Μελιτόπολη

Μελιτόπολη
; Σημαία	; Έμβλημα
	Μελιτόπολη 46°50′56″N 35°22′3″E
Χώρα	Ουκρανία
Διοικητική υπαγωγή	Όμπλαστ Ζαπορίζια
Ίδρυση	1784
Διοίκηση
• Mayor of Melitopol	Ivan Fedorov (2020–2024)
Έκταση	49,66 km²
Υψόμετρο	38 μέτρα
Πληθυσμός	148.851 (1 Ιανουαρίου 2022)
Ταχ. κωδ.	272300–272324
Ζώνη ώρας	UTC+03:00 (επίσημη ώρα)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Η Μελιτόπολη (ουκρανικά: Меліто́поль, ρωσικά: Мелитополь) είναι πόλη στην Περιφέρεια Ζαπορίζια της νοτιοανατολικής Ουκρανίας. Βρίσκεται στη δυτική όχθη του ποταμού Μολότσνα (ο αρχαίος Γέρρος), σε υψόμετρο από 4 ως 45 μέτρα, και έχει πληθυσμό 156.984 κατοίκους (εκτίμηση του 2013). Απέχει 39 χλμ. σε ευθεία γραμμή από τη θάλασσα (Αζοφική Θάλασσα).

Η Μελιτόπολη είναι «πόλη περιφερειακής σημασίας», δηλαδή αποτελεί ανεξάρτητο διαμέρισμα μέσα στην Περιφέρειά της. Αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της μετά την πρωτεύουσα της περιφέρειας, τη Ζαπορίζια, και συγκοινωνιακό κόμβο, ως διασταύρωση των ευρωπαϊκών οδών Ε58 (Βιέννη-Ροστόβ) και E105 (Αγία Πετρούπολη - Γιάλτα). Η εξηλεκτρισμένη σιδηροδρομική γραμμή που διασχίζει τη Μελιτόπολη έχει επίσης διεθνή σημασία. Η πόλη αποκαλείται «η πύλη προς την Κριμαία», καθώς τα καλοκαίρια η οδική κυκλοφορία στην πόλη φθάνει τα 45.000 οχήματα την ημέρα, που κατευθύνονται προς και από τις ακτές της Αζοφικής και της Μαύρης Θάλασσας.

Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, η Ουκρανία βρίσκεται σε πόλεμο με τη Ρωσία. Οι Ρώσοι στις 26 Φεβρουαρίου ανακοίνωσαν ότι κατέλαβαν τη Μελιτόπολη.

Ιστορία

Κατά τον Μεσαίωνα υπήρχε στη θέση της πόλεως ένα μικρό άουλ (οχυρωμένο χωριό του τύπου του Καυκάσου) των Νογκάι, το Κιζίλ-γιαρ (= «Κόκκινο φαράγγι»). Τον Ιούλιο του 1769 ο ρωσικός στρατός έχτισε μια εξωτερική οχύρωση, εντός της οποίας υπηρετούσαν τη θητεία τους Κοζάκοι της Ζαπορίζια. Στις 2 Φεβρουαρίου 1784 η Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας εξέδωσε το διάταγμα δημιουργίας του Κυβερνείου της Ταυρίδας στα εδάφη που είχαν αποκτηθεί από το Χανάτο της Κριμαίας. Το ίδιο έτος ο αντιβασιλέας της Νέας Ρωσίας Πρίγκιπας Ποτέμκιν υπέγραψε απόφαση δημιουργίας μιας νέας κωμοπόλεως, οπότε οι οικογένειες των Κοζάκων και αυτές των βετεράνων στρατιωτών του Σουβόροφ εγκαταστάθηκαν στη δεξιά όχθη του ποταμού Μολότσνα. Μεταξύ άλλων, Γερμανοί ενθαρρύνθηκαν να εγκατασταθούν στη νέα επαρχία και σε μερικά χωριά στην περιοχή μιλούσαν γερμανικά για πολλά χρόνια.^[3]

Ο «ελεύθερος φόρων οικισμός» Νοβοαλεξαντρόφσκα σε εικόνα των Ρέντιν και Φόμιν

Το 1816 ο νέος οικισμός ονομάσθηκε Νοβοαλεξαντρόφσκα και ήταν «οικισμός ελεύθερος φόρων» (σλαμπόντα). Ο πληθυσμός του αυξανόταν γρήγορα εξαιτίας της εισροής χωρικών από τις βόρειες επαρχίες της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Στις 7 Ιανουαρίου 1842 αναγνωρίσθηκε ως «πόλη», στην οποία δόθηκε το νέο όνομα Μελιτόπολη (Μελιτόπολ) από ένα αρχαίο λιμάνι στο στόμιο του Μολότσνα ονόματι Μελίτη (και αυτό από την ελληνική λέξη μέλι, η αρχαία γενική της οποίας είναι μέλιτος, ως τριτόκλιτο) και την ελληνική λέξη πόλη. Στα τέλη του 19ου αιώνα η πόλη είχε αναπτυχθεί ως εμπορικό κέντρο, με μερικές τράπεζες και καταστήματα χονδρεμπορίου. Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις της ήταν τότε το χυτήριο σιδήρου και το εργοστάσιο κατασκευής μηχανών των Αδελφών Κλάσσεν (1886).

