Ελισάβετ της Γαλλίας (1764-1794)
| Ελισάβετ της Γαλλίας | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Élisabeth de France (Γαλλικά) |
| Γέννηση | 3 Μαΐου 1764[1][2][3] Βερσαλλίες |
| Θάνατος | 10 Μαΐου 1794[1][2][3] Παρίσι |
| Αιτία θανάτου | αποκεφαλισμός |
| Τόπος ταφής | Errancis Cemetery και Κατακόμβες του Παρισιού |
| Χώρα πολιτογράφησης | Γαλλία |
| Θρησκεία | Καθολικισμός |
| Eορτασμός αγίου | 10 Μαΐου |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Γαλλικά[4] Ιταλικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Λουδοβίκος Φερδινάνδος της Γαλλίας και Μαρία Ιωσηφίνα της Σαξονίας |
| Αδέλφια | Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΗ΄ της Γαλλίας Κάρολος Ι΄ της Γαλλίας Μαρία Θηρεσία των Βουρβόνων Μαρία Κλοτίλδη της Γαλλίας Μαρία Ζεφυρίνα της Γαλλίας Χαβιέ, Δούκας της Ακουιτάνης Λουδοβίκος της Γαλλίας |
| Οικογένεια | Οίκος των Βουρβώνων |
| Θυρεός | |
 | |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η Ελισάβετ της Γαλλίας[5][6] (Élisabeth de France, 3 Μαΐου 1764 - 10 Μαΐου 1794), γνωστή και ως Κυρία Ελισάβετ, ήταν η νεότερη αδερφή του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ της Γαλλίας. Παρέμεινε με το μέρος του αδερφού της κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης κι εκτελέστηκε στο Παρίσι. Ονομάστηκε από τη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία ως μάρτυρας και δούλη του Θεού.[7][8]
Πρώτα χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Ελισάβετ Φιλίππα Μαρία Ελένη γεννήθηκε στις 3 Μαΐου του 1764 στο Ανάκτορο των Βερσαλλιών. Ήταν το μικρότερο παιδί του Λουδοβίκου Φερδινάνδου, Δελφίνου της Γαλλίας, και της Μαρίας Ιωσηφίνας της Σαξονίας. Οι εκ πατρός παππούδες της ήταν ο Λουδοβίκος ΙΕ΄ της Γαλλίας και η Μαρία Λεστσύνσκα της Πολωνίας. Με τον ξαφνικό θάνατο του πατέρα της το 1765, ο μεγαλύτερος αδελφός της, Λουδοβίκος Αύγουστος, (ο μελλοντικός Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ της Γαλλίας), έγινε βασιλιάς. Η μητέρα τους πέθανε τον Μάρτιο του 1767 από φυματίωση[9]. Αυτό άφησε την Ελισάβετ ορφανή σε ηλικία δύο ετών.
