Λυδία

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Λυδία (αποσαφήνιση).

Η Λυδία (ασσυριακά: Luddu, ελληνικά: Λυδία, τουρκικά: Lidya, γαλλικά: Lydie) ήταν ένα αρχαίο βασίλειο στη δυτική και κεντρική Μικρά Ασία που αντιστοιχεί σήμερα σε τρεις τουρκικές επαρχίες: Επαρχία Ουσάκ, Επαρχία Μανίσας και Επαρχία Σμύρνης. Οι κάτοικοί της στην αρχαιότητα ήταν γνωστοί ως Λυδοί και η πρωτεύουσα του βασιλείου ήταν οι Σάρδεις. Η αφετηρία του βασιλείου της Λυδίας τοποθετείται κατά σύμβαση γύρω στο 1200 π.Χ., ενώ περίοδος ιδιαίτερης ακμής ήταν αυτή του τελευταίου ενάμιση αιώνα της ύπαρξής του. Το βασίλειο καταλύθηκε από την Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία το 546 π.Χ. και έμεινε γνωστό ως "Σατραπεία της Λυδίας" ή "Σπαρντ", κατακτήθηκε από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (133 π.Χ.) και έγινε τμήμα της ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας. Τα νομίσματα άρχισαν να παράγονται στη Λυδία γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ. Το ενδώνυμο "Σφαρντ" εμφανίζεται σε δίγλωσσες λίθινες επιγραφές που διασώθηκαν από την εποχή των Αχαιμενιδών. Η "Σατραπεία της Σπαρντ" στην αρχαία περσική γλώσσα ονομαζόταν "Σπάντρα", στην αραμαϊκή γλώσσα "Σάπαρντα" και στην ακκαδική γλώσσα "Σαπαρντού".

Λυδία
1200 π.Χ.–546 π.Χ.
Χώρα	Τουρκία
Γεωγραφική υπαγωγή	Μικρά Ασία
Πρωτεύουσα	Σάρδεις
Ίδρυση	1200 π.Χ.
Γλώσσες	Λυδική γλώσσα
Γεωγραφικές συντεταγμένες	40°0′0″N 30°0′0″E
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Η Λυδία τον 6ο αιώνα π.Χ.

Τα ονόματα αυτά πιθανώς σχετίζονται με το τοπωνύμιο Σάρδεις, το όνομα της πρωτεύουσας που ίδρυσε ο βασιλιάς Γύγης τον 7ο αιώνα π.Χ. Η περιοχή του λυδικού βασιλείου κατά τον 15ο και 14ο αιώνα π.Χ. ήταν, τουλάχιστον εν μέρει, τμήμα του βασιλείου της Άρζαβα, αλλά η λυδική γλώσσα συνήθως δεν κατατάσσεται στη λουβική υποομάδα, η οποία περιλαμβάνει τη λουβική, την καρική και τη λυκιακή γλώσσα. Στην αρχή της βασιλείας του (550 π.Χ.), ο Κροίσος φρόντισε για την κατασκευή του Ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσο, που έγινε σύντομα ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ο Κροίσος ηττήθηκε σε μάχη από τον βασιλιά της Περσίας Κύρο τον Μέγα (546 π.Χ.), η Λυδία έχασε από τότε την αυτονομία της και έγινε περσική σατραπεία.

Χαρακτηριστικά

Σχέσεις με Ετρούσκους

Ο ποταμός Πακτωλός.

O Ηρόδοτος γράφει ότι οι Ετρούσκοι κατάγονταν από τους Λυδούς, αλλά ο ισχυρισμός αυτός αμφισβητείται από τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα. Μία μελέτη μιτοχονδριακού DNA (2013) ευνοεί το συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε σχέση Ετρούσκων και Λυδών πριν από την νεολιθική περίοδo (αν και δεν φαίνεται προς το παρόν εφικτή η εξαγωγή οριστικών συμπερασμάτων για το θέμα αυτό)

Γεωγραφία

Στην αρχαιότητα συνόρευε στα βόρεια με την Μυσία, στα ανατολικά με την Φρυγία και νότια με την Καρία, στα δυτικά εκτεινόταν η Ιωνία με την ιστορική Ιωνική Δωδεκάπολη στην οποία από νωρίς είχε προστεθεί και η Αιολική αποικία Σμύρνη. Το ανατολικό τμήμα που διέρρεε ο Έρμος ονομαζόταν «κατακεκαυμένη» από την ηφαιστειώδη όψη του εδάφους. Τα όρη της Λυδίας ήταν: στα βόρεια το Τήμνο, στο μέσον της χώρας ο Τμώλος με ψηλότερη κορυφή την Τέμψη (2129 μ.) και η Μεσωγίς στα νότια. Μικρότερα όρη ήταν ο Πακτύης με τις παραφυάδες του Πρηώνα και Θώρακα, ο Πάγος, ο Όλυμπος, οι δύο Μαστοί ή Μαστουσία (σημ. τα Δυο αδέλφια). Οι ποταμοί της χώρας ήταν: ο Έρμος με παραπόταμους τον Πακτωλό (τον Χρυσορρόα) και τον Ύλο, ο Κάυστρος ποταμός, και στα νότια ο ποταμός Μαίανδρος. Λίμνες ήταν η Γυγαίη (η νεότερα Καλόη), η Σαλόη, η Τορρηβία, οι Σεληνούσιες και το Πηγάσιο. Κοιλάδες ήταν αυτές του ποταμού Έρμου και του ποταμού Κάυστρου.

