Κλεισθένης

Κλεισθένης
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Κλεισθένης (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση	565 π.Χ. ή 570 π.Χ. (περίπου) Αρχαία Αθήνα
Θάνατος	0η χιλιετία π.Χ. Αρχαία Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησης	Αρχαία Αθήνα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός
Αξιοσημείωτο έργο	Athenian Revolution
Οικογένεια
Γονείς	Μεγακλής και Αγαρίστη της Σικυώνος
Αδέλφια	Hippocrates Κοισύρα
Οικογένεια	Αλκμεωνίδες
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Επώνυμος άρχοντας (524 π.Χ.–523 π.Χ.)
Σχετικά πολυμέσα

Ο Κλεισθένης του Αλκμεωνίδου ο Αθηναίος υπήρξε Αθηναίος πολιτικός του 6ου αι. π.Χ., της οικογένειας των Αλκμεωνιδών, και εγγονός του Κλεισθένη του Σικυώνιου. Θεωρείται ο ‘’πατέρας’’ της δημοκρατίας αφού από το 508-507 π.Χ. έθεσε τις βάσεις για τη δημοκρατική μεταρρύθμιση της Αθήνας.

Η πολιτική πορεία του Κλεισθένη και κατά επέκταση η προσωπική του ζωή ήταν αρκετά δύσκολη. Εξορίστηκε τρεις φορές για τα πολιτικά του πιστεύω και μετά το τέλος της τυραννίδας των Πεισιστρατιδών επιστρέφει στην Αθήνα. Οι πολιτικές παρατάξεις που επανεμφανίστηκαν ήταν η παράταξη των Παραλιών με επικεφαλής τον Κλεισθένη και η παράταξη των Πεδινών με επικεφαλής τον Ισαγόρα, με την δεύτερη να χάνει την υποστήριξη του λαού καθώς ο Ισαγόρας προσπάθησε να επιβάλλει ολιγαρχικό καθεστώς. Τότε ο Κλεισθένης ανέλαβε να μεταρρυθμίσει το πολίτευμα της Αθήνας με στόχο να το κάνει δημοκρατικό.

Τα μέτρα του είχαν βάση την ισηγορία και την ισονομία.Κατάργησε το προγενέστερο σύστημα κοινωνικής διαίρεσης και δημιούργησε δέκα τεχνητές φυλές με στόχο την αποτροπή της πάλης των τάξεων. Διαχώρισε την τοπική δύναμη των φυλών με την μέθοδο των τριττύων, χώρισε την Αττική σε μεγάλο αριθμό δήμων και οι κάτοικοι απέκτησαν επώνυμο με βάση τον δήμο όπου ήταν εγγεγραμμένοι. Πολιτογράφησε όλους τους μέτοικους και απελεύθερους κατοίκους της Αττικής με αποτέλεσμα να αποκτήσουν δικαιώματα Αθηναίου πολίτη. Αύξησε τον αριθμό των βουλευτών από τετρακόσιους σε πεντακόσιους, καθώς επίσης άλλαξε και τον τρόπο εκλογής τους. Για την προστασία τους πολιτεύματος από την τυραννίδα αντικατέστησε τον επώνυμο άρχοντα από την κορυφή της πολιτείας και στη θέση του όρισε ένα απλό βουλευτή από τους πεντακόσιους όπου άλλαζε κάθε ημέρα και εκλεγόταν με κλήρο. Επιπλέον δημιούργησε την διαδικασία του οστρακισμού κατά την οποία οι πολίτες της Αττικής με βάση κάποια κριτήρια μπορούσαν να θέσουν σε εξορία άτομα που θεωρούσαν επικίνδυνα για το πολίτευμα. Τέλος ενίσχυσε τις αρμοδιότητες της Εκκλησίας του Δήμου όπου πλέον είχε την δυνατότητα να επικυρώνει ή να απορρίπτει αποφάσεις του Άρειου Πάγου που αφορούσαν καταδίκη σε θανατική ποινή.

Μετά την καθιέρωση και εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων του ο Κλεισθένης απομακρύνθηκε από την πολιτική ζωή. Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια αρχαία πηγή που να αναφέρει για τον θάνατο του.