Η Ελισάβετ και η μεγαλύτερη αδερφή της Μαρία Κλοτίλδη της Γαλλίας ανατράφηκαν από την κυρία Μαρσάν. Οι αδελφές θεωρήθηκαν πολύ ανόμοιες στην προσωπικότητα. Ενώ η Ελισάβετ περιγράφηκε ως "περήφανη, άκαμπτη και παθιασμένη", η Κλοτίλδη ήταν "προικισμένη με την πιο ευτυχισμένη διάθεση, η οποία χρειάζονταν μόνο καθοδήγηση και ανάπτυξη"[10]. Ενώ η Κλοτίλδη περιγράφηκε ως πεισματική μαθήτρια, "που την αγάπησαν όλοι όσοι την πλησίασαν", η Ελισάβετ αρνήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα να μελετήσει, δηλώνοντας ότι "υπήρχαν πάντα άνθρωποι που είχαν καθήκον να σκεφτούν για τους πρίγκιπες" και συζητούσε γι' αυτό το θέμα με ανυπομονησία.[10] Λόγω των διαφορών τους, η κυρία ντε Μαρσάν, η οποία δεν ήταν σε θέση να χειριστεί την Ελισάβετ, προτιμούσε την Κλοτίλδη, προκαλώντας τη ζήλεια της Ελισάβετ και δημιούργησε μια ανταγωνιστικότητα μεταξύ των αδελφών.[10] Η σχέση τους βελτιώθηκε όταν η Ελισάβετ αρρώστησε και η Κλοτίλδη επέμενε να τη φροντίσει, κατά τη διάρκεια της οποίας επίσης της δίδαξε το αλφάβητο και της έδωσε ένα ενδιαφέρον για τη θρησκεία, που προκάλεσε μια μεγάλη αλλαγή στην προσωπικότητα της Ελισάβετ και έγινε τόσο φίλη της, δασκάλα και σύμβουλος[10]. Μετά από αυτό δόθηκε στη Μαρί Ανζελίκ ντε Μακώ, κατά την εκπαίδευση της οποίας ανέπτυξε μια πιο μαλακή προσωπικότητα, με την ισχυρή της θέληση να κατευθύνεται προς τις θρησκευτικές αρχές.[10]
Το 1770, ο μεγαλύτερος αδερφός της, ο Δελφίνος της Γαλλίας, παντρεύτηκε τη Μαρία Αντουανέττα. Η Μαρία Αντουανέττα βρήκε την Ελισάβετ ευχάριστη και σύμφωνα με πληροφορίες έδειξε πολύ ανοιχτά ότι την προτιμούσε από την αδερφή της Κλοτίλδη, το οποίο προκάλεσε οργή στο βασίλειο.[11]
Κατά τη βασιλεία του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 10 Μαΐου 1774, ο παππούς της Λουδοβίκος ΙΕ΄ πέθανε και ο μεγαλύτερος αδελφός της Λουδοβίκος Αύγουστος ανέβηκε στον θρόνο ως Λουδοβίκος ΙΣΤ΄.
Τον Αύγουστο του 1775, η αδερφή της Κλοτίλδη έφυγε από τη Γαλλία για να παντρευτεί τον πρίγκιπα της Σαρδηνίας. Ο αποχαιρετισμός μεταξύ των αδελφών περιγράφηκε ως έντονος και η Ελισάβετ δεν μπορούσε να αφήσει την Κλοτίλδη. Η βασίλισσα Μαρία Αντουανέττα σχολίασε: «Η αδελφή μου η Ελισάβετ είναι ένα γοητευτικό παιδί που έχει νοημοσύνη, και πολύ χάρις. Έδειξε το μεγαλύτερο συναίσθημα, πράγμα πολύ σπάνιο για την ηλικία της, όταν αποχωρίστηκε από την αδελφή της. Το φτωχό κοριτσάκι ήταν απελπισμένο και καθώς η υγεία της ήταν πολύ ευαίσθητη αρρώστησε και έπαθε μια σοβαρή νευρική κρίση. Δείχνει με την ευκαιρία της αναχώρησης της αδελφής της και σε αρκετές άλλες περιπτώσεις μια γοητευτική καλή αίσθηση και ευαισθησία. Όταν κάποιος έχει τέτοιο σωστό συναίσθημα όταν είναι έντεκα ετών, είναι πολύ ευχάριστο... Η καημένη θα φύγει ίσως σε δύο χρόνια. Λυπάμαι που θα πρέπει να πάει μέχρι την Πορτογαλία, αλλά θα είναι πιο ευτυχισμένη αν να πάει τόσο νέα, καθώς θα αισθανθεί τη διαφορά μεταξύ των δύο χωρών λιγότερο. Μπορεί ο Θεός να ικανοποιήσει το γεγονός ότι η ευαισθησία της δεν θα την κάνει δυστυχισμένη».[10]
Ο πρώτος πιθανός μνηστήρας ήταν ο Ιωσήφ της Βραζιλίας. Δεν διατύπωσε αντιρρήσεις για τις διαπραγματεύσεις, αλλά αναφέρθηκε ότι ανακουφίστηκε από τη διακοπή των διαπραγματεύσεων[10].
