Μπρους Λι
Ο Μπρους Λι (πραγματικό όνομα: Λι Τζουν-φαν, Lee Jun-fan) (Σαν Φρανσίσκο, Καλιφόρνια, 27 Νοεμβρίου 1940 - Χονγκ Κονγκ, 20 Ιουλίου 1973) ήταν Αμερικανός - με καταγωγή από το Χονγκ Κονγκ - ηθοποιός[13], σκηνοθέτης, σεναριογράφος, συγγραφέας, φιλόσοφος και δάσκαλος πολεμικών τεχνών Κινεζικής καταγωγής. Καταγόταν από το Χονγκ Κονγκ, ενώ αργότερα πήρε την αμερικανική υπηκοότητα. Υπήρξε ο ιδρυτής της πολεμικής τέχνης Τζιτ Κουν Ντο (Jeet Kune Do). Διεθνώς είναι αναγνωρισμένος ως ο κορυφαίος δάσκαλος πολεμικών τεχνών του 20ού αιώνα. Το γεγονός ότι έπαιξε σε έξι κινηματογραφικές ταινίες, τον καθιέρωσε στην συνείδηση του κόσμου ως διαχρονικό πρότυπο, όντας ένας από τους επιτυχέστερους ηθοποιούς στην ιστορία του κινηματογράφου.
Νεανικά Χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας στις 27 Νοεμβρίου 1940 και απεβίωσε στις 20 Ιουλίου 1973. Η χρονιά της γέννησής του είναι «Η Χρονιά του Δράκου» σύμφωνα με τον κινέζικο ζωδιακό κύκλο, η ώρα της γέννησής του (ανάμεσα στις 6 πμ και 8 πμ) ονομάστηκε «Η Ώρα του Δράκου»[14]. Ο Μπρους ήταν το τρίτο παιδί του Χου-Σεν Λι και της Γκρέιση Λι. Γεννήθηκε όταν ο πατέρας του έκανε μια περιοδεία ως υψίφωνος μιας και ήταν μέλος της Καντονέζικης Όπερας. Στην αρχή οι γονείς του, του δώσανε το όνομα Ζενφαν Λι αλλά η νοσοκόμα που βοήθησε στη γέννα πρότεινε να του βγάλουν ένα Αμερικάνικο όνομα για να αποφευχθούν προβλήματα στο πιστοποιητικό γεννήσεως. Έτσι τα χαρτιά του έγραφαν Μπρους Λι. Μέσα σε λίγους μήνες η οικογένεια επέστρεψε στο Χονγκ Κονγκ. Υπήρξε ηθοποιός, δάσκαλος πολεμικών τεχνών και συγγραφέας. Λόγω της εργασίας του πατέρα του, πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο Χονγκ Κονγκ. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Μπρους άρχισε να παίζει σε πολλές ταινίες από την ηλικία των 6. Μέχρι την ηλικία των 18, ο Λι είχε εμφανιστεί σε πάνω από 20 ταινίες με την πιο γνωστή την ταινία «Τhe Orphan» όπου είναι μια κλασσική ταινία του Χονγκ Κονγκ. Παράλληλα, μελετούσε πολεμικές τέχνες και λάμβανε μέρος σε σχολικούς αγώνες [[Γ;l.lmk;
Οικογένεια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πατέρας του Λι, Λι Χόι Τσεν, ήταν ένας από τους κύριους ηθοποιούς της Καντονέζικης Όπερας και των ταινιών στην εποχή του και είχε πάει σε μια περιοδεία , που είχε διάρκεια 1 χρόνο, με την οικογένειά του κατά την εισβολή των Ιαπώνων στο Χονγκ Κονγκ. Εκτός αυτού, ο Λι Χόι Τσεν είχε κάνει πολλές περιοδείες για πολλά χρόνια στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στους Κινέζικους πληθυσμούς που ζούσαν εκεί. Παρά το γεγονός ότι πολλοί από τους συναδέλφους του αποφάσισαν να μείνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Λι Χόι Τσεν επέστρεψε στο Χονγκ Κονγκ μετά την γέννηση του Μπρους. Μέσα σε λίγους μήνες, το Χονγκ Κονγκ δέχτηκε εισβολή από τους Ιάπωνες και έτσι η οικογένεια Λι αναγκάστηκε να μείνει 3 χρόνια και 8 μήνες μέσα στην κατοχή. Μετά το τέλος του πολέμου, ο Λι Χόι Τσεν συνέχισε την καριέρα του και έγινε ακόμα πιο διάσημος κατά την διάρκεια ανακατασκευής του Χονγκ Κονγκ.
Η μητέρα του Λι, Γκρέις Χο, ανήκε σε μια από τις πλουσιότερες και ισχυρές φατρίες του Χονγκ Κονγκ, τους Χο-Τουνγκς. Ήταν η ανιψιά του Ρόμπερτ Χο-Τουνγκ, του ευρασιατικού πατριάρχη της φατρίας. Ως εκ τούτου, ο νεαρός Μπρους Λι μεγάλωσε σε ένα εύπορο και προνομιούχο περιβάλλον. Παρά το πλεονέκτημα που είχε η οικογένειά του, η γειτονιά στην οποία ο Λι μεγάλωσε έγινε υπερπλήρη, επικίνδυνη, και γεμάτη αντίπαλες συμμορίες λόγω της εισροής των προσφύγων που εγκατέλειψαν την κομμουνιστική Κίνα για να πάνε στο Χονγκ Κονγκ, την εποχή των αποικιών του Βρετανικού Στέμματος. Αφού ο Λι άρχισε να συμμετέχει σε διάφορες οδομαχίες, ο πατέρας του αποφάσισε να του μάθει πολεμικές τέχνες και συγκεκριμένα το Γου-στυλ και το τάι τσι τσουάν.
Γουίν Τσουν
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η μεγαλύτερη επίδραση που είχε ο Λι στις πολεμικές τέχνες ήταν κυρίως από την τέχνη Γουίν Τσουν. Ο Λι άρχισε να εκπαιδεύεται στο Γουίν Τσουν στην ηλικία των 16, με την επίβλεψη του δασκάλου του Ιπ Μαν, το 1957, αφού είχε χάσει αρκετές αναμετρήσεις ανάμεσα σε μέλη συμμοριών. Οι συνηθισμένες ασκήσεις, που απαιτούσε να κάνουν οι μαθητές του, ήταν: τσι σάο (chi sao), διάφορες τεχνικές που ασκούνται πάνω ξύλινα ομοιώματα και ελεύθερη πυγμαχία[15]. Δεν υπήρχαν καθορισμένα σχέδια στις τάξεις[15]. Ο Μαν προσπάθησε να απωθήσει τους μαθητές του από τις αναμετρήσεις με τις συμμορίες των δρόμων του Χονγκ Κονγκ με το να τους ενθαρρύνει να λαμβάνουν μέρος σε οργανωμένους διαγωνισμούς[16].
Μετά από έναν χρόνο εκπαίδευσης με τον Ιπ Μαν, οι περισσότεροι μαθητές του, απαίτησαν από τον Ιπ να μην διδάσκει τον Λι, αφού μαθεύτηκε πως ένα μέλος της οικογένειάς του είχε γερμανική καταγωγή, διότι εκείνη την εποχή οι Κινέζοι απαγόρευαν την μετάδοση της γνώσης των πολεμικών τεχνών σε μη-Ασιάτες[17][18]. Ο αντίπαλος του Μπρους Λι στην πυγμαχία αναφέρει:«Περίπου 6 ή και λιγότερα άτομα ήταν αυτά που τα δίδασκε προσωπικά ο Ιπ Μαν[19]. Ωστόσο, ο Λι έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Γουίν Τσουν και συνέχισε να εκπαιδεύεται κατ 'ιδίαν με τον Ιπ Μαν και τον Γουόνγκ Σουν Λονγκ[20]. Ο Γουάν Καμ Λονγκ, μαθητής του Γουόνγκ, είδε μια φιλική αναμέτρηση ανάμεσα στον Γουόνγκ και στον Λι και αναφέρει με το πόση ταχύτητα και ακρίβεια μπορούσε να δώσει ο Λι τα λακτίσματα. Έτσι, ο Λι συνέχισε να εξασκείται με τον Γουόνγκ μέχρι να πάει στην Αμερική.
Φεύγοντας για την Αμερική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Σχολείο Τακ Σουν (德信學校) (αρκετά τετράγωνα από το σπίτι του στον Δρόμο Νάθαν, στο Κοουλούν), ο Λι πήγε στο δημοτικό σχολείο, Κολέγιο Λα Σαλέ (La Salle College), σε ηλικία 12 ετών. Γύρω στο 1956, εξαιτίας της κακής του επίδοσης στο σχολείο (ή ενδεχομένως κακής συμπεριφοράς), μεταφέρθηκε στο Κολλέγιο Αγίου Φραγκίσκου Χαβιέρ (St. Francis Xavier's College) (γυμνάσιο), όπου εκεί τον ανέλαβε ο Αδερφός Εδουάρδος, ο οποίος ήταν δάσκαλος και προπονητής της σχολικής ομάδας μποξ.
Την άνοιξη του 1959, ο Λι έλαβε μέρος σε μια άλλη οδομαχία και κλήθηκε η αστυνομία[21]. Μέχρι τα τέλη της εφηβείας του, ο Μπρους λάμβανε μέρος σε πολλές οδομαχίες και χτυπούσε τον γιό μιας οικογένεια που ήταν μέλος των Τριάδων. Τελικά, ο πατέρας του αποφάσισε να τον στείλει στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου εκεί ίσως να είχε μια πιο υγιή εξέλιξη στη ζωή του. Οι γονείς του επιβεβαίωναν τον φόβο της αστυνομίας στο ότι το παιδί που χτυπούσε ήταν μέλος μιας συμμορίας οργανωμένου εγκλήματος και υπήρχε η πιθανότητα να είχε υπογραφεί συμβόλαιο θανάτου για την ζωή του.
Ο ντετέκτιβ της αστυνομίας ήρθε και μου είπε:«Με συγχωρείτε κ.Λι, όμως, ο γιος σας έχει πολλούς και σκληρούς καυγάδες στο σχολείο. Αν λάβει μέρος σε άλλον έναν αγώνα θα αναγκαστώ να τον βάλω στη φυλακή»
-Ρόμπερτ Λι[22]
Τον Απρίλιο του 1959, οι γονείς του Λι αποφάσισαν να τον στείλουν στις Ηνωμένες Πολιτείες για να μείνει με τη μεγαλύτερη αδελφή του, Ανιές Λι (李秋鳳), η οποία ζούσε ήδη με οικογενειακούς φίλους στο Σαν Φρανσίσκο.
Νέο ξεκίνημα στην Αμερική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στα 18 του χρόνια μετακόμισε στην Αμερική με μόνο $100 στην τσέπη του. Εκεί εργάστηκε σαν σερβιτόρος σ'ένα κινέζικο εστιατόριο στο Σιάτλ. Τον Δεκέμβριο του 1960, ο Λι τελείωσε τις σπουδές του στο Λύκειο και μετά μπήκε τον Μάρτιο του 1961 στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον κάνοντας μαθήματα στην υποκριτική, στη φιλοσοφία, στην ψυχολογία κ.α.[23][24] εξασκώντας ταυτοχρόνως και το Κουνγκ Φου. Στο Πανεπιστήμιο γνώρισε τη μετέπειτα σύζυγό του Λίντα, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Σε μια επίδειξη πολεμικών τεχνών στην Καλιφόρνια, το ταλέντο και το μοναδικό στυλ του έγινε αντιληπτό από ένα διάσημο κομμωτή του Χόλιγουντ, ο οποίος μίλησε για τον Λι σε έναν παραγωγό ταινιών. Τελικά, ο Λι υπέγραψε πενταετές συμβόλαιο για την τηλεόραση, πρωταγωνιστώντας στη σειρά «The Green Hornet». Ο Λι κατάλαβε ότι η μεγάλη του αγάπη ήταν η ηθοποιία και έτσι δημιούργησε στο Χονγκ Κονγκ μια δική του εταιρεία παραγωγής. Η πρώτη του ταινία «Το Μεγάλο Αφεντικό» κατέρριψε κάθε ρεκόρ σε πωλήσεις μόλις σε τρεις ημέρες. Ο ίδιος πίστευε πως η ταινία έγινε επιτυχία διότι πολεμούσε με τον δικό του τρόπο[25]. Ακολούθησαν οι επίσης επιτυχημένες παραγωγές του: «Ματωμένες γροθιές του Καράτε» (1972), «Ο κίτρινος πράκτωρ εναντίον της Μαφίας» (1972) και «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ» (1973). Ο παγκοσμίου φήμης αθλητής των πολεμικών τεχνών ίδρυσε το 1967 ένα σύστημα πολεμικών τεχνών το Jeet Kune Do, ένα συνδυασμό Γουίν Τσουν και πυγμαχίας, ιδρύοντας τρεις σχολές πολεμικών τεχνών.