Οι Μαίονες

Τα ερείπια του ναού της Αφροδίτης στις Σάρδεις.

Η Λυδική γλώσσα ανήκε σε μια από τις Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες της Ανατολικής οικογένειας, σχετίζεται με την Λουβική και την Χεττιτική γλώσσα. Η σημασία πολλών Λυδικών λέξεων παραμένει σήμερα άγνωστη αλλά είναι κατανοητά τα βασικά της Λυδικής  γραμματικής. Η Λυδική μοιάζει με τις Ανατολικές γλώσσες σε μία σειρά από Μόρια και προθέματα. Πάντως οι Λυδικές λέξεις έχουν υποστεί συγκοπή με αποτέλεσμα συμπλέγματα συμφώνων πολλά των οποίων είναι ασυνήθη για Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, Η Λυδική εξαφανίστηκε τελικά τον 1ο αιώνα π.Χ. Πρώτοι κάτοικοι ήταν οι Χετταίοι, η ανάγνωση Χεττιτικών επιγραφών από τον Έμιλ Φόρερ κατέδειξε ότι όταν τη χώρα κατείχαν οι Χετταίοι (περί το 1400 π.Χ) σ΄ αυτή κατοικούσαν και Έλληνες ηγεμόνες. Το βασίλειο της Λυδίας αναδείχτηκε μετά την κατάρρευση της αυτοκρατορίας των Χετταίων, το πρώτο όνομα της ήταν Μαιονία, ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Β΄.865 , Ε΄.43 και ΙΑ΄.431) αναφέρει τους κατοίκους της Λυδίας ως Μαίονες. Ο Όμηρος καταγράφει την πρωτεύουσα των Μαιόνων με το όνομα Ύδη στην ίδια τοποθεσία με την οποία βρίσκονταν οι Σάρδεις. Ο Ηρόδοτος αργότερα αναφέρει ότι ονομάστηκαν Λυδοί από τον μυθικό βασιλιά Λυδό γυιο του Άτυος (θεότης του κύκλου της θεάς Κυβέλης) που προηγήθηκε της δυναστείας των Ηρακλειδών στην διοίκηση της περιοχής.

Οι Έλληνες στην συνέχεια χρησιμοποίησαν την εθνική ονομασία "Λυδοί" για να περιγράψουν τους κατοίκους της περιοχής. Η Εβραϊκή γλώσσα χρησιμοποιεί τον όρο Λουδοί όπως φαίνεται στο Βιβλίο του Ιερεμία (46.9), ο ιστορικός Ιώσηπος Φλάβιος γράφει ότι προέρχεται από τον Λουδ γυιο του Σημ. Ο Ιππόλυτος Ρώμης διατυπώνει αργότερα (234) ότι οι Λύδιοι κατάγονταν από τον Λουδιείμ, γυιο του Μεστράιμ, οι Λύδιοι τους Βιβλικούς χρόνους ήταν διάσημοι τοξότες. Οι Μαίονες υπήρχαν και σε ιστορικές περιόδους, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος και ο Ιεροκλής ο γραμματικός συγγραφέας του "Συνέκδημου" καταγράφουν την ύπαρξη μίας πόλης κατά μήκος του ποταμού Έρμου με το όνομα "Μαιονία". Η μυθολογία των Λυδίων είναι άγνωστη, όλα τα στοιχεία που γνωρίζουμε για αυτήν προέρχονται από την Ελληνική μυθολογία.

Μυθολογία

Η Λυδική αυτοκρατορία (600 π.Χ.)

