BOOKS by Serhan Kemal Saygı
Kurtuluşunun 100.Yıl Dönümünde İzmir, 2023
YILDIZ ALBÜMLERİ'NDE İZMİR, 2018
“Yıldız Sarayı Fotoğraf Albümleri” içerisinde yer alan İzmir ve çevresine ait fotoğraflardan oluş... more “Yıldız Sarayı Fotoğraf Albümleri” içerisinde yer alan İzmir ve çevresine ait fotoğraflardan oluşan bir albüm/kitap projesini hayata geçirmeyi uzun zamandır düşünüyorduk. Bizi bu sürece yönelten temel neden, söz konusu koleksiyondan faydalanılarak İstanbul, Bursa, Edirne, Manisa gibi
kentlere ait albüm/kitapların yayımlanmış olmasına rağmen şimdiye kadar İzmir ile ilgili benzer bir çalışmanın yapılmamış olmasıydı. Bu çalışmanın temel amacı, İzmir'e ilişkin fotoğrafları; arşiv belgeleri, dönemin basın haberleri ve diğer kaynakların ışığında yorumlayarak görüntüler üzerinden bir kent tarihi okuması yapmaktır. Bu nedenle, fotoğrafların altındaki bilgilendirme yazılarından ve fotoğraflardaki çeşitli ayrıntılardan yola çıkarak detaylı bir arşiv araştırması yapılmıştır.
Güzelbahçe Tarihi, 2013
Değerli Güzelbahçeliler ve Güzelbahçe sevdallar, Türkiye'de yerel yönetimler, kurulmaya başlad... more Değerli Güzelbahçeliler ve Güzelbahçe sevdallar, Türkiye'de yerel yönetimler, kurulmaya başladklar Tanzimat döneminden beri seçmenlerine fiziki hizmetler veriyorlar. Çöp toplamak, park yapmak, su götürmek, kanal döşemek, dereleri slah etmek ve yol açmak yasal zorunluluktan ötürü, yerel yönetimlerin bugün de vermekten kaçnamayacağ hizmetlerdir. Ancak teknolojik gelişmenin hzla değiştirdiği bir dünyada, insanmzn çeşitlenip çoğalan taleplerini görmezden gelmek mümkün değil. İnsan odakl siyaset üreten sosyal demokrat bir belediye olarak, yaşadğ doğal ve tarihi çevrenin farkna vararak Güzelbahçe ile bütünleşmek isteyen seçmenlerimizi çok önemsiyoruz. Yerel yönetimlerin bilimsel toplantlar düzenlemek, müzeler açmak, yaynlar yapmak suretiyle kentlerini ulusal ve uluslararas ölçekte tantmak ve seçmenlerinde "kentlilik bilinci ve koruma kültürü" oluşturmak için yarştklar bir süreçte, elinizde tuttuğunuz bu kitapla biz de, önemli bir adm atmş oluyoruz. Yerel tarih yazm ve kent müzeciliği alannda kendini çoktan kantlamş Prof. Dr. Engin Berber ile kendisinin doktora öğrencisi olan Kent Tarihi Araştrmacs Serhan Kemal Sayg, titiz bir çalşma gerçekleştirdiler. İki yldr bin bir emekle topladklar belge, gazete kupürü, fotoğraf, obje ve inceleme eserlerden derleyip ürettikleri bu akademik kitap için kendilerine, Güzelbahçeliler adna yürekten teşekkür ediyorum. Bizlere, geçmişimizi öğrenmeye araclk edecek bir pencere araladlar. Yeri gelmişken, Güzelbahçe Belediyesi olarak köklü tarihimiz ve zengin kültürümüzü tantp gelecek kuşaklara aktaracak başka önemli admlar atacağmz da belirtmek isterim.
II. Meşrutiyet dönemi Meclis-i Mebusan’ı, Türk siyasetini siyasi temsille ve çoğulcu bir anlayışl... more II. Meşrutiyet dönemi Meclis-i Mebusan’ı, Türk siyasetini siyasi temsille ve çoğulcu bir anlayışla tanıştırmıştır.