«Πάντα να είσαι ο εαυτός σου, να εκφράζεις τον εαυτό σου, να έχεις πίστη στον εαυτό σου»
-Μπρους Λι
Καριέρα στις πολεμικές τέχνες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ζουν Φαν Κουνγκ Φου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Λι άρχισε να διδάσκει πολεμικές τέχνες στις ΗΠΑ το 1959, όπου ο ίδιος ισχυρίζονταν ότι δίδασκε Ζουν Φαν Κουνγκ Φου, αλλά κυρίως βασιζόταν σε μια δικιά του προσέγγιση στο Γουίν Τσουν[26]. Ο Λι αρχικά δίδασκε σε φίλους του όπου γνώρισε στο Σιάτλ αρχίζοντας με το Τζούντο, όπου ο πρώτος του μαθητής ήταν ο επαγγελματίας Τζέσι Γλόβερ, όπου ο ίδιος συνέχισε να διδάσκει κάποιες βασικές τεχνικές του Μπρους. Ο Τάκι Κιμούρα έγινε ο πρώτος δευτερεύον δάσκαλος της σχολής του, όπου ο ίδιος συνέχισε να διδάσκει μετά τον θάνατο του δασκάλου του[27]. Ο Λι άνοιξε την πρώτη του σχολή πολεμικών τεχνών, όπου την ονόμασε Εκπαιδευτήριο Ζουν Φαν Κουνγκ Φου, στο Σιάτλ.
Ο Λι παράτησε το Κολέγιο την άνοιξη του 1964 και μετακόμισε στο Οάκλαντ για να ζήσει με τον Τζέιμς Γιμμ Λι, ο οποίος ήταν μαθητής του Μπρους για 12 χρόνια και έγινε γνωστός για τις ικανότητές του στις κινέζικες, πολεμικές τέχνες. Μαζί άνοιξαν ένα δεύτερο Εκπαιδευτήριο Ζουν Φαν Κουνγκ Φου. Ο Τζέιμς Λι ήταν η αφορμή που έδωσε στον Μπρους την ευκαιρία να συναντήσει τον διοργανωτή του Διεθνούς Πρωταθλήματος Καράτε Λονγκ Μπιτς, Εντ Πάρκερ, όπου λόγω αυτού του τουρνουά, ο Λι «ανακαλύφθηκε» από το Χόλιγουντ.
Διεθνές Πρωτάθλημα Καράτε Λονγκ Μπιτς
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μετά την πρόσκληση του Εντ Πάρκερ, ο Λι έκανε την εμφάνισή του στο Διεθνές Πρωτάθλημα Καράτε Λονγκ Μπιτς[28], όπου παρουσίασε τα «που-απς με δύο δάκτυλα» (χρησιμοποιώντας τον αντίχειρα και τον δείκτη μόνο του ενός χεριού και με τα πόδια σχεδόν στο ύψος των ώμων). Επίσης παρουσίασε και την «γροθιά μιας ίντσας»[29], όπου ο Μπρους στάθηκε σε μια όρθια θέση, το δεξί του πόδι λυγισμένο προς τα εμπρός (με τα γόνατα ελαφρώς λυγισμένα), μπροστά σε μια μόνιμη στάση μπροστά στον αντίπαλό του. Το δεξί του χέρι, καθώς ήταν λυγισμένο 66PL6OKL ,7L;/'Z|σε απόσταση μιας ίντσας από το στήθος του εταίρου του), τεντώθηκε απότομα και μετατράπηκε σε γροθιά χωρίς να μετακινήσει το υπόλοιπο σώμα του, ρίχνοντας τον αντίπαλο προς τα πίσω, σε μια καρέκλα που είχε τοποθετηθεί από πίσω του, αλλά λόγω της ορμής της γροθιάς ο αντίπαλος έπεσε μαζί με την καρέκλα στο πάτωμα. Ο εθελοντής αντίπαλός του, Μπομπ Μπέικερ του Στόκτον της Καλιφόρνια αναφέρει:«Του είχα πει να μην ξανακάνει αυτή την επίδειξη, γιατί την τελευταία φορά που το είχε κάνει πάνω μου αναγκάστηκα να πάρω για έναν μήνα άδεια από την δουλειά διότι ο πόνος στο στήθος μου ήταν ανυπόφορος»[30].
Στους αγώνες πρωταθλημάτων του 1964 ο Λι συνάντησε για πρώτη φορά τον επαγγελματία του Τε-γουον-ντο, Τζουν Γκου Ρι. Οι δυό τους έγιναν καλοί φίλοι, στην οποία επωφελήθηκαν από την πλευρά των πολεμικών τεχνών. Ο Ρι έδειξε λεπτομερώς στον Μπρους την πλευρική κλωτσιά, ενώ ο Λι του δίδαξε την «μη-τηλεγραφική γροθιά» (ετυμολογία: η μη-τηλεγραφική γροθιά είναι είναι μια απότομα κίνηση-χτύπημα που γίνεται μέσω των ποδιών ή του σώματος, η οποία γίνεται χωρίς καμία προειδοποίηση και έχει ως σκοπό να μην προλάβει να αντιδράσει ο αντίπαλος) [31].
Ο Μπρους εμφανίστηκε το 1967 στο Διεθνές Πρωτάθλημα Καράτε Λονγκ Μπιτς και έκανε διάφορες επιδείξεις, όπως την περίφημη «ασταμάτητη γροθιά» εναντίον του πρωτοπόρου επαγγελματία USKA, ο οποίος είναι γνωστός παγκοσμίως, Βικ Μουρ[28]. Ο Λι ρώτησε τον Μουρ αν ήταν έτοιμος, αφού είχε πάει αρκετά βήματα πίσω και όταν εκείνος του κούνησε το κεφάλι καταφατικά «γλίστρησε» κατά πάνω του με μεγάλη ταχύτητα και τον χτύπησε 8 φορές στο πρόσωπο. Παρ' όλη την άμυνα του Μουρ, δεν μπόρεσε να αποφύγει τα χτυπήματα[29][30].Z\N HM,MLN;'B\G FEWQ KGLF;'\DSA GKFL;D\WA SFCVBNM,.\/\|BNM,./VBNM,./GHJ\ VB
Η μάχη με τον Γουόνγκ Τζακ Μαν
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο Όουκλαντ, της Καλιφόρνια το 1964 στην Τσάιναταουν, ο Λι είχε έναν προσωπικό αμφιλεγόμενο αγώνα με τον Γουόνγκ Τζακ Μαν, ο οποίος ήταν μαθητής του Μα Κιν Φουνγκ γνωστός για τις επιδεξιότητες του στο Χινγκικουάν (Xingyiquan), στο Σαολίν του Βορρά (Northern Shaolin) και στο Τάι Τσι Τσουάν(T'ai chi ch'uan). Σύμφωνα με τον Λι, η κινέζικη κοινότητα του έστειλε ένα τελεσίγραφο όπου τον διέταζαν να μην διδάσκει σε μη-Κινέζους πολεμικές τέχνες. Όταν αρνήθηκε τη διαταγή, τον προκάλεσαν για μια αναμέτρηση με τον Γουόνγκ. Η συμφωνία ήταν η εξής: αν ο Λι έχανε, θα έκλεινε την σχολή του, αν όμως νικούσε, θα μπορούσε να διδάξει όποιον ήθελε»[32]. Ο Γουόνγκ το αρνήθηκε αυτό θέλοντας να πολεμήσει τον Λι σε μια «ανοικτή» μάχη προς το κοινό σε ένα θέατρο της Τσάιναταουν και έτσι ο Γουόνγκ δεν θα έκανε διάκριση ανάμεσα σε Κινέζους και μη-Κινέζους[33]. Ο Μπρους σχολίασε:«Αυτό το χαρτί είχε όλα τα ονόματα των Δασκάλων της Τσάιναταουν, αλλά αυτό δεν με φόβισε»[34]. Οι θεατές του αγώνα, τουλάχιστον όσοι είναι γνωστοί, ήταν οι Κάντγουελ, Τζέιμς Λι (συνεργάτης του Μπρους Λι, χωρίς να έχουν καμία συγγενική σχέση) και Γουίλιαμ Τσεν, Δάσκαλος του Τάι Τσι Τουάν. Ο Γουόνγκ και ο Γουίλιαμ Τσεν (ο οποίος ήταν μάρτυράς του) υποστηρίζουν πως ο αγώνας κράτησε 20-25 λεπτά (κάτι το ασυνήθιστο για έναν τέτοιο αγώνα), ενώ ο Μπρους Λι, η Λίντα Λι, ο Κάντγουελ και ο Τζέιμς Γιμ Λι υποστήριζαν ότι κράτησε μόνο 3 λεπτά με τον Λι νικητή. Η Λίντα Λι Κάντγουελ αναφέρει:«Η πάλη κράτησε 3 λεπτά και ήταν μη-απαγορευμένη. Ο Μπρους τον έριξε στο έδαφος τον ρώτησε αν παραδίδεται και εκείνος εγκατέλειψε»[32]. Ο Τζακ Μαν δημοσίευσε στην «Chinese Pacific Weekly», μια κινεζόφωνη εφημερίδα του Σαν Φρανσίσκο, στην οποία ξαναπροκαλούσε τον Λι για ρεβάνς[33], αλλά ο Μπρους δεν ανταποκρίθηκε και συνέχισε να κάνει μαθήματα πολεμικών τεχνών σε μη-Κινέζους.
Τζητ Κουν Ντο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Τζητ Κουν Ντο δημιουργήθηκε το 1967. Όταν τελείωσε η σειρά «Η πράσινη Σφήκα», ο Λι έμεινε άνεργος και άνοιξε το «Ζουν Φαν Ινστιτούτο του Κουνγκ Φου». Η τελευταία του μάχη με τον Γουόνγκ «γέννησε» αμφιβολίες στην φιλοσοφία του Λι για τις πολεμικές τέχνες. Ο Μπρους βγήκε στο συμπέρασμα ότι η μάχη κράτησε πάρα πολύ και ότι είχε αποτύχει στο να ανταποκριθεί στις δυνατότητές του, χρησιμοποιώντας την τέχνη Γουίν Τσουν. Έτσι κατάλαβε ότι οι τεχνικές των παραδοσιακών πολεμικών τεχνών ήταν υπερβολικά αυστηρές και τυπολατρικές με αποτέλεσμα να είναι πρακτικές μόνο σε οδομαχίες (μάχες που γίνονται στο δρόμο). Ο Λι αποφάσισε να αναπτύξει ένα σύστημα με έμφαση στην: «πρακτικότητα, ευελιξία, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα» και έτσι άρχισε να χρησιμοποιεί διαφορετικούς τρόπους εκπαίδευσης όπως την προπόνηση με βάρη, το τέντωμα για την ευελιξία, καθώς και πολλούς άλλους, όπως τις βασικές ιδέες της περίφραξης και του μποξ.
«Το Τζητ Κουν Ντο ευνοεί την αμορφία, έτσι ώστε να συμπεριέχει όλες τις μορφές των πολεμικών τεχνών, διότι το Τζητ Κουν Ντο δεν έχει στυλ και αυτός είναι ο λόγος που ταιριάζει με όλα τα στυλ (επεξήγηση: για να μπορέσεις να πολεμήσεις με κάποιον σε ένα είδος πολεμικής τέχνης, πρέπει και εσύ αλλά και ο αντίπαλος να ασκείτε το ίδιο στυλ πολεμικών τεχνών). Ως αποτέλεσμα, το Τζητ Κουν Ντο χρησιμοποιεί όλες τις μεθόδους και δεν δεσμεύεται σε κανένα. Επίσης, χρησιμοποιούνται όλες οι τεχνικές έτσι ώστε να μπορέσεις να τερματίσεις τον αγώνα.»