Ο δεύτερος πιθανός μνηστήρας ήταν ο μελλοντικός Βίκτωρ Εμμανουήλ Α΄ της Σαρδηνίας, αδελφός του συζύγου της αδελφής της, Κλοτίλδης. Ωστόσο, το γαλλικό βασίλειο δεν έκρινε σκόπιμο τον γάμο μιας Γαλλίδας πριγκίπισσας με έναν πρίγκιπα με κατώτερη θέση από εκείνον ενός μονάρχη ή ενός κληρονόμου σε θρόνο και, ως εκ τούτου, ο γάμος απορρίφθηκε για το θέμα της θέσης.[12]
Τέλος, προτάθηκε ένας γάμος μεταξύ της Ελισάβετ και του Αυτοκράτορα Ιωσήφ Β΄, ο οποίος είχε μια καλή εντύπωση γι' αυτήν από την επίσκεψή του στη Γαλλία το προηγούμενο έτος και σχολίασε ότι τον προσέλκυσε η «ζωντάνια της, η διανόηση και ο ευχάριστος χαρακτήρας της».[10] Ωστόσο, θεωρήθηκε ότι μια συμμαχία μεταξύ Γαλλίας και Αυστρίας ήταν αντίθετη προς τα συμφέροντα της Γαλλίας και το 1783 τα σχέδια τελικά σταμάτησαν και δεν έγιναν άλλες προτάσεις γάμου[12]. Η ίδια η Ελισάβετ δεν ήταν δυσαρεστημένη να παραμείνει ανύπαντρη, όπως θα έπρεπε να είναι ένας ξένος πρίγκιπας, ο οποίος θα την αναγκάσει να φύγει από τη Γαλλία: «Μπορώ να παντρευτώ μόνο τον γιο ενός βασιλιά και ο γιος του βασιλιά πρέπει να βασιλεύει κατά τη βασιλεία του πατέρα του. Δεν θα είμαι πλέον Γαλλίδα. Δεν θέλω να πάψω να είμαι. Είναι πολύ καλύτερα να μείνω εδώ στους πρόποδες του θρόνου του αδελφού μου από το να ανέβω αλλού».[10]
Η κυρία Ελισάβετ δεν έπαιξε ρόλο πριν από την επανάσταση. Θεωρούσε ότι το βασίλειο είναι παρακμιακό και απειλούσε την ηθική της ευημερία και παρέστη στο δικαστήριο μόνο όταν η παρουσία της ήταν απολύτως απαραίτητη ή όταν της ζητήθηκε ρητά από τον βασιλιά ή τη βασίλισσα[10]. Ασχολήθηκε με τη σχολή του Σαιντ-Κυρ και συχνά επισκεπτόταν τη θεία της, Λουίζα, στο Μοναστήρι των Καρμελιτών του Αγίου Διονυσίου. Ο Bασιλιάς, ο οποίος ανησυχούσε ότι θα γινόταν μοναχή, είπε κάποτε: «Ζητώ μονάχα να πηγαίνετε να δείτε τη θεία σας, με την προϋπόθεση ότι δεν θα ακολουθήσετε το παράδειγμά της: Ελισάβετ, σε χρειάζομαι»[10]. Πιστή οπαδός της απόλυτης μοναρχίας, η Ελισάβετ έτρεφε μεγάλο σεβασμό για τη θέση του μεγαλύτερου αδελφού της ως βασιλιά και θεωρούσε ότι ήταν καθήκον της να στέκεται δίπλα του.[10]
Επανάσταση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Ελισάβετ και ο αδελφός της, Κάρολος Φίλιππος, Δούκας του Αρτουά, ήταν οι πιο επίμονοι συντηρητικοί της βασιλικής οικογένειας. Σε αντίθεση με τον Κάρολο, ο οποίος, με εντολή του βασιλιά, έφυγε από τη Γαλλία στις 17 Ιουλίου 1789, τρεις ημέρες μετά την εκτόξευση της Βαστίλης[13], η Ελισάβετ αρνήθηκε να μεταναστεύσει όταν κατέστη σαφής η σοβαρότητα των γεγονότων που έθεσε η Γαλλική Επανάσταση.