Ο μυθικός Τάνταλος ήταν για τους Έλληνες βασιλιάς της Λυδίας, η κόρη του Νιόβη παντρεύτηκε τον Θηβαίο Αμφίονα, ο γάμος αυτός συσχετίζει την Θήβα με την Λυδία. Ο γυιος του Τάνταλου Πέλοπας ίδρυσε την θρυλική δεύτερη βασιλική δυναστεία στις Μυκήνες. Ο συγγραφέας Καρλ Κερένυι γράφει : "Καθώς η Λυκία συνδέεται με την Κρήτη και το πρόσωπο του Πέλοπα του ήρωα της Ολυμπίας συνδέει την Λυδία με την Πελοπόννησο, με τον ίδιο τρόπο ο Βελλεροφόντης συνδέει την Λυκία και την Καρία με το Άργος". Σημειώνεται επίσης η χρήση ως συμβόλου της "λάβρυος" (= διπλός πέλεκυς, σύμβολο και των Μινωιτών). Η Ομφάλη κόρη του ποταμού Ιάρδανου ήταν βασίλισσα της Λυδίας, την υπηρέτησε για κάποιο διάστημα ο Έλληνας ήρωας Ηρακλής σαν τιμωρία, ήταν ντυμένος γυναίκα και έκανε οικιακές εργασίες. Ο Ηρακλής έκανε στην Λυδία μια σειρά από άθλους, σκότωσε τον τυραννικό βασιλιά Συλέα που ανάγκαζε τους περαστικούς να σκάβουν τα αμπέλια του και συνέλαβε τους διάσημους ληστές Κέρκωπες που πήγαν να του κλέψουν τα όπλα την ώρα που κοιμόταν. Επίσης κατέσφαξε το επικίνδυνο φίδι του ποταμού Σαγγάριου και το επεισόδιο εμφανίζεται στον ουρανό στον αστερισμό του Οφιούχου.

Ιστορικές αναφορές για τον Ηρακλή

Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν τουλάχιστον έναν γιυο του Ηρακλή που απέκτησε στην Λυδία με την ίδια την Ομφάλη η με μία σκλάβα. Ο Ηρόδοτος γράφει ότι γυιος του Ηρακλή και της Ομφάλης ήταν ο Αλκαίος, βασιλιάς της Λυδίας και γενάρχης των Ηρακλειδών της Λυδίας που βασίλευσαν στην Λυδία μέχρι την εποχή που πέθανε ο Κανδαύλης (687 π.Χ.). Ο Διόδωρος Σικελιώτης και ο Οβίδιος αναφέρουν το όνομα του γυιου του Ηρακλή στην Λυδία σαν Λάμος. Η Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου καταγράφει το όνομα του γυιου του Ηρακλή σαν Αγέλαος. Ο Παυσανίας τέλος καταγράφει το όνομα του γυιου του Ηρακλή με μία "γυναίκα από την Λυδία" σαν Τυρσηνός.

Οι τρεις βασιλικές δυναστείες που κυβέρνησαν την Λυδία διεκδικούν την καταγωγή τους από τον Ηρακλή, ο Ηρόδοτος γράφει ότι ο γενάρχης τους που ήταν γυιος του Ηρακλή, δεν ήταν απαραίτητα γυιος της Ομφάλης. Ο Ηρόδοτος αναφέρει επίσης ότι οι Ετρούσκοι ήταν άποικοι από την Λυδία, αρχηγός τους ήταν ο Τυρρηνός, αδελφός του Λυδού. Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς είναι αρκετά σκεπτικιστής με την άποψη αυτή επειδή η γλώσσα και ο πολιτισμός των Ετρούσκων δεν είχαν καμία σχέση με τα αντίστοιχα των Λυδών. Οι μετέπειτα ιστορικοί αγνοούν τον Ηρόδοτο που καταγράφει ότι πρώτος Ηρακλείδης βασιλιάς της Λυδίας ήταν ο Άγρων ο Νίνου δισέγγονος του Αλκαίου και ο πρώτος Ηρακλείδης βασιλιάς της Λυδίας, καταγράφουν απ'ευθείας σαν πρώτους βασιλείς τον Αλκαίο, τον Βήλο και τον Νίνο. Ο Στράβων καταγράφει τον Άτυ πατέρα του Λυδού και του Τυρρηνού σαν απόγονο του Ηρακλή και της Ομφάλης. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με όλους τους υπόλοιπους συγγραφείς που καταγράφουν τον Άτυ, τον Λυδό και τον Τυρρηνό ως βασιλείς ή πρίγκιπες της Λυδίας οι οποίοι χρονικά προηγούνται των Ηρακλειδών. Τα αποθέματα σε χρυσό του ποταμού Πακτωλού εκμεταλλεύτηκε ο τελευταίος βασιλιάς της Λυδίας Κροίσος για να γίνει ο πιο πλούσιος βασιλιάς του κόσμου, σύμφωνα με την παράδοση ο ποταμός απέκτησε τον χρυσό όταν ο θρυλικός βασιλιάς της Φρυγίας Μίδας άγγιξε τα νερά του. Ο Ευριπίδης στην τραγωδία του Βάκχαι παρουσιάζει τον Διόνυσο να διεκδικεί την καταγωγή του από την Λυδία ενώ διατηρεί την ανθρώπινη μεταμφίεση .

