Hans Adam von Studnitz, teatra intendanto
- Hans Dominik, verkisto
- Heinrich Credner, geologo
- Heinrich Georges, bibliotekisto/filologo
- Henriko (Saksio-Römhild), duko
- Hermann Credner, geologo
- Herrmann Julius Meyer, eldonisto
- Hugo Gräf, politikisto
- Hugo Mairich, inĝeniero
- János Ferenc Zách, astronomo
- Joachim Marquardt, filologo kaj lernejestro
- Johann Adolph Jacobi, predikisto
- Johann Andreas Danz, orientalisto
- Johann August von Hellfeld, jurscienculo
- Johann Erhard Straßburger, arkitekto
- Johann Franz Buddeus, teologo
- Johann Georg August Galletti, instruisto
- Johann Gottfried Geißler, lernejestro kaj bibliotekisto
- Johann Heinrich Möller, orientalisto
- Johann Ludwig Böhner, komponisto kaj pianisto
- Johann Michael Heusinger, teologo kaj historiisto
- Johano Frederiko la 2-a (Saksio), duko
- Johano Kazimiro (Saksio-Koburgo), duko
- Joseph Kürschner, eldonisto
- Joseph Meyer, eldonisto
- Josias Friedrich Löffler, teologo
- Julius Hopf, juristo
- Julius von Plänckner, regimentestro
- Jürgen Möller, historiisto
- Justus Perthes, eldonisto
- Karl Ernst Georges, filologo kaj instruisto
- Karl Franz Buddeus, vickanceliero
- Karl Otto Beetz, lernejestro
- Kurd Laßwitz, verkisto
- Ludwig Bohnstedt, arkitekto
- Luise Dorothea (Sachsen-Meiningen), dukino
- Max Wagner, komponisto
- Nikolaus Gromann, arkitekto
- Oskar Gründler, pedagogo
- Otto Liebetrau, urbestro
- Paul Stegmüller, arkitekto
- Pauline Gotter
- Peter Andreas Hansen, astronomo
- Rudolph Zacharias Becker, eldonisto kaj verkisto
- Sigrid Damm, literaturfakulino
- Tobias Pfeifer-Helke, muzeestro
- Valentin Rost, instruisto
- Wilhelm Pertsch, orientalisto
- Wolf Christoph Zorn von Plobsheim, arĥitekto
Gotha kaj Esperanto
redaktiEn la 1909-a jaro okazis en Gotha la 4-a Germana Esperanto-Kongreso. Kable aŭdeblis en Gotha inter 2012 kaj 2021 Turingio Internacia, la ĉiumonata Esperanto-radielsendo de Radio FREI.