Osmanlı Devleti'nin farklı şehirlerinden seçilerek gelen mebuslar bir Osmanlı Meclisi oluşturmuştur. Bu çalışmada, II. Meşrutiyet’te
görev yapan İzmir mebuslarının biyografileri ve Meclis-i Mebusan’daki faaliyetleri ele alınmaktadır. Ayrıca, İzmir'de seçim süreçlerinde yaşananlar ve siyasi gelişmeler irdelenmektedir. Arşiv kaynaklarını titizlikle inceleyen çalışma, Osmanlı Devleti’nin siyasi çalkantılarla geçen 10 yıllık zaman dilimine İzmir mebusları özelinde açılan ilk pencere olma iddiasını taşımakta.
ARTICLES by Serhan Kemal Saygı
Kültür ve Turizm Bakanlığı/Atatürk Ansiklopedisi, 2024
II. Meşrutiyet döneminde Aydın ve ilk TBMM’de İzmir milletvekiliği
yapan Hacı Süleyman Efendi, Na... more II. Meşrutiyet döneminde Aydın ve ilk TBMM’de İzmir milletvekiliği
yapan Hacı Süleyman Efendi, Nazilli ve civarında Millî
Mücadele’ye yönelik çalışmalarıyla ve Atatürk’ün “mefkure
arkadaşımız” olarak nitelediği bir siyasetçi ve din görevlisi olarak
bilinmektedir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı/Atatürk Ansiklopedisi, 2024
Reşit Bey, ilk TBMM'de temsil eden sekiz milletvekilinden biridir. Hakkındaki bilgiler son derece... more Reşit Bey, ilk TBMM'de temsil eden sekiz milletvekilinden biridir. Hakkındaki bilgiler son derece sınırlıdır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı/Atatürk Ansiklopedisi, 2024
İlk Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde İzmir'i temsil eden sekiz milletvekilinden biri olan Ali Env... more İlk Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde İzmir'i temsil eden sekiz milletvekilinden biri olan Ali Enver Tekând, Millî Mücadele'ye verdiği desteğin yanı sıra eğitimci kimliği ile bilinmektedir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı/Atatürk Ansiklopedisi, 2024
İlk TBMM'de İzmir milletvekilliği yapan Dr. Mustafa Şevket Bengisu, Cumhuriyet döneminde Ödemiş b... more İlk TBMM'de İzmir milletvekilliği yapan Dr. Mustafa Şevket Bengisu, Cumhuriyet döneminde Ödemiş belediye başkanlığının yanı sıra V. dönem Çanakkale ve VI. Dönem İzmir milletvekilliği görevlerinde bulunmuş doktor, siyasetçi ve devlet adamıdır.
Kurtuluş, 2020
Kurtuluş Dergisi, İzmir'in Kurtuluşu'nun 98. yılına atfen İBB Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müze... more Kurtuluş Dergisi, İzmir'in Kurtuluşu'nun 98. yılına atfen İBB Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi tarafından yayına hazırlanmış olup İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin bedelsiz kültür hizmetidir.
Öz II. Meşrutiyet, Türkiye'de idarenin tarihsel gelişimi bağlamında önemli ilklere ev sahipliği y... more Öz II. Meşrutiyet, Türkiye'de idarenin tarihsel gelişimi bağlamında önemli ilklere ev sahipliği yapmıştır. Anarşinin sınırlarını zorlayan bir özgürlük ortamında filizlenen parlamenter çoğulculuk bu ilklerin başında gelmektedir. Farklı dini ve etnik kökene sahip insanlar mebus olmaya hak kazanarak Osmanlı Meclisi'nde bir araya gelmişler ve devlet idaresinde söz sahibi olmuşlardır. Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan itibaren Anadolu'da varlıklarını sürdüren Museviler de mecliste temsil edilmiştir. Osmanlı Devleti'nin son döneminde İzmir ve Selanik milletvekilliği yapan Nesim Masliyah, hem İttihat ve Terakki'nin hem de Musevi cemaatinin önde gelen şahsiyetlerinden biridir. Asıl mesleği avukatlık olan Masliyah, basın faaliyetlerinde bulunmuş ve çeşitli gazetelerde yazılar yazmıştır. Cumhuriyet döneminde avukatlık mesleğini sürdürmüş; aldığı önemli davalarla adından söz ettirmiştir. Bu makalede, Nesim Masliyah'ın biyografisine, siyasal düşünce dünyasına ve meclisteki faaliyetlerine yer verilmeye çalışılmıştır. Abstract A Jewish Member in the Ottoman Chamber of Deputy: Nesim Masliyah Second Constitutional Era hosted significant breakthroughs due to the historical development of administration in Turkey. Parliament pluralism, forcing the boundaries of anarchy, came up in an era of freedom is at the top of this policy. People of different ethnic backgrounds and religion had the right to become a member of the Ottoman Chamber of Deputy and were closely involved with decisions in the state administration. Since the establishment of the Ottoman Empire, the Jews, sustaining their presence in Anatolia, were also represented in the Chamber of Deputy. In the last period of the Ottoman Empire, Nesim who was the Member of Parliament representing İzmir and Selonica is one of the leading characters both in The Union and Progress and the Jews Community. His main profession solicitorship, Nesim organised activities in the press and wrote articles in various newspapers. During the Republican period he sustained his profession as a lawyer and made a name for himself in the cases he took. In this paper, the biography of Nesim Masliyah, his point of view in politics and his activities in the parliament were evaluated.
