Historija islama
| Dio serije članaka o |
| islamu |
|---|
 |
Historija islama je historija islamske vjere i njenih sljedbenika muslimana a obuhvata aspekte političkog, socijalnog, ekonomskog i kulturnog razvoja islamske civilizacije. Islam i muslimani su u velikoj mjeri uticali na političku, ekonomsku i vojnu historiju Starog svijeta, posebno Bliskog Istoka, gdje leže njegovi korijeni. Iako se islam pojavio početkom 7. vijeka na području današnje Saudijske Arabije, u gradu Mekki, muslimani vjeruju a na to upućuje i Kur'an da islam nije nastao s islamskim poslanikom Muhammedom već da je to izvorno vjerovanje svih prijašnjih poslanika u islamu poput Isaa, Davuda, Musaa, Ibrahima, Nuha, Adema i drugih.[1][2][3]
Islam je nastao u današnjoj Saudijskoj Arabiji u ranom sedmom vijeku nove ere. Za manje od stotinu godina nakon smrti Muhammeda, islamsko carstvo se prostiralo od Andaluzije (Španija) na zapadu do Inda na istoku. Kasnija carstva kao što su Abasidsko, Fatimidsko, Almoravidsko, Seldžusko, Ajuransko, Adal, Varsagnali Carstvo u Somaliji, Mogulsko Carstvo u Indiji, Safavidsko Carstvo u Perziji i Osmansko Carstvo su bile utjecajne i ugledne sile u svijetu. Islamska civilizacija je izgradila mnogo centara kulture i nauke i proizvela poznate naučnike, astronome, matematičare, doktore i filozofe tokom zlatnog doba Islama. Tehnologija je cvjetala, bilo je ulaganja u ekonomsku infrastrukturu, kao što su sistemi za navodnjavanje i kanali; a važnost čitanja Kur'ana proizvela je relativno visok nivo pismenosti.
U kasnijem periodu, tokom srednjem vijeku, destruktivna Mongolska invazija sa istoka i gubitak stanovništva od strane crne smrti, znatno je oslabila tradicionalno središte islamskog svijeta, koje se prostire od Perzije do Egipta, a Osmansko Carstvo nije bilo u stanju da osvoji veći dio arapskog govornog područja i ponovo stvori islamski svijet moći, mada je bilo u stanju da savlada izazove ranog modernog doba.
Nakon Prvog svjetskog rata, Osmanlijske teritorije su podijeljene na nekoliko zemalja pod uvjetima Ugovora iz Sevresa.
Kasnije, u modernoj historiji (19. i 20. stoljeće), mnoge islamske regije su pale pod utjecaj ili direktnu kontrolu velikih sila. Njihovi napori u sticanju nezavisnosti i izgradnji modernih nacionalnih država tokom posljednja dva stoljeća još uvijek odjekuju svjetskom sadašnjicom kao i pojačani intenzitet sukoba koji su se javljali ili su još aktuelni u regijama kao što su Palestina, Kašmir, Xinjiang, Čečenija, Srednjoafrička Republika, Bosna i Hercegovina i Mjanmar. Naftni bum stabilizirao je arapske države Perzijskog zaliva, čineći ih najvećim svjetskim proizvođačima i izvoznicima nafte, čiji je fokus usmjeren na slobodnu trgovinu i turizam.[4][5]
Hronologija
[uredi | uredi izvor]Sljedeći vremenski grafikon može poslužiti kao grubi vizualni vodič historije islama sa naznačenim halifatima ili carstvima koja su se prostirala tadašnjim većinskim muslimanskim područjima. Vremenska linija obuhvata period od vladavine Pravednog halifata do Prvog svjetskog rata. Obuhvata glavne historijske centre moći i centre kulture, uključujući Arabiju, Mezopotamiju (današnji Irak), Perziju (današnji Iran), Levant (današnja Sirija, Liban, Jordan, Izrael i Palestinu), Egipat, Magreb (sjeverozapad Afrike), El-Andaluz, Transoksijana (Srednja Azija), Hindustan (uključujući sadašnji Pakistan, Sjevernu Indiju i Bangladeš) i Anadoliju (današnja Turska). Prikaz je približan stvarnom stanju u posmatranom periodu jer je vlast nad nekim regijama ponekad bila podijeljena između više različitih centara moći, a vlast tokom dužeg vremenskog perioda (na grafikonu predstavljeno dužim poljima) često je raspodijeljena između nekoliko dinastija. Na primjer, u kasnijim fazama Abasidskog halifata čak su glavnim gradom Bagdada djelotvorno vladale druge dinastije poput Bujida i Seldžuka, dok su Osmanlije, u pojedinim vremenskim intervalima, izvršne ovlasti nad pograničnim dijelovima cartva prepuštale lokalnim autoritetima kao što su dej u Alžiru, beg u Tunisu ili Memluci u Iraku.