Ο παλαιός καθεδρικός ναός του Αλεξάνδρου Νιέφσκι στη Μελιτόπολη

Η περαιτέρω ανάπτυξη ήταν συνδεδεμένη και με τον σιδηρόδρομο της Κριμαίας. Στις αρχές του εικοστού αιώνα ο πληθυσμός ήταν 15 χιλιάδες, με 350 καταστήματα. Κατά το δεύτερο μισό του αιώνα, υπήρξε μία νέα ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, με καινούργια εργοστάσια και οικοδομική δραστηριότητα. 16 από τις βιομηχανικές μονάδες της Μελιτόπολης είχαν καταταχθεί στις «πανενωσιακης σημασίας» στην τότε Σοβιετική Ένωση. Η παραγωγή τους εξαγόταν σε περισσότερες από 50 χώρες σε όλο τον κόσμο.

Η πόλη στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Το 1941 η πόλη απέκτησε στρατηγική σημασία εξαιτίας της θέσεώς της. Ο Κόκκινος Στρατός δεν ήταν προετοιμασμένος για τον πόλεμο κατά της Γερμανίας και έπρεπε να υποχωρήσει. Ο γερμανικός στρατός κατέλαβε τη Μελιτόπολη στις 6 Οκτωβρίου 1941. Μέσα σε μία εβδομάδα, ολόκληρος ο εβραϊκός πληθυσμός της (2.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά) δολοφονήθηκε από το Τάγμα Θανάτου D, με την ενεργό υποστήριξη της Βέρμαχτ.

Η Μάχη της Γραμμής Βόταν

Αφού διέσπασε τις εχθρικές γραμμές στον ποταμό Μιούς και νίκησε τις δυνάμεις του Άξονα στο Ντονμπάς και στο Ταγκανρόγκ, ο σοβιετικός στρατός του νότιου μετώπου, καταδιώκοντας τις υποχωρούσες δυνάμεις του εχθρού, έφθασε στον ποταμό Μολότσνα στις 22 Σεπτεμβρίου 1943. Εδώ τα γερμανικά στρατεύματα είχαν οργανώσει μία ισχυρή άμυνα μακρόχρονης προοπτικής, την οποία αποκαλούσαν Γραμμή Πάντερ-Βόταν, από τη Βαλτική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Σε αυτή τη γραμμή κρίθηκε η μοίρα της Κριμαίας και ολόκληρη η πορεία των επιθετικών επιχειρήσεων στη νότια ΕΣΣΔ.

Οι Γερμανοί είχαν 4 γραμμές άμυνας, με συνεχείς τάφρους κατά των αρμάτων μάχης και ναρκοπέδια. Η πρώτη απόπειρα του σοβιετικού στρατού να τις διασπάσει απέτυχε. Οι διοικητές του απεφάσισαν να ετοιμάσουν επιμελέστερα μία νέα προσπάθεια: τη λεγόμενη «Επιχείρηση της Μελιτόπολης», που εκτελέσθηκε από τις 26 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 5 Νοεμβρίου 1943.

Παρά το θάρρος που επέδειξαν οι σοβιετικοί στρατιώτες, οι μάχες κράτησαν πολύ, καθώς οι Γερμανοί έφεραν φρέσκες δυνάμεις εφέδρων για να κρατήσουν τη Μελιτόπολη. Τελικώς, μετά από πολλές ημέρες ομηρικών μαχών στους δρόμους της, η γερμανική αντίσταση κάμφθηκε και στις 23 Οκτωβρίου ο Κόκκινος Στρατός απέκτησε τον πλήρη έλεγχο της Μελιτόπολης. Με αποφάσεις του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, 87 σοβιετικοί στρατιώτες και αεροπόροι έλαβαν τον τίτλο του «Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης» για τη δράση τους στην ανακατάληψη της Μελιτόπολης.

