Prvi krajiški korpus Vojske Republike Srpske

1. krajiški korpus sa sjedištem u Banjoj Luci je bio najveći korpus Vojske Republike Srpske sa operativnom zonom na području Bosanske krajine i odbrani koridora u Posavini. Infrastrukturu i većinu borbenih sredstava naslijedio je od 5. korpusa JNA nakom povlačenja nekadašnje federalne armije iz Bosne i Hercegovine u maju 1992. godine.

Historija

Na zasijedanju sjednice Narodne skupštine Srpske Republike BiH u Banjoj Luci 12. maja 1992 su donesene odluke o osnivanju odvojene srpske države u Bosni i Hercegovini, osnivanju predsjedništva i srpskim ciljevima u Bosni i Hercegovini. Donesena je i odluka o stvaranju vojske Srpske Republike Bosne i Hercegovine. Kao posljedica te odluke, jedinice JNA koje su tada još bile u Bosni i Hercegovini transformisane su u komande nove vojske, VRS-a. U daljem toku rata zadržane su čvrste veze sa JNA (preimenovanu u Vojsku Jugoslavije). 19. maja 1992., Momir Talić je postao komandant 1. krajiškog korpusa VRS-a koji je zadržao infrastrukturu i borbena sredstva 5. korpusa JNA.

Ratni put 1992-95

Od maja 1992. godine jedinice 1. krajiškog korpusa angažovale su se u vojnim operacijama zauzimanja općina na teritoriji Bosanske krajine i Posavine sa osnovnim strategijskim ciljem spajanjem sa istočnim dijelom BiH pod kontrolom Srba. U junu 1992 godine general Talić, načelnik Štaba Prvog krajiškog korpusa general Boško Kelečević, komandant specijalne jedinice MUP-a RSK general Borivoje Đukić, general Slavko Lisica i tadašnji načelnik Štaba Prve oklopne brigade pukovnik Novica Simić planiraju i pokreću Operaciju koridor - proboj kroz Posavinu i spajanje sa istočnim snagama VRS. Prva faza operacije je počela 14. juna i trajala do spajanja srpskih snaga na potezu Doboj - Derventa. U drugoj fazi oklopne jedinice 1. krajiškog korpusa zauzimaju gradove Derventu (7. juli 1992.), Modriču (10. juli 1992.) i Odžak (13. juli 1992.) i izlaze na rijeku Savu. U trećoj fazi operacije srpske snage zauzimaju 6. septembra 1992. godine Bosanski Brod. Time je 1.KK izašao cijelom dužinom na Savu, izuzimajući hrvatski mostobran u Orašju gdje će linija razdvajanja ostati nepromijenjena do kraja rata. U operaciji "Vrbas 92" borbenim dejstvima korpus zauzima Jajce 29. septembra. Nastavlja borbe početkom 1993 na proširenju koridora u oklini Brčkog. Augusta 1993. korpus djeluje u operaciji "Sadejstvo 93" ,tzv. Strujnom koridoru, proširenju teritorije kopnenoj vezi sa istokom. Od 4. septembra 1994 dejstvuje u operaciji "Breza 94" na Bihać u sadejstvu sa pripadnicima Narodne odbrane Fikreta Abdića. Korpus sredinom 1995 nakon združene akcije Vojske Hrvatske i Armije BiH iz pravca Bihaća našao u teškom položaju i ugroženosti same Banja Luke. Nakon Deytonskog sporazuma korpus prelazi u mirnodopsku formaciju i postaje dio sistema odbrane BiH nastavljajući tradiciju kroz srpski puk OS BiH. Za zasluge u ratu tadašnji predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić odlikovao je 1. krajiški korpus Ordenom Nemanjića.

Ratna organizacija

U periodu od maja do decembra 1992. godine, popunjenost 1. krajiškog korpusa značajno je uvećana mobilizacijom i uključivanjem bivših jedinica teritorijalne odbrane (koje su preimenovane u lake brigade) u sastav korpusa. Pod komandom generala talića u decembru 1992. godine bile su jedinice:

• Štab korpusa
• 16. krajiška motorizovana brigada
• 1. i 2. oklopna brigada
• 43. motorizovana brigada
• 27. motorizovana brigada
• 5. kozaračka laka pješadijska brigada
• 22. laka pješadijska brigada
• 6. sanska laka pješadijska brigada
• 30. laka pješadijska divizija
• 10. krajiška pješadijska divizija (rasformirana krajem 1992.)
• 11. dubička laka pješadijska brigada
• 11. mrkonjićka laka pješadijska brigada
• 1. banjalučka laka pješadijska brigada
• 2. banjalučka laka pješadijska brigada
• 3. banjalučka laka pješadijska brigada
• 4. banjalučka laka pješadijska brigada
• 1. čelinačka laka pješadijska brigada
• 1. laktaška laka pješadijska brigada
• 1. srbačka laka pješadijska brigada
• 1. šipovska laka pješadijska brigada
• 19. donjevakufska laka pješadijska brigada
• 1. gradiška laka pješadijska brigada
• 1. novigradska laka pješadijska brigada
• 1. prnjavorska laka pješadijska brigada
• 1. kotorvaroška laka pješadijska brigada
• 1. kneževska laka pješadijska brigada
• 2. krajiška laka pješadijska brigada
• 1. ozrenska laka pješadijska brigada
• 2. ozrenska laka pješadijska brigada
• 1. trebiška laka pješadijska brigada
• 1. osinjska laka pješadijska brigada
• 1. krnjinska laka pješadijska brigada
• 1. vučjačka laka pješadijska brigada
• 1. teslićka laka pješadijska brigada
• 1. dobojska laka pješadijska brigada
• Samostalna muslimanska jedinica Meša Selimović
• 1. i 9. mješoviti artiljerijski puk
• 1. mješoviti protivoklopni artiljerijski puk
• 1. laki artiljerijski puk protivvazdušne odbrane
• 89. raketna brigada
• 1. i 9. inžinjerijski puk
• 1. pontonirski bataljon
• 1. i 9. bataljon veze
• 1. i 9. bataljon vojne policije
• 1. autobataljon
• 1. sanitetski bataljon
• Poligon i pritvorska jedinica Manjača

Taktičke grupe:

• Taktička grupa 1
• Taktička grupa 2
• Taktička grupa 3
• Taktička grupa 4
• Taktička grupa 5
• Operativna grupa Doboj
• Operativna grupa Prijedor
• Operativna grupa Vlašić
• Grupa lakih brigada Banja Luka.