Νομίσματα

1/3 στατήρα του Αλυάττη Β΄, 620-563 π.Χ.

Χρυσό νόμισμα του βασιλιά Κροίσου.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο οι Λυδοί ήταν οι πρώτοι που έκοψαν νομίσματα από χρυσό και άργυρο και οι πρώτοι που δημιούργησαν καταστήματα με μόνιμη χρήση. Είναι ασαφές ωστόσο αν η αναφορά του Ηροδότου προσδιορίζει ειδικά το χρυσό και το ασήμι ή γενικά όλα τα πολύτιμα μέταλλα αλλά είναι δεδομένο ότι οι Λυδοί είναι οι εφευρέτες των νομισματοκοπείων. Τα πρώτα νομίσματα που έκοψε ο Αλυάττης Β΄ την περίοδο 591 π.Χ. - 560 π.Χ. δεν ήταν ούτε από χρυσό ούτε από ασήμι αλλά με ένα κράμα από ήλεκτρο. Η ημερομηνία που κόπηκαν τα πρώτα νομίσματα στην Λυδία αμφισβητείται, τοποθετείται την περίοδο 700 π.Χ. - 550 π.Χ. πιθανότατα από τον βασιλιά Αλυάττη που απαριθμείται εσφαλμένα σαν Β΄. Τα πρώτα νομίσματα κόπηκαν από ήλεκτρο ένα φυσικό κράμα από χρυσό και άργυρο ενώ οι διάδοχοι του Αλυάττη τροποποίησαν το κράμα των νομισμάτων με προσθήκες χαλκού και αργύρου . Τα πρώτα νομίσματα παγκοσμίως κόπηκαν στη Λυδία και συγκεκριμένα κατά τις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ., επί βασιλείας πιθανώς του Γύγου ήταν δε επεξεργασμένα με τραχύτητα από στατήρες ήλεκτρου και μικρότερα νομίσματα κατά τα σταθμά Βαβυλωνίων και Φοινίκων. Τα παλαιότερα δε αυτών (700-637 π.Χ.) από τη μια όψη είναι άσημα από δε την άλλη φέρουν 3 ή 2 ή 1 έγκοιλα τετράγωνα με κεφαλή αλεπούς ή ελαφιού. Τα μεγαλύτερα από τα νομίσματα ονομάζονται "«τρίτη» του στατήρος" δηλαδή το ένα τρίτο του βάρους του Στατήρος που ζύγιζε 4.7 γραμμάρια, δεν βρέθηκαν νομίσματα ολόκληρου Στατήρος κάτι που σημαίνει ότι στην Λυδία το τρίτον του Στατήρος ισοδυναμούσε με ένα Στατήρα. Τα υπόλοιπα νομίσματα ακολουθούσαν τις υποδιαιρέσεις του Στατήρος ανάλογα με το βάρος τους.

Τα κοπέντα επί Σαδυάττου και Αλυάττου (637-568) φέρουν: το πρώτο επί μιας όψης πρόσθια κεφαλές λέοντος και ταύρου στραμμένες αντίθετα και επί της άλλης τρία έγκοιλα, το δεύτερο επί της μιας όψης κεφαλή λέοντα κείμενο στρέφουσα τη κεφαλή χαίνουσα και επί της άλλης 3 έγκοιλα όπως το προηγούμενο. Το μεγαλύτερο νομισματοκοπείο βρισκόταν στις Σάρδεις, παρήγαγε μεγάλες ποσότητες τρίτων των Στατήρων του λέοντα, έκτων και δωδέκατων, η τεράστια κλίμακα με τις υποδιαιρέσεις του Στατήρα συνεχίστηκε μέχρι το 1/96 του Στατήρα με βάρος 0.15 γραμμάρια. Οι υποδιαιρέσεις των νομισμάτων που είναι μικρότερες από το δωδέκατο του Στατήρα δεν είναι ωστόσο βέβαιο ότι προερχόταν από την Λυδία. Ο Κροίσος (560 π.Χ. - 546 π.Χ.) φημισμένος για τα τεράστια πλούτη του παρήγαγε το πρώτο νόμισμα στον κόσμο σε καθαρό χρυσό, ο Κροίσος κατάργησε τα νομίσματα από ήλεκτρο και έκοψε τα δικά του νομίσματα σε καθαρό χρυσό ή ασήμι.