Σε αντίθεση με τη βασίλισσα, η Ελισάβετ είχε καλή φήμη στο κοινό και αναφερόταν ως "Αγία Γενεβιέβη του Κεραμεικού" από τις γυναίκες της αγοράς του Las Halles.[10] Τον Φεβρουάριο του 1791, επέλεξε να μην μεταναστεύσει μαζί με τις αδελφές Αδελαΐδα και Βικτωρία. Σχολίασε με μια επιστολή: "Οι άνθρωποι παραξενεύτηκαν όταν δεν έκανα όπως έκαναν οι θείες μου. Δεν πίστευα ότι το καθήκον μου με κάλεσε να κάνω αυτό το βήμα, και πιστεύω ότι ποτέ δεν θα είμαι σε θέση να προδώσω το καθήκον μου ούτε τη θρησκεία μου, ούτε την αγάπη μου για εκείνους για τους οποίους θα έδινα τα πάντα για να ζήσουν".[10]
Στις 20 Φεβρουαρίου 1792, η Ελισάβετ συνόδευσε τη βασίλισσα στο ιταλικό θέατρο, το οποίο αναφέρεται ως η τελευταία φορά που η βασίλισσα έκανε μια τέτοια επίσκεψη και χειροκροτήθηκε δημόσια[10].
Μετά τη διαδήλωση της 20ής Ιουνίου, η Ελισάβετ καθώς και ο βασιλιάς φέρεται να ήταν απελπισμένοι για το μέλλον, αλλά συνέχισε να ενεργεί ως πολιτική σύμβουλος του Βασιλιά. Η Κυρία ντε Λαζ ντε Βολούντ περιέγραψε την κατάστασή της εκείνη την περίοδο: "Ξοδεύει τις ημέρες της στην προσευχή και καταβροχθίζοντας τα καλύτερα βιβλία για την κατάστασή μας. Είναι γεμάτη από ευγενή και γενναιόδωρα συναισθήματα: η ασέβειά της αλλάζει σε σταθερότητα όταν πρόκειται να μιλήσει στον βασιλιά και να τον ενημερώσει για την κατάσταση των πραγμάτων".[10]
Η βασιλική οικογένεια προειδοποιήθηκε ότι θα υπάρξει επίθεση στο παλάτι και οι ευγενείς συγκεντρώθηκαν εκεί για να υπερασπιστούν τη βασιλική οικογένεια στις 9 Αυγούστου. Την επόμενη μέρα, περιμένοντας την επίθεση, η βασίλισσα, συνοδευόμενη από τα παιδιά της, την Ελισάβετ και την Πριγκίπισσα ντε Λαμπάλ, πήγε στο παλάτι για να ενθαρρύνει τους υπερασπιστές και στη συνέχεια ακολούθησε τον βασιλιά όταν έλεγξε τους φρουρούς στο εσωτερικό του παλατιού, όμως δεν τον συνόδευαν όταν επισκέφτηκε τους φρουρούς που είχαν αναρτηθεί έξω από το παλάτι.[10]
Στις 10 Αυγούστου 1792, όταν οι αντάρτες επιτέθηκαν στο παλάτι, ο Bασιλιάς και η Bασίλισσα πληροφορήθηκαν από τον Roederer να εγκαταλείψουν το παλάτι και να αναζητήσουν καταφύγιο στη Νομοθετική Συνέλευση για τη δική τους ασφάλεια, καθώς θα ήταν αδύνατο να υπερασπιστούν το παλάτι. Όταν το άκουσε αυτό, η Ελισάβετ ρώτησε: "Κύριε Roederer, θα παλέψετε για τις ζωές του βασιλιά και της βασίλισσας;" "Κυρία," ήταν η απάντησή του, "απαντούμε γι' αυτό ότι θα πεθάνουμε δίπλα τους, αυτό είναι το μόνο που μπορούμε να εγγυηθούμε".