Πολιτισμός

Η Μελιτόπολη είναι ένα χωνευτήρι διαφορετικών εθνοτήτων και πολιτισμών. Οικογένειες από περισσότερες από 100 εθνοτικές ομάδες συνέζησαν εδώ ειρηνικά. Και μία ομοσπονδία εθνοτικών-πολιτιστικών ενώσεων δραστηριοποιείται στην πόλη. Το 2008 η πόλη συμμετείχε στο διεθνές πρόγραμμα του Συμβουλίου της Ευρώπης «Intercultural Cities» («Διαπολιτισμικές Πόλεις»), με τρεις δράσεις, μεταξύ των οποίων η δημιουργία του διαπολιτισμικού πάρκου «Μελιτο-παρκ», με σκοπό τη συνάντηση και επικοινωνία εκεί ανθρώπων διαφορετικών εθνοτήτων.^[4]

Από την ποικιλία των πολιτιστικών εκδηλώσεων στη Μελιτόπολη ξεχωρίζουν οι παρακάτω μοναδικές:

Η Γιορτή της Νύφης
Ο διαγωνισμός για τη «Μις και Μίστερ Διαπολιτισμικότητα»
Η Γιορτή των κερασιών («Τσερέσνεβο»)
Η Γιορτή του Μελιού («Μέντοβο»)

Η πόλη έχει 38 καταγεγραμμένα μνημεία και αγάλματα σε ανοικτούς δημόσιους χώρους.^[5] Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει το άγαλμα του Μπογκντάν Χμελνίτσκι, του περίφημου αταμάνου των Κοζάκων της Ουκρανίας, και αυτό του Οστάπ Μπέντερ, ήρωα του βιβλίου των Ιλφ και Πετρόφ 12 καρέκλες.

Εκπαίδευση

Μία τεχνική σχολή ιδρύθηκε στην πόλη το 1874. Μετά από αρκετούς μετασχηματισμούς και μετονομασίες έγινε το σημερινό «Αγροτεχνολογικό Κρατικό Πανεπιστήμιο της Ταυρίας». Εκτός αυτού, η πόλη έχει δύο ακόμα δημόσια πανεπιστήμια: την Αγροτεχνολογική Ακαδημία της Ταυρίας^[6] και το Κρατικό Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο της Μελιτόπολης^[7]. Επιπλέον, υπάρχει το ιδιωτικό «Ινστιτούτο Οικονομικών και Τεχνολογιών της Πληροφορίας της Ζαπορίζκα». Τα ιδρύματα αυτά έχουν πολλούς φοιτητές, με αποτέλεσμα η Μελιτόπολη να αποκαλείται «Πόλη των φοιτητών»: περισσότερο από το 10% των κατοίκων της είναι φοιτητές (υπάρχουν στην πόλη και 4 τμήματα άλλων Α.Ε.Ι. της Ουκρανίας).

Υπάρχουν προγράμματα που εξυπηρετούν περισσότερα από 500 παιδιά με ειδικές ανάγκες ηλικίας κάτω των επτά ετών. Τα 23 σχολεία μέσης εκπαιδεύσεως της Μελιτόπολης παρέχουν εκπαίδευση σε 14.000 μαθητές. Μετά το τέλος του σχολείου υπάρχει και ποικιλία άλλων διεξόδων για τους νέους εκτός των πανεπιστημίων: «Το Κέντρο Δημιουργικότητας Τουρισμού και Τοπικών Γνώσεων για τους Νέους», ο Σταθμός Νέων Τεχνικών, το Μέγαρο Βαντβουντένκο για τη Δημιουργικότητα των Παιδιών και των Εφήβων, η «Μικρή Ακαδημία Επιστημών» και το «Κέντρο Παιδιών και Εφήβων».

Μεταφορές

Ο σιδηροδρομικός σταθμός της Μελιτόπολης

Ο σιδηροδρομικός σταθμός αποτελεί σημείο μετεπιβιβάσεως αρκετών επιβατών που πηγαίνουν από τη βόρεια Ρωσία στην Κριμαία και πίσω (η πόλη αποκαλείται «η πύλη προς την Κριμαία»).
Η πόλη έχει αεροδρόμιο, που όμως δεν χρησιμοποιείται ως πολιτικό: Βρίσκεται μέσα στο στρατόπεδό της και σήμερα σταθμεύουν εκεί μεταγωγικά αεροσκάφη Ilyushin Il-76.
Η πόλη έχει δύο κεντρικούς σταθμούς λεωφορείων: τον νεότερο των υπεραστικών και τον παλαιό των τοπικών. Οι Ευρωπαϊκές οδοί Ε58 (Βιέννη-Ροστόβ) και E105 (Αγία Πετρούπολη-Γιάλτα) περνούν έξω από την πόλη, ενώ από μέσα περνούν οι Εθνικές οδοί M14 (Οδησσού-Νοβοαζόφσκ) και M26 (Χαρκόβου-Συμφερόπολης).
Σήμερα οι μαρσρούτκα αποτελούν το μοναδικό είδος δημόσιων μεταφορών μέσα στην πόλη. Κυκλοφορούν σε 34 διαδρομές, από τις 5 το πρωί μέχρι τις 12:30 μετά τα μεσάνυχτα. Κατά τη σοβιετική εποχή υπήρχαν 15 γραμμές λεωφορείων.

