Qeside

Qeside (قصیده) namê şıiriê ke heqa din u pilê dewleti dero. Qeside Literaturê İran i ra ameyo Anadoliya. Nizamê Qasideyo nuştışi, aa ba ca da...yo u ebe nuştışê Ğazeli eyniyo. Dergiya Qasideyan pêro de 33-99 beyitan ra vırazeno. Namê beyıtê Ğazelio tewr verên rê metlaa, namê beyıtê Ğazelio tewr pey rê meqtaa vaciyeno. Beyıto ke tede namê şaıri esto, beyıto tac vaciyeno. Beyıtê Ğazelio tewr weş rê Beyt el Qasid vaciyeno. Qesidey, qezencê şairan biyo tarix de. Namê qesideyan mewzuyê ke qeside de nusiyeno ra yeno. Qesideyo ke ebe herfa r ra qadino, Qaside-i Raiya vaciyeno, qesideyo ke ebe Su ra qadino, Qaside-i Su vaciyeno. Tarixo Anatoliya de Nedim, Nef'i, Baki, Fuzuli u Ehmed Paşa, tayê nuştekarê qesidey rayê.

Nuştekarê ke qesidey nuştê, leteyê qesidey;

Nesib (teşbib): Leteyê Qesideyo akerdışiyo. Amorê beyitan no lete de xeylê zafo. No lete de heqa mewzuyo esas de nuşte çıniyo. No lete, leteyo de amedebiyayışo (xezirbiyayışo) qeside de. Namê qesideyan, goreyê mewzuyo ke no lete de esto ra daniyeno. Eke nesib heqa wesar dero, Qaside-i Behariyye vaciyeno. Eke nesib heqa zımıstani dero, Qaside-i Şitaiye vaciyeno. Eke nesib heqa roşan dero, Qaside-i ıydiye vaciyeno.

Leteyê Qesidey;

Girizgah: Leteyê Qesideyo ke tede heqa sermewzu de sıftekerdış beno. No lete de tena yew beyıt esto u şaır no beyit de hedefê cı qısey keno.
Methiye: Şaır no lete de heqa kam de nuştenuştış wazıno, belgiya cı ra camerdiya cı ra u keremê cı ra goynayış / methkerdış keno. Eyni zeman de şaır no lete de Allah u peyğember zi meth keno. No lete, serleteyê Qasideyo u no lete de zaf beyiti esto.
Fehriye: Şaır no lete de heqa cı de nuşte nuseno.
Teğezzul: Şaır no lete de miyandê qaside, ğazel nuseno. No lete de hedefê cı zi klişey rê peyniye dayışo.
Dua: Leteyê Qesideo tewr peyo. No lete de şaır kam ra nuşto, heqa ey de dua keno u Allah ra ey rê rındiye u raştiye wazıno.

Turê Qesidey;

Tewhid: Qesideyo ke heqa yewiya Allah dero.
Mınacaet: Qesideyo ke seba Allah rê feryadkerdış nusiyao.
Naet: Qesideyo ke seba Mıhammedi nusiyao.
Methiye: Qesideyo ke tema cı pilê dewleti methkerdışo.
Hıcwiye: Qesideyo ke tema cı pilê dewleti tenkidkerdışo.
Mersiye: Qesideyo ke tede heqa yew keso ke merdo de nuşte esto.
Culusiye: Qesideyo ke seba padişahan nusiyao.

Yew qeside;

Bir cam sun Allah için bir de kase ol mah için -> Tı yew camo seba Allah, wa yew kase bıbo seba menge
Sen bir şeh-i şansın şahenşeh-i devransın -> Tı yew şexo de gırdo, şexınşexo de dewranio
Nef'i kafi dava ko dünya ile gavga ko -> Endi beso Nef'i dawayê cı def ke, ebe dınya qewğa cı def ke.