Τύφος

Ασθενής με τύφο

Με τον ιατρικό όρο τύφος μπορεί να αναφέρονται σειρά ασθενειών οι οποίες προκαλούνται από την παρουσία ενός από τους εξής τύπους βακτηρίων στον οργανισμό: Rickettsia typhi ή Rickettsia prowazekii. Οι ρικέτσιες είναι μια διαφορετική ομάδα βακτηριδίων που μεταδίδονται στον άνθρωπο μέσω ενδιαμέσων μολυσμένων ξενιστών που είναι διάφορα είδη αρθροπόδων (ψύλλοι, ψείρες, τσιμπούρια κ.α.) και η μόλυνση γίνεται είτε μέσω κάποιου τσιμπήματος είτε μέσω περιττωμάτων. Οι δύο βασικοί τύποι του τύφου είναι ο ενδημικός (ή τύφος του ποντικού) που μεταδίδεται από ψύλλους που συμβιώνουν με αρουραίους και ποντίκια, και ο επιδημικός μεταδίδεται μέσω των τσιμπήματων από διάφορα αρθρόποδα.

Δεν πρέπει να συγχέεται με τον όρο τυφοειδής πυρετός ο οποίος παρουσιάζει παρόμοια συμπτωματολογία με τον τύφο, όμως οι μικροοργανισμοί που τον προκαλούν είναι διαφορετικοί. Στο παρελθόν τόσο η έλλειψη μέσων διάγνωσης τις οποίες πολύ αργότερα απέκτησε η ιατρική επιστήμη, όσο και η παραπλήσια συμπτωματολογία είχε ως αποτέλεσμα να συγχέονται ο τύφος με τον τυφοειδή πυρετό σύγχυση η οποία πολύ συχνά εξακολουθεί να υφίσταται και σήμερα.

Ο τύφος είναι οξεία λοιμώδης νόσος και μερικές φορές χαρακτηρίζεται παθολογοανατομικά από την εξέλκωση στο λεπτό έντερο. Ο κοιλιακός τύφος είναι γνωστός από την αρχαιότητα και συγχεόταν με άλλες λοιμώδεις ασθένειες που επίσης έχουν ως σύμπτωμα τον πυρετό. Ο όρος τύφος καθιερώθηκε από τον Ιπποκράτη και στην αρχαία ελληνική σημαίνει αλαζονεία.

Ο ενδημικός τύφος, που συνήθως μεταδίδεται από τους ψύλλους του ποντικού, είναι η ηπιότερη μορφή της νόσου. Η άμεση έναρξη χορήγησης αντιβίωσης προσφέρει ίαση σε σχεδόν όλους τους ασθενείς. Από τους ασθενείς που δεν λαμβάνουν θεραπεία, μόνο λιγότερο από 2% αποβιώνουν.

Ο επιδημικός τύφος είναι η σοβαρότερη μορφή της νόσου. Από τους ασθενείς που παραμένουν χωρίς θεραπεία για επιδημικό τύφο, 10% έως 60% μπορεί να πεθάνουν. Οι ηλικιωμένοι άνω των 60 ετών κινδυνεύουν περισσότερο να πεθάνουν εξαιτίας της νόσου. Οι ασθενείς που λαμβάνουν την ενδεδειγμένη θεραπεία αναρρώνουν γρήγορα.

Συμπτώματα

Στις περισσότερες μορφές του τύφου συνήθως αναπτύσσονται συμπτώματα μία με δύο εβδομάδες μετά την έκθεση από τον μικροοργανισμό. Τα συμπτώματα που συναντάμε περιλαμβάνουν πυρετό, ρίγη, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, κακουχία ενώ στο σημείο που είναι το δάγκωμα από το αρθρόποδο μπορεί να υπάρχει κάποιου είδους ψωρίασης. Τα σημεία και συμπτώματα που προκαλεί ο ενδημικός τύφος περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Πολύ ψηλό πυρετό 40,5 έως 41 βαθμών Κελσίου, που είναι δυνατόν να διαρκεί για δύο εβδομάδες
• Πονοκέφαλο, πόνο στην κοιλιά, στην πλάτη (οσφυαλγία), στις αρθρώσεις και στους μυς
• Διάρροια, ναυτία και εμετούς
• Ερυθηματώδες δερματικό εξάνθημα που αρχίζει από τη μέση του σώματος και εξαπλώνεται περιφερικά
• Ξηρό βήχα