-Μπρους Λι
Άσκηση και διατροφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παρ' όλο που είχε ύψος 1.73 cm (5 ft 8 in) και ήταν 64 κιλά (141 lb), ο Λι ήταν γνωστός για την άριστη φυσική του κατάσταση και την ενεργητικότητά του, χρησιμοποιώντας ένα ειδικό πρόγραμμα για να γίνει όσο περισσότερο γίνεται πιο δυνατός. Μετά την μονομαχία με τον Γουόνγκ Τζακ το 1965, ο Λι άλλαξε τη στάση του απέναντι στην άσκηση των πολεμικών τεχνών. Αισθάνονταν επίσης, ότι πολλοί άλλοι ασκητές των πολεμικών τεχνών δεν εξασκούσαν αρκετά το σώμα τους. Τελικά εξασκούσε όλα τα σημεία του σώματός του, όπως τη μυική δύναμη και αντοχή, την καρδιακή αντοχή και την ευελιξία. Επίσης συνήθιζε να κάνει παραδοσιακές ασκήσεις bodybuilding για να «χτίσει» λίγη μυική μάζα, παρ' όλο που του μείωνε τις ικανότητές του στην ταχύτητα και την ευελιξία. Παράλληλα, ο Λι προσπαθούσε να δημιουργήσει μια ισορροπία μεταξύ του σώματός του και του διανοητικού του επιπέδου, το οποίο είναι άκρως σημαντικό για την επιτυχία κάποιου ασκητή πολεμικών τεχνών. Στο βιβλίο του, Τάο του Τζητ Κουν Ντο (Tao of Jeet Kune Do) έγραψε:
«Η άσκηση είναι μια από τα πιο παρατημένα στάδια του αθλητισμού. Δίνεται πάρα πολύς χρόνος στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων και ελάχιστος χρόνος για τη συμμετοχή και την ανάπτυξη του ατόμου. ... Το ΤΚΝ [ JKD (Τζητ Κουν Ντο)], σε τελική ανάλυση, δεν είναι ασήμαντη τεχνική, αλλά είναι ο οδηγός για μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη πνευματική και σωματική διάπλαση[36].
Σύμφωνα με την Λίντα Λι Κάντγουελ, αμέσως αφότου μετακόμισε στις ΗΠΑ, ο Μπρους άρχισε να παίρνει πολύ στα σοβαρά την διατροφή και ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις υγιεινές τροφές συμπεριλαμβανομένων ποτών υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες και συμπληρώματα βιταμινών και μεταλλικών στοιχείων. Αργότερα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι προκειμένου να επιτευχθεί ένα σώμα υψηλής απόδοσης, θα έπρεπε να μην καταναλώνει «πρόχειρο» φαγητό, διότι «με το λάθος καύσιμο» θα λειτουργεί με αργό ρυθμό και με ατημελησία[37]. Ο Λι επίσης απέφευγε τα ψητά και το κοσκινισμένο αλεύρι, κατηγορώντας τα ότι ήταν γεμάτα θερμίδες και ότι δεν ωφελούσαν καθόλου το σώμα του[38].
«Η ίδια η τέχνη δεν είναι καλή αν δεν υποστηρίζεται από τη δύναμη και την ευελιξία.»
-Μπρους Λι[39]
Καριέρα ως ηθοποιός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πατέρας του, Χόι Τσουάν Λι ήταν ένας διάσημος τραγουδιστής Καντονέζικης όπερας. Εξαιτίας αυτού, ο Λι εμφανίστηκε από πολύ νεαρή ηλικία σε ταινίες. Ο πρώτος του ρόλος ήταν ως βρέφος που το κουβαλούσε κάποιος στην ταινία Γκόλντεν Γκέιτ Γκέρλ. Μέχρι την ηλικία των 18, είχε εμφανιστεί σε 12 ταινίες[40].
Το 1959-1964, ο Λι σκέφτηκε να προβάλλει τις πολεμικές τέχνες μέσω του κινηματογράφου. Ωστόσο, η παρουσίασή του στο Λονγκ Μπιτς το 1964 τον οδήγησε στην αποδοχή της πρόσκλησης του Γουίλιαμ Ντότζιερ για μια ακρόαση, για να παίξει έναν ρόλο στο πρώτο επεισόδιο της σειράς «Πρώτος γιός» (Number One Son). Τελικά η σειρά δεν προβλήθηκε ποτέ, όμως ο Λι προσκλήθηκε για να υποδυθεί τον Κέιτο, τον δεύτερο πρωταγωνιστικό ρόλο της σειράς «Η Πράσινη Σφήκα» (The Green Hornet), με πρωταγωνιστή τον Βαν Γουίλιαμς. Στη σειρά αυτή γυρίστηκε μόνο μια σεζόν, από το 1966 έως το 1967. Ο Μπρους επίσης έπαιξε στην σειρά «Μπάτμαν», σε τρία επεισόδια, με το ρόλο του Κέιτο σε μια παράλληλη συνεργασία των σειρών αυτών. Αυτή η συνεργασία του έδωσε την ευκαιρία να παίξει σε άλλες τρεις τηλεοπτικές σειρές, με δευτερεύοντες ρόλους. Στο «Άιρονσαϊντ» (Ironside) το 1967, στο «Έρχονται οι νύφες» (Here come the Brides) το 1969 και στο «Ξανθούλα» (Blondie) το 1969.
Εκείνη την εποχή, δύο μαθητές του, οι οποίοι ήταν σεναριογράφοι στο Χόλιγουντ, έγραφαν το σενάριο για την ταινία «Stirling Silliphant» με πρωταγωνιστή τον ηθοποιό Τζέιμς Κόμπουρν. Το 1969 και οι τρεις τους δούλευαν πάνω στο σενάριο της ταινίας «Το ήσυχο φλάουτο» και πήγαν για τα γυρίσματα σε μια κυνηγετική περιοχή της Ινδίας. Όμως, η ταινία δεν προβλήθηκε ποτέ, αλλά το 1978 γυρίστηκε η ταινία «Ο κύκλος του σιδήρου», με πρωταγωνιστή τον Ντέιβιντ Κάραντιν, που βασιζόταν στην ίδια πλοκή. Το 2010, ο παραγωγός Πολ Μασλάνκι ανέφερε πως σχεδίαζε να χρηματοδότηση μιας ταινίας βασιζόμενη στη ταινία «Το ήσυχο φλάουτο»[41]. Το 1969, ο Λι έκανε μια σύντομη εμφάνιση στην ταινία «Μάρλοου», όπου έπαιζε ένα μπράβο, ο οποίος είχε προσληφθεί για τον εκφοβισμό του ιδιωτικού ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου (τον υποδύθηκε ο Τζέιμς Γκάρνερ), με το να καταστρέψει το γραφείο του με κλωτσιές επ' αέρος και δυνατές γροθιές. Τελικά, έκανε το λάθος να πηδήξει από ένα ψηλό κτήριο στην προσπάθειά του να τον χτυπήσει κλωτσώντας τον στο κενό. Την ίδια χρονιά, χορογράφησε μια μάχη για την ταινία «The Wrecking Crew» με πρωταγωνιστές τους Ντιν Μάρτιν, Σάρον Τέιτ και τον Τσακ Νόρις (στην ταινία αυτή ήταν και ο πρώτος του ρόλος). Το 1970, ήταν υπεύθυνος για την χορογραφία μιας μάχης στην ταινία «Ένας περίπατος στην ανοιξιάτικη βροχή» με πρωταγωνιστές τους Ίνγκριντ Μπέργκμαν και Άντονι Κουίν. Το 1971, ο Λι εμφανίστηκε σε τρία επεισόδια της σειράς «Longstreet» γραμμένο από τον Σίλιφαντ. Εκεί, ο Λι έπαιξε τον προπονητή πολεμικών τεχνών του πρωταγωνιστικού χαρακτήρα Μάικ Λόνγκστρειτ (που τον υποδύθηκε ο Τζέιμς Φρανσίσκος) όπου δημιουργήθηκαν κάποια θετικά σχόλια (συμπεριλαμβανομένου της «New York Times»[42]) στον οποίο ρόλο του παρουσίαζε τις φιλοσοφικές πτυχές που έχουν οι πολεμικές τέχνες.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Λι και της γυναίκας του, μετά τον θάνατό του, το 1971 ο Λι σχεδίαζε να γυρίσει μια τηλεοπτική σειρά η οποία θα ήταν όλη δική του παραγωγή, η οποία θα αποκαλείτο «Ο πολεμιστής» (The Warrior). Η δήλωσή του επιβεβαιώθηκε από την Warner Bros. Στις 9 Δεκεμβρίου του 1971, το Σόου του Πιέρ Μπέρτον (The Pierre Berton Show) πήρε μια συνέντευξη από τον Μπρους Λι, όπου ο ίδιος δήλωσε ότι η Warner Bros και η Paramount ήθελαν να παίξει σε κάποιες ταινίες. Συγκεκριμένα είπε: «...να είναι κάτι εκσυγχρονισμένο και νομίζουν ότι η ιδέα του γουέστερν είναι παλιομοδίτικη, ενώ εγώ θέλω να γυρίσω ένα γουέστερν»[43]. Σύμφωνα με την Κάντγουελ (η σύζυγός του), ο τίτλος της ταινίας άλλαξε και μετονομάστηκε σε «Κουνγκ Φου» (Kung Fu), αλλά πάλι η Warner Bros δεν την ενέκρινε[44]. Η Warnrer Bros δήλωσε ότι προσπάθησαν για ένα διάστημα να την κάνουν με βάση την αρχική ιδέα[45] η οποία θα δημιουργούνταν από τους Εντ Σπίλμαν και Χάουαρντ Φριλάντερ. Σύμφωνα με πηγές ο Λι δεν επιλέχτηκε λόγω της εθνικότητάς του, αλλά λόγω της βαριάς προφοράς του[46].
Ο παραγωγός Φρεντ Γουέιντραουμπ είχε συμβουλέψει τον Λι να γυρίσει πίσω στο Χονγκ Κονγκ έτσι ώστε να του δινόταν η ευκαιρία να παίξει σε ταινία μεγάλου μήκους, έτσι ώστε να δείξει στο Χόλιγουντ πως είναι ικανός για κάτι τέτοιο[47]. Έτσι, μη ευχαριστημένος για τις λιγοστές ευκαιρίες του να παίξει μικρούς ρόλους ο Λι αποφάσισε να γυρίσει στη γενέτηρά του. Όμως, όταν έφτασε στο Χονγκ Κονγκ δεν είχε ιδέα για το πόσο επιτυχία είχε η σειρά «Η Πράσινη Σφήκα» εκεί, καθώς και αποκαλούσαν την σειρά ανεπισήμως «Το σόου του Κέιτο», ενθουσιάστηκε που ήταν γνωστός σαν ένας αστέρας της τηλεόρασης. Μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ των Σω Μπράδερς Στούντιο (Shaw Brothers Studio) και τη Γκόλντεν Χάρβεστ (Golden Harvest), ο Λι υπέγραψε ένα συμβόλαιο για να πρωταγωνιστήσει σε δύο ταινίες, με την παραγωγή της Γκόλντεν Χάρβεστ. Ο Λι έπαιξε τον πρώτο του πρωταγωνιστικό ρόλο στη ταινία «Το μεγάλο αφεντικό» (The Big Boss) (1971), η οποία έγινε μεγάλη επιτυχία στο box office της Ασίας και τον εκτόξευσε στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Σύντομα πρωταγωνίστησε στην ταινία «Οι ματωμένες γροθιές του καράτε» (Fist of Fury μτφρ: Η γροθιά της οργής) (1972), όπου έσπασε και τα προηγούμενα ρεκόρ τηλεθέασης. Τελειώνοντας τα δύο χρόνια συμφωνίας με την Γκόλντεν Χάρβεστ υπέγραψε ένα νέο συμβόλαιο, όμως μετά έκανε τη δική του εταιρία παραγωγής, την Κόνκορτ Προντάξιον (Concord Production Inc) (協和電影公司), μαζί με τον Τσόου. Η τρίτη του ταινία λεγόταν «Ο κίτρινος πράκτωρ εναντίον της Μαφίας» (Way of the Dragon μτφρ: Ο δρόμος του δράκου) (1972), στην οποία ήταν παραγωγός, σεναριογράφος, σκηνοθέτης, πρωταγωνιστής και χορογράφος των μαχών.