Βιομηχανία

Η Μελιτόπολη διαθέτει ανεπτυγμένη διεθνούς βεληνεκούς μηχανουργική βιομηχανία (κατασκευής μηχανών), με μακρά παράδοση. Υπάρχει επίσης βιομηχανία τροφίμων και άλλες ελαφρές βιομηχανίες. Ωστόσο, η δυναμική ανάπτυξη της πόλεως οδηγείται από τις μηχανουργικές βιομηχανίες της. Περισσότερα από 100 νέα μικρά και μεσαία μηχανουργεία, ενωμένα στην ομάδα «AgroBOOM» έχουν ιδρυθεί τη μετασοβιετική περίοδο. Αυτά συνεργάζονται με τις οκτώ μεγάλες βιομηχανικές μονάδες του κλάδου που βρίσκονται στην πόλη 1991. Η κυριότερη παραγωγή τους αφορά γεωργικά μηχανήματα, με πολλά εξαρτήματα να εξάγονται ξεχωριστά. Διακρίνονται ωστόσο και η «AvtoZAZ-MOTOR», το μοναδικό εργοστάσιο σε όλη την Ουκρανία που παράγει σήμερα κινητήρες αυτοκινήτων, καθώς και η «TERMOLIT», που παράγει κλιβάνους επαγωγής για χύτευση μετάλλων και άλλα μεταλλουργικά προϊόντα. Εκτός από τις παραπάνω, υπάρχουν επιχειρήσεις που παράγουν ρούχα, πλεκτά και έπιπλα.

Ειδικά θέματα

Ο Πέτρινος Τάφος

Ο ιδιαίτερος αρχαιολογικός χώρος Καμυάνα Μοχύλα (Кам'яна могила, δηλαδή του «Πέτρινου Tάφου») βρίσκεται 12 χιλιόμετρα βόρεια-βορειοανατολικά της Μελιτόπολης (κέντρο), επίσης στη δεξιά όχθη του ποταμού Μολότσνα. Είναι ένα ερείπιο από ογκόλιθους ψαμμίτη σε μία έκταση τριών στρεμμάτων, που χρονολογείται στην εποχή των Σαρματών.

Τα κεράσια

Η Μελιτόπολη έχει κερδίσει φήμη και ως «πόλη των κερασιών». Μέσα στην πόλη βρίσκεται το Ερευνητικό Ινστιτούτο Σιντορένκο για την Αρδευόμενη Δενδροκαλλιέργεια της Ουκρανικής Ακαδημίας Γεωργικών Επιστημών, που ασχολείται επαγγελματικά με την επιλογή ποικιλιών οπωροφόρων δένδρων. Υπάρχουν πειραματικοί οπωρώνες μαύρων κερασιών στην καρδιά της πόλης. Μεταξύ των συμβόλων της Μελιτόπολης συγκαταλέγεται το «Chereshnya Melitopolskaya» («κεράσι της Μελιτόπολης»), μία ποικιλία κερασιού για την οποία φημίζεται η πόλη.

Το μέλι

Προσφάτως η πόλη επεδίωξε και καλλιέργησε το «brand» του ονόματός της, δημιουργώντας μία ομάδα παραγωγών μελιού και «τρέχοντας» επενδυτικά προγράμματα για την ίδρυση κέντρου «μελισσοθεραπείας» (θεραπείας με τη χρήση προϊόντων των μελισσών). Εξάλλου, ενθαρρύνει την παραγωγή σουβενίρ από προϊόντα των μελισσών.

Αναμνηστικό νόμισμα

Τον Οκτώβριο του 2013 η Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας έβγαλε ένα νέο αναμνηστικό αργυρό νόμισμα για την 70ή επέτειο της «Επιχειρήσεως/Επιθέσεως της Μελιτόπολης» κατά των γερμανικών στρατευμάτων και την απελευθέρωση της πόλεως στις 23 Οκτωβρίου 1943. Καθένα από τα 30.000 κομμάτια είχε ονομαστική αξία 4 ευρώ.^[8]