Izvorni kôd stranice Abiogeneza

{{Evolucija|expanded=Prirodna historija}}
[[Datoteka:Stromatolites.jpg|desno|thumb|200px|[[Prekambrij]]ski [[stromatolit]]i u ''Siyeh formacijama'' ([[Purcell supergrupa]]), [[Nacionalni park Glacier]], [[SAD]]<br> U 2002. godini, rad u naučnom časopisu ''[[Nature]]'' predložio je da ove 3,5 milijarde godina stare geološke formacije sadrže fosilizirane [[mikroorganizam|mikrobe]] [[cijanobakterije]]. Ovo je dokaz da su one jedna od najstarijih poznatih oblika života na [[Zemlja|Zemlji]].]]
'''Abiogeneza''' ili '''biopoeza''' je prirodni proces nastanka prvog [[život]]a iz nežive materije kao što su jednostavni [[organski spoj]]evi. Vjeruje se da se abiogeneza desila prije 3,8 do 4,1 milijardi godina, a istraživana je u kombinaciji laboratorijskih eksperimenata i [[genetički kod|genetičkih informacija]] današnjih organizama. Tako je bilo moguće doći do razumnih pretpostavki o tome koji su hemijski procesi doveli do nastanka živih sistema. Abiogeneza se proučava  sa tri glavna aspekta: 
* [[geofizika|geofizički]], 
* [[hemija|hemijski]] i 
* [[biologija|biološki]],<br> a eksperimenti se danas sve češće temelje na pokušaju sinteze sva tri područja.<ref>{{cite journal |last1=Warmflash |first1=David |last2=Warmflash |first2=Benjamin |date=novembar 2005 |title=Did Life Come from Another World? |url=https://archive.org/details/sim_scientific-american_2005-11_293_5/page/64 |journal=[[Scientific American]] |location=Stuttgart |publisher=[[Georg von Holtzbrinck Publishing Group]] |volume=293 |issue=5 |pages=64–71 |doi=10.1038/scientificamerican1105-64 |issn=0036-8733}}</ref><ref>{{harvnb|Yarus|2010|p=47}}</ref><ref>{{cite journal |last=Peretó |first=Juli |year=2005 |title=Controversies on the origin of life, http://www.im.microbios.org/0801/0801023.pdf |format=PDF |journal=[[International Microbiology]] |location=Barcelona |publisher=Spanish Society for Microbiology |volume=8 |issue=1 |pages=23–31 |pmid=15906258 |issn=1139-6709 |access-date=1. 6. 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pnas.org/content/early/2015/10/14/1517557112|title=Potentially biogenic carbon preserved in a 4.1 billion-year-old zircon|author=Elizabeth A. Bell|publisher=|access-date=8. 4. 2016|archive-date=6. 11. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151106224608/http://www.pnas.org/content/early/2015/10/14/1517557112|url-status=dead|archive-date=6. 11. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151106224608/http://www.pnas.org/content/early/2015/10/14/1517557112}}</ref><ref>Davies, Paul (1998): The Fifth Miracle, Search for the origin and meaning of life" 9Penguin</ref>

Postoje mnogi pristupi u istraživanju nastanka [[replikacija DNK|samoreplicirajuće molekule]]. Danas je najprihvaćenija [[hipoteza]] da je život na Zemlji potekao preko [[RNK]] prapočetaka, iako život utemeljen na razmnožavanju RNK možda nije bio prvi koji je postojao. [[Miller-Ureyev eksperiment|Miller-Ureyev]] i slični eksperimenti su pokazali da [[aminokiseline]], koje su osnovni sastojci života, mogu biti sintetizirane iz anorganskih spojeva, u uslovima za koje se pretpostavlja da su slični onima u ranim fazama postojanja planete [[Zemlja]]. Brojni eksperimenti su usredsređeni na to kako je [[kataliza]] u hemijskim sistemima mogla omogućiti nastanak prekursorskih [[molekula]], koje su za samo neophodne za razmnožavanje. Tako složene [[organski spoj|organske molekule]], koje su pronađene u [[Sunčev sistem|Sunčevom sistemu]] i međuzvjezdanom prostoru, mogle su biti početni materijal za razvoj života na Zemlji. Prema hipotezi [[panspermija|panspermije]], mikroskopski život bi mogao postojati širom [[svemir]]a i biti raznošen [[meteorit]]ima, [[asteroid]]ima i ostalim manjim nebeskim tijelima. Pretpostavlja se da je [[biohemija]] života počela odmah nakon [[Veliki prasak|Velikog praska]], prije 13.8 milijardi godina, tokom epohe kada je svemir bio star "samo" 10 do 17 miliona godina.<ref name="Ralser 2014">{{cite journal |last1=Keller |first1=Markus A. |last2=Turchyn |first2=Alexandra V. |last3=Ralser |first3=Markus |date=25. 3. 2014 |title=Non‐enzymatic glycolysis and pentose phosphate pathway‐like reactions in a plausible Archean ocean |journal=[[Molecular Systems Biology]] |location=Heidelberg, Germany |publisher=EMBO Press on behalf of the [[European Molecular Biology Organization]] |volume=10 |issue=725 |doi=10.1002/msb.20145228 |issn=1744-4292 |pmc=4023395 |pmid=24771084}}</ref><ref name="Science 2015">{{cite news |last=Perkins |first=Sid |date=8. 4. 2015 |title=Organic molecules found circling nearby star |url=http://news.sciencemag.org/chemistry/2015/04/organic-molecules-found-circling-nearby-star?rss=1 |work=[[Science (journal)|Science]] |type=News |location=Washington, D.C. |publisher=[[American Association for the Advancement of Science]] |issn=1095-9203 |access-date=2. 6. 2015 |archive-date=13. 1. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220113164315/https://www.science.org/content/article/organic-molecules-found-circling-nearby-star |url-status=dead |archive-date=13. 1. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220113164315/https://www.science.org/content/article/organic-molecules-found-circling-nearby-star }}</ref><ref>{{cite news |last=King |first=Anthony |date=14. 4. 2015 |title=Chemicals formed on meteorites may have started life on Earth, http://www.rsc.org/chemistryworld/2015/04/meteorites-may-have-delivered-chemicals-started-life-earth |work=[[Chemistry World]] |type=News |location=London |publisher=[[Royal Society of Chemistry]] |issn=1473-7604 |access-date=17. 4. 2015}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Saladino |first1=Raffaele |last2=Carota |first2=Eleonora |last3=Botta |first3=Giorgia |last4=Kapralov |first4=Mikhail |last5=Timoshenko |first5=Gennady N. |last6=Rozanov |first6=Alexei Y. |last7=Krasavin |first7=Eugene |last8=Di Mauro |first8=Ernesto |display-authors=3 |date=13. 4. 2015 |title=Meteorite-catalyzed syntheses of nucleosides and of other prebiotic compounds from formamide under proton irradiation |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.]] |location=Washington, D.C. |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=112 |issue=21 |doi=10.1073/pnas.1422225112 |pages=E2746–E2755 |issn=1091-6490 |pmid=25870268}}</ref>