İzmir, 16. yüzyıl başlarında küçük bir sahil kasabası görünümünde iken yükselen ticari cazibesi s... more İzmir, 16. yüzyıl başlarında küçük bir sahil kasabası görünümünde iken yükselen ticari cazibesi sayesinde bir çekim merkezine dönüşmüş ve farklı etnik kökenlerden gelerek şehre üşüşenlere ev sahipliği yapmıştır. Ermeniler de 13. yüzyıldan itibaren göçmeye başladıkları bu liman kentinin kayda değer bir gayrimüslim nüfusunu oluşturmaktadır. İzmir'de kendilerine ait mahalleleri, kiliseleri ve okulları olan Ermeniler, Osmanlı'nın siyasi çoğulculuğa açılan son yıllarında ortaya çıkan siyasi temsil fırsatlarını değerlendirmişlerdir. II. Meşrutiyet döneminde yapılan seçimlerde İzmir'den on dört mebus seçilmiştir ve bunların üçü Ermeni kökenlidir. Bu çalışmada Ermeni kökenli İzmir mebuslarının sosyal ve siyasal alandaki faaliyetleri incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca Ermeni tehcirinin İzmir'deki uygulamalarına değinilmiştir.
Papers by Serhan Kemal Saygı
Osmanlı Devleti'nde kitleler siyaseti ve iktidarı gerçek anlamda etkilemeye ve ona ortak olma... more Osmanlı Devleti'nde kitleler siyaseti ve iktidarı gerçek anlamda etkilemeye ve ona ortak olmaya 19. yüzyılın ortalarından itibaren başlamıştır. İktidara iştirak ise II. Meşrutiyet'le mümkün olmuştur. Yüzyıllardan beri süregelen geleneksel egemenlik anlayışı yıkılarak; yerine daha özgürlükçü ve demokratik bir anlayış getirilmeye çalışılmıştır. Yeni Osmanlı meclisinin oluşturulması için yapılan hazırlıklar Meşrutiyet'in ilanından hemen sonra gündeme gelmiştir. İmparatorluğun önemli kentlerinden olan İzmir, Meşrutiyet döneminde siyasi faaliyetlerin yoğunlaştığı bir merkez olarak dikkat çekmektedir. Meşrutiyet döneminde yapılan seçimler İzmir kamuoyunda öncelikli bir gelişme olarak yer tutmaktadır. Mebusların siyasi programlarını gazetelerde yayınlamaları, propaganda faaliyetleri için İzmir ve civarında seçim gezilerine çıkmaları, gazetelere demeçler vermeleri, propaganda çalışmalarında bulunmaları İzmir için daha önce benzeri görülmemiş gelişmelerdi. İzmir'in kozmopolit...