Το 1964, σε μια άλλη διαδήλωση στο Λονγκ Μπιτς της Καλιφόρνια, ο Λι συνάντησε τον πρωταθλητή Καράτε, Τσακ Νόρις. Έτσι στην ταινία «Ο κίτρινος πράκτωρ εναντίον της Μαφίας», ο Τσακ Νόρις έλαβε μέρος εθελοντικά στην τελευταία μάχη της ταινίας, όπου και πεθαίνει, στο Κολοσσαίο της Ρώμης, όπου θεωρίται από τις πιο θρυλικές μάχες του Μπρους Λι καθώς είναι και μια από τις πιο σπουδαίες σκηνές του κινηματογράφου των πολεμικών τεχνών[48]. Ο ρόλος αυτός είχε αρχικά δοθεί στον Τζο Λιούις ο οποίος ήταν γνωστός πρωτοπόρος του Αμερικάνικου Καράτε[49].
Στα τέλη του 1972, ο Λι άρχισε να εργάζεται σε μια καινούργια ταινία, η οποία ονομάστηκε «Το παιχνίδι του θανάτου», με τη δική του εταιρία παραγωγής Γκόλντεν Χάρβεστ. Έτσι, άρχισε αμέσως τα γυρίσματα μερικών σκηνών, όπως αυτή με την μάχη που έδωσε με τον 2,18 μέτρα, «αστέρι» της καλαθοσφαίρισης Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ, ο οποίος ήταν και ερασιτέχνης μαθητής του. Η παραγωγή σταμάτησε όταν η Γουόρνερ Μπράδερς «Warner Brothers» του έδωσαν την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσει στην ταινία «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ» (Enter the Dragon μτφρ: Μπες στον δράκο), ενώ την πρώτη ταινία την πήρε για παραγωγή οι Γκόλντεν Χάρβεστ και Γουόρνερ Μπρος. Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στο Χονγκ Κονγκ το Φεβρουάριο του 1973.
Πέρασε άλλος ένας χρόνος όπου ο Λι ήταν στο μέλος του κινηματογράφου και του ήρθε μια νέα ευκαιρία από την εταιρία παραγωγής Στάρσις Μόσιον Πίκτσουρς (Starseas Motion Pictures), όπου πρόσφερε στον Λι τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία «Η γροθιά του μονόκερου» (Fist of Unicorn) αν και η συμφωνία ήταν μόνο να χορογραφήσει τις πολεμικές σκηνές για χάρη του μακροχρόνιου φίλου του Γιούνικορν Τσαν. Σκέφτηκε να μηνύσει την εταιρεία παραγωγής, αλλά προτίμησε να διατηρήσει τη φιλία του με τον Τσαν[50]. Ωστόσο, λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση της ταινίας «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ» και έξι μέρες πριν την προβολή του ο Λι πέθανε[51]. Παρ' ολ' αυτά η ταινία αυτή έμελε να γίνει μια από τις ταινίες μεγαλύτερων πωλήσεων της χρονιάς και αυτό οδήγησε τον Μπρους στο να γίνει ο θρύλος των πολεμικών τεχνών. Συνολικά τα χρήματα που ξοδεύτηκαν για την αγορά της ταινίας στις ΗΠΑ ήταν 850.000 δολάρια το 1973 (και σύμφωνα με τις μετρήσεις του 2007 είχαν δοθεί 4.000.000 δολάρια για την αγορά της)[52]. Μέχρι σήμερα τα χρήματα των αγορών ξεπερνούν τα 200 εκατομμύρια αμερικάνικα δολάρια παγκοσμίως[53]. Η ταινία αυτή έκανε τον κόσμο να ξετρελαθεί με τις ταινίες πολεμικών τεχνών για ένα μικρό διάστημα, επίσης δημιουργήθηκαν τραγούδια όπως το «Kung Fu Fighting»[54] καθώς και τηλεοπτικές εκπομπές όπως το «Κung Fu». Ο Ρόμπερτ Κλος, ο διευθυντής της Γκόλντν Χάρβεστ και υπεύθυνος της ταινίας «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ» πρόβαλε στην τηλεόραση και τελειοποίησε την μη-τελειωμένη ταινία του Λι «Το παιχνίδι του θανάτου». Ο Λι είχε γυρίσει 100 λεπτά από την ταινία, αλλά όταν του δόθηκε η ευκαιρία για το γύρισμα της τελευταίας του ταινίας με αποτέλεσμα να σταματήσουν τα γυρίσματα, καθώς και δεν είχε σχηματίσει μια ολοκληρωμένη εικόνα του σεναρίου[55]. Σε αντίθεση με τους Αμπντούλ Τζαμπάρ, Τζόρτζ Λάντζενμπι και τον δάσκαλο πολεμικών τεχνών της τέχνης Χάμπκιντο, Τζι Χαν-Τζαε και τον μαθητή του Μπρους, Νταν Ινοσάτο, ο οποίος είχε εμφανιστεί στην ταινία υποδύονταν τον ρόλο του Λι, Χάι Τιέν (ενδεδυμένος με την διάσημη κίτρινη στολή), στην οποία σκηνή λαμβάνει διάφορες προκλήσεις για μάχες ανεβαίνοντας μια παγόδα πέντε επιπέδων. Με μια επίμαχη κίνηση, ο Ρόμπερτ Κλος τελειώνει την ταινία φτιάχνοντας εικόνες από διάφορες μάχες, από άλλες ταινίες του Μπρους, καθώς και χρησιμοποίησε μέσα στις εικόνες και κάποιον που του έμοιαζε[56]. Ωστόσο αυτό δεν ήταν και τόσο πετυχημένο μοντάζ (παρ' όλο που διήρκεσε μόνο 15 λεπτά) ενώ αυτοί που τον υποδύθηκαν ήταν οι Κιμ Τάι Τσουνγκ και Γιουέν Μπιάο. Το αχρησιμοποίητο υλικό της ταινίας χρησιμοποιήθηκε 22χρόνια μετά στην ταινία «Μπρους Λι: Το ταξίδι ενός Πολεμιστή» (Bruce Lee: A Warrior's Journey)[57].
Εκτός από «Το παιχνίδι του θανάτου», είχαν δημιουργήθει και πολλά άλλα σενάρια στα οποία προοριζόταν να παίξει ο Λι. Το 1972, μετά την επιτυχία των ταινιών «Το μεγάλο αφεντικό» και «Οι ματωμένες γροθιές του καράτε», είχε προγραμματιστεί να δημιουργηθεί και άλλη μια ταινία, στην οποία η παραγωγή θα ήταν της Γκόλντεν Χάρβεστ και ήταν προγραμματισμένη από τον Ρέιμοντ Τσόου (Raymond Chow), καθώς θα κατεύθυνε την δομή της ο Λο Γουέι (Lo Wei). Η ταινία θα ονομαζόταν «Σφαγή στο Σαν Φρανσίσκο» (Yellow-Faced Tiger). Ωστόσο εκείνη την εποχή ο Λι είχε αποφασίσει να διευθύνει την δικιά του ταινία «Ο κίτρινος πράκτωρ εναντίον της Μαφίας». Παρά το γεγονός ότι ο Λι θα συνεργαζόταν με τον Ρέιμοντ Τσόου, στις περιόδους Σεπτέμβριος-Νοέμβριος του 1973, ο Λι θα συνεργαζόταν με μια ανταγωνιστική εταιρία, την Σω Μπράδερς Στούντιο (Shaw Brothers Studio), με την οποία θα γύριζε μια ταινία που λεγόταν «Οι επτά γιοί του νεφριτένιου δράκου» (The Seven Sons of the Jade Dragon). Το σενάριο είχε γραφτεί από τους Γι Κανγκ(Yi Kang) και Τσανγκ Τσεχ (Chang Cheh) και θα την σκηνοθετούσε ή ο Τσορ Γουέν (Chor Yuen) ή ο Τσενγκ Κανγκ (Cheng Kang)[58]. Ο Μι παράλληλα έφτιαχνε και δικά του σενάρια. Υπάρχει, επίσης, μια κασέτα που καταγράφει τον Λι να αφηγείται το σενάριο μιας δικιάς του ταινίας που την ονόμασε «Νότια γροθιά/Βόρειο πόδι» (Southern Fist/Northern Leg), η οποία ταινία είχε αρκετές ομοιότητες με την ταινία «Το ήσυχο φλάουτο» (The Silent Flute)[59]. Ένα άλλο σενάριό του, ονομαζόταν «Ο πολεμιστής του πράσινου μπαμπού» (Green Bamboo Warrior), η οποία διαδραματιζόταν στο Σαν Φρανσίσκο, στην οποία ο δεύτερος πρωταγωνιστής θα ήταν ο Μπόλο Γιένγκ και θα την διεύθυνε ο Άντριου Βάζνα. Τελικά θα την παρήγαγε η «First Blood»[50]. Επίσης είχε οργανώσει και την ενδυμασία των υποκριτών για κάποιες από τις ταινίες που είχε δημιουργήσει.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί πως σε όλες τις ταινίες στις οποίες έπαιξε, μόνο στην ταινία «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ» ηχογραφήθηκε η δική του φωνή[60].
Καλλιτεχνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Φιλοσοφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Λι έμεινε γνωστός για τις πολεμικές του τέχνες, παρ' ολ' αυτά είχε σπουδάσει δράμα και φιλοσοφία ως φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον. Ήταν μορφωμένος και είχε μια τεράστια προσωπική βιβλιοθήκη. Τα βιβλία του περιέχουν πληροφορίες για τις πολεμικές τέχνες, καθώς και φιλοσοφία (και κυρίως φιλοσοφία πάλης), που του διαμόρφωσαν τις φιλοσοφικές του αντιλήψεις και ιδέες, τις οποίες εξέφραζε τόσο εντός όσο και εκτός των κύκλων των πολεμικών τεχνών. Η εκλεκτή φιλοσοφία του αντανακλά συνήθως τις πεποιθήσεις της πάλης, αν ισχυρίζονταν. ότι οι πολεμικές τέχνες του ήταν μόνο μια αλληγορία για τέτοιες διδασκαλίες. Πίστευε ότι κάθε γνώση οδηγούσε τελικά στην αυτογνωσία, και έλεγε ότι η μέθοδος των πολεμικών τεχνών ήταν τελικά η έκφραση του ανθρώπινου σώματος[61]. Από την άλλη πλευρά, η φιλοσοφία Λι ήταν, κατά το μεγαλύτερο μέρος της, αντίθετη με τη κοσμοθεωρία που υποστηρίζεται από τον Κομφουκιανισμό[62]. Ο Τζον Λιτλ (John Little) υποστηρίζει ότι ο Λι ήταν άθεος. Όταν ρωτήθηκε σε τηλεφωνική συνέντευξη το 1972 για το ποια θρησκεία ακολουθούσε εκείνος απάντησε:«σε απολύτως καμία»[63]. Όταν ξαναρωτήθηκε το 1972 για το αν πιστεύει στον θεό, εκείνος απάντησε:«Για να είμαι απολύτως ειλικρινής, δεν πιστεύω καθόλου»[61].
«Αν βάζεις όρια στα πάντα, σωματικά ή οπουδήποτε αλλού, θα επιρρεάσει την δουλειά σου και την ζωή σου. Δεν υπάρχουν όρια! Υπάρχουν μόνο πλατώ και δεν πρέπει να μείνουμε εκεί αλλά να τα 'πηδάμε' συνεχώς (επεξ. Δεν πρέπει να βάζεις πουθενά όρια γιατί πολύ απλά δεν υπάρχουν. Πρέπει να εξελισσόμαστε συνεχώς και να μην παραμένουμε στην αδράνεια).»
-Μπρους Λι
«Αν αγαπάς την ζωή μην χάνεις χρόνο, γιατί ο χρόνος είναι ένα συστατικό της ζωής.»