Τα νομίσματα του Κροίσου φέρουν επί της μίας όψης κεφαλές λέοντα και ταύρου αντιμέτωπους και επί της άλλης έγκοιλο επίμηκες χωρισμένο στο ήμισυ. Αυτά δε βρέθηκαν να είναι Ευβοϊκού και Βαβυλωνιακού κανόνα σταθμών με διάφορες υποδιαιρέσεις στατήρων. Σύντομα μετά την πρώτη εμφάνιση των νομισμάτων αυτών ακολούθησαν κατά τα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. και τα πρώτα Ελληνικά νομίσματα, ιδιαίτερα οι ενεπίγραφοι Στατήρες του Φάνη οι οποίοι πιθανώς σχετίζονταν με την Έφεσο. Τα πρώτα μικρά ασημένια νομίσματα κόπηκαν στην Κύμη Αιολίδας από την βασίλισσα Ερμοδίκη Β΄, στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. η νομισματοκοπεία μεταφέρθηκε στην Ιωνία.

Ιστορία

Ηρακλείδες

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο η Λυδία κυβερνήθηκε από τρεις βασιλικές δυναστείες από την 2η χιλιετία π.Χ. μέχρι το 546 π.Χ., η πρώτη και η δεύτερη δυναστεία ήταν μυθικές, η τρίτη ήταν ιστορική. Ο Ηρόδοτος καταγράφει τρεις Μαίονες βασιλείς : ο Μάνης της Λυδίας, ο γυιος του Άτυος της Λυδίας και ο εγγονός του Λυδός. Ο Λυδός έδωσε το όνομα του σε ολόκληρη την χώρα και τον λαό της, τελευταίος απόγονος της δυναστείας ήταν ο Ιάρδανος, ο Ηρακλής υπηρέτησε τον ίδιο και την κόρη του Ομφάλη. Ο Ηρακλής είχε ερωτική σχέση με την ίδια την Ομφάλη ή με μία δούλα από τα ανάκτορα. Καρπός αυτής της σχέσεως ηταν ο Αλκαίος, ο πρώτος Ηρακλείδης βασιλιάς της Λυδίας. Ο Ηρόδοτος γράφει ότι οι Ηρακλείδες βασίλευσαν στην Λυδία για συνολικά 22 γενεές και 505 χρόνια (με αφετηρία περί το 1192 π.Χ.). Ο πρώτος Ηρακλείδης βασιλιάς σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ήταν ο Άγρων δισέγγονος του Αλκαίου. Τον διαδέχτηκαν άλλοι 19 βασιλείς, ο θρόνος μεταβιβαζόταν σταθερά από πατέρα σε γυιο «"παις παρά πατρός εκδεκόμενος την αρχήν"». Τον 8ο αιώνα π.Χ. ο Μύρσης έγινε ο προτελευταίος Ηρακλείδης βασιλιάς της Λυδίας, τον διαδέχτηκε ο γυιος του Κανδαύλης που δολοφονήθηκε με τον γυιο του Μύρση από τον πρώην φίλο του Γύγη, τον διαδέχθηκε ο ίδιος ο Γύγης σαν γενάρχης της τρίτης δυναστείας των Μερμνάδων. Φαίνεται όμως ότι σε όλο το χρονικό διάστημα επί δυναστείας των Ηρακλειδών η Λυδία, όπως ισχυρίζονται πολλοί αλλά δεν έχει αποδειχθεί, διατελούσε υπό επικυριαρχία των Ασσυρίων.

Η δυναστεία των Μερμνάδων

Ο βασιλιάς Κροίσος σε Αττικό αμφορέα.

• Γύγης (Gug[g]u σε κείμενα του Ασσουρμπανιπάλ στην Ακκαδική), κυβέρνησε την περίοδο (687 π.Χ. - 652 π.Χ.). Με την άνοδο του στον θρόνο αρχίζει και η καθαρά ιστορική περίοδος της χώρας. Αφοσιώθηκε έντονα στις προσπάθειες του να κάνει την Λυδία ισχυρή στρατιωτική δύναμη, μετακίνησε την πρωτεύουσα από την Ύδη στις Σάρδεις. Η νέα Δυναστεία των Μερμνάδων επεκτείνει τη κυριαρχία της δυτικά και ακολουθεί η προσάρτηση των ελληνικών παράλιων πόλεων (Έφεσος, Σμύρνη, Φώκαια, Κολοφώνα, Κλαζομενές, Ερυθρές Ιωνίας, Αιγές Αιολίας, Γρύνιο, Μύρρινα, Νότιο, Λέβεδος, Κλάρος, Νέο Τείχος, Τέως, Κύμη, Λάρισα η Αιολίς κ.ά. προς δημιουργία και ναυτικής Λυδικής δύναμης. Το πρόγραμμα της επέκτασης επιβραδύνθηκε επειδή ο Γύγης προσπάθησε να απαλλαγεί από τους Ασσύριους που το κατόρθωσε (652-647 π.Χ.) όταν είχαν αποστατήσει των Ασσυρίων η Ελυμαΐς, η Χαλδαία, η Συρία, και η Παλαιστίνη. Στην συνέχεια ο Γύγης έστρεψε τη προσοχή του στη Αιολίδα και μετά στις Ιωνικές πόλεις επωφελούμενος διαίρεσης και αντιζηλιών και προκειμένου να θέσει και τα Ιερά υπ΄ αυτόν έστειλε πλούσια δώρα στους Δελφούς.