Journal Of History School, 2015
İzmir, 16. yüzyıl başlarında küçük bir sahil kasabası görünümünde iken yükselen ticari cazibesi s... more İzmir, 16. yüzyıl başlarında küçük bir sahil kasabası görünümünde iken yükselen ticari cazibesi sayesinde bir çekim merkezine dönüşmüş ve farklı etnik kökenlerden gelerek şehre üşüşenlere ev sahipliği yapmıştır. Ermeniler de 13. yüzyıldan itibaren göçmeye başladıkları bu liman kentinin kayda değer bir gayrimüslim nüfusunu oluşturmaktadır. İzmir'de kendilerine ait mahalleleri, kiliseleri ve okulları olan Ermeniler, Osmanlı'nın siyasi çoğulculuğa açılan son yıllarında ortaya çıkan siyasi temsil fırsatlarını değerlendirmişlerdir. II. Meşrutiyet döneminde yapılan seçimlerde İzmir'den on dört mebus seçilmiştir ve bunların üçü Ermeni kökenlidir. Bu çalışmada Ermeni kökenli İzmir mebuslarının sosyal ve siyasal alandaki faaliyetleri incelenmeye çalışılmıştır. Ayrıca Ermeni tehcirinin İzmir'deki uygulamalarına değinilmiştir.
Örgütlenme Sürecinde Mübadiller: Sivil Toplum Örgütleri ve Müzeler , 2018
Türkiye’de mübadele konulu ilk akademik çalışma, Mihri Belli’nin 1940 tarihinde Amerika’da yazdığ... more Türkiye’de mübadele konulu ilk akademik çalışma, Mihri Belli’nin 1940 tarihinde Amerika’da yazdığı Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi/Ekonomik Açıdan Bir Bakış adlı doktora tezidir. Bu
çalışmadan neredeyse 40 yıl sonra Kemal Arı tarafından kaleme alınan Büyük Mübadele adlı eser, mübadeyi akademik anlamda tekrar gündeme getirmiştir. Mübadele özelindeki akademik uyanış son yıllarda hem mübadele üzerine yapılmış bilimsel araştırmaların hem de kurulan dernek ve vakıfların sayısında ciddi bir artış meydana getirmiştir. Yerel yönetimlerin desteği ile açılan müze ve anı evleri ise mübadillerin geride bıraktığı kültür öğelerinin sergilenmesinde ve geleceğe aktarılmasında önemli bir işlevi yerine getirmektedir.
Bu çalışmada, mübadillerin örgütlenme süreçleri, mübadele hakkında yapılan bilimsel araştırmalar ve müzecilik faaliyetleri çeşitli yönleriyle değerlendirilmektedir.
ÖZET
İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinden ... more ÖZET
İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinden sonra bu hareketin içerilere doğru yayılmasını önlemek için Batı Anadolu’da milli mücadele birlikleri kurulmuştur. Bu milli mücadele birliklerinin kahramanlarından biri de şehit kaymakam Köprülülü Hamdi Bey’dir. Atatürk’ün Nutuk’ta “Akbaş Kahramanı” olarak andığı kaymakam Hamdi Bey, cesareti, çalışkanlığı ve üstün hizmet anlayışı ile sivrilmiş, vatan borcunu canıyla ödemiş, şehit mülki idarecilerimizdendir.1 Atatürk, Hamdi Bey’i nitelerken kahraman sözcüğünü bilinçli olarak kullanmıştır. Kahraman, malından, gençliğinden, hayallerinden, beklentilerinden, vazgeçerek, ortaya düşüp canıyla bir doğruyu yaşatmaya
çalışan insandır. Yakın tarihimizin bu önemli şahsiyetininhayatını incelediğimiz zaman hem kahramanlık kavramını hem de özel bir dikkat ve heyecanı hak ettiği
gerçektir. 34 yıllık kısacık hayatı renkli ve fırtınalı anılarla doludur. Köprülü Hamdi Bey daha önceleri de bazı kitaplara, makalelere hatta dizi filmlere konu olmuştur. Bu bildiri bu çalışmalara katkı koyması amacıyla hazırlanmıştır.