-Μπρους Λι
Ποίηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Εκτός από τις πολεμικές τέχνες και τη φιλοσοφία του, που επικεντρώνονται στην φυσική πτυχή και αυτοσυνείδηση για αλήθειες και αρχές[64], ο Λι έγραφε επίσης ποίηση που αντανακλούσε τα συναισθήματά του για την ζωή[65]. Για την ακρίβεια ο Λι εξέφρασε την αυτό-έκφραση μέσω της ποίησής του. Η κόρη του, Σάνον Λι, έχει πει:«Όντως έγραφε ποίηση. Ήταν πραγματικά ένας αληθινός καλλιτέχνης»[66]. Τα ποιητικά του έργα έχουν γραφτεί στο χαρτί, πριν εκδοθεί και δημοσιοποιηθεί. Ο Τζον Λιτλ ήταν ο κύριος εκδότης των έργων του Μπρους Λι. Η Λίντα Λι Κάντγουελ (η γυναίκα του) εξέδωσε τις σημειώσεις του, τα ποιήματά του και τις καθημερινές εμπειρίες της με τους οπαδούς του. Συγκεκριμένα ανέφερε:«Η ποίηση του Λι, κατά τα αμερικάνικα πρότυπα, αντανακλεί τις βαθύτερες και λιγότερο εκτεθειμένες εσοχές της ανθρώπινης ψυχής»[67]. Τα περισσότερα από τα ποιήματά του κατηγοριοποιούνται στην αντί-ποίηση και στο παράδοξο. Η «στάση» των ποιητικών μάτων του δείχνουν την πλευρά του ότι ο άνθρωπος μπορεί να συγκριθεί με άλλους ποιητές όπως ο Ρόμπερτ Φροστ (Robert Frost), ο οποίος είναι ένας από τους πολλούς γνωστούς ποιητές που εκφράζει τον εαυτό του μέσω του σκοτεινού ποιητικού έργου. Το παράδοξο αναφέρεται λόγο του συμβόλου «Γιν και Γιανγκ» (Yin and Yang), το οποίο είναι σύμβολο πολεμικών τεχνών, με το οποίο ολοκληρώνει και το ποιητικό του έργο. Οι πολεμικές τέχνες και η φιλοσοφία συνεισφέρουν σε ένα μεγάλο μέρος στης ποίησή του. Η πιο γνωστή «ατάκα» του, καθώς και το πιο γνωστό ρητό του, είναι το:«Να είσαι άμορφος... χωρίς σχήμα, σαν το νερό»[68].
Ο θάνατος του
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 10 Μαΐου του 1973, ο Λι κατέρρευσε κατά τα γυρίσματα της ταινίας «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ», της Γκόλντεν Χάρβεστ στο Χονγκ Κονγκ. Υποφέροντας από πονοκεφάλους και σπασμούς, οδηγήθηκε αμέσως στο Βαπτιστικό Νοσοκομείο του Χονγκ Κονγκ, όπου εκεί οι γιατροί διέγνωσαν εγκεφαλικό οίδημα. Έτσι, οι γιατροί του χορήγησαν μαννιτόλη ώστε να αποφευχθεί το πρήξιμο. Τελικά ο πονοκέφαλος και το εγκεφαλικό οίδημα, από την πρώτη του κατάρρευση, τον οδήγησε σε μια επανάληψη της πρώτης με αποτέλεσμα τον θάνατό του[69].
Στις 20 Ιουλίου του 1973, ο Λι ήταν στο Χονγκ Κονγκ όπου δείπνησε με τον αστέρα του Χόλιγουντ Τζορτζ Λέιζενμπι με τον οποίο είχε πρόθεση να κάνει μια ταινία. Σύμφωνα με την Λίντα Κάντγουελ, ο Λι συνάντησε τον παραγωγό Ρέιμοντ Τσόου στις 14:00 στο σπίτι τους για να συζητήσουν για να ανακατασκευή της ταινίας «Το Παιχνίδι του Θανάτου». Και οι δύο δούλεψαν μέχρι τις 16:00 και μετά πήγαν στο σπίτι μιας συναδέλφου του, Μπέτι Τινγκ Πέι, η οποία ήταν μια ηθοποιός της Ταϊβάν. Οι τρεις τους πήγαν αν παραδώσουν το σενάριο στο σπίτι της Τινγκ και μετά ο Τσόου έφυγε για να πάει σε ένα επαγγελματικό δείπνο[70][71]. Μετά από λίγο ο Λι αισθάνθηκε πονοκέφαλο και η Τινγκ του έδωσε ένα αναλγητικό (παυσίπονο), Equagesic, το οποίο περιείχε και ασπιρίνη και ηρεμιστικό. Γύρω στις 19:30 πήγε στην κρεβατοκάμαρα της συναδέλφου του να κοιμηθεί. Όταν ο Λι δεν πήγε στο επαγγελματικό δείπνο, ο Ρέιμοντ Τσόου πήγε στο διαμέρισμα, αλλά δεν μπορούσε να ξυπνήσει τον Λι. Έτσι, κάλεσε έναν γιατρό, ο οποίος προσπαθούσε επί δέκα λεπτά να επαναφέρει το σώμα του εν ζωή, πριν αποσταλεί το ασθενοφόρο στο Νοσοκομείο Βασίλισσας Ελισάβετ. Κατά την διάρκεια της μεταφοράς του στο νοσοκομείο, ο Λι ήταν ήδη νεκρός στην ηλικία των 32 χρονών.
Δεν υπήρξε κανένας ορατός εξωτερικός τραυματισμός, ωστόσο σύμφωνα με την κατάθεση της αυτοψίας, ο εγκέφαλος του Λι είχε διογκωθεί σημαντικά, δηλαδή από τα 1.400 στα 1575 γραμμάρια ( δηλαδή αύξηση κατά 13%). Στην αυτοψία βρέθηκε όντως το φάρμακο Equagesic στο σώμα του. Στις 15 Οκτωβρίου του 2005, ο Τσόου δήλωσε σε μια συνέντευξή του πως ο Λι πέθανε από μια αλλεργική αντίδραση στο ηρεμιστικό, το οποίο ήταν το κύριο συστατικό του Equagesic, το οποίο, όπως δήλωσε και ο Τσόου είναι ένα κύριο συστατικό των παυσίπονων. Οι γιατροί ανακοίνωσαν επισήμως πως ο θάνατος του Μπρους Λι ήταν ένα ατύχημα[72][73].
Η σύζυγός του, μετά τον θάνατό του, επέστρεψε στη γενέτειρά της, Σιάτλ και τον έθαψε στο Κοιμητήριο Λέικβιου, νούμερο 276[74]. Στην κηδεία του, 31 Ιουλίου του 1973, παραβρέθηκαν οι Τάκι Κιμούρα, Στιβ ΜακΚουίν, Τζέιμς Κόμπερν, Τσακ Νόρρις, Τζορτζ Λάντζεμπαϊ, Νταν Ινοσάτο, Πήτερ Τσιν και ο αδελφός του Λι, Ρόμπερτ.
Διαφωνίες γύρω από το θάνατο του Λι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Την χρονιά του θανάτου του, πολλές φήμες για τον τρόπο που πέθανε εμφανίστηκαν στα ΜΜΕ[75]. Ο λόγος για αυτές τις φήμες ήταν ο πρόωρος θάνατός του καθώς και ο τρόπος παρουσίασης του γεγονότος, με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να μιλούν για άγριες καταστάσεις. Οι πιο περίεργες λένε πως αυτός ο θάνατος οφείλονταν στις Τριάδες (Triad) (Κινέζικο οργανωμένο έγκλημα) και η θεωρία για την οικογενειακή τους κατάρα[76]. Τέλος υπάρχει μια θεωρία ότι ο Λι χρησιμοποιούσε ηλεκτρική ενδυνάμωση των μυών, με αποτέλεσμα να τον έφτασε στο επίπεδο του θανάτου [απαιτείται παραπομπή].
Ο Ντόναλντ Τιάρ, ένας φιλος του ιατροδικαστικός επιστήμονας που έστειλε η Σκότλαντ Γιάρντ, που είχε δει πάνω από 1.000 αυτοψίες ανέλαβε την υπόθεση του Λι. Το συμπέρασμά του ήταν ότι ο θάνατός του ήταν ένα δυστυχές ατύχημα που προκλήθηκε από οξύ εγκεφαλικό οίδημα, που οφειλόταν στις ενώσεις του φαρμάκου Equagesic[77]. Ο δόκτωρ Ντόνατ Λάνγκφορντ, ένας Βαπτιστής ιεραπόστολος και γιατρός του Λι στο Χονγκ Κονγκ, είπε:« Κανείς δεν πεθαίνει από μια ταμπλέτα Equagesic. Κανένα αναλγητικό δεν σκότωσε τον Μπρους».
«Ο καθηγητής Τιάρ είναι ένας φιλος του ιατροδικαστης
επιστήμονας που έστειλε η Σκότλαντ Γιάρντ, ο οποίος είναι εμπειρογνώμονας στο θέμα της κάνναβης και δεν μπορώ να αμφισβητήσω την κατάθεσή του. Η δοσολογία της κάνναβης δεν είναι ακριβής ούτε προβλέψιμη, αλλά εγώ προσωπικά δεν ξέρω κανέναν ο οποίος να πέθανε από την λήψη της»[78].
Στη σύμβαση της Σαν Ντιέγκο Κόμικ-Κον (San Diego Comic-Con) το 1975, ο φίλος του Μπρους Λι Τσακ Νόρις είπε ότι ο θάνατός του οφείλετο σε μια αντίδραση μεταξύ της χαλαρωτικής φαρμακευτικής αγωγής, που του είχε δοθεί το 1968 για να θεραπεύσει τον σπασμένο δίσκο στην πλάτη του και του αντιβιοτικού για τον πονοκέφαλο που του δόθηκε την νύχτα του θανάτου του[79].
Το βιβλίο «Ο Θάνατος του Μπρους Λι». Αυτό το βιβλίο παρουσιάζει μια κλινική έρευνα για την αιτία του θανάτου του Μπρους Λι ήταν ευαίσθητος στο Equagesic και την πρώτη φορά των σπασμών του ήταν αποτέλεσμα μιας οξείας αντίδρασης υπερευαισθησίας στις 10 Μαΐου του 1973. Ωστόσο, ο Λι σταμάτησε την χρήση του φαρμάκου της φαρμακευτικής αγωγής μέχρι την μοιραία νύχτα της 20ης Ιουλίου του 1973, όταν πήρε το Equagesic και πέθανε από εγκεφαλικό οίδημα[80].
Κληρονομιά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Πιστοποιημένοι Εκπαιδευτές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Μπρους Λι είχε προσωπικά πιστοποιήσει μόνο τρεις εκπαιδευτές: Τάκι Κιμούρα, Τζέιμς Γιμ Λι, Νταν Ινοσάτο. Ο Ινοσάτο κατεχει την 3η κατάταξη εκπαιδευτή, που του δόθηκε κατευθείαν από τον Λι, στο Τζητ Κουν Ντο, στο Ζουν Γαν Κουνγκ Φου και στο Τάο του Μπρους Λι στο Κινέζικο Κουνγκ Φου. Ο Τάκι Κιμούρα κατέχει την 5η κατάταξη εκπαιδευτή στο Ζουν Φαν Κουνγκ Φου. Ο Τζέιμς Γιμ Λι κατέχει την 2η κατάταξη εκπαιδευτή στο Τζητ Κουν Ντο, η οποία του δόθηκε όταν γνωρίστηκαν με τον Μπρους Λι και αργότερα προήχθη σε κύριο Εκπαιδευτή από τον Νταν Ινοσάτο, ο οποίος θεώρησε πως αν ο Μπρους Λι ζούσε θα τον είχε προάγει. Άλλοι εκπαιδευτές του Τζητ Κουν Ντο, μετά τον θάνατο του Λι έχουν πιστοποιηθεί από τον Νταν Ινοσάτο και κάτι άλλα υπογεγραμμένα πιστοποιητικά από τον Μπρους.
Ο Τζέιμς Γιμ Λι, ένας στενός φίλος του Λι, πιστοποίησε μερικούς σπουδαστές, συμπεριλαμβανομένου του Γκάρι Ντιλ, ο οποίος μελέτησε το Τζητ Κουν Ντο σύμφωνα με τις οδηγίες του Τζέιμς και έλαβε άδεια μέσω μιας προσωπικής επιστολής, το 1972, η οποία επέτρεπε στον Γκάρι να διαδώσει την τέχνη του Τζητ Κουν Ντο και σε άλλους. Ο Τάκι Κιμούρα, μέχρι σήμερα, έχει πιστοποιήσει μόνο ένα άτομο, τον γιό του, Άντυ Κιμούρα. Ο Νταν Ινοσάτο συνέχισε να διδάσκει και να πιστοποιεί μαθητές που μαθαίνουν Τζητ Κουν Ντο για πάνω από 30 χρόνια, με αποτέλεσμα πολλοί να έχουν μάθει τους τρόπους πάλης του Μπρους Λι, καθώς έχει την ελπίδα ότι μια μέρα κάποιος θα μπορέσει να φτάσει στο επίπεδο του Λι. Πριν από το θάνατό του, ο Λι είχε πει πως επέτρεπε μόνο στους Κιμούρα και Ινοσάτο (ο Τζέιμς Γιμ Λι είχε πεθάνει τότε από το 1972) να λειτουργούν τις σχολές του.