Οι βάρβαροι Κιμμέριοι κυρίευσαν τις περισσότερες Λυδικές πόλεις αλλά δεν μπόρεσαν να κατακτήσουν την πρωτεύουσα Σάρδεις. Ο Γύγης ήταν γυιος του Δάσκυλου που είχε εξοριστεί από τον βασιλιά Κανδαύλη στην Καππαδοκία, όταν ανακλήθηκε από την εξορία προτίμησε να μην επιστρέψει ο ίδιος και να στείλει στην θέση του τον γυιο του. Ο Γύγης πήγε στην Αίγυπτο με Καρικά στρατεύματα και μισθοφόρους από την Ιωνία προκειμένου να βοηθήσει τον βασιλιά Ψαμμήτιχο να ελευθερώσει την χώρα του από τον ζυγό των Ασσυρίων. Η Αγία Γραφή ταυτίζει τον Γύγη της Λυδίας με τον Γωγ βασιλιά της Μαγώγ όπως παρουσιάζεται στην Βίβλο του Ιεζεκιήλ και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη.

• Άρδυς Α΄ της Λυδίας (652 π.Χ. - 603 π.Χ.), γυιος του Γύγη. Ο Άρδυς συνέχισε τον Ιωνικό πόλεμο του πατέρα του, ενώ οι Σμυρναίοι κατάφεραν να εκβάλουν τους Λυδούς η Πριήνη κυριεύθηκε, η Μίλητος κινδύνευσε όταν στη Λυδία και Ιωνία έγινε επιδρομή των Κιμμερίων.
• Σαδυάττης (603 π.Χ. - 591 π.Χ.) γυιος του Άρδυος Α΄. Ο Ηρόδοτος γράφει ότι πολέμησε με τους Μήδους του Κυαξάρη εγγονού του Διηόκη, έδιωξε τους Κιμμέριους από την Ασία, κυρίευσε την Σμύρνη που ιδρύθηκε με αποίκους από την Κολοφώνα και πολέμησε τις πόλεις - κράτη Κλαζομενές και Μίλητο.
• Αλυάττης Β΄ (591 π.Χ. - 560 π.Χ.) γυιος του Σαδυάττη και ο κορυφαίος βασιλιάς στην Λυδία. Όταν οι Μήδοι επιτέθηκαν στην Λυδία οι βασιλείς της Κιλικίας και της Βαβυλώνας με επέμβαση τους όρισαν το σύνορα ανάμεσα στην Λυδία και την Μηδία τον ποταμό Άλυ. Ο Ηρόδοτος γράφει σχετικά με το γεγονός :

"Με την άρνηση του Αλυάττη να υποκύψει στα αιτήματα του Κυαξάρη ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα στους Λυδούς και τους Μήδους που συνεχίστηκε για πέντε χρόνια με πολλές επιτυχίες, οι Λυδοί κέρδισαν πολλές φορές τους Μήδους και οι Μήδοι αντίστοιχα σε άλλες τους Λυδούς".

Η "Μάχη της Έκλειψης" ανάμεσα στον Αλυάττη και τον Κυαξάρη κράτησε πέντε χρόνια, τελείωσε με την Έκλειψη Ηλίου της 28ης Μαΐου 585 π.Χ..

• Κροίσος (560 π.Χ. - 546 π.Χ.) γυιος του Αλυάττη Β΄ και τελευταίος βασιλιάς της Λυδίας, από αυτόν προήλθε η φράση "πλούσιος σαν Κροίσος".

Ο Κροίσος κατάφερε με την κατάληψη των πόλεων Εφέσου και Σμύρνης να καθυποτάξει όλους τους Ίωνες και να ολοκληρώσει το σχέδιο της Δυναστείας των Μερμνάδων. Και ενώ βρισκόταν στην ακμή της δόξας του και η πρωτεύουσα Σάρδεις ήταν εστία ακμαίου εμπορίου, εντευκτήριο σοφών και καλλιτεχνών, επήλθε το τέλος με τη μάταιη και ατυχή συμμαχία με άλλους Ηγεμόνες κατά του Βασιλέως των Περσών Κύρου του Μέγα (συμμαχία στην οποία συμμετείχαν οι Κροίσος της Λυδίας, Άμασις Β' της Αιγύπτου και ο Λαβύνητος της Βαβυλώνας).