Βιογραφία

Ο Κλεισθένης γεννήθηκε το 570 π.Χ από αριστοκρατική οικογένεια και καταγόταν από το γένος των Αλκμεωνιδών. Γιος της Αγαρίστης της Σικυώνου και εγγονός του Κλεισθένη του Σικυώνιου. Σε αντίθεση με τον παππού του που ήταν τύραννος, ο ίδιος υιοθέτησε πολιτικά δημοκρατικές αντιλήψεις. Όταν ο Πεισίστρατος ανέλαβε την εξουσία της Αθήνας ως τύραννος εξόρισε τους πολιτικούς αντιπάλους του και τους Αλκμεωνίδες.Μετά τον θάνατο του το 527 π.X. ο Κλεισθένης επιστρέφει στην Αθήνα και αναδεικνύεται επώνυμος άρχων. Λίγα χρόνια μετά οι διάδοχοι του Πεισίστρατου, Ίππαρχου και Ιππία εξορίζουν και πάλι τον Κλεισθένη. Το 514 π.Χ ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτονας δολοφονούν τον Ίππαρχο με αποτέλεσμα ο Ιππίας να σκληρύνει ακόμα περισσότερο την στάση του προς τον λαό της Αθήνας. Αυτό οδήγησε τον Κλεισθένη να ζητήσει από το Μαντείο των Δελφών να πείσει τους Σπαρτιάτες να τον βοηθήσουν να απελευθερώσει την Αθήνα από την τυραννία. Η έκκληση βοήθειας του Κλεισθένη έγινε αποδεκτή από το Μαντείο καθώς το γένος του, είχε βοηθήσει στο παρελθόν την ανοικοδόμηση του ιερού όταν αυτό καταστράφηκε από πυρκαγιά. Με επικεφαλής τον Κλεισθένη ο βασιλιάς Κλεομένη Α΄ φέρνει στρατό στην Αττική και σε συνδυασμό με τις δυνάμεις των πολιτικών αντιπάλων του Ιππία πολιόρκησαν την Ακρόπολη. Ο Ιππίας εκδιώχθηκε και αρκετοί από τους οπαδούς του θανατώθηκαν. Το 510 π.Χ μετά το τέλος της τυραννίδας επανεμφανίστηκαν στην Αθήνα δύο πολιτικές παρατάξεις. Η παράταξη των Παραλιών με επικεφαλής τον Κλεισθένη και η παράταξη των Πεδινών στην οποία ανήκε η αριστοκρατική τάξη με επικεφαλής τον Ισαγόρα. Το 508 π.Χ ο Κλεισθένης μαζί με εφτακόσιες αθηναϊκές οικογένειες εξορίστηκαν από τον βασιλιά Κλεομένη Α΄. Ταυτόχρονα ο Ισαγόρας προσπάθησε να αντικαταστήσει την Βουλή με τριακόσιους δικούς του ανθρώπους για να επιβάλλει ολιγαρχικό καθεστώς. Το εγχείρημα αυτό απέτυχε καθώς ο αθηναϊκός λαός ξεσηκώθηκε καλώντας πίσω τον Κλεισθένη και διώχνοντας τους Σπαρτιάτες. Με την επιστροφή του στην Αθήνα ο Κλεισθένης θέτει ένα σύνολο μεταρρυθμίσεων από το οποίο γεννιέται η Αθηναϊκή δημοκρατία.