Οι Κιμούρα και Ινοσάτο έχουν το δικαίωμα να διδάσκουν μικρές τάξεις σύμφωνα με την εντολή του Λι:«Κρατήστε τον αριθμό των μαθητών χαμηλό και να έχετε υψηλή ποιότητα διδασκαλίας». Ο Μπρους έδωσε άδεια διδασκαλίας και στους Παγκοσμίους Πρωταθλητές Καράτε: Τσακ Νόρρις, Τζο Λιούης και Μάικ Στόουν. Και οι τρεις τους κέρδισαν αυτούς τους τίτλους με την καθοδήγηση του Λι, έχοντας κερδίσει επίσης όλα τα πρωταθλήματα Καράτε στις Ηνωμένες Πολιτείες[81].
Στην Ιαπωνία, ο Γιουνίτσι Οκάντα είναι επίσης ένας πιστοποιημένος εκπαιδευτής Τζητ Κουν Ντο[82].
Κληρονομιά στο Χονγκ Κονγκ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολλοί λένε (ίσως κρυφά), ότι ο Λι είναι ο λόγος που υπάρχει πολιτισμός στο Χονγκ Κονγκ. Το 1970, πήραν μια συνέντευξη από τον Λι, στην τηλεοπτική εκπομπή «Απόψε Διασκεδάστε» (Enjoy Yourself Tonight), στο κανάλι TVB. Σύμφωνα με καταγραφές, οι πιο πολυσύχναστοι δρόμοι του Χονγκ Κονγκ είχαν αδειάσει γιατί όλοι έβλεπαν αυτή την συνέντευξη.
Στις 6 Ιανουαρίου του 2009, ανακοινώθηκε ότι το Χονγκ Κονγκ είναι το σπίτι του Μπρους Λι (στην τοποθεσία:41 Cumberland Road, Kowloon, Hong Kong) και ότι έπρεπε να κάνουν κάποιες αλλαγές έτσι ώστε η περιοχή να μετατραπεί σε μια τουριστική περιοχή με την χρηματοδότηση του φιλανθρώπου Γου-Πανγκ Λιν[83][84].
Βραβεία και Τιμητικές Διακρίσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Το 1979, ο Τζο Γκρην (Δήμαρχος του Λος Ατζελες) και ο Τομ Μπράντλεϊ διακήρυξαν επισήμως ότι 8 Ιουνίου θα είναι η Μέρα του Μπρους Λι[85].
Απόσπασμα από την ανακοίνωση:«Διότι ο Μπρους Λι έχει αποκτήσει διεθνή φήμη, λόγω του ότι έχει μεγάλη επιρροή σαν αστέρας στις ταινίες και έχει αναγνωριστεί πως είναι από τους κυριότερους επαγγελματίες των πολεμικών τεχνών, η Κολόμπια Πίκτσουρς σε συνεργασία με την Γκόλντεν Χάρβεστ Φιλμς και την Ρέιμοντ Τσόου Προντάκτσιον θα τελειοποιήσουν και κυκλοφορήσουν την τελευταία κινηματογραφική ταινία του κύριου Λι (Το Παιχνίδι του Θανάτου, την Παρασκευή 8 Ιουνίου του 1979) και σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Μπρους Λι, που είναι τα τελευταία κριτήρια των πολεμικών τεχνών, ανακηρύσσω την Ημέρα του Μπρους Λι αύριο στο Λος Ατζελες»[86].
- Το όνομα του Λι αναφέρθηκε στο περιοδικό TIME Magazine 's 100 Most Important People of the Century (Περιοδικό Τάιμ, οι 100 πιο Σημαντικοί Άνθρωποι του Αιώνα) το οποίο τον ενέτασσε σαν έναν από τους μεγαλύτερους ήρωες και είδωλα, ως παράδειγμα φυσικής κατάστασης και από τους μεγαλύτερους ανθρώπους με επιρροή του 20ού αιώνα[87].
- Στο Gwan'on της Seundak (επαρχία Γκουανγκντόνγκ της Κίνας),(廣東順德均安, Guangdong Shunde Jun'An), όπου έχει τις ρίζες της οικογένειας του, ένας δρόμος προς το πατρογονικό του σπίτι πήρε το όνομά του. Το σπίτι είναι ελεύθερο για το κοινό.
- Το 1993, ο Μπρους πήρε ένα αστέρι στο Hollywood Walk of Fame[88].
- Το 1999, ήταν ο πρώτος πολεμικός καλλιτέχνης που εισήχθη στο Martial Arts Hall of Fame[89].
- Το 2001, οι LMF (μουσικό συγκρότημα), η Καντονέζικη ομάδα χιπ-χοπ του Χονγκ Κονγκ, κυκλοφόρησε ένα πολύ γνωστό τραγούδι, «1127», το οποίο φτιάχτηκε ως φόρος τιμής στον Λι.
- Το 2004, ο πρόεδρος της UFC, Ντάνα Γουάιτ (Dana White), είπε πως ο Λι είναι:«ο πατέρας των μεικτών πολεμικών τεχνών»[90].
- Στις 31 Μαΐου του 2007, ο Λι έγινε ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους της ιστορίας «History's 100 Most Influential people», σύμφωνα με μία ιαπωνική, εθνική έρευνα, όπου μεταδόθηκε στο NTV[91].
- Στις 26 Νοεμβρίου του 2005, στη πόλη Μόσταρ στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη έφτιαξαν το τιμητικό άγαλμα του Λι στη Πλατεία της Ισπανίας ως σύμβολο αλληλεγγύης. Φτιάχτηκε διότι μετά από μακροχρόνιους πολέμους, οι οποίοι έγιναν λόγω διαφορετικών θρησκευτικών αντιλήψεων, η ιδέες του Λι για την ένωση διαφορετικών πολιτισμών ενέπνευσαν του κατοίκους (Έγινε μια μέρα πριν τα αποκαλυπτήρια του αγάλματός του στο Χονγκ Κονγκ)[92].
- Το 2005, έφτιαξαν ξανά στο Χονγκ Κονγκ άλλο ένα χάλκινο άγαλμα του Μπρους Λι ως σύμβολο των εξηκοστών έκτων γενεθλίων του. Το χάλκινο άγαλμα «αποκαλύφθηκε» στις 27 Νοεμβρίου του 2005 και τιμήθηκε με τον τίτλο του Λαμπρότερου Κινέζου, Αστέρα του Αιώνα. Υπάρχουν συζητήσεις ότι μια μέρα ότι τα αγάλματα του Λι θα είναι περισσότερα σε πληθυσμό από του Μάικλ Τζάκσον[93].
- Το 2009 φτιάχτηκε το θεματικό πάρκο του Μπρους Λι στην Σούντε της Κίνας καθώς και στο κέντρο του δεσπόζει το άγαλμα-μνημείο του[94].
- Στις 10 Απριλίου του 2007, η Εθνική Ραδιοτηλεόραση της Κίνας ανακοίνωσε ότι θα αρχίσουν γυρίσματα 40 επεισοδίων με θέμα τον Λι. Το Πρακτορείο Ειδήσεων Ξινχούα είπε ότι η Κεντρική Τηλεόραση της Κίνας άρχιζε να φτιάχνει το «Ο Μύθος του Μπρους Λι» από εκείνο το Σαββατοκύριακο στην Σούντε, στην Νότια Κίνα. Στην Σούντε βρίσκεται το πατρογονικό σπίτι του Λι, παρ'όλο που εκείνος γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο. Λένε ότι δόθηκαν 50 εκατομμύρια γουάν (6.400.00 δολάρια ή 4.800.000 ευρώ) για την παραγωγή της σειράς, όπου τα γυρίσματά της θα γινόταν στο Χονγκ Κονγκ και στις Ηνωμένες Πολιτείες, μιας και ο Λι σπούδασε και ξεκίνησε την καριέρα του εκεί. Ο Ντάνυ Ταν Κουόκ Κουάν, ο οποίος υποδυόταν τον Λι, είπε πως είχε ανάμεικτα συναισθήματα για τον ρόλο του. Συγκεκριμένα ανέφερε στην Ξινχούα:«Είμαι νευρικός και συγκινημένος, αλλά θα βάλω τα δυνατά μου». Ο Τσαν, ο οποίος είναι πιο γνωστός για την εμφάνισή του στο «Κουνγκ Φου Χαστλ» (Kung Fu Hustle), λέει ότι ο Λι του ήταν πρότυπο από μικρό παιδί και ότι εξασκούσε τις πολεμικές τέχνες για πολλά χρόνια. Η τηλεοπτική σειρά, η οποία προβλήθηκε το 2008, στόχευε να αναδείξει τον κινέζικο πολιτισμό καθώς εκείνη την εποχή γινόταν οι προετοιμασίες για τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες 2008, όπου φιλοξενούταν στο Πεκίνο[95].
- Το 2008, έκαναν σχέδια για να φτιαχτεί στο Χονγκ Κονγκ του μουσείο του Λι. Το διώροφο σπίτι του Λι στο Χονγκ Κονγκ θα πωλούνταν για 13.000.000 δολάρια και τα χρήματα θα πήγαιναν στους ανθρώπους της επαρχίας Σιτσουάν, διότι εκείνο τον καιρό είχαν υποστεί τεράστιες βλάβες από σεισμό. Αλλά ο φιλάνθρωπος ιδιοκτήτης έλαβε αρκετές εκκλήσεις από τους οπαδούς του Λι, με αποτέλεσμα να αλλάξει γνώμη και να το κάνει μουσείο[96].
- Το 2015, εντάχτηκε στο California Walk of Fame (Καλιφόρνια Γουόκ οφ Φέιμ)[97].
Ακόμα και σήμερα, ο Λι, θεωρείται μέσω διαφόρων ντοκιμαντέρ, περιοδικών (π.χ Μπλακ Μπελτ Μαγκαζίν μτφρ: Black Belt Magazine), μέσων ενημέρωσης (όπως τα κανάλι UFC και Spike), καθώς και διαφόρων ιστοσελίδων πολεμικών τεχνών ως ο μεγαλύτερος πολεμικός καλλιτέχνης του 20ου αιώνα ή όλων των εποχών[98][99][100][101][102][103][104][105][106][107]
Γενεαλογία Πολεμικών Τεχνών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Λι είχε εκπαιδευτεί στο Γου Τάι Τσι Τσουάν (γνωστό και ως Ng-ga), στο Τζινγκ Μο Ταμ Τούι (Jing Mo Tam Tui), στην Δυτική Πυγμαχία, στην Επέ Ξιφασκία (Épée fencing), στο Τζούντο, στο Πρέινγκ Μάντις Κουνγκ Φου (Praying Mantis kung fu), στο Σινγκ-Ι (Hsing-I) και στο Ζίου Ζίτσου.
Όταν ο Μπρους ήρθε στις ΗΠΑ είχε ήδη υψηλό επίπεδο στο Γου Τάι Τσι, όπου μερικές φορές στο Χονγκ Κονγκ το αποκαλούν Ng-ga. Και βέβαια είχε εκπαιδευτεί στην Δυτική Πυγμαχία. Είχε πάρει τις βασικές ιδέες το Επέ όπου ξεκινάει από τα δάκτυλα στο κεφάλι. Προφανώς είχε εκπαιδευτεί στο Γουίν Τσουν (Wing Chun). Επίσης ήξερε και Μπουκ Πάι (Buk Pie) και Ταμ Τόι, στο οποίο είχε 12 σετ. Και πιστεύω ότι τα είχε μάθει από κάποιον Τσόυ Λι Φουτ.
