ЦӀе
ЦӀе — адам (ишттачу меттигехь иза хир йу долара цӀе), сурсат (йохк-эцаран марка йа бренд), ойла йа концепци билгала йоху меттан дакъа, лелайо уьш вовшех къастаярхьама.
ЦӀераш идентификаци йан тарло хӀуманийн классийн йа категорийн, йа билгалчу цхьаъ бен йоцучу хӀуманан, йа цхьаьна билгалъяьккхинчу контекстехь. ЦӀераш лелайо иштта гӀуллакхийн областашкахь, масала, программировани (хийцаме цӀераш, цӀерийн меттигаш) санна.
Цхьаьна билгалчу объектан цӀерах олу долара цӀе, ткъа объектийн классан цӀе йуьйцург — йукъара цӀе. ЦӀера меттана йоккхучух псевдоним олу.
Адаман долара цӀе
[бӀаьра нисйан | нисйан]Винчу хенахь луш йолу цӀе дукха хьолахь цхьаъ хуьлу, амма ширачу заманахь луш хилла масех цӀе а (2 а, сов а). Долара цӀераш хилла даиман а, массо цивилизацехь а. ХӀора къоман уьш йоьзна ю оьздангаллех а, бахамах а. Муьлхха а цхьа цӀе къоман йукъайьала хила деза цхьа билгала оьздангаллин-историн хьолаш.
Адаман цӀе йелла муьлхха а дош, гуонахьарчара тӀеэца доладо цуьнан долара цӀе санна, цундела, муьлхха а дешах цӀе хила тарло.
Цигара схьа, долара цӀе — цхьа стаг билгалавоккхуш, цуьнга дистхила таро хилийтархьама, цунах лаьцна кхечуьнца хабар дийцархьама, цунна шена делла дош.
Долара цӀеран маьӀна адаман дахарехь доккха ду. ХӀора стаг билгала ца ваккхала цӀарца бен, цундела цуьнан дика а, гӀуо гӀуллакхаш гӀара ца довлу цуьнан цӀарца бен.
Долара цӀераш лелийна ца Ӏа бахамехь, йукъара къамелашкахь, амма лелайо тептаршкахь, тайп-тайпанчу официалан хьолашкахь, юридически практикехь, цигахь жима дӀайаздеш гӀалат даккхахь иштта йа вуьшта тӀаьхье дика ца хуьлу. Уьш хила тарло модаца йогӀуш йа йукъаралло тӀе ца оьцуш.
Официалан оьрсийн цӀе кхалгӀа хуьлу: иза хӀоттало цӀерах, ден цӀерах, фамилех, Россехь беха нохчаша а лелайо иштта цӀераш. Лело тарло яцйина кеп, ишттачу меттигехь шина инициалан а, инициалашна а, фамилина йукъахь меттиг юьту. Масала, С.-М. Х. Кадиев, Т. С. Умаева. ЦӀе а, ден цӀе а йоккхуш вистхиларо гойту оьрсашна йукъах гӀиллакх лацар вистхуьлучуьнца, цуьнан лерам бар. Нохчашна йукъахь цхьа Ӏедалан официалан меттигашкахь бен ца лелайо.
Яцйина (гипокористийн) цӀе — цӀеран официалан йоцу кеп, йо доларчу цӀарах тӀе цхьацца суффиксаш тухуш (Мария — Маша — Машка — Маня — Муся, Елена — Лена — Алёна — Алёся — Лёся, Александр — Саня — Саша — Сашура — Шура; Николай — Коля — Колюсик — Ника, Ӏабдул-Маджид – Ӏабдул йа Маджид). ТӀаьхьарчу заманахь иштта цӀераш кхуллу куньяш санна фамилех (Кислов — Кислый, Панов — Пан, Серов – Серый).
ЦӀе (логикехь) — шуьйрачу маьӀнехь кхетош долу цхьа хӀума билгалйоккху мотт гайтар, — материалан объект йоцуш, вайга цӀе тиллалург ерриг а. Логикан систематикехь дукха хьолахь гойту «сенематикан кхо са»: 1) цӀе; 2) цуьнца билгалйоккху хӀума (денотат, йа десигнат).