Teaching Documents by Serhan Kemal Saygı
Izmir Levantines Exhibition Catalog, 2020
Izmir Levantines Exhibition Catalog which is prepared by Izmir City Archieve and Museum (APİKAM)
İzmir Levantenleri Sergisi Kataloğu, 2020
İzmir Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi tarafından 2020 yılı Şubat ayı içerisinde hazırlanan ... more İzmir Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi tarafından 2020 yılı Şubat ayı içerisinde hazırlanan İzmir Levantenleri Sergisi Kataloğu
Uploads
BOOKS by Serhan Kemal Saygı
kentlere ait albüm/kitapların yayımlanmış olmasına rağmen şimdiye kadar İzmir ile ilgili benzer bir çalışmanın yapılmamış olmasıydı. Bu çalışmanın temel amacı, İzmir'e ilişkin fotoğrafları; arşiv belgeleri, dönemin basın haberleri ve diğer kaynakların ışığında yorumlayarak görüntüler üzerinden bir kent tarihi okuması yapmaktır. Bu nedenle, fotoğrafların altındaki bilgilendirme yazılarından ve fotoğraflardaki çeşitli ayrıntılardan yola çıkarak detaylı bir arşiv araştırması yapılmıştır.
Osmanlı Devleti'nin farklı şehirlerinden seçilerek gelen mebuslar bir Osmanlı Meclisi oluşturmuştur. Bu çalışmada, II. Meşrutiyet’te
görev yapan İzmir mebuslarının biyografileri ve Meclis-i Mebusan’daki faaliyetleri ele alınmaktadır. Ayrıca, İzmir'de seçim süreçlerinde yaşananlar ve siyasi gelişmeler irdelenmektedir. Arşiv kaynaklarını titizlikle inceleyen çalışma, Osmanlı Devleti’nin siyasi çalkantılarla geçen 10 yıllık zaman dilimine İzmir mebusları özelinde açılan ilk pencere olma iddiasını taşımakta.
ARTICLES by Serhan Kemal Saygı
yapan Hacı Süleyman Efendi, Nazilli ve civarında Millî
Mücadele’ye yönelik çalışmalarıyla ve Atatürk’ün “mefkure
arkadaşımız” olarak nitelediği bir siyasetçi ve din görevlisi olarak
bilinmektedir.
Papers by Serhan Kemal Saygı
çalışmadan neredeyse 40 yıl sonra Kemal Arı tarafından kaleme alınan Büyük Mübadele adlı eser, mübadeyi akademik anlamda tekrar gündeme getirmiştir. Mübadele özelindeki akademik uyanış son yıllarda hem mübadele üzerine yapılmış bilimsel araştırmaların hem de kurulan dernek ve vakıfların sayısında ciddi bir artış meydana getirmiştir. Yerel yönetimlerin desteği ile açılan müze ve anı evleri ise mübadillerin geride bıraktığı kültür öğelerinin sergilenmesinde ve geleceğe aktarılmasında önemli bir işlevi yerine getirmektedir.
Bu çalışmada, mübadillerin örgütlenme süreçleri, mübadele hakkında yapılan bilimsel araştırmalar ve müzecilik faaliyetleri çeşitli yönleriyle değerlendirilmektedir.
İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinden sonra bu hareketin içerilere doğru yayılmasını önlemek için Batı Anadolu’da milli mücadele birlikleri kurulmuştur. Bu milli mücadele birliklerinin kahramanlarından biri de şehit kaymakam Köprülülü Hamdi Bey’dir. Atatürk’ün Nutuk’ta “Akbaş Kahramanı” olarak andığı kaymakam Hamdi Bey, cesareti, çalışkanlığı ve üstün hizmet anlayışı ile sivrilmiş, vatan borcunu canıyla ödemiş, şehit mülki idarecilerimizdendir.1 Atatürk, Hamdi Bey’i nitelerken kahraman sözcüğünü bilinçli olarak kullanmıştır. Kahraman, malından, gençliğinden, hayallerinden, beklentilerinden, vazgeçerek, ortaya düşüp canıyla bir doğruyu yaşatmaya
çalışan insandır. Yakın tarihimizin bu önemli şahsiyetininhayatını incelediğimiz zaman hem kahramanlık kavramını hem de özel bir dikkat ve heyecanı hak ettiği
gerçektir. 34 yıllık kısacık hayatı renkli ve fırtınalı anılarla doludur. Köprülü Hamdi Bey daha önceleri de bazı kitaplara, makalelere hatta dizi filmlere konu olmuştur. Bu bildiri bu çalışmalara katkı koyması amacıyla hazırlanmıştır.