-Ντάννυ Ινοσάτο[108]
| Γενεαλογία του Γουίν Τσουν |
|---|
| Νγκ Μούι (Ng Mui) |
| Γιμ Γουίνγκ Τσουν (Yim Wing Chun) |
| Λονγκ Μποκ-Τσάου (Leung Bok-chau) |
| Λονγκ Λαν-Κουάι (Leung Lan-kwai) |
| Γουόνγκ Γουά-Μπο (Wong Wah-bo) |
| Λόνγκ Γι-Τάι (Leung Yee-tai) |
| Λόνγκ Ζαν (Leung Jan) |
| Τσαν Γουά-Σουν (Chan Wah-shun) |
| Γιπ Μαν (Yip Man (葉問)) |
| Μπρους Λι (李小龍) Ιδρυτής του Τζητ Κουν Ντο | |
|---|---|
| Πιστοποιημένοι εκπαιδευτές Τζητ Κουν Ντο από τον Μπρους Λι |
Τάκι Κιμούρα Τζέιμς Γιμ Λι Νταν Ινοσάτο |
| Αξιοσημείωτοι μαθητές του Ζουν Φαν/Κουνγκ Φου/Τζητ Κουν Ντο |
Μπράντον Λι Τζέσε Γκλόβερ Νταν Ινοσάτο Γιορινάγκα Νακαμούρα Τάικι Κιμούρα Ρίτσαρντ Μπουστίλλο Τζέρυ Ποτίτ Τεντ Γουόνγκ Τζέιμς Γιμ Λι Ράστυ Στίβενς Τσακ Νόρις[109] [Καρίμ-Αμπντούλ Τζαμπάρ Τζέιμς Κόμπερν Τζο Λιούης Ρόμαν Πολάνσκι Λι Μάρβιν Στίρλιντ Σιλιφάντ Μάικ Στόουν |
Φιλμογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σημείωση: Ο τίτλος «Η Κινέζικη Σύνδεση» (The Chinese Connection) (ένα λογοπαίγνιο εξαιτίας της κυκλοφόρησης της ταινίας «Ο Άνθρωπος από τη Γαλλία» (The French Connection μτρφ: Η Γαλλική Σύνδεση), προοριζόταν για την ταινία «Το Μεγάλο Αφεντικό», λόγω του ότι η ταινία είχε να κάνει με ναρκωτικά. Επίσης ο τίτλος της ταινία «Fist of Fury», ήταν αρχικά «Fists of Fury» (Οι Ματωμένες Γροθιές του Καράτε), αλλά όταν προβλήθηκε οι τίτλοι άλλαξαν με έναν μυστήριο τρόπο.
The Green Hornet year 1966 Ελληνικός τίτλος: Η πράσινη σφήκα.
The Big Boss year 1970. Ελληνικός τίτλος: Το μεγάλο αφεντικό.
The Fist of Fury year 1972. Ελληνικός τίτλος: Οι ματωμένες γροθιές του θανάτου.
The Way of the Dragon year 1972. Ελληνικός τίτλος: Η επιστροφή του δράκου.
Enter the Dragon year 1973. Ελληνικός τίτλος: Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ.
The Game of Death year 1973. Ελληνικός τίτλος: Το παιχνίδι του θανάτου.
Ντοκιμαντέρ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Χρονιά | Τίτλος Ντοκιμαντέρ | Κινέζικος Τίτλος, | Μετάφραση στα Ελληνικά | Σημειώσεις | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1973 | Bruce Lee, the Man and the Legend | 李小龍的生與死 | Μπρους Λη, ο άνθρωπος και ο θρύλος | Προβλήθηκε το 1984 και άλλαξαν το όνομά του σε Μπρους Λη, ο μύθος. | |
| The Last Days of Bruce Lee | Η τελευταία ημέρα του Μπρους Λι | ||||
| 1974 | Kung Fu Killers | Οι δολοφόνοι του κουνγκ φου | |||
| 1976 | Bruce Lee, The Legend | 李小龍的生與死(下) | Μπρους Λι, ο θρύλος | Αφιέρωση της Γκόλντεν Χάρβεστ, βασισμένη σε ταινίες του που είχαν παραχθεί από αυτήν. | |
| 1977 | The Real Bruce Lee | Ο αληθινός Μπρους Λι | |||
| 1990 | The Best of the Martial Arts Films | 金裝武術電影大全 | Οι καλύτερες ταινίες των πολεμικών τεχνών | ||
| Bruce Lee - Best of the Best | Μπρους Λι - Τα καλύτερα των καλύτερων | ||||
| 1992 | Bruce Lee and Kung Fu Mania | Μπρους Λι και μανία με το κουνγκ φου | |||
| 1993 | Top Fighter | Ο κορυφαίος μαχητής | |||
| The Life of Bruce Lee | Η ζωή του Μπρους Λι | ||||
| Bruce Lee: The Curse of the Dragon | Μπρους Λι: Η κατάρα του δράκου | Συμπεριλαμβάνεται «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ» σε DVD και Blu-ray. | |||
| Death by Misadventure | Θάνατος από ατύχημα | ||||
| 1994 | Bruce Lee: The Lost Interview | Μπρους Λι: Η χαμένη συνέντευξη | |||
| Cinema of Vengeance | Κινηματογράφος της εκδίκησης | Η ιστορία του σινεμά των πολεμικών τεχνών, με στιγμιότυπα του Μπρους. | |||
| Bruce Lee: The Immortal Dragon | Μπρους Λι: Ο αθάνατος δράκος | Η βιογραφία του σε ένα επεισόδιο μιας σειράς, διαθέσιμη σε DVD. | |||
| 1998 | Bruce Lee: The Path of the Dragon | Μπρους Λι: Το ταξίδι του δράκου | |||
| Bruce Lee: In His Own Words | Μπρους Λι: Με δικά του λόγια | Συμπεριλαμβάνεται «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ» σε DVD και Blu-ray. | |||
| Mystic Origins of the Martial Arts | Η μυστική καταγωγή των πολεμικών τεχνών | ||||
| The Immortal Masters | Οι αθάνατοι δάσκαλοι | ||||
| Jackie Chan: My Story | 成龍的傳奇 | Τζάκι Τσαν: Η Ιστορία μου | |||
| 1999 | Century Hero | Ο ήρωας του αιώνα | |||
| 'Hollywood Screen Tests: Take 2 | Δοκιμαστικά του Χόλιγουντ: Μέρος 2 | ||||
| 2000 | Bruce Lee: A Warrior's Journey | 李小龍：勇士的旅程 | Μπρους Λι: Το ταξίδι ενός πολεμιστή | Φτιάχτηκε ειδικά για το έτος 2004 όπου προβλήθηκε το «Ο κίτρινος πράκτωρ του Χονγκ Κονγκ». Κυκλοφόρησε μόνο σε DVD, HD DVD και Blu-ray. | |
| Bruce Lee in G.O.D.: Shibōteki Yūgi]] | 死亡的遊戲 | Ο Μπρους Λι στο G.O.D.(Game Of Death μτφρ: Το παιχνίδι του θανάτου): Σιμποτέκι Γιούγκι | |||
| 2001 | The Unbeatable Bruce Lee | Ο ανίκητος Μπρους Λι | |||
| 2002 | Bruce Lee: The Legend Lives On | Μπρους Λι: Ο θρύλος ζει | |||
| The Art of Action: Martial Arts in Motion Picture | 功夫片歲月 | Η καλλιτεχνία της δράσης: Οι πολεμικές τέχνες στις κινηματογραφικές ταινίες | |||
| Jackie Chan: Fast, Funny and Furious | Τζάκι Τσαν: Γρήγορος, αστείος και έξω φρενών | ||||
| Modern Warriors | Μοντέρνοι πολεμιστές | ||||
| 2003 | Cinema Hong Kong: Kung Fu | 電影香江：功夫世家 | Ο κινηματογράφος του Χονγκ Κονγκ: Κουνγκ φου | ||
| 2004 | Dragon: Since 1973 | 龍：一九七三以後 | Ο δράκος: Από το 1973 | ||
| 2009 | Sebring | Σέμπρινγκ (πόλη της Φλόριντα) | |||
| 2011 | I Am Bruce Lee | Είμαι ο Μπρους Λι | |||
| 2013 | Fighter of Death | Ο μαχητής του θανάτου |
Σημείωση: Όλα τα ντοκιμαντέρ της λίστας δημιουργήθηκαν μετά τον θάνατο του Λι. Ως εκ τούτου, όλα τα πλάνα του Λι μέσα σε αυτά είναι από αρχειακό υλικό, καθώς κάποια πλάνα δεν υπάρχουν πουθενά αλλού (άρα και δυσεύρετα).
Εμφανίσεις στην Τηλεόραση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Χρονιά | Τίτλος | Κινέζικος Τίτλος | Μετάφραση Τίτλου στα Ελληνικά | Ρόλος | Χώρα και Κανάλι | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1966 | The Green Hornet (TV series) | 青蜂侠 | Η Πράσινη Σφήκα (τηλεοπτική σειρά) | Κέιτο |  Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής - Αμερικάνικη Εταιρία Τηλεοπτικής Μετάδοσης, ABC |
γνωστή και ως «Το σόου του Κέιτο» (έτσι την αποκαλούσαν οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ την χρονολογία 1966-1967) |
| Where the Action Is | Εκεί που είναι η δράση | Τον εαυτό του | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής - Αμερικάνικη Εταιρία Τηλεοπτικής Μετάδοσης, ABC |
|||
| 1967 | Batman (TV series) | 蝙蝠俠 | Μπάτμαν (τηλεοπτική σειρά) | Κέιτο (από το «The Green Hornet» | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής - Αμερικάνικη Εταιρία Τηλεοπτικής Μετάδοσης, ABC |
Προσωρινός Ήρωας στα επεισόδια «Το ξόρκι του Τουταγχαμών», «Ένα Κομμάτι της Δράσης» και στο «Η Ικανοποίηση του Μπάτμαν». |
| Ironside (TV series) | 無敵鐵探長 | Άιρονσαϊντ (τηλεοπτική σειρά) | Λιόν Σου | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής - NBC |
Ειδικός προσκεκλημένος επεισοδίου «Tagged for Murder». | |
| 1968 | Blondie (1968 TV series) | Ξανθούλα (τηλεοπτική σειρά του 1968) | Εκπαιδευτής πολεμικών τεχών | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής - CBS |
Ειδικός προσκεκλημένος στο επεισόδιο «Βάλτα με κάποιον στο μέγεθός σου». | |
| 1969 | Here Come the Brides | 新娘駕到 | Έρχονται οι νύφες | Λιν | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής - Αμερικάνικη Εταιρία Τηλεοπτικής Μετάδοσης, ABC |
Ειδικός προσκεκλημένος στο επεισόδιο «Γάμος αλλά κινέζικα». |
| 1970 | Enjoy Yourself Tonight | 歡樂今宵 | Απολαύστε τον εαυτό σας απόψε | Τον εαυτό του |  1959 Περιορισμένη Τηλεωπτική μετάδοση, TVB |
|
| 1971 | Longstreet (TV series) | 血灑長街 | Λονγκστρητ (τηλεοπτική σειρά) | Λι Τσανγκ, χορογράφος μαχών | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής - Αμερικάνικη Εταιρία Τηλεοπτικής Μετάδοσης, ABC |
Εμφανίστηκε σε 4 επεισόδια: «Ο τροπος της πυγμής», «Κληρονομιά θανάτου», «Το παιδί της Τετάρτης» και στο «Βλέπω, είπε ο τυφλός». |
| The Pierre Berton Show | Το σόου του Πιέρ Μπέρτον | Τον εαυτό του |  Καναδάς - Screen Gems |
|||
| 1972 | Enjoy Yourself Tonight | 歡樂今宵 | Απολαύστε τον εαυτό σας απόψε | Τον εαυτό του | 1959 Αμερικάνικη Εταιρία Τηλεοπτικής Μετάδοσης, TVB |
|
| 1993 | Fame in the Twentieth Century | Φήμη στον 20ό αιώνα | Τον εαυτό του |  Ηνωμένο Βασίλειο - Αγγλική Εταιρία Τηλεοπτικής Μετάδοσης, BBC.
| ||
| 1999 | Famous Families | Διάσημες οικογένειες | Τον εαυτό του | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής - FOX, Εταιρία Τηλεοπτικής Μετάδοσης |
Επεισόδιο «Οι Λι: Η δράση μιλάει δυνατότερα». | |
| 2003 | I Love the '70s (U.S. TV series) | Αγαπώ το '70 (αμερικανικη τηλεοπτική εκπομπή) | Λι | Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής - Δίκτυο MTV |
||
| 2007 | La Rentadora | Το πλυντήριο | Τον εαυτό του |  Ισπανία - Τηλεόραση της Καταλούνγια, TV3 |
Επεισόδιο «Να είσαι σαν το νερό, φίλε μου» |
Σημείωση: Όλες οι σειρές παράχθηκαν/προβλήθηκαν μετά τον θάνατο του Λι (1973) καθώς και περιλαμβάνουν αρχειακό υλικό του Λι.