Τα σημεία και συμπτώματα που προκαλεί ο επιδημικός τύφος (προκαλεί σοβαρή γενικευμένη αγγειίτιδα) περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

• Πολύ ψηλό πυρετό, άνω των 40 βαθμών C με ρίγος και παραλήρημα
• Βήχα
• Δυνατό πονοκέφαλο, μυαλγία (πόνους στους μυς) και αρθραλγία, (πόνους στις αρθρώσεις)
• Φωτοφοβία, δηλαδή ο ασθενής δεν ανέχεται το φως, διότι επηρεάζει τα μάτια του
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση
• Εξάνθημα που αρχίζει από το στήθος και εξαπλώνεται στο υπόλοιπο σώμα, χωρίς να επηρεάζει τις παλάμες των χεριών και τα πέλματα των ποδιών. Το εξάνθημα είναι αρχικά χρώματος ροζ ανοιχτού, που εξαφανίζεται με την πίεση. Στη συνέχεια το εξάνθημα παίρνει ένα μουντό κόκκινο χρώμα το οποίο δεν εξαφανίζεται με την πίεση και εμφανίζονται πετέχιες (σημεία αιμορραγίας λόγω αγγειίτιδας)
• Γάγγραινα και νέκρωση εξαιτίας σοβαρής αγγειίτιδας
• Ζαλάδα και αφασία.

Οι συμπληρωματικές εργαστηριακές εξετάσεις στους ασθενείς με τύφο μπορεί να δείχνουν τα ακόλουθα:

• Ψηλά επίπεδα ειδικών αντισωμάτων εναντίον των βακτηριδίων που προκαλούν τον τύφο
• Χαμηλές συγκεντρώσεις στο αίμα της λευκωματίνης (αλβουμίνη) και του νατρίου
• Ήπια νεφρική ανεπάρκεια, με αύξηση της ουρίας και της κρεατινίνης αίματος
• Ελαφρώς αυξημένα ηπατικά ένζυμα
• Λευκοπενία (χαμηλά λευκά αιμοσφαίρια στο αίμα)
• Θρομβοκυτταροπενία ή θρομβοπενία (πτώση του αριθμού των αιμοπεταλίων στο αίμα)
• Το DNA της ρικέτσιας μπορεί να ανιχνευτεί στο πλάσμα αίματος ή από βιοψία του δέρματος του ασθενούς.

Θεραπεία

Η διάγνωση μιας ρικετσιακής λοίμωξης μπορεί να είναι δύσκολη, αλλά η έγκαιρη θεραπεία με τα κατάλληλα αντιβιοτικά είναι κρίσιμη για την ταχεία ανάρρωση. Η θεραπεία θα πρέπει να βασίζεται στην κλινική εξέταση και δεν θα πρέπει να καθυστερεί εν αναμονή των αποτελεσμάτων των εργαστηριακών εξετάσεων. Αν ένας ασθενής πάρει έγκαιρα την αγωγή του, μπορεί να βελτιώσει την υγεία του μέσα σε 48 ώρες. Βέβαια ο ασθενής με επιδημικό τύφο είναι δυνατόν να χρειαστεί δραστικότερη μορφή θεραπείας με χορήγηση ενδοφλεβίων υγρών και οξυγόνου. Η θεραπεία του τύφου βασίζεται στη χορήγηση αντιβιοτικών όπως:

• Η δοξυκυκλίνη
• Η τετρακυκλίνη. Η χορήγηση της τετρακυκλίνης συνήθως δεν συστήνεται σε παιδιά διότι μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στο χρώμα των δοντιών. Χορηγείται μόνο όταν όλα τα μόνιμα δόντια έχουν πλήρως αναπτυχθεί
• Η χλωραμφενικόλη

Η χορήγηση των αντιβιοτικών πρέπει να αρχίζει αμέσως όταν υπάρχει υποψία για τύφο, ακόμη πριν διεκπεραιωθούν οι εξειδικευμένες εξετάσεις που τεκμηριώνουν την προσβολή του ασθενούς από τη νόσο.