[10] Η βασιλική οικογένεια, συμπεριλαμβανομένης της Ελισάβετ, έφυγε από το παλάτι για να βρει καταφύγιο στην Εθνική Συνέλευση. Ο Μ. De la Rochefoucauld τους περιέγραψε: «Βρισκόμουν στον κήπο, αρκετά κοντά για να προσφέρω το χέρι μου στην πριγκίπισσα ντε Λαμπάλ, που ήταν η πιο απογοητευμένη και φοβισμένη. Το πήρε. Ο βασιλιάς περπατούσε όρθιος...η βασίλισσα έκλαιγε. Ο Δελφίνος δεν ήταν πολύ φοβισμένος. Η κυρία Ελισάβετ ήταν ήρεμη και παραιτημένη, η θρησκεία την ενέπνευσε...Η μικρή Κυρία έκλαιγε σιγανά. Η πριγκίπισσα ντε Λαμπάλ μου είπε: «Ποτέ δεν θα επιστρέψουμε στο Château».[11] Όταν η Ελισάβετ είδε το πλήθος, είπε: «Όλοι αυτοί οι άνθρωποι παραπλανώνται, επιθυμώ τη μεταστροφή τους, αλλά όχι την τιμωρία τους».[10]
Η Ελισάβετ χαρακτηρίστηκε ως ήρεμη στη συνέλευση, όπου παρακολούθησε, αργότερα μέσα στην ημέρα, την εκθρόνιση του αδελφού της. Ακολούθησε την οικογένεια από εκεί στα Feuillants, όπου κατέλαβε το 4ο δωμάτιο με τον ανιψιό της, την Τουρζέλ και τη Λαμπάλ. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ελισάβετ πέρασε τη νύχτα ξύπνια προσευχόμενη. Η οικογένεια μεταφέρθηκε στον Πύργο του Ναού τρεις μέρες αργότερα. Πριν εγκαταλείψει τους Feuillants, η Ελισάβετ είπε στην Πωλίν ντε Τουρζέλ: «Αγαπητή Παυλίνα, γνωρίζουμε τη διακριτική σου ευχέρεια και την προσκόλλησή σου σ' εμάς...Έχω μια επιστολή ύψιστης σημασίας από την οποία θέλω να απαλλαγώ πριν αποχωρήσω από εδώ. Βοήθησέ με να την εξαφανίσω».[10] Έσχισαν μια επιστολή οκτώ σελίδων, αλλά πήρε πολύ καιρό μέχρι η Πωλίν να καταστρέψει τις σελίδες γι' αυτήν.[10]
Μετά την εκτέλεση του πρώην βασιλιά στις 21 Ιανουαρίου 1793 και την απομάκρυνση του ανιψιού της, του νεαρού Λουδοβίκου ΙΖ΄, από την υπόλοιπη οικογένεια στις 3 Ιουλίου, η Ελισάβετ έμεινε με τη Μαρία Αντουανέττα και τη Μαρία Θηρεσία Καρλόττα, στο διαμερίσματά τους στον Πύργο. Όταν η πρώην βασίλισσα μεταφέρθηκε στην Conciergerie, στις 2 Αυγούστου 1793, τόσο η Ελισάβετ όσο και η ανιψιά της ζήτησαν ανεπιτυχώς να την ακολουθήσουν. Αρχικά όμως διατηρούσαν επαφή με τη Μαρία Αντουανέττα μέσω του υπηρέτη Χιου, ο οποίος γνώριζε την κυρία Ρίτσαρντ στην Conciergerie.[10]
Η Μαρία Αντουανέτα εκτελέστηκε στις 16 Οκτωβρίου. Η τελευταία επιστολή της, η οποία γράφτηκε στις πρωινές ώρες της ημέρας της εκτέλεσης, απευθυνόταν στην Ελισάβετ, αλλά ποτέ δεν έφτασε. Κατά τη διάρκεια της δίκης εναντίον της Μαρίας Αντουανέττας, κατηγορήθηκε για κακοποίηση του γιου της, κατηγορίες που ο γιος της φάνηκε να επιβεβαιώνει όταν αμφισβητήθηκαν και οι οποίες απευθύνονταν επίσης κατά της Ελισάβετ. Η Μαρία Αντουανέττα ζήτησε από την Ελισάβετ να συγχωρήσει τον γιο της: «Πρέπει να σας μιλήσω για κάτι πολύ οδυνηρό στην καρδιά μου. Ξέρω πόσο αυτό το παιδί πρέπει να σας έχει πληγώσει...Συγχωρήστε τον, αγαπητή αδελφή μου...Σκεφτείτε την ηλικία του και πόσο εύκολο είναι για ένα παιδί να λέει αυτό που θέλει και δεν καταλαβαίνει καν».[10]
