Τσούκτσι

Τσούκτσι
ԓыгъоравэтԓьэт, о'равэтԓьэт

Λουοραβετλάν
Οικογένεια Τσούκτσι και ο σκύλος τους (χάσκυ Σιβηρίας), αρχές του 20ού αιώνα
Συνολικός πληθυσμός
15.949
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς
Ρωσία Τσουκότκα	15.908
Ουκρανία	30
Εσθονία	11
Γλώσσες
ρωσικά, τσουκοτικά
Θρησκεία
Σαμανισμός, Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία

Οι Τσούκτσι είναι ένας νομαδικός αυτόχθων λαός που κατοικεί στο ΒΑ άκρο της Σιβηρίας, εκεί που συναντώνται ο Αρκτικός και ο Ειρηνικός Ωκεανός. Η περιοχή τους ονομάζεται Τσουκότκα και αποτελεί χωριστό ομοσπονδιακό υποκείμενο της Ρωσίας.

Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη παρρωσική απογραφή (2002 Αρχειοθετήθηκε 2007-02-17 στο Wayback Machine.), ο συνολικός πληθυσμός τους ανέρχεται σε λίγο παραπάνω από 15.500 άτομα. Η μεγάλη πλειοψηφία ζει στη γη των προγόνων της (όπου όμως πια είναι μειοψηφία), ενώ μερικές εκατοντάδες είναι εσωτερικοί μετανάστες σε άλλες περιοχές της Ρωσίας. Οι μεγαλύτερες γενιές είναι δίγλωσσες, χρησιμοποιώντας τόσο την εθνική γλώσσα τους (τσουκοτική) όσο και τη ρωσική. Οι νεότεροι, ιδίως όσοι μεγαλώνουν σε οργανωμένους οικισμούς, μιλούν κυρίως ρωσικά.

Προέλευση

Με γλωσσικά κριτήρια οι Τσούκτσι ανήκουν στη μικρή οικογένεια των παλαιοσιβηρικών λαών, δηλ. των αυτοχθόνων της Σιβηρίας που δεν έχουν ούτε μογγολική ούτε τουρκική προέλευση. Φυλετικά συγγενεύουν με τους νότιους γείτονές τους, τους Κοριάκες, καθώς και με τους Ιτελμένους. Για την ιστορία τους (πριν ανακαλυφθούν από τους ρώσους) δε γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα, αφού η γλώσσα τους ήταν μόνο προφορική έως το 1931, ενώ και η γεωγραφική απομόνωση μείωνε τις επαφές με άλλες φυλές που πιθανά να διέσωζαν κάτι.

Το όνομά τους είναι ρωσικής προέλευσης και προέρχεται από την παραφθορά της λέξης τσαβτσέβ (βλ. παρακάτω). Οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονται ως «Λιγιοραβετλάν», που σημαίνει αληθινός άνθρωπος, και χωρίζονταν παραδοσιακά σε δύο ομάδες:

• Οι Ανκαλίτ (θαλασσινοί) ζούσαν στις παραλιακές περιοχές και ασχολούνταν κυρίως με το κυνήγι θαλασσίων θηλαστικών.

• Οι Τσαβτσέβ ή Τσαουτσού (πλούσιοι σε ταράνδους) περιφέρονταν ως νομάδες στις τούνδρες της ενδοχώρας εκτρέφοντας ταράνδους.

Σύγχρονη ιστορία

Η πρώτη επαφή των ρώσων εξερευνητών με τους Τσούκτσι έγινε γύρω στο 1640. Σύντομα ξεκίνησαν οι συναλλαγές μεταξύ τους - το 1649 ιδρύθηκε το Ανάντιρ (η νυν πρωτεύουσα της περιοχής) ως εμπορικός σταθμός και μέχρι τα τέλη του αιώνα ολόκληρη η περιοχή ανήκε πια στην επικράτεια του Ρωσικού Βασιλείου. Δύο φορές, το 1730 και το 1747, οι Τσούκτσι επαναστάτησαν και εξεδίωξαν προσωρινά τους ρώσους, όταν η Αγία Πετρούπολη επέβαλε βαρύτατους φόρους στα προϊόντα γούνας.

Οικογένεια Τσούκτσι μπροστά από το ενδιαίτημά τους, τη γιαράγκα. Ζωγραφιά του εξερευνητή Λούις Χόρις, καλοκαίρι 1816.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης, το νεόκοπο σοβιετικό καθεστώς έθεσε σε εφαρμογή στην Τσουκότκα ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και κολλεκτιβοποίησης. Ίδρυσε 28 κρατικές επιχειρήσεις, στις οποίες εντάχθηκαν όλες οι παραδοσιακές ασχολίες, καθώς και για πρώτη φορά σχολεία, ενώ δημιουργήθηκε και αλφάβητο για την τοπική γλώσσα παρόμοιο με το κυριλλικό. Επίσης, λόγω της μικρής απόστασης από τις ΗΠΑ (η Αλάσκα απέχει μόλις 50 μίλια) δημιουργήθηκαν βάσεις για τον Κόκκινο Στρατό, αναβαθμίζοντας τη σημασία της περιοχής.

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης η κατάσταση άλλαξε. Η ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων αποδείχθηκε καταστροφική για την τοπική οικονομία, η οποία βασιζόταν κυρίως στις μικρές οικογενειακές μονάδες και όχι στη μαζική παραγωγή. Οι παραδοσιακές ασχολίες έγιναν ασύμφορες και μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού έμεινε άνεργο - ακόμα και σήμερα, πολλοί Τσούκτσι αλλά και ρώσοι που ζουν στα χωριά τους, επιβιώνουν χάρη στην ανθρωπιστική βοήθεια.

Θρησκεία - Έθιμα

Η παραδοσιακή θρησκεία των Τσούκτσι διέπεται από σαμανιστικά στοιχεία. Κάθε τι, έμψυχο ή άψυχο, συνδέεται με κάποιο πνεύμα που μπορεί να είναι είτε καλό είτε κακό.

Για τους Τσούκτσι υπάρχει μία φήμη, ότι αρέσκονται να προσφέρουν τις σεξουαλικές υπηρεσίες της συζύγου τους ως δώρο για τους επισκέπτες τους. Αν και η φήμη έχει βάση, αυτό δεν οφείλεται σε κάποιον κανόνα ή διαστροφή, αλλά στον τρόπο ζωής των Τσαβτσέβ κατά το παρελθόν. Όντας αναγκασμένοι να διανύουν τεράστιες αποστάσεις σε παγωμένα και ακατοίκητα εδάφη, για να φθάσουν με τα κοπάδια τους από τον ένα οικισμό στον άλλο, πολλά σόγια δημιούργησαν φιλικούς δεσμούς στη βάση της αμοιβαίας φιλοξενίας. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρούσαν φυσιολογικό το «δανεισμό» της συζύγου στο φιλοξενούμενο μέλος του φιλικού σογιού. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι έπρατταν το ίδιο με κάθε επισκέπτη τους. Σε κάθε περίπτωση, η πρακτική αυτή έχει εγκαταλειφθεί εδώ και δεκαετίες.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Sun, the Moon and Firmament in Chukchi Mythology and on the relations of celestial bodies and sacrifice. Εργασία του Ülo Siimets για τη θρησκεία των Τσούκτσι.
• Σύγχρονες φωτογραφίες από τον ιστοχώρο arcticphoto.co.uk.
• Άρθρο για τη γλώσσα των Τσούκτσι από τον Πάτυ Γκρέη (Πανεπιστήμιο Αλάσκας - Φαίρμπανκς).