ЦӀераш лелор
[бӀаьра нисйан | нисйан]ЦӀераш — хааран а, уьйран а оьшу гӀирс. ХӀуманаш а, церан цхьаьнакхетар а билгалдоккхуш, цӀераш мотт боьхку ма-дарра долчу дуьненца.[1]
ЦӀе тиллар — хӀотторан йа дош, фраза ассоциации яр оцун йа кхечун объектан йа субъектан. Иза хила тарло маьрша а, паргӀата а, йа цӀе лелоран областера луьра низам тоьхна.
Йукъарчу меттигашкахь цӀе — иза ша лаьтта хӀума, тера хӀуманаш цхьаьнатохар, хьолаш, йукъаметтигаш билгалъяхаран мотт гайтар ду.[1] масала, «Ленин» дашо билгала доккху цхьа адам — дуьненан пролетариатан цхьа тхьамда; «композитор» дашо билгалйоккху адамийн класс, хӀора а къахьоьгуш волу музыка кхолларехь; «цӀиен» дашо билгаладоккху бесан хьал; «уллера» дашо билгалайоккху хӀуманашна йукъара йукъаметтиг. Иштта метто гойту цӀе хуьлу, нагахь и цхьалхе предложенехь подлежащин йа аламан цӀеран декъехь лелайахь.
Долара а, йукъара а цӀерийн доза цхьаьнаэшшара дац, лелаш ду: йукъара цӀерех атта хуьлу долара цӀераш, куньяш, йа цӀерех а, куньях хуьлу. Масала, долара Казанова цӀерах хилла йукъара цӀе.
Долара цӀе — дош йа дешнийн цхьаьнакхетар билгаладоккху термин, лерина ю хӀума йа хилам цхьаьна тайпана хӀуманех йа хиламех къастош билгалдаккха. Ерриг долара цӀераш доккхачу элпаца яздо (Соьлжа-ГӀала, Африка).[1] Долара цӀераш Ӏамо Ӏилманах ономастика олу.
Йукъара цӀердешнаша гойту цхьаьнакепара хӀумнаш, йукъара, цхьатерра хилар (адам, олхазар, мебель). Долара цӀераш дехьаяла тарло йукъара цӀерашка, ткъа йукъарнаш — доларчарна, масала: Нарцисс (ширагрекийн мифологера хазчу кӀентан цӀе) — нарцисс (зезаг); Бостон гӀала — бостон (тӀергӀан кӀади), бостон (меллаша вальс), бостон (кехатех ловзар); петӀамат (зезаг) — ПетӀамат (цӀе).
ЦӀерийн кепаш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- Литературин маска
- Долара цӀе
- Юьззина цӀе
- Ах цӀе
- Дуьхара цӀе
- Псевдоним
- Яцйина цӀе
- Фамили
- Ден цӀе
- ЦӀеран сий ойурш
- Хьаьрк
- Эпоним
- Дистхиларан кепаш
- Топоним
- Ник
ЦӀераш тайп-тайпанчу оьздангаллашкахь
[бӀаьра нисйан | нисйан]Хьажа кхин а
[бӀаьра нисйан | нисйан]Литература
[бӀаьра нисйан | нисйан]- Груздев Б. И. Имена — их значение в Библии и христианстве // Православная богословская энциклопедия. — СПб.: Издание Петроград. Приложение к духовному журналу «Странник», 1904. — Т. 5. — Стб. 872
- Уваров Н. В. Славное имя - высокая честь: энциклопедия имен, книга для семейного чтения. — М.: Инфра-Инженерия, 2012. — ISBN 978-5-9729-0048-0.
- Васильева Н. В. Поэтика безымянности (по мотивам Милана Кундеры) Архивйина 2009-03-18 — Wayback Machine // Имя: Семантическая аура / Ин-т славяноведения РАН. — М.: Языки славянских культур, 2007, с. 271—288
- Ивин А. А. Логика. Учебник для гуманитарных факультетов. — М.: Фаир-пресс, 2002. — ISBN 5-8183-0045-5.
Комментареш
[бӀаьра нисйан | нисйан]- ↑ 1 2 3 Ивин А. А. Глава 3. ИМЕНА // Логика. Учебник для гуманитарных факультетов. — М.: Фаир-пресс, 2002. — ISBN 5-8183-0045-5.