Η Ελισάβετ και η Μαρία Θηρεσία κρατήθηκαν σε άγνοια του θανάτου της Μαρίας Αντουανέττας. Στις 21 Σεπτεμβρίου, στερήθηκαν το προνόμιο να έχουν υπηρέτες και, συνεπώς, δεν μπορούσαν πια να επικοινωνούν με τον έξω κόσμο μέσω μυστικών επιστολών.[10] Η Ελισάβετ επικεντρώθηκε στην ανιψιά της, παρηγορώντας την με θρησκευτικές δηλώσεις του μαρτυρίου ενώ επίσης απέτυχε να διαμαρτυρηθεί για τη θεραπεία του ανιψιού της.[10] Η Μαρία Θηρεσία έγραψε αργότερα για αυτήν: «Αισθάνομαι ότι έχω τη φύση της...με φρόντισε σαν να ήμουν κόρη της και εγώ την τίμησα σαν να ήταν η δεύτερη μητέρα μου».[14]
Δίκη και εκτέλεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Ελισάβετ δεν θεωρήθηκε επικίνδυνη από τον Ροβεσπιέρο και η αρχική πρόθεση ήταν να την εξορίσει από τη Γαλλία.[15] Στην 1 Αυγούστου του 1793, που δήλωσε για την απομάκρυνση και τη δίκη της Μαρίας Αντουανέττας, αναφέρθηκε επίσης ότι η Ελισάβετ δεν πρέπει να δικαστεί αλλά να εξοριστεί: "Όλα τα μέλη της οικογένειας Καπέτου θα εξοριστούν από το έδαφος της Δημοκρατίας, με εξαίρεση τα παιδιά του Λουδοβίκου Καπέτου και τα μέλη της οικογένειας που υπάγονται στη δικαιοδοσία του νόμου. Η Ελισάβετ Καπέτου δεν μπορεί να εξοριστεί παρά μόνο μετά τη δίκη της Μαρίας Αντουανέττας"[10]. Παρόλο που ο Ροβεσπιέρος ήθελε να αποφύγει μια τέτοια «ακατανόητη σκληρότητα» (να εκτελεστεί η Ελισάβετ), το πολιτικό κλίμα ήταν τέτοιο ώστε «έκρυψε τη σκέψη του να αναβληθεί με λόγια προσβολής». Δεν τόλμησε να ισχυριστεί ότι ήταν αθώα και την αποκαλούσε «αποτρόπαια αδερφή του Καπέτου».[10]
Στις 9 Μαΐου του 1794, η Ελισάβετ μεταφέρθηκε στην Conciergerie και προσήχθη ενώπιον του Επαναστατικού Δικαστηρίου. Κατά τη διάρκεια της δίκης της, απάντησε, όταν της απευθύνθηκαν ως «η αδελφή του τυράννου»: "Αν ο αδερφός μου ήταν όπως τον αποκαλείτε, δεν θα ήσαστε εκεί που είστε, ούτε εγώ εδώ που είμαι". Καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε την επόμενη μέρα.[16]
Η κυρία Ελισάβετ εκτελέστηκε μαζί με 23 άλλους άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι είχαν δικαστεί και καταδικαστεί ταυτόχρονα με αυτήν. Στους πρόποδες της γκιλοτίνας, δύο από τις γυναίκες που θα εκτελούνταν επίσης, ζήτησαν να τη φιλήσουν πριν από την εκτέλεσή τους. Η Ελισάβετ το έπραξε ευχαρίστως και στη συνέχεια αναγκάστηκε από τους εκτελεστές να παραμείνει στο κάρο και να παρακολουθήσει τους υπόλοιπους που εκτελέστηκαν, προτού εκτελεστεί και η ίδια.[14] Ενώ ήταν στραμμένη στο διοικητικό συμβούλιο, το σάλι της έπεσε, εκθέτοντας τους ώμους της, και φώναξε στον εκτελεστή "Au nom de votre mère, monsieur, couvrez-moi". (Στο όνομα της μητέρας σας, κύριε, καλύψτε με).[17]