Teaching Documents by Serhan Kemal Saygı
kentlere ait albüm/kitapların yayımlanmış olmasına rağmen şimdiye kadar İzmir ile ilgili benzer bir çalışmanın yapılmamış olmasıydı. Bu çalışmanın temel amacı, İzmir'e ilişkin fotoğrafları; arşiv belgeleri, dönemin basın haberleri ve diğer kaynakların ışığında yorumlayarak görüntüler üzerinden bir kent tarihi okuması yapmaktır. Bu nedenle, fotoğrafların altındaki bilgilendirme yazılarından ve fotoğraflardaki çeşitli ayrıntılardan yola çıkarak detaylı bir arşiv araştırması yapılmıştır.
Osmanlı Devleti'nin farklı şehirlerinden seçilerek gelen mebuslar bir Osmanlı Meclisi oluşturmuştur. Bu çalışmada, II. Meşrutiyet’te
görev yapan İzmir mebuslarının biyografileri ve Meclis-i Mebusan’daki faaliyetleri ele alınmaktadır. Ayrıca, İzmir'de seçim süreçlerinde yaşananlar ve siyasi gelişmeler irdelenmektedir. Arşiv kaynaklarını titizlikle inceleyen çalışma, Osmanlı Devleti’nin siyasi çalkantılarla geçen 10 yıllık zaman dilimine İzmir mebusları özelinde açılan ilk pencere olma iddiasını taşımakta.
yapan Hacı Süleyman Efendi, Nazilli ve civarında Millî
Mücadele’ye yönelik çalışmalarıyla ve Atatürk’ün “mefkure
arkadaşımız” olarak nitelediği bir siyasetçi ve din görevlisi olarak
bilinmektedir.
çalışmadan neredeyse 40 yıl sonra Kemal Arı tarafından kaleme alınan Büyük Mübadele adlı eser, mübadeyi akademik anlamda tekrar gündeme getirmiştir. Mübadele özelindeki akademik uyanış son yıllarda hem mübadele üzerine yapılmış bilimsel araştırmaların hem de kurulan dernek ve vakıfların sayısında ciddi bir artış meydana getirmiştir. Yerel yönetimlerin desteği ile açılan müze ve anı evleri ise mübadillerin geride bıraktığı kültür öğelerinin sergilenmesinde ve geleceğe aktarılmasında önemli bir işlevi yerine getirmektedir.
Bu çalışmada, mübadillerin örgütlenme süreçleri, mübadele hakkında yapılan bilimsel araştırmalar ve müzecilik faaliyetleri çeşitli yönleriyle değerlendirilmektedir.
İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinden sonra bu hareketin içerilere doğru yayılmasını önlemek için Batı Anadolu’da milli mücadele birlikleri kurulmuştur. Bu milli mücadele birliklerinin kahramanlarından biri de şehit kaymakam Köprülülü Hamdi Bey’dir. Atatürk’ün Nutuk’ta “Akbaş Kahramanı” olarak andığı kaymakam Hamdi Bey, cesareti, çalışkanlığı ve üstün hizmet anlayışı ile sivrilmiş, vatan borcunu canıyla ödemiş, şehit mülki idarecilerimizdendir.1 Atatürk, Hamdi Bey’i nitelerken kahraman sözcüğünü bilinçli olarak kullanmıştır. Kahraman, malından, gençliğinden, hayallerinden, beklentilerinden, vazgeçerek, ortaya düşüp canıyla bir doğruyu yaşatmaya
çalışan insandır. Yakın tarihimizin bu önemli şahsiyetininhayatını incelediğimiz zaman hem kahramanlık kavramını hem de özel bir dikkat ve heyecanı hak ettiği
gerçektir. 34 yıllık kısacık hayatı renkli ve fırtınalı anılarla doludur. Köprülü Hamdi Bey daha önceleri de bazı kitaplara, makalelere hatta dizi filmlere konu olmuştur. Bu bildiri bu çalışmalara katkı koyması amacıyla hazırlanmıştır.