Πέρσες

Τοιχογραφία στην Περσέπολη με αντιπροσωπεία Λυδίων.

Ο βασιλιάς Κροίσος πολιόρκησε, κατέλαβε την Περσική πόλη Πτερία στην Καππαδοκία και αιχμαλώτισε τους κατοίκους της. Ο Κύρος σε απάντηση βάδισε εναντίον των Λυδών, νίκησε τους Λυδούς στην "μάχη της Πτερίας" και τους ανάγκασε να οπισθοχωρήσουν στις Σάρδεις, σε λίγους μήνες οι Πέρσες και οι Λυδοί συναντήθηκαν στην "μάχη της Θύμβρας", ο Κύρος ο Μέγας ήταν ο μεγάλης νικητής και κατέλαβε τις Σάρδεις (546 π.Χ.). Η Λυδική αυτοκρατορία έσβησε μετά την ήττα του Κροίσου, την κατάκτηση της χώρας από τους Πέρσες και την καθυπόταξη της Ιωνίας (546 π.Χ.). Έκτοτε η Λυδία, εκτός των παράλιων Ιωνικών πόλεων που μετά τους νικηφόρους πολέμους των Ελλήνων κατά των Περσών είχαν ανακτήσει την ελευθερία τους, αποτελούσε την Περσική Σατραπεία της Λυδίας.

Ελληνιστική περίοδος

Με την εκστρατεία στην Ασία του Μεγάλου Αλεξάνδρου η Λυδία καταλήφθηκε από τη στρατιά του Παρμενίωνα, με ελευθερία αυτοδιοίκησης και καταβολής κάποιας έννομης φορολογίας. Τη περίοδο των Επιγόνων απετέλεσε Σατραπεία του Μακεδονικού κράτους σε διαδοχική εξουσία διαφόρων στρατηγών τελικά περιήλθε στην Δυναστεία των Σελευκιδών, αποσπάσθηκε από τους Ρωμαίους και δόθηκε στους Βασιλείς της Περγάμου (190 π.Χ.). Ίσως κατά την Ελληνιστική περίοδο να ιδρύθηκε η Λυδία Αραβίας από Λυδούς στρατιώτες στην Αραβία. Τελικά μέσω Διαθήκης περιήλθε στους Ρωμαίους μαζί με την Πέργαμο.

Ρωμαϊκή αυτοκρατορία

Λύδιος στρατιώτης στην υπηρεσία του στρατού των Αχαιμενιδών (480 π.Χ.), λεπτομέρεια από τον τάφο του Ξέρξη Α΄.

Όταν οι Ρωμαίοι κυρίευσαν τις Σάρδεις (133 π.Χ.) η Λυδία και τα υπόλοιπα δυτικά κράτη του βασιλείου των Ατταλιδών έγιναν τμήμα της Ρωμαϊκής επαρχίας της Ασίας, μίας πολύ πλούσιας επαρχίας με έναν κυβερνήτη με μεγάλη αξία. Ο χριστιανισμός εισήχθη στην δυτική Μικρά Ασία και τις Ιουδαϊκές επαρχίες πολύ γρήγορα. Η πρώτη γυναίκα που βαπτίστηκε χριστιανή στην Ευρώπη ήταν η Λυδία η Φιλιππησία, μία έμπορος από την Θυάτειρα, βαπτίστηκε στις όχθες του ποταμού Ζυγάκτη μαζί με όλη την οικογένειά της από τον Απόστολο Παύλο (Πράξεις των Αποστόλων, κεφ. 16). Ο χριστιανισμός εξαπλώθηκε ταχύτατα τον 3ο αιώνα μ.χ. με έδρα το Εξαρχάτο της Εφέσου. Με το σύστημα της Τετραρχίας που εφάρμοσε ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός η Λυδία έγινε ξανά αυτόνομη Ρωμαϊκή επαρχία με πρωτεύουσα τις Σάρδεις με 23 πόλεις και με σαφώς μικρότερη έκταση σε σχέση με την προηγούμενη Σατραπεία. Η Λυδία μαζί με την Καρία, την Μυσία, την Λυκία, την Παμφυλία και την Πισιδία όλες στην σημερινή Τουρκία έγιναν τμήμα της Επισκοπής της Ασιανής, ανήκε στην Επαρχότητα του πραιτωρίου μαζί με την Επισκοπή του Πόντου, της Συρίας, της Αιγύπτου και την Διοίκηση Θράκης.