Πολιτικό έργο-μεταρρυθμίσεις

Από το 508 π.Χ έως και το 507 π.Χ ο Κλεισθένης εφάρμοσε ένα σύστημα μεταρρυθμίσεων το οποίο αποτέλεσε τους πυλώνες της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Το πολιτειακό του πλάνο βασιζόταν στην τοπογραφία. Δημιούργησε δέκα τεχνητές φυλές που η ονοματολογία τους αφορούσε ήρωες της Αθήνας  αντικαθιστώντας τις τέσσερις παλαιές ιωνικές φυλές. Η κάθε μία από τις δέκα φυλές χωρίστηκε σε τρεις κατηγορίες ονόματι τριττύες. Η πρώτη τριττύα αφορούσε την πόλη(το  άστυ) , η δεύτερη  τις μεσόγειες περιοχές και η τρίτη  τις παράλιες περιοχές. Η κάθε μία από αυτές τριττύες χωρίστηκε σε δέκα μέρη και σε κάθε φυλή μεμονωμένα δόθηκε με διαδικασία κλήρωσης ένα μέρος και από τις τρεις τριττύες. Σκοπός αυτού του σχεδίου ήταν να διαχωριστεί η τοπική δύναμη των φυλών. Παράλληλα χώρισε την Αττική σε εκατό δήμους με αυτούς γύρω από την πόλη να είναι οι μεγαλύτεροι.

Οι κάτοικοι μετανομάστηκαν με βάση τον δήμο στον οποίο ανήκαν και έτσι έπαψε να υπάρχει ταξική πάλη ανάμεσα σε παλιούς Αθηναίους και τους νεοπολίτες. Επίσης η φορολόγηση κάθε πολίτη και κατ’ επέκταση τα πολιτικά του δικαιώματα   εξαρτώταν από το ετήσιο εισόδημα του. Οι τάξεις που όρισε ήταν οι Πεντακοσιομέδιμνοι, οι Ιππείς ή αλλιώς Τριακοσιομέδιμνοι, οι Ζευγίτες ή αλλιώς Διακοσιομέδιμνοι  και οι Θήτες. Επιπλέον πολιτογράφησε όλους τους μέτοικους και απελεύθερους με αποτέλεσμα να αποκτήσουν δικαιώματα αθηναίου πολίτη.

Στην εκλογή βουλευτών δεν είχαν δικαίωμα μόνο οι  Πεντακοσιομέδιμνοι όπως ίσχυε προγενέστερα αλλά πλέον και οι Ιππείς και οι Ζευγίτες. Η κατώτερη οικονομικά τάξη δηλαδή οι Θήτες δεν είχαν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι απέκτησαν όμως το δικαίωμα του εκλέγειν. Τα μέλη της Βουλής αυξήθηκαν από τετρακόσια σε πεντακόσια αφού κάθε χρόνο εκλέγονταν πενήντα βουλευτές από κάθε φυλή με διάρκεια θητείας 35 ή 36 ημέρες. Αντικατέστησε τον επώνυμο άρχοντα από την κορυφή της πολιτείας ο οποίος είχε διάρκεια θητείας ενός έτους και θα μπορούσε να αποτελέσει κίνδυνο για το πολίτευμα. Την θέση του πήρε ένας απλός βουλευτής από τους πεντακόσιους ο οποίος άλλαζε κάθε ημέρα και αναδεικνυόταν με κλήρο. Μία από τις πιο σημαντικές αρμοδιότητες της Βουλής ήταν η κατάρτιση των νομοσχεδίων που επρόκειτο να συζητηθούν και να ψηφισθούν από την Εκκλησία του Δήμου. Ενίσχυσε τις αρμοδιότητες της Εκκλησίας του Δήμου με το να έχει δικαίωμα επικύρωσης ή ακύρωσης μιας απόφασης του Άρειου Πάγου που αφορούσε θανατική ποινή.

Τέλος δημιούργησε την διαδικασία του οστρακισμού με στόχο την προστασία του πολιτεύματος από μια επερχόμενη τυραννία. Οι πολίτες της Αθήνας μπορούσαν να γράψουν πάνω σε ένα σπασμένο κομμάτι αγγείου το όνομα κάποιου που θεωρούσαν οι ίδιοι ότι αποτελεί απειλή για την δημοκρατία. Αν οι ψήφοι έφθαναν συνολικά τις έξι χιλιάδες τότε αυτός ο πολίτης εξοριζόταν από την Αθήνα χωρίς όμως να χάσει τα πολιτικά του δικαιώματα και την περιουσία του καθώς θα μπορούσε να γίνει ανάκληση της εξορίας του με την ίδια διαδικασία ή όταν θα τελείωνε η ποινή του να επιστρέψει πίσω στην Αττική.

Πηγές

• Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1987.