Το σώμα της θάφτηκε σε κοινό τάφο στο νεκροταφείο Ερνάνης στο Παρίσι.[18] Αργότερα, τα οστά της τοποθετήθηκαν στις Κατακόμβες του Παρισιού. Ένα μενταγιόν την αντιπροσωπεύει στο Βασιλικό Νεκροταφείο του Αγίου Διονυσίου.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Elizabeth of France» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2014.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Elizabeth-of-France. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage. p10315.htm#i103146. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. ola2017938139. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2022.
- ↑ Achaintre, Nicolas Louis, Histoire généalogique et chronologique de la maison royale de Bourbon, Vol. 2, (Rue de l'École de Médecine, 1824), 168.
- ↑ Diderot & d'Alembert Encyclopédie méthodique: Jurisprudence, Paris, 1786, p. 159
- ↑ "1794". faithweb.com. Retrieved 10 May 2017.
- ↑ "Bienvenue sur le site de la paroisse Sainte-Élisabeth-de-Hongrie". sainteelisabethdehongrie.com. Retrieved 10 May 2017.
- ↑ Évelyne Lever, Louis XVI, Librairie Arthème Fayard, Paris (1985), p. 43
- ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 10,19 10,20 10,21 10,22 10,23 10,24 10,25 10,26 Maxwell-Scott, Mary Monica, Madame Elizabeth de France, 1764-1794, London : E. Arnold, 1908
- ↑ 11,0 11,1 Hardy, B. C. (Blanche Christabel), The Princesse de Lamballe; a biography, 1908, Project Gutenberg
- ↑ 12,0 12,1 Princess of France Elisabeth, Elisabeth The Life and Letters of Madame Elisabeth de France, Sister of Louis XVI, Versailles HistoricalSociety, 1899
- ↑ Castelot, André, Charles X, La fin d'un monde, Perrin, Paris, 1988, pp. 79-80, ISBN 2-262-00545-1
- ↑ 14,0 14,1 Nagel, Sophie (2009). Marie-Thérèse: The Fate of Marie Antoinette's Daughter. p. 144.
- ↑ With Barere on the day of Mme Élisabeth's execution: — He had tried to save her, he said to Barère, but Collot had insisted on her death. Thompson, James M. (1988). Robespierre. Oxford: Blackwell Publishers. p. 218. ISBN 0-631-15504-X.
- ↑ Trial and execution (French): de Beauchesne, Alcide-Hyacinthe, La vie de Madame Élisabeth, sœur de Louis XVI, Volume 2, Henri-Plon Éditeur-Imprimeur, Paris, 1870, pp. 199-205, 219-250.
- ↑ Beauchesne, p. 249.
- ↑ de Rochegude, Félix, Promenades dans toutes les rues de Paris, VIIIe arrondissement, Hachette, Paris, 1910, p. 46.