Τελευταία χρόνια

Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος (610–641) δημιούργησε τα Θέματα, η Λυδία εισήχθη στο Θέμα Ανατολικών και αργότερα μετέβη στο Θέμα Θρακησίων. Οι Σελτζούκοι κατέκτησαν το μεγαλύτερο τμήμα της Μικράς Ασίας και δημιούργησαν το Σουλτανάτο του Ρουμ με έδρα το Ικόνιο, η Λυδία παρέμεινε ωστόσο στην Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η Δημοκρατία της Βενετίας κατέκτησε την Κωνσταντινούπολη στην Δ΄ Σταυροφορία και δημιούργησε την Λατινική αυτοκρατορία (1204), η Λυδία ωστόσο εξακολουθούσε πάλι να είναι Βυζαντινό έδαφος μέχρι το 1261 και έγινε η έδρα στην Αυτοκρατορία της Νίκαιας. Η Λυδία κατακτήθηκε από την Οθωμανική αυτοκρατορία (1361), έγινε ένα από τα Τουρκομανικά Εμιράτα, το Εμιράτο του Αϊδινίου, σήμερα είναι τμήμα της Δημοκρατίας της Τουρκίας.

Πόλεις της Λυδίας

Στην εύφορη αυτή χώρα κτίσθηκαν σε διάφορες εποχές των αρχαίων χρόνων πολλές πόλεις εκ των οποίων σπουδαιότερες ήταν: η Ακρασός αρχή του Κάυστρου π., η Ανίκητος αμφιβόλου θέσεως, η Απολλωνίς παρά τα όρια της Μυσίας, το Απόλλωνος Ιερόν, η Αττάλεια, η Αυρηλιόπολις μεταξύ Τράλλεων και Αττάλειας, η Βάγις δεξιά όχθη του Έρμου, η Βρίουλα, το Γόρδιον, η Ιουλία, η Δάλδις, το Διός Ιερόν, η Ερμοκαπηλία, η Ηράκλεια Σιπύλου, τα Θυάτειρα, η Θυεσσός, η Ιεροκαισάρεια, οι Καϋστρανοί, οι Κυλβιανοί, η Μαιονία, η Μαγνησία του Σιπύλου, τα Μάσταυρα, οι Μοστηνοί, η Νάκρασσα, η Νύσσα, οι Σαΐτται, οι Σάρδεις (η αρχαία πρωτεύουσα του Βασιλείου της Λυδίας στους πρόποδες του Τμώλου και στις όχθες του Πακτωλού), η Σίλανδος, τα Τόμαρα, οι Τράλλεις, τα Ύπαιπα, η Υρκανίς Λυδίας, η Φιλαδέλφεια, το Κτίσμα του Άτταλου του Φιλάδελφου κ.ά.

Βλέπε επίσης

• Λυδική γλώσσα
• Λυδικά ονόματα

Σημειώσεις

• Οι Λύδοι ή Λυδοί είναι οι κάτοικοι της αρχαίας Λυδίας.
• Οι Λύδιοι ή Λυδίοι ονομάζονταν επί ρωμαϊκής περιόδου πρόσωπα θεαμάτων όπως χορευτές, μίμοι, ξιφομάχοι, υποκριτές κωμωδιών αλλά και οι συγκροτημένοι πεζή σε προπομπές όπως ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς τους χαρακτηρίζει "προσήβους κόρους στοιχηδόν πορευομένους" που έφεραν περικεφαλαίες δόρατα ξίφη και μεγαλοπρεπείς τηβένους.

Πηγές

• Γάιος Ιούλιος Υγίνος, "Περί Αστρονομίας"
• Ευριπίδης, "Οι τέλεις Ελληνικές τραγωδίες", Τόμος Δ΄
• Ηρόδοτος, Ηροδότου Ιστορίαι, Βιβλίο Α΄ (Κλειώ)
• Στράβων, Γεωγραφικά, Βιβλίο Ε΄
• Στράβων, Γεωγραφικά, Βιβλίο ΙΓ΄
• Γάιος Ιούλιος Υγίνος, "Περί Αστρονομίας"
• Ευριπίδης, "Οι τέλεις Ελληνικές τραγωδίες", Τόμος Δ΄
• Οβίδιος, "Επιστολές ηρωίδων"
• Καρλ Κερένυι, "Οι ήρωες της Ελλάδος" (1959)
• Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Φυσική Ιστορία, Βιβλίο Ε΄
• Bury, J. B.; Meiggs, Russell (1975) [first published 1900]. A History of Greece (Fourth Edition). London: MacMillan Press.
• Herodotus (1975) [first published 1954]. Burn, A. R.; de Sélincourt, Aubrey (eds.). The Histories. London: Penguin Books.
• Rhodes, P.J. A History of the Classical Greek World 478-323 BC. 2nd edition. Chichester: Wiley-Blackwell, 2010
• Tavernier, J. (2007). Iranica in the Achaemenid period (ca. 530–330 B.C.): Lexicon of Old Iranian Proper Names and Loanwords, attested in Non-Iranian Texts. Peeters