Βιντεοπαιχνίδι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Χρονιά | Τίτλος Βιντεοπαιχνιδιού | Τίτλος Βιντεοπαιχνιδιού στα Ελληνικά | Ρόλος | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|---|
| 1984 | Bruce Lee (1984 video game) | Μπρους Λι | Τον εαυτό του | |
| 1989 | Bruce Lee Lives | Ο Μπρους Λι Ζει | Τον εαυτό του | |
| 1993 | Dragon: The Bruce Lee Story | Δράκος: Η Ιστορία του Μπρους Λι | ||
| 2002 | Bruce Lee: Quest of the Dragon | Μπρους Λι: Αναζήτηση του Δράκου | Τον εαυτό του | |
| 2003 | Bruce Lee: Return of the Legend | Μπρους Λι: Η Επιστροφή του Δράκου | Τον εαυτό του | |
| 2010 | Bruce Lee: Dragon Warrior | Μπρους Λι: Ο Δράκος Πολεμιστής | Τον εαυτό του | Παιχνίδι για Σμάρτφόουν (Smartphone), περιορισμένη χρήση |
| 2011 | KungFu Warrior | Ο Πολεμιστής Κουνγκ Φου | Τον εαυτό του | Παιχνίδι για Σμάρτφόουν |
| 2014 | EA Sports UFC | ΕΑ Αθλήματα UFC | Τον εαυτό του | Για PS4 και Xbox One |
| 2014 | Bruce Lee: Enter The Game | Μπρους Λι: Μπες στο Παιχνίδι | Τον εαυτό του | Παιχνίδι για Σμάρτφόουν |
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 (Κινεζικά) Sogou. baike
.sogou .com /m /fullLemma?lid=48246. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2023. - ↑ fsggwj
.fszx .gov .cn /index .php?ac=article&at=read&did=294. - ↑ 3,0 3,1 «People». (Αγγλικά) People. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ 4,0 4,1 «Bruce Lee and his Seattle roots — A retrospective comes to the Wing». (Αγγλικά) Northwest Asian Weekly. 10 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2014.
- ↑ LIBRIS. 24 Οκτωβρίου 2012. 42gjm2xn4txz0xh. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2018.
- ↑ «Alumni of the Century from J Through O». (Αγγλικά) Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2014.
- ↑ (Γερμανικά) Deutsche Synchronkartei. 253. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2022.
- ↑ (Αγγλικά) www.acmi.net.au. creators/79272.
- ↑ 9,0 9,1 «Bruce Lee's legacy leaves a family divided». (Αγγλικά) South China Morning Post. 20 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2014.
- ↑ «From Icon to Lifestyle, the Marketing of Bruce Lee». (Αγγλικά) The New York Times. 11 Δεκεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2014.
- ↑ aturffascination
.wordpress .com /2015 /10 /13 /the-barry-and-anne-pang-collection /. Ανακτήθηκε στις 17 Αυγούστου 2020. - ↑ Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2021.
- ↑ [ http://www.hkcinemagic.com/en/people.asp?id=86 Αρχειοθετήθηκε 2012-11-23 στο Wayback Machine. [
- ↑ http://www.bruceleefoundation.com/index.cfm/page/About-Bruce-Lee/pid/10378
- ↑ 15,0 15,1 Black Belt: Bruce Lee Collector's Edition Summer 1993
- ↑ Black Belt: Bruce Lee Collector's Edition Summer 1993, p. 18
- ↑ Thomas 1994, p. 26
- ↑ Sharif 2009, p. 56
- ↑ Black Belt: Bruce Lee Collector's Edition Summer 1993 p. 19
- ↑ Campbell 2006, p. 172
- ↑ Burrows, Alyssa (2002). "Bruce Lee". HistoryLink. Retrieved May 30, 2008.
- ↑ Bruce Lee: the immortal Dragon, January 29, 2002, A&E Television Networks
- ↑ Little 2001, p. 32
- ↑ Thomas 1994, p. 42
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=fHAUsN4PBrc
- ↑ "WING CHUN GUNG FU". Hardcore JKD. Retrieved May 30, 2008.
- ↑ "Bruce Lee Biography". Bruce Lee Foundation. Retrieved September 4, 2012.
- ↑ 28,0 28,1 "2007 Long Beach International Karate Championship". Long Beach International Karate Championship. Retrieved May 30, 2008.
- ↑ 29,0 29,1 "Two Finger Pushup". Maniac World. Retrieved May 30, 2008.
- ↑ 30,0 30,1 Vaughn 1986, p. 21
- ↑ Nilsson, Thomas (May 1996). "With Bruce Lee: Taekwondo Pioneer Jhoon Rhee Recounts His 10-Year Friendship With the "Dragon"". Black Belt Magazine 34 (5): 39–43. Retrieved November 19, 2009.
- ↑ 32,0 32,1 Bruce Lee: The Immortal Dragon, January 29, 2002, A&E Television Networks
- ↑ 33,0 33,1 Dorgan 1980
- ↑ Black Belt: Bruce Lee Collector's Edition, Summer 1993 Rainbow Publications Inc, p. 117
- ↑ Bishop 2004, σελ. 23
- ↑ "Martial Art Disciplines at Hybrid Martial Arts Academy". Hybrid Martial Art. Retrieved May 30, 2008.[dead link]
- ↑ Little 1998, p. 162
- ↑ Little 1998, p. 163
- ↑ Little 1998 26. o.
- ↑ Biography". Bruce Lee Foundation. Retrieved June 7, 2010.
- ↑ McNary, Dave (April 15, 2010). "Bruce Lee's 'Flute' heads to bigscreen – Entertainment News, Film News, Media". Variety. Retrieved February 22, 2011.
- ↑ From The Pierre Berton Show on YouTube December 9, 1971 (comments at 15:05)
- ↑ From The Pierre Berton Show on YouTube December 9, 1971 (comments at 7:10 of part 2)
- ↑ Lee 1975a
- ↑ Bleecker, Tom (1996). Unsettled Matters. The Life & Death of Bruce Lee. Gilderoy Publications
- ↑ "From Grasshopper to Caine" on YouTube
- ↑ Tale of the Dragon (Channel 4), directed by Jess Search
- ↑ Lee 1989
- ↑ Thomas, B. (1994) Bruce Lee Fighting Spirit. Berkeley: Frog Ltd.
- ↑ 50,0 50,1 Thomas, B. (2003) Bruce Lee Fighting Words. Berkeley: Frog Ltd.
- ↑ Enter the Dragon at the Internet Movie Database
- ↑ "Inflation Calculator". Bureau of Labor Statistics. Retrieved May 30, 2008.
- ↑ Stein, Joel (June 14, 1999). "The Gladiator BRUCE LEE". TIME. p. 3. Retrieved August 29, 2010.
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=jhUkGIsKvn0
- ↑ Movie: The Inceprting Fist (ντοκιμαντέρ)
- ↑ Bruce Lee, the Legend, 1977, Paragon Films, Ltd., 20th Century Fox Home Entertainment
- ↑ Bruce Lee: A Warrior's Journey at the Internet Movie Database
- ↑ "Shaw Brothers Film Project". Retrieved January 6, 2011.
- ↑ Bruce Lee The Man & The Legend (Documentary, Golden Harvest, 1973)
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ 61,0 61,1 Little 1996, p. 122
- ↑ Bolelli 2008, p. 161
- ↑ Little 1996, p. 128
- ↑ Lee, Bruce (1996). John Little, ed. The Warrior Within. Martial arts-Philosophy: McGraw-Hill. ISBN 0-8092-3194-8.
- ↑ Lee, Bruce; Linda Lee Cadwell (1999). John Little, ed. Bruce Lee Artist of Life (Book). Tuttle. pp. 93–116. ISBN 978-0-8048-3263-2.
- ↑ Lee, Shannon. "Bruce Lee's Poetry: Shannon Lee reads one of her father's handwritten poems". Poetry. Retrieved April 17, 2012.
- ↑ Lee, Bruce; Linda Lee Cadwell (1999). "Part 4 Poetry". In John Little. Bruce Lee Artist of Life (Book). Martial Arts: Tuttle. p. 92. ISBN 978-0-8048-3263-2.
- ↑ John Little (1996). "Five: The Running Water". In John Little. The Warrior Within (Book). Martial arts-Philosophy: McGraw-Hill. p. 43. ISBN 0-8092-3194-8.
- ↑ Thomas 1994
- ↑ Campbell 2006, p. 205
- ↑ Lee 1989, pp. 156–157
- ↑ Campbell 2006, p. 206
- ↑ "Bruce Lee died of seizure?". The Hindu (India). February 26, 2006. Retrieved June 3, 2011.
- ↑ Lakeview Cemetery website. Search for Lee. Only use last name.
- ↑ SHIH, LEE HAN. "The Life of the Dragon" (*Special to asia!). Lee Han Shih is the founder, publisher and editor of asia! Magazine. asia! Magazine. Retrieved Jun 1, 2009.
- ↑ Bishop 2004, p. 157
- ↑ Thomas 1994, p. 209
- ↑ Thomas 1994, p. 228
- ↑ Chuck Norris Explains What Really Killed Bruce Lee At The 1975 San Diego Comic-Con Convention
- ↑ McKenzie R.N., Duncan Alexander (2012). The Death of Bruce Lee: A Clinical Investigation. Lulu.com. pp. 42–45; 100–105. ISBN 9781300108863.
- ↑ Little 2001, p. 211
- ↑ "V6 Okada Junichi now a martial arts instructor". Tokyo Hive. September 10, 2010. Retrieved January 15, 2012.
- ↑ "Bruce Lee's home to become a museum". The Hollywood Reporter. January 6, 2009. Retrieved August 28, 2010.[dead link]
- ↑ "Bruce Lee 35th anniversary". The Hindu (India). July 19, 2008. Retrieved June 3, 2011.
- ↑ pg 171 Black Belt: Bruce Lee Collector's Edition Summer 1999
- ↑ pg 171Black Belt: Bruce Lee Collector's Edition Summer 1999
- ↑ Stein, Joel (1999-06-14). "TIME 100: Bruce Lee". Time. Retrieved 2008-05-30.
- ↑ "Bruce Lee Finally Receives Star On Hollywood's Walk Of Fame". Chicago Tribune. 29 April 1993. Retrieved 6 May 2013.
Tim Appelo (14 May 1993). "Tears of the Dragon". Entertainment Weekly. Retrieved 6 May 2013.
"Bruce Lee gets Walk of Fame star". Sun Journal. Associated Press. 30 April 2013. p. 19. Retrieved 6 May 2013.
"Bruce Lee". Los Angeles Times. Retrieved 6 May 2013. - ↑ [1][dead link]
- ↑ Wickert, Marc (2004). Dana White and the future of UFC.
- ↑ "[100 Most Influential people: Hero Edition]". 2007-04-01. Missing or empty
|title=(help) - ↑ "Bruce Lee statue for Bosnian city". BBC. 2004-09-02. Retrieved 2008-05-30.
- ↑ "Hong Kong's honour for Bruce Lee". BBC. 2005-07-24. Retrieved 2008-05-30.
- ↑ "Bruce Lee theme park to be built in China". Associated Press. 2006-11-26.
- ↑ "Chinese state TV begins filming 40-part series on Bruce Lee". International Herald Tribune. 2007-04-10. Retrieved 2008-05-30.
- ↑ Feng, Rex (2008-08-04). "The Legend Lives On: A Generation Later, Bruce Lee’s Legacy is Still Kicking". AsianWeek. Retrieved on 2008-08-04.
- ↑ http://www.nbcnews.com/news/asian-america/bruce-lee-kristi-yamaguchi-among-california-hall-fames-2015-class-n454476
- ↑ Chao, Arnold (2006-11-27). "The Greatest Martial Artist of All Time". Yahoo!. Retrieved 2008-05-30.
- ↑ pg 4 Black Belt: January 1974
- ↑ pg 6 Black Belt: January 1987
- ↑ pg 6 Black Belt: October 1989
- ↑ pg 18 Black Belt: August 1995
- ↑ [2][dead link]
- ↑ Spike TV: presentation of Bruce Lee Day. The homage: ten hours of programming and rare digital content, the greatest martial artist of all time - Bruce Lee News
- ↑ Was Bruce Lee a fake master?
- ↑ http://www.youtube.com/watch?v=qRSmdX9ki_A&#t=2m17s Human Weapon, Episode 10
- ↑ MMA world pays tribute to Bruce Lee 40 years after his death
- ↑ Bruce Lee's Jeet Kune Do, 1995 Legacy Productions, New Zealand.
- ↑ Lee 1989, σελ. 83
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Bruce Lee στην IMDb
- Bruce Lee Αρχειοθετήθηκε 2012-11-23 στο Wayback Machine. στο Hong Kong Cinemagic
- Tao of Jeet Kune Do (Δημοσιεύτηκε μετά θάνατον) – 1973
- Bruce Lee Biography
- Bruce Lee's Fighting Method (Δημοσιεύτηκε μετά θάνατον) – 1978