Počeci islama
[uredi | uredi izvor]Islam je nastao u kontekstu kasne antike.[6] U predislamskoj Arabiji vladala je politička nestabilnost koja je dovodila u opasnost i trgovačke karavane.[7] Vjerske podjele stanovništva imale su znatan udjel u toj krizi.[8] Judaizam je postao dominantna religija u Kraljevina Himjar, na krajnjem jugu poluostrva, na prostoru današnjeg Jemena u periodu nakon 380, dok se broj kršćana povećao u području Perzijskog zaliva. Osim toga, veliki dio Arabije ostao je politeističan. U glavnom vjerskom i komercijalnom centru živjelo je pleme Kurejš, kojem je pripadao i Muhammed. U Mekki, pleme Kurejš bilo je čuvar Kabe i dominantno pleme u tom gradu u vrijeme pojave islama. Kaba je tada korištena kao važno pagansko svetište. To je dovelo do porasta prihoda Meke zbog mnoštva hodočasnika koje je privlačila. Muhammed je rođen u plemenu Benu Hašim, ogranku Kurejšija.
Kur'an se počeo objavljivati kada se Muhammedu ukazao melek Džibril 610. Historija Kur'ana je počela kada su njegovi ajeti prenešeni Muhammedu. Uspon islama je počeo preseljenjem muslimana, odnosno Hidžrom iz Mekke u Medinu.
Mekansko pleme Kurejš i muslimanska zajednica u Medini 628. potpisali su primirje pod nazivom Sporazum na Hudejbiji, započevši deset godina mira. Rat se vratio kada su Kurejšije i njihovi saveznici, pleme Bekr, napali pleme Khuza, kojje je bilo saveznik muslimana. Muslimani su osvojili Mekku 630, a Muhammed je umro u junu 632. Bitka na Jemami dogodila se u decembru iste godine, između snaga prvog pravednog halife Ebu Bekra i Musejleme, lažnog poslanika.
Pravedni halifat
[uredi | uredi izvor]Pravedni halifat bio je halifat, odnosno islamska država u periodu vladavine pravednih halifa (arapski: rašidun - pravedni), po čemu je država i dobila naziv.
Halifat je nastao 632. smrću Muhammeda i početkom vladavine prvog od četvorice pravednih halifa, Ebu-Bekra. Završetak vladavine posljednjeg pravednog halife Alije smatra se i krajem postojanja Rašidunskog halifata, nakon kojeg nastupa Emevijski halifat. Na vrhuncu svoje moći halifat se prostirao od Arapskog poluostrva i Levanta do Kavkaza na sjeveru i od Tunisa na zapadu do iranske visoravni u srednjoj Aziji na istoku. Površinski gledano, to je bilo dotad najveće carstvo koje je postojalo kroz historiju. Zauzimalo je površinu od 8,4 miliona km2, a u njemu je živjelo približno 21,4 miliona stanovnika.
Za manje od deset godina upravljanja halifatom Omer je proširio teritoriju halifata za približno 2.200.000 km2 te se smatra najmoćnijim halifom u historiji islama.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Esposito, John (1998). Islam: The Straight Path (3rd ed.). Oxford University Press. str. 9, 12. ISBN 978-0-19-511234-4.
- ^ Esposito (2002b), pp. 4–5.
- ^ Peters, F.E. (2003). Islam: A Guide for Jews and Christians. Princeton University Press. str. 9. ISBN 978-0-691-11553-5.
- ^ Sampler & Eigner (2008). Sand to Silicon: Going Global. UAE: Motivate. str. 15. ISBN 9781860632549.
- ^ "International – U.S. Energy Information Administration (EIA)". eia.gov.
- ^ Robinson 2010, str. 9.
- ^ Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. str. 297–99. ISBN 9780195336931.
- ^ Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. str. 302. ISBN 9780195336931.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]