Ο ασθενής μπορεί να βελτιωθεί ουσιαστικά σε 48 ώρες από την έναρξη της αντιβίωσης.

Στους ασθενείς με επιδημικό τύφο δυνατόν να χρειαστεί δραστικότερη θεραπεία με χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών και οξυγόνου.

Πρόληψη

Δεν υπάρχει μέχρι τώρα διαθέσιμο εμβόλιο για τον τύφο και έτσι δεν μπορεί να αποφευχθεί η λοίμωξη. Ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη λοιμώξεων για τον τύφο είναι να ελαχιστοποιηθεί η έκθεση στα εξωπαράσιτα (ψείρες, ψύλλοι, τσιμπούρια). Αυτά μπορούν να προληφθούν με τη χρήση εντομοαπωθητικών και εξέταση του δέρματος μετά από επισκέψεις σε επικίνδυνες και μολυσμένες περιοχές. Φορώντας προστατευτικά ρούχα εμποτισμένα με κάποιου είδους εντομοαπωθητικού μειώνεται περαιτέρω ο κίνδυνος τσιμπήματος.

Πολλοί άνθρωποι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιδημίας τύφου και αυτό γίνεται γιατί βρίσκονται εκτεθειμένοι σε περιθωριακές κοινότητες (φτωχές περιοχές, στρατόπεδα προσφύγων…) μαζί με αυτές τις ομάδες ανθρώπων κινδυνεύουν και οι εργαζόμενοι που βρίσκονται εκεί. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται κατά την διάρκεια το πιο κρύων μηνών του χρόνου όταν οι ανθρώπινες δραστηριότητες ενθαρρύνουν την εξάπλωση της ανθρώπινης ψείρας σε τέτοιες συνθήκες υψηλού κινδύνου καλό θα είναι να εφαρμόζονται στα ρούχα ή στο δέρμα. Εντομοκτόνα πρέπει επίσης να φοριούνται προστατευτικές μάσκες κατά τον καθαρισμό αυτών τον περιοχών. Επίσης μπορεί να γίνει απομάκρυνση τον χόρτων και κλάδεμα των θάμνων που ευνοούν την διαβίωση των κροτώνων. Σκόπιμη είναι η χρήση κολάρων εμποτισμένων με εντομοαπωθητικά – εντομοκτόνα στα κατοικίδια ζώα (σκύλοι, γάτες, κ.λπ.) δίνοντας ικανοποιητικά αποτελέσματα χωρίς να προκαλεί σοβαρές παρενέργειες στα ζώα. Μεγάλη προσοχή πρέπει να επιδίδεται σε ζώα που προέρχονται από ενδημικές περιοχές προς την αποφυγή μεταφοράς μολυσμένων ψύλλων και κροτώνων που παρασιτούν επάνω στα ζώα. Η πρόληψη του τύφου βασίζεται στα ακόλουθα:

• Καλή υγιεινή
• Αποφυγή χώρων όπου δυνατόν να υπάρχουν ψείρες ή ψύλλοι τρωκτικών
• Μέτρα εξολόθρευσης τρωκτικών
• Τα ρούχα που δυνατόν να έχουν ψύλλους ή ψείρες να αποστειρώνονται με βρασμό στους 70 C για περισσότερο από 1 ώρα ή να αποφεύγεται η χρήση τους για τουλάχιστον 5 ημέρες, διότι οι ψείρες πεθαίνουν εάν δεν τραφούνε με αίμα
• Καταπολέμηση ψύλλων και ψειρών
• Απολύμανση με εντομοκτόνα όπως DDT 10%, μαλαθείο 1%, ή περμεθρίνη 1%
• Υπήρχε παλαιότερα εμβόλιο το οποίο τώρα δεν συστήνεται. Αναμένονται νέα αποτελεσματικότερα και ασφαλέστερα εμβόλια.