Zemlja je unatoč svemu, jedino mjesto u svemiru za koje se pouzdano zna da je kolijevka [[život]]a. Procjenjuje se da starost Zemlje iznosi oko 4,54 milijardi godina, a najraniji nepobitni dokaz života na njoj potiče od prije 3,5 milijardi godina, iz epohe [[eoarhaik]]a. Pronađeni su fosili [[mikroskop]]skih oblika života u 3,48 milijardi godina starim pješčenjacima Zapadne [[Australija|Australijje]]. Drugi stariji fizički dokazi materija biološkog porijekla jesu [[grafit]]i u 3,7 milijardi godina starim metasedimentnim stijenama, koje  su otkrivene na jugozapadnom dijelu [[Grenland]]a i ''ostaci biotičkog života', koji potiču od prije  4,1 milijardi godina, a nađeni su u starim stijenama Zapadne Australije. Prema jednom od istraživanja. ''Ako se život na Zemlji pojavio relativno brzo ... onda bi mogao biti uobičajen i u svemiru.''

== Rani geofizički uslovi ==
Prema nedavnim istraživanjima, potpomognutim kompjuterskim modelima, složene organske molekule potrebne za život, mogle su nastati u protoplanetarnom disku svemirske prašine koji je obavijao [[Sunce]] prije nastanka Zemlje. [[Kompjuter]]ske analize ukazuju da se isti proces mogao zbiti i oko drugih [[zvijezda]] koje su okružene [[planeta]]ma. Vjeruje se da je Zemlja u doba [[hadij]]a imala sekundarnu [[atmosfera|atmosferu]] stvorenu oslobađanjem [[plin]]ova iz stijena, koje su nastale od velikih planetezimalnih čvrstih objekata, pri  sudarima sa Zemljom. Prvo se smatralo da se Zemljina tadašnja atmosfera sastojala od hidirda –[[metan]]a, [[amonijak]]a i [[voda|vodene pare]], te da se početak života pojavio u takvim uslovima, pogodnim za nastanak [[organski spoj|organskih molekula]]. Prema kasnijim modelima, koji su zasnovani na proučavanju starih [[mineral]]a, u kasnom hadiju, atmosfera se uglavnom sastojala od [[dušik]]a i [[ugljik dioksid]]a, uz manje količine [[ugljik-monoksid]]a, [[vodik]]a i spojeva [[sumpor]]a. Kako je Zemlji nedostajala [[gravitacija]] kojom bi se zadržao molekulski vodik, ta se komponenta vjerojatno brzo izgubila, već tokom hadija, zajedno s nekim drugim prvobitnim inertnim plinovima. [[Otopina]] ugljendioksida (CO2) u vodi je doprinijela da mora budu blago kisela, uz [[pH vrijednost]] oko 5,5. Tadašnja atmosfera se opisuje kao ''gigantska produktivna hemijska laboratorija na otvorenom''.  Bila je slična mješavini plinova koju oslobađaju [[vulkan]]i, a takva se i danas upotrebljava u proučavanju abiotskih hemijskih pojava i procesa. Okeani su se najvjerojatnije pojavili u periodu hadija, oko 200 miliona godina nakon Zemljinog nastanka i to u vrućim uslovima, sa temperaturama od oko 100 °C. A [[pH vrijednost]] je bila, vjeruje se, oko 5,8 i  brzo se povećavala prema neutralnoj. Na to posebno upućuje datiranje 4,404 milijardi godina starih kristala [[cirkon]]a sa planine [[Narryer]] u Zapadnoj Australiji, što ukazuje da su okeani i kontinentalna kora već postojali,  unutar perioda od oko 150 miliona godina nakon nastanka Zemlje. Unatoč vjerovatno povećanoj vulkanskoj aktivnosti i postojanju brojnih manjih [[tektonska ploča|tektonskih ploča]], predloženo je da je prije između 4,4 i 4,3 milijardi godina, Zemlja bila vodena sredina sa veoma malo ili nimalo kontinentalne kore, sa ekstremno turbulentnom [[atmosfera|atmosferom]] i [[hidrosfera|hidrosferom]], koje su bile  izložene jakom [[ultraljubičasto zračenje|ultraljubičastom]] (UV) i kosmičkom zračenju, sa učestalim udarima [[meteor]]a. [[Hadij]]sko okruženje je bilo izuzetno opasno za današnje oblike života. Česti sudari s velikim objektima (promjera i do 500 kilometara) bili bi dovoljni da steriliziraju planetu i dovedu do potpunog [[evaporacija|isparavanja]] današnjih okeana i ostalih vodenih površina unutar nekoliko mjeseci stalnih udara. Za to vrijeme, vrela para bi zajedno s plinovima iz stijena stvarala oblake na visokoj [[nadmorska visina|nadmorskoj visini]], koji bi u potpunosti prekrili planetu. Protokom vremena bi na nižim visinama počele kiše, a visina oblaka bi se postepeno smanjivala tokom idućih 2.000 godina, što bi povratilo okeane na njihovu prvobitnu dubinu, ali tek nakon 3.000 godina poslije udara.

== Najraniji biološki dokazi prisustva života na Zemlji ==
Postojeći dokazi upućuju da je rani život na Zemlji sigurno postojao prije najmanje 3,5 milijardi godina tokom [[eoarhaik]]a. O Tome svjedoče fizički dokazi grafita biološkog porijekla u metasedimentnim stijenama jugozapadnog [[Grenland]]a, čija starost je utvrđena na oko 3,7 milijardi godina prije današnjice, kao i fosili [[mikroorganizam]]a u 3,48 milijardi godina starom pješčenjaku Zapadne Australije. Okeanograf [[Gustaf O. Arrhenius]] pronašao je 3,7 milijardi godina stare dokaze ranog života u stijenama ostrva [[Akilia]], blizu jugozapadnog Grenlanda. Koristeći spektrometrijsku analizu, identifikovao je [[radiougljik|izotope ugljika]], koji su nedvojbeno biološkog porijekla. Na Strelley Poolu, u Pilbarra regiji Zapadne Australije, pronađeni su [[fosil]]ni ostaci života koji upućuju na [[turbelaria|tubularne]] ćelije koje su [[autotrof]]no – [[Fotosinteza|fotosintezom]] oksidirale [[sumpor]], u nedostatku [[kisik]]a. Nedavno su geohemičari sa [[Kalifornijski univerzitet (Los Angeles)|Kalifornijskog univerziteta]] u [[Los Angeles]]u (UCLA) pronašli dokaze da je život vjerojatno postojao na Zemlji prije najmanje 4,1 milijardi godina – 300  miliona godina prije nego što su na to upućivala pretrhodna istraživanja.

U ranijem periodu od nastanka planete Zemlje, između 3,8 i 4,1 milijardu godina, promjene u [[orbita]]ma gigantskih planeta vjerojatno su dovele do teškog bombardovanja [[asteroid]]ima i [[kometa]]ma. Da je život postojao u to vrijeme, udari bi sterilizovali Zemlju. Geološki gledano, hadijska Zemlja je trebala biti daleko aktivnija nego u bilo koje drugo doba svoje prošlosti. Istraživanja meteorita su pokazala da su [[radioaktivni izotopi]], kao što je [[aluminij]]-26 s dužinom poluživota od 7,17×105 godina i [[kalij|kalija-40]], s poluživotom od 1,250×109 godina, pretežno proizveden u [[supernova]]ma, bili daleko češći.
 
Istraživanje Kevina A. Mahera i Davida J. Stevensona pokazalo je da duboko hidrotermno okruženje pruža povoljne uslove za nastanak života, čime se abiogeneza mogla ostvariti vrlo rano, već u periodu između 4,0 do 4,2 milijardi godina prije današnjice. S druge strane, ukoliko se odvijala saamo na površini Zemlje, mogla se najranije desiti u razdoblju od prije 3,7 do 4 milijarde godina.

== Historija ==
== Spontana generacija ==
Hipoteza o "spontanoj generaciji" počiva na stanovištu da se i sada određeni oblici života spontano rađaju iz nežive materije, kao naprimjer, [[muha|muhe]] iz pokvarenog mesa ili [[pčele]] iz cvijeća, što su njene pristalice imenovali [[heterogeneza|heterogenezom]]. Takvo vjerovanje, svoje historijske korijene ima još od [[Aristotel]]ovog učenja i [[Antička Grčka|antičke Grčke]] [[filozofija|filozofije]], a podžavali su ga i zapadni učenjaci sve do 19. stoljeća. Smatralo se da se određeni, kompleksni živi organizmi spontano stvaraju iz raspadajućih organskih sastojaka. Prema [[Aristotel]]u, bila je lahko uočljiva istina da lisne uši dolaze iz rose koja pada na biljke, muhe iz truhle materije, miševi iz prljavog sijena itd. U 17. stoljeću, započeto je provjeravanje takvih i sličnih pretpostavki. Tako je [[1646]]. [[Thomas Browne]] objavio djelo ''Pseudodoxia Epidemica'' u kojem je opovrgavao lažna vjerovanja. Njegov savremenik, [[Alexnder Ross]] pokušao ga je osporiti, uz optužbe da dovodi u pitanje [[razum]], osjetila i iskustvo. U [[1665]]., [[Robert Hooke]] objavljuje prve crteže [[mikroorganizm]]a, a zazim je, [[1676]]., [[Antonie van Leeuwenhoek]] opisao i nacrtao mikroorganizme za koje se danas zna da su bili [[protozoa]] (praživotinje) i [[bakterije]]. Mnogi su tada smatrali da su mikroorganizmi dokaz [[spontana generacija|spontane generacije]] jer su pretpostavljali da su suviše jednostavni za [[spolno razmnožavanje]], a nespolno putem [[mitoza|ćelijske diobe]] još nije bilo poznato. Van Leeuwenhoeka su zaintrigirale tada prihvaćene ideje da muhe spontano nastaju iz truleži, a [[žabe]] iz mulja. Demonstriranjem putem raznih eksperimenata – od otvorene i zatvorene inkubacije mesa do detaljnog proučavanja razmnožavanja [[insekt|insekata]] – do 1680-ih je postao siguran da je ideja o spontanoj generaciji neodrživa.

Prvi poznati eksperimentalni dokaz protiv mogućnosti pojave spontane generacije pojavio se tek kada je [[1668]]. [[Francesco Redi]] pokazao da se u mesu ne pojavljuju crvi ukoliko se muhama onemogući da polažu jajašca na meso. Postepeno se isto potvrdilo za sve testirane više i vidljive organizme. Prva alternativa je bila [[teorija biogeneze]], tj. da svako živo biće nastalo iz već postojećeg živog bića ([[Latinski jezik|latinski]] ''omne vivum ex ovo'' = sve živo iz jajeta). Godine [[1768]]., [[Lazzaro Spallanzani]] je  pokazao da su [[mikrob]]i prisutni u zraku, te se mogu ubiti kuhanjem u ključaloj vodi. Nakon toga, [[1861]]. [[Louis Pasteur]] je u više eksperimenata pokazao nalaz da se organizmi kao što su [[bakterije]] i [[kvasci]] ne pojavljuju spontano u samoj sterilnoj, bogatoj hranljivoj podlozi, već samo onda kada tu dospiju izvana. Zahvaljujući Pasteurovim i ostalim dokazima, do sredine 19. stoljeća, teorija biogeneze je nakupila toliko podrške, da je teorija spontane generacije bila uspješno opovrgnuta.<ref>Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2003): Biologija 1, Svjetlost, Sarajevo, {{ISBN|9958-10-592-6}}.</ref><ref name="Hadžiselimović R. 1986">Hadžiselimović R. (1986): Uvod u teoriju antropogeneze. Svjetlost, Sarajevo, {{ISBN|9958-9344-2-6}}.</ref><ref name="Hadžiselimović R. 1986"/><ref>Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, {{ISBN|9958-9344-2-6}}.</ref>
<ref>Sofradžija A., Berberović Lj., Hadžiselimović R. (2003): Biologija za 2. razred opće gimnazije: 39-41. Svjetlost, Sarajevo, {{ISBN|9958-10-581-0}}.</ref><ref>Berberović Lj., Hadžiselimović R. (1977): Rječnik nauke o evoluciji. Svjetlost, Sarajevo.</ref>

== Porijeklo naziva ''biogeneza'' i ''abiogeneza'' ==
Prvo spominjanje izraza ''biogeneza'' se uobičajeno pripisuje ili Henryju Charltonu Bastianu ili Thomasu Henryju Huxleyju. Bastian ga je upotrijebio oko [[1869]]., u neobjavljenom razgovoru s Johnom Tyndallom, upotrebljavajući ga u značenju ''porijeklo života'' ili ''početak''. Godine [[1870]]., Huxley je u svojstvu ''Britanskog društva za unapređenje nauke'' objavio pismo pod naslovom ''Biogeneza i abiogeneza''. Upotrijebio je naziv biogeneza suprotno od Bastianpoda i uveo pojam abiogeneze za nastanak živoga iz nežive materije. Zbog drugačije upotrebe ovog naziva, Bastian je [[1871]]. u predgovoru svoje knjige uveo novi naziv ''archebiosis'' za proces postanka života, za ono što je prethodno nazivao biogenezom. Međutim, Huxley je uveo naziv abiogeneza, dok je biogeneza koristio samo za nastanak živog od prethodno živog.

== Pasteur i Darwin ==
[[Datoteka:Louis Pasteur en 1857.jpg|Louis Pasteur|alt=Louis Pasteur in 1857|thumb|desno|Pasteur, [[1857]].]]
[[Datoteka:Charles Darwin seated crop.jpg|mini|250px]]
Pasteur je [[1864]]. zabilježio: {{Citat|Nikad se doktrina spontane generacije neće oporaviti od ovog smrtonosnog udarca jednostavnim eksperimentom''.}} Alternativna hipoteza porijekla života bila je nastanak Zemaljskog života negdje drugdje u svemiru. Bernal je to  kritikovao tvrdeći da je ona istovjetna drugim hipotezama zasnovanim na [[Metafizika|metafizičkim]], duhovnim predlošcima i da se svodi na stvaranje [[dizajn]]om, odnosno kreacijom. Po njemu takva bi teorija o porijeklu života bila nenaučna, a  brojni naučnici su život shvatali kao  rezultat neke unutrašnje ''životne sile'' ([[latinski jezik|latinski]] ''vis vitalis'') čiji je posebni pobornik bio Henri Bergson, u kasnom dijelu 19. stoljeća.

Koncept [[evolucija|evolucije]] [[Charles Darwin|Charlesa Darwina]] okončao je eru metafizičkih [[teologija|teoloških]] pretpostavki. U pismu [[Joseph Dalton Hooker|Josephu Daltonu Hookeru]], 1. februara [[1871]]., Darwin se osvrnuo na pitanje porijekla života, uz napomenu da je prvobitna iskra života mogla nastati u malom, toplom [[jezero|jezeru]] koje je bilo bogato raznim solima [[amonijak]]a i [[fosfor]]a u kombinaciji sa [[svjetlost|sasvjetlošću]], [[toplota|toplotom]] i [[elektricitet]]om, što je moglo dovesti do stvaranja [[protein]]skih sastojaka spremnih za daljnji razvoj kompleksnijih promjena. Naveo je i kako bi se danas takva početna materija raspala ili apsorbirala, što se nije moglo desiti u vremenima prije postanka živih bića. Ukratko, istraživanje pojave života ovisno je o umjetnoj proizvodnji [[organski spoj|organskih komponenti]] u sterilnim laboratorijskim uslovima.

== Hipoteza o primordijalnoj supi ==

Sve do [[1924]]., nije bilo novih značajnijih istraživanja ili teorija o porijeklu života. Tada je [[Aleksandar Ivanovič Oparin]] došao do zaključka da [[kisik]] sprečava sintezu određenih organskih sastojaka, a koji su nužni gradivni blokovi za evoluciju života. U knjizi ''Porijeklo života'', Oparin je predložio da se ''spontana generacija života'' (koju je kao hipotezu svojevremeno napadao [[Louis Pasteur]]) jednom uistinu desila, ali je u sadašnjim uslovima nemoguća, jer su se oni iz ranog perioda postojanja Zemlje bitno izmijenili te bi postojeći organizmi odmah konzumirali bilo kakav spontano nastali organizam. Oparin je tvrdio da se prasupa organskih molekula može stvoriti u [[atmosfera|atmosferi]] bez kisika uz pomoć [[sunce|sunčeve svjetlosti]]. Te bi se molekule mogle kombinovati na još složenije načine, sve dok ne bi nastale kapljice [[koacervat]]a. Takve kapljice bi narastale međusobnim spajanjem i razmnožavale se putem fisije u kapljice kćeri, pa tako imale primitivni [[metabolizam]], u kojem bi preživjele strukture koje pridonose integritetu ćelije, a izumrli oni koji nemaju takva svojstva. Mnoge moderne teorije o nastanku života, kao razumno polazište, uzimaju Oparinove ideje.
U nešto zrelijem obliku, [[Robert Shapiro]] je sažeo teoriju primordijalne supe Oparina i J.B.S. Haldanea: 
1.	rana Zemlja je imala hemijski [[redoks|reducirajuću]] [[atmosfera|atmosferu]];
2.	atmosfera je izložena različitim oblicima [[energija|energije]], proizvela jednostavne organske spojeve ([[monomer]]e);
3.	ti su se sastojci nakupili u supi koja je mogla biti rasprostranjena na raznim mjestima (obala, hidrotermalni izvori i sl.).;
4.	tokom daljnjih izmjena u supi su se razvili složeni organski [[polimer]]i i samim tim, [[život]].

Približno istovremeno, Haldane je predložio da su Zemljini prebiotički okeani bili drugačiji od svojih današnjih oblika i da su mogli formirati vruću razrijeđenu supu, u kojoj su mogli nastati [[organski spoj]]evi. Bernal je tu ideju nazvao ''biopoiesis'' ili ''biopoesis'' = proces kojim živa materija evoluira iz samoobnovljivih ali neživih [[molekula]], uz napomenu da se ta biopoeza odvijala kroz veći broj međufaza. 
[[Datoteka:Miller1999 no frame.jpg|160px|mini|Stanley Miller]]
[[Datoteka:Miller-Urey experiment-en.svg|mini|350px|Prikaz Miller-Uryjevog eksperimenta.]]

Jedna od najvažnijih eksperimentalnih podrški teoriji prasupe pojavila se [[1952]]., kada su [[Stanley L. Miller]] i [[Harold C. Urey]] izveli pokus koji je pokazao kako se organske molekule mogu spontano stvoriti iz [[anorganski spoj|anorganskih spojeva]], u uslovima koje je predlagala Oparin-Haldaneova hipoteza. U tom poznatom [[Miller-Ureyev eksperiment|Miller-Ureyevom eksperimentu]] korištena je vrlo ograničena smjesa [[metan]]a, [[amonijak]]a i [[vodik]]a, kako bi uz vještačka električna pražnjenja, nastali osnovni organski [[monomer]]i poput [[aminokiselina]]. To je bio direktan dokaz druge od četiri navedene tačke hipoteze primordijalne supe. Mješavina vode, vodika, metana i amonijaka u eksperimentu kružila kroz aparaturu koja je pridodavala električne iskre. Nakon jedne sedmice ispostavilo se da je 10% do 15% [[ugljik]]a u sistemu pripadalo racemičnoj smjesi organskih spojeva uključujući i [[aminokiseline]], koje su glavni gradivni blokovi [[protein]]a.
Osnovna hipoteza Oparina, Haldanea, Bernala, Millera i Ureya bila je da su uslovi na ranoj Zemlji pogodovali hemijskim reakcijama koje su sintetizirale istu grupu složenih organskih spojeva iz takvih jednostavnih prekursora. Tokom [[2011]]. izvedena je ponovna analiza spremljenih bočica s originalnim ekstraktima iz Miller-Ureyeovg eksperimenta, zahvaljujući naprednijoj analitičkoj opremi, koja je pokazala još više biohemijskih sastojaka nego što je prvobitno utvrđeno 1950-ih. Jedan od najvažnijih pronalazaka bile su 23 različite [[aminokiseline]], daleko više od 5 prvobitno registrovanih. Bernal je ipak tvrdio da nije dovoljno objasniti način nastanka takvih molekula, već je neophodno doći do [[fizikalna hemija|fizičko-hemijskog]] objašnjenja porijekla molekula koje ukazuju na nekadašnje prisustvo prikladnih početnih sastojaka i izvora energije.

== Proteinoidne mikrosfere ==
[[Datoteka:Phospholipids aqueous solution structures.svg|mini|300px|Tri glavne strukture [[fosfolipid]]a spontanog rastvora: [[liposom]] (blizak dvosloju), [[micela]] i dvosloj.]]
[[Datoteka:010 small subunit-1FKA.gif|thumb|350px|desno|Molekulska structura [[ribosom|30S podjedinice ribosoma]] ''[[Thermus thermophilus]]''.<ref name="Venki">{{cite journal |last1=Wimberly |first1=Brian T. |last2=Brodersen |first2=Ditlev E. |last3=Clemons |first3=William M., Jr. |last4=Morgan-Warren |first4=Robert J. |last5=Carter |first5=Andrew P. |last6=Vonrhein |first6=Clemens |last7=Hartsch |first7=Thomas |last8=Ramakrishnan |first8=V. |authorlink8=Venkatraman Ramakrishnan |display-authors=3 |date=21. 9. 2000 |title=Structure of the 30S ribosomal subunit |url=https://archive.org/details/sim_nature-uk_2000-09-21_407_6802/page/327 |journal=Nature |location=London |publisher=Nature Publishing Group |volume=407 |issue=6802 |pages=327–339 |doi=10.1038/35030006 |issn=0028-0836 |pmid=11014182}}</ref><ref name="Bernstein">{{cite journal |last1=Bernstein |first1=Harris |last2=Byerly |first2=Henry C. |last3=Hopf |first3=Frederick A. |last4=Michod |first4=Richard A. |last5=Vemulapalli |first5=G. Krishna |display-authors=3 |date=juni 1983 |title=The Darwinian Dynamic |url=https://archive.org/details/sim_quarterly-review-of-biology_1983-06_58_2/page/185 |journal=[[The Quarterly Review of Biology]] |location=Chicago, IL |publisher=[[University of Chicago Press]] |volume=58 |issue=2 |pages=185–207 |doi=10.1086/413216 |issn=0033-5770 |jstor=2828805}}</ref><ref name="Michod 1999">{{harvnb|Michod|1999}}</ref>]]

U pokušajima otkrivanja međukoraka abiogeneze, koje je pominjao Bernal, [[Sidney W. Fox]] je 1950-ih i 1960-ih proučavao spontani nastanak [[peptid]]nih struktura u uslovima koji su vjerovatno postojali u ranoj fazi Zemljine prošlosti. Pokazao je da [[aminokiseline]] mogu spontano oblikovati male lance nazvane [[peptid]]ima. U jednom od eksperimenata omogućio je aminokiselinama da se isuše kao u  kaljuži na toplom, suhom mjestu u prebiotičkim uslovima. Otkrio je da su, kako su se sušile, stvarale su duge, često ukrštene, končaste, submikroskopske [[polipeptid]]ne molekule koje da danas nazivaju [[proteinoid]]nim [[mikrosfera]]ma.
 
U drugom eksperimentu, uz slične metode pravljenja povoljnih uslova za nastanak života, Sidney W. Fox je posmatrao [[vulkan]]ski materijal iz [[krater]]a ([[engleski jezik|eng.]] ''cinder cone'') na [[Havaji]]ma. Otkrio je da je, samo 10 centimetara ispod površine kratera, [[temperatura]] bila preko 100 °C i predložio to kao okolnosti u kojima je mogao nastati život: molekule su mogle nastati i potom putem slobodnog pepela dospjeti u [[more]]. Stavio je grude lave na [[aminokiseline]] koje su dobijene iz [[metana]], [[amonijak]]a i [[voda|vode]], sterilizirao taj materijal i na aminokiselinama, pekao lavu nekoliko sati u staklenim uslovima. Na površini se oblikovala smeđa ljepljiva supstanca, a kada je lavu umakao u sterilnu vodu, iscurila je smeđa tekućina. Ispostavilo se da su aminokiseline stvarale proteinoide, a oni su se spojili u kuglice koje je Fox nazvao [[mikrosfera]]ma. Ti proteinoidi nisu bili [[ćelije (biologija)|ćelije]], iako su oblikovali nakupine i lance koji liče na [[cijanobakterije]]. Međutim, oni nisu sadržavali djelotvorne  [[nukleinske kiseline]] ili bilo kakve druge kodirane informacije za samoobnavljanje. Na osnovu takvih eksperimenata, [[Colin S. Pittendrigh]] je, [[1967]]. izjavio da će se u laboratorijskim uslovima žive ćelije praviti za 10 godina, ali je ta tvrdnja ipak bila odraz pretjeranog entuzijazma tadašnjeg nepoznavanja složenosti ćelijske strukture.<ref name="Chen 2010">{{cite journal |first1=Irene A. |last1=Chen |first2=Peter |last2=Walde |title=From Self-Assembled Vesicles to Protocells |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2890201/pdf/cshperspect-ORI-a002170.pdf |format=PDF |journal=Cold Spring Harbor Perspectives in Biology |location=Cold Spring Harbor, NY |publisher=Cold Spring Harbor Laboratory Press |date=juli 2010 |volume=2 |issue=7 |page=a002170 |doi=10.1101/cshperspect.a002170 |issn=1943-0264 |pmc=2890201 |pmid=20519344 |access-date=15. 6. 2015}}</ref><ref name="Exploring">{{cite web |url=http://exploringorigins.org/protocells.html |title=Exploring Life's Origins: Protocells |website=Exploring Life's Origins: A Virtual Exhibit |publisher=National Science Foundation |location=Arlington County, VA |access-date=18. 3. 2014}}</ref><ref name="Chen 2006">{{cite journal |last=Chen |first=Irene A. |date=8. 12. 2006 |title=The Emergence of Cells During the Origin of Life |url=http://www.sciencemag.org/content/314/5805/1558.full |journal=Science |location=Washington, D.C. |publisher=American Association for the Advancement of Science |volume=314 |issue=5805 |pages=1558–1559 |doi=10.1126/science.1137541 |issn=0036-8075 |pmid=17158315 |access-date=15. 6. 2015}}</ref><ref name="Discover 2004">{{cite journal |last=Zimmer |first=Carl |authorlink=Carl Zimmer |date=26. 6. 2004 |title=What Came Before DNA? |url=http://discovermagazine.com/2004/jun/cover |journal=Discover |location=Waukesha, WI |publisher=Kalmbach Publishing |issn=0274-7529}}</ref><ref name="SciAm 2007">{{cite journal |last=Shapiro |first=Robert |authorlink=Robert Shapiro (chemist) |date=juni 2007 |title=A Simpler Origin for Life |url=http://www.scientificamerican.com/article/a-simpler-origin-for-life/ |journal=Scientific American |location=Stuttgart |publisher=Georg von Holtzbrinck Publishing Group |volume=296 |issue=6 |pages=46–53 |doi=10.1038/scientificamerican0607-46 |issn=0036-8733 |pmid=17663224 |access-date=15. 6. 2015}}</ref><ref name="Grote 2011">{{cite journal |last=Grote |first=Mathias |date=septembar 2011 |title=''Jeewanu'', or the 'particles of life' |url=http://www.ias.ac.in/jbiosci/grote_3677.pdf |format=PDF |journal=[[Journal of Biosciences]] |location=Bangalore, India |publisher=[[Indian Academy of Sciences]]; Springer |volume=36 |issue=4 |pages=563–570 |doi=10.1007/s12038-011-9087-0 |issn=0250-5991 |pmid=21857103 |access-date=15. 6. 2015}}</ref><ref name="Gupta 2013">{{cite journal |last1=Gupta |first1=V. K. |last2=Rai |first2=R. K. |date=august 2013 |title=Histochemical localisation of RNA-like material in photochemically formed self-sustaining, abiogenic supramolecular assemblies 'Jeewanu', http://www.academia.edu/9439398/Histochemical_Localisation_of_RNA_like_material_in_photochemically_formed_self-sustaining_abiogenic_supramolecular_assemblis_Jeewanu_ |journal=International Research Journal of Science & Engineering |location=Amravati, India |volume=1 |issue=1 |pages=1–4 |issn=2322-0015 |access-date=15. 6. 2015}}</ref><ref>{{cite news |last=Welter |first=Kira |date=10. 8. 2015 |title=Peptide glue may have held first protocell components together, http://www.rsc.org/chemistryworld/2015/08/peptide-glue-rna-may-have-held-first-protocells-together |work=Chemistry World |type=News |location=London |publisher=Royal Society of Chemistry |issn=1473-7604 |access-date=29. 8. 2015}}</ref>

== Današnji modeli ==
Danas još uvijek ne postoji ''standardni model'' porijekla života. Najprihvaćenji modeli su oni koji se temelje bar na nekim elementima teorije molekulske ili hemijske evolucije života, koju su postavili [[Aleksandear Oparin]] (1924) i [[J. B. S. Haldane]] (1925). Prema njima, prve molekule koje su evoluirale u najranije ćelije, bile su sintetizirane u prirodnim uslovima, tokom sporih procesa molekulske evolucije, kada  su se organizirale u prve molekulske sisteme sa svojstvima biološkog reda, tj sposobnostima autonomnosti, autoregulacije i autoreprodukcije. Predložili su da je atmosfera rane epohe zazvoja Zemlje bila hemijski ograničavajuća, prvenstveno sastavljena od [[metan]]a, [[amonijak]]a, [[voda|vode]], vodikovog [[sulfid]]a, [[ugljendioksid]]a, [[ugljenmonoksid]]a i [[fosfat]]a s molekulskim [[kisik]]om i [[ozon]]om, u vrlo malim količinama ili bez njega. Prema kasnijim modelima, atmosferu u kasnom hadiju su uglavnom sačinjavali [[dušik]] i ugljendioksid, s manjim količinama ugljik monoksida, vodika i spojeva [[sumpor]]a, uz nedostatak molekularnog kisika i ozona, ali nije bila hemijski ograničavajuća, kako su pretpostavljali Oparin i Haldane. U atmosferi  koju su opisali, električna aktivnost može katalizirati nastanak jednostavnih organskih molekula kao što su [[aminokiseline]], koje su osnovna gradivne jedinica proteina, a time i života. To je potvrdio [[Miller-Ureyev eksperiment]] iz  [[1953]]. godine.

Godine [[1949]]., Bernal je osmislio naziv ''biopoiesis'' kojim je označio proces nastanaka života, a [[1967]]. je predložio njegove tri  faze: 
#nastanak bioloških [[monomer]]a; 
#nastanak bioloških [[polimer]]a,  i 
#evolucija od sastavnih molekula do ćelije.
Sugerisao je da je evolucija počela negdje između 1. i 2. faze. Razumijevanje prve faze danas je na visokoj razini, a otkriće alkalnih hidrotermalnih izvora i njihova sličnost s [[Protonska pumpa|protonskom pumpom]], koja je jedan od temelja života bioloških sistema pružaju dokaze za drugu fazu. Bernal je smatrao da je treća faza – pronalaženje metode proučavanja kako su se biološke reakcije objedinjavale iza stanične membrane – najteže dokučiva. Moderna istraživanja mogućnosti samoorganizovanja kojim bi nastala [[ćelijska membrana]] i rad na mikrosporama u različitim supstratima predstavljaju aktuelna eksperimentalna istraživanja koja teže ka rješavanju problema razumijevanja treće faze.

Hemijski procesi koji su se odvijali u ranoj fazi Zemljine prošlosti poznati su pod zajedničkim nazivom - hemijska evolucija. Manfred Eigen i Sol Spiegelman su demonstrirali kroz ogled u kojem se evolucija, uključujući i razmnožavanje, varijacije i [[Prirodna selekcija|prirodni odabir]], može odvijati u [[populacija|populaciji]], kako [[molekula]] tako i [[organizam]]a. Spiegelman je putem prirodnog odabira sintetizirao tzv. [[Spiegelmanovo čudovište]], koje je imalo [[genom]] od samo 218 [[nukleotid]]nih baza. Na osnovu tog  Spiegelmanovog rada, Eigen je proizveo sličan sistem sa samo 48 ili 54 nukleotida.

Hemijska evolucija bila je praćena pridruživanjem biološke evolucije, što je dovelo do nastanka prvih pravih samoobnovljivih ćelija. Nikome još nije pošlo za rukom da sintetizira protoćeliju, uz korištenje jednostavnih sastojaka koji su neophodni za život (tzv. ''bottom-up'' pristup izgradnje složenijih sistema od osnovnih elemenata). Bez takvih dokaza, objašnjenja se više usredsređuju na [[hemosinteza|hemosintezu]]. Unatoč tome, postoje istaknuti istraživači, kao što su Steven Rasmussen i Jack W. Szostak, koji rade na tom području, uključujući ''bottom-up'' pristup. Druge hipoteze se zalažu za ''top-down'' pristup, u kojem se složeniji sistem pokušava objasniti na temelju rastavljanja i proučavanja pojedinih komponenti ili podsistema. Uspješni primjer ''top-down'' pristupa je eksperiment Craiga Ventera i drugih iz ''Instituta za genomska istraživanja'' (''The Institute for Genomic Research''), u kojem je uspješno stvorena [[prokarioti|prokariotska]] ćelija, prema već postojećem prirodnom modelu, ali s progresivno manje gena kako bi se doznala granica koja ispunjava minimalne zahtjeve za živi sistem.

== Hemijsko porijeklo organskih molekula==
[[Datoteka:Phylogenic Tree-en.svg|right|thumb|450px|[[Kladogram]] koji prikazuje ekstremne [[hipertermofil]]e na temelju  [[filogeneza|filogenetskog stabla života]].]]
Osim vodika, svi elementi potiču od nukleosinteze tokom životnog ciklusa zvijezda. Složene molekule, uključujući i organske, nastaju  kako u svemiru tako i na planetama. Postoje dva moguća izvora organskih molekula u ranoj fazi Zemljinog postojanja:
#Zemaljsko porijeklo - organska sinteza posredovana udarima svemirskih objekata, kao šro [[meteorit]]i ili drugi izvori energije ([[UV zračenje]], [[redoks|redoks reakcije]], [[elektricitet]]). Podrška takvom tumačenju su rezultati eksperimenta kao što je  Miller-Ureyev.
#Vanzemaljsko porijeklo – podrazumijeva nastanak organskih molekula u međuzvjezdanoj prašini i njihovom šisrenju na planete.

Procjene tih izvora upućuju da je događaj poznat pod nazivom ''Kasno teško bombardovanje'' (engleski, ''Late Heavy Bombardment''), koji se desio prije 3,5 milijardi godina. Tada se veliki broj [[asteroid]]a sudarao s ranim planetama [[Sunčev sistem|Sunčevog sistema]], učinivši u ranoj atmosferi dostupnim velike količine organskih spojeva koje su uporedive sa onima proizvedenim drugim izvorima energije. Pretpostavlja se da je ovo bombardovanje također moglo djelotvorno sterilizovati Zemljinu površinu do više desetina metara dubine. Ako je život evoluirao dublje od toga, bio bi zaštićen i od vrlo visokih razina [[UV zračenje|UV zračenja]] tadašnjeg Sunca. Oponašanjem  geotermalno zagrijane okeanske kore dobijeno je daleko više organskih spojeva nego u slučaju Miller-Ureyevog eksperimenta. U dubokim hidrotermalnim izvorima, Everett Shock je uočio ogromni termodinamički potencijal u stvaranju organskih molekula, budući da su morska voda i hidrotermalne tekućine daleko od ravnoteže i da se miješaju prema stabilinijem stanju. Shock je ustanovio kako je maksimalna, dostupna energija prisutna pri [[temperatura]]ma oko 100-150 °C, što su upravo onakve na kojima žive neke hipertermofilne [[bakterije]] i termoacidofilne [[archae]] koje se nalaze na samom korijenu [[filogeneza|filogenetskog stabla]], najbliže posljednjem [[univerzalni zajednički predak|univerzalnom zajedničkom pretku]] (''Last Universal Common Ancestor'': LUCA).<ref>{{cite journal |last1=Geballe |first1=Thomas R. |last2=Najarro |first2=Francisco |last3=Figer |first3=Donald F. |authorlink3=Donald Figer |last4=Schlegelmilch |first4=Barret W. |last5=de la Fuente |first5=Diego |display-authors=3 |date=10. 11. 2011 |title=Infrared diffuse interstellar bands in the Galactic Centre region |url=https://archive.org/details/sim_nature-uk_2011-11-10_479_7372/page/200 |journal=Nature |location=London |publisher=Nature Publishing Group |volume=479 |issue=7372 |pages=200–202 |arxiv=1111.0613 |bibcode=2011Natur.479..200G |doi=10.1038/nature10527 |issn=0028-0836 |pmid=22048316}}</ref><ref>{{harvnb|Klyce|2001}}</ref><ref>{{cite journal |last=Chyba |first=Christopher |authorlink=Christopher Chyba |last2=Sagan |first2=Carl |authorlink2=Carl Sagan |date=9. 1. 1992 |title=Endogenous production, exogenous delivery and impact-shock synthesis of organic molecules: an inventory for the origins of life |url=https://archive.org/details/sim_nature-uk_1992-01-09_355_6356/page/125 |journal=Nature |location=London |publisher=Nature Publishing Group |volume=355 |issue=6356  |pages=125–132 |bibcode=1992Natur.355..125C |doi=10.1038/355125a0 |issn=0028-0836 |pmid=11538392}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Furukawa |first1=Yoshihiro |last2=Sekine |first2=Toshimori |last3=Oba |first3=Masahiro |last4=Kakegawa |first4=Takeshi |last5=Nakazawa |first5=Hiromoto |display-authors=3 |date=januar 2009 |title=Biomolecule formation by oceanic impacts on early Earth |journal=Nature Geoscience |location=London |publisher=Nature Publishing Group |volume=2 |issue=1 |pages=62–66 |bibcode=2009NatGe...2...62F |doi=10.1038/NGEO383 |issn=1752-0894}}</ref>

== Hemijska sinteza ==
Iako se osobine samoorganizacije, samoregulacije i samoobnavljanja često smatraju značajkama isključivo živih sistema, postoje brojni primjeri abiotičkih molekula koje pokazuju neka od tih obilježja u određenim, odgovarajućim uslovima. Stan Palasek je pokazao kako  [[ribonukleinska kiselina]] (RNK) može sama spontano nastati zahvaljujući fizičkim svojstvima okolnih hidrotermalnih izvora. Samostalno sastavljanje [[virus]]a unutar ćelija domaćina također ima utjecaja u istraživanju porijekla života budući da povećava povjerenje u hipotezu o nastanku života putem samostalnog organizovanja organskih molekula.
U ranoj prošlosti Zemlje postojali su višestruki izvori energije za [[hemijska reakcija|hemijske reakcije]]. Naprimjer, toplota (u geotermalnim procesima) je standardni izvor energije u hemiji, uz sunčevu svjetlost i električno pražnjenje atmosfere (munje). Reakcije koje se teško i sporo odvijaju mogu se odvijati u datim uslovima nastati vrlo lahko, kao što je to slučaj u [[željezo]]-[[sumpor]] hemizmima. To je bilo važno i kod fiksacije [[ugljik]]a (konverzija ugljika iz anorganskih u organske oblike). Ta fiksacija se uz željezo-sumpor reakcije, odvija u neutralnim vrijednostima pH i oko 100&nbsp;°C. Tako su željezno-sumporne površine, koje su obilno prisutne u okolini hidrotermalnih izvora i danas sposobne proizvesti male količine [[aminokiselina]] i drugih [[metabolit]]a.

Tako [[formamid]] proizvodi sva četiri [[ribonukleotid]]a i druge biