Συνοπτικά Ευαγγέλια

Συνοπτικά Ευαγγέλια ονομάζονται τα τρία πρώτα ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης, το κατά Ματθαίον, το κατά Μάρκον και το κατά Λουκάν, τα οποία, καταγραφόμενα σε παράλληλες στήλες και συγκρινόμενα μεταξύ τους, μπορούν να εξεταστούν συνοπτικά (συν-όψις) για να διαπιστωθούν οι ομοιότητες και οι διαφορές τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς το περιεχόμενο. Κατ' αυτό τον τρόπο, και οι συγγραφείς τους ονομάζονται και συνοπτικοί.

Πράγματι, στις διηγήσεις των τριών Ευαγγελίων (που παρουσιάζουν μεταξύ τους και ευκρινείς διαφορές), εμφανίζονται πολλά κοινά στοιχεία, πολλές φορές και σε επίπεδο λέξεων και αυτή η ομοιότητα δημιούργησε το λεγόμενο συνοπτικό πρόβλημα, δηλ. το πρόβλημα των σχέσεων και της αλληλεξάρτησης μεταξύ των συνοπτικών ευαγγελίων. Το φαινόμενο αυτό έθεσε το πρόβλημα της πιθανής ύπαρξης κοινών πηγών από τις οποίες άντλησαν και οι τρεις Ευαγγελιστές, όπως και το δύσκολο πρόβλημα της εξάρτησης του ενός από τον άλλο. Το ζήτημα αυτό είχε εξεταστεί από τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς των πρώτων αιώνων, σε βάθος όμως μελετήθηκε από τον 18ο αιώνα και μετά.

Το λιγότερο σε έκταση υλικό σωζόμενο από ένα μόνο ευαγγελιστή (30 στίχοι) ανήκει στον Μάρκο. Από τους 661 στίχους του κατά Μάρκον ευαγγελίου, εκτός των 30 που αποτελούν το ιδιαίτερο υλικό του, οι υπόλοιποι βρίσκονται παραλλαγμένοι ελαφρά ως προς το λεξιλόγιο στα ευαγγέλια Ματθαίου και Λουκά. Επίσης ο Ματθαίος, πλην του κοινού υλικού που έχει με τους άλλους δύο ευαγγελιστές και του κοινού υλικού που έχει με τον Λουκά (κοινοί με τον Λουκά είναι περίπου 240 στίχοι), διασώζει πληροφορίες που δεν έχουν οι άλλοι δύο Συνοπτικοί. Το υλικό αυτό ανέρχεται στο 1/6 περίπου του ευαγγελίου του.

Τέλος, ο Λουκάς, πλην του κοινού υλικού με τους άλλους δύο ή μόνο με τον ένα, διασώζει στο 1/4 περίπου του ευαγγελίου του ιδιαίτερο υλικό που δεν βρίσκεται στους άλλους ευαγγελιστές. Το επιπλέον υλικό του Ματθαίου καθώς επίσης και το επιπλέον του Λουκά ως και το κοινό υλικό και των δύο καλύπτεται κυρίως από διδασκαλίες του Ιησού.

Κατά συνέπεια:

Σύνολο στίχων: Μάρκος = 661; Ματθαίος = 1.068; Λουκάς = 1.149

Κοινό υλικό: Τριών συνοπτικών = περ. 440 στίχοι; Μάρκος μόνο με Λουκά = περ. 70 στίχοι; Μάρκος μόνο με Ματθαίο = περ. 150 στίχοι; Ματθαίος με Λουκά = περ. 240 στίχοι

Ιδιαίτερο υλικό: Μόνο ο Μάρκος = περ. 30 στίχοι; Μόνο ο Ματθαίος = περ. 180 στίχοι; Μόνο ο Λουκάς = περ. 290 στίχοι

Αν και αρκετές υποθέσεις εμφανίστηκαν για τη λύση του προβλήματος αυτού, οι σημερινοί μελετητές, υιοθετούν την παρακάτω λύση ως πιο πιθανή:

Οι πηγές του Ευαγγελιστή Μάρκου: Παράδοση (Απ. Πέτρος)

Οι πηγές του Ευαγγελιστή Ματθαίου: Μάρκος; Λόγια του Ιησού ή αλλιώς, πηγή "Q" (;)^[1]; Ιδιαίτερη πηγή (Μ)^[2]

Οι πηγές του Ευαγγελιστή Λουκά: Μάρκος; Λόγια του Ιησού (Q); Ιδιαίτερη πηγή (L) ^[3]

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το γράμμα M και το γράμμα L που υποδηλώνουν τις ιδιαίτερες πηγές του Ματθαίου και του Λουκά αντίστοιχα και εξηγούν τις διαφορές που συναντάμε στα κείμενα, αποτελούν είτε προφορικές είτε γραπτές πηγές. Στην περίπτωση του Λουκά, η εσωτερική ενότητα του υλικού ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται μάλλον για γραπτό υλικό.

Υποσημειώσεις

↑ Για πολλούς ερευνητές η αλληλεξάρτηση ή μη του Κατά Μάρκον Ευαγγελίου με την Q είναι ακόμα ζητούμενο προς διερεύνηση. Μέχρι στιγμής, αν και έχουν υπάρξει και διαφορετικές απόψεις, η περί των πηγών του Μάρκου και του Ιωάννη έρευνα, κινείται επάνω σε υποθετικές κυρίως προτάσεις.
↑ Με το γράμμα M κεφαλαίο, αναφέρονται οι ειδικοί στην πηγή/ές του αποκλειστικού υλικού που συναντάμε στο ευαγγέλιο του Ματθαίου.
↑ Με το γράμμα L κεφαλαίο, αναφέρονται οι ειδικοί στην πηγή/ές του αποκλειστικού υλικού που συναντάμε στο ευαγγέλιο του Λουκά.

Βιβλιογραφία

Ιωαννίδη Β., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, 1960
Αγουρίδη Σ., Εισαγωγή εις την Καινήν Διαθήκην, Γρηγόρη, 1991
Παναγόπουλου Ι., Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Ακρίτας, 1993
Raymond Brown, An Introduction to the New Testament, Doubleday, 1997
Καραβιδόπουλου Ι., Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Πουρναρά, 1998
L.D.Reynolds & N.G.Wilson, Αντιγραφείς και Φιλόλογοι, ΜΙΕΤ, 1981
Elpidio Mioni, Εισαγωγή στην Ελληνική Παλαιογραφία, ΜΙΕΤ, 1985
E.G. Turner, Ελληνικοί Πάπυροι, ΜΙΕΤ, 1981
Kurt Aland, The Problem of the New Testament Canon, Λονδίνο, Mowbray, 1962.

[1] Για πολλούς ερευνητές η αλληλεξάρτηση ή μη του Κατά Μάρκον Ευαγγελίου με την Q είναι ακόμα ζητούμενο προς διερεύνηση. Μέχρι στιγμής, αν και έχουν υπάρξει και διαφορετικές απόψεις, η περί των πηγών του Μάρκου και του Ιωάννη έρευνα, κινείται επάνω σε υποθετικές κυρίως προτάσεις.

[2] Με το γράμμα M κεφαλαίο, αναφέρονται οι ειδικοί στην πηγή/ές του αποκλειστικού υλικού που συναντάμε στο ευαγγέλιο του Ματθαίου.

[3] Με το γράμμα L κεφαλαίο, αναφέρονται οι ειδικοί στην πηγή/ές του αποκλειστικού υλικού που συναντάμε στο ευαγγέλιο του Λουκά.

[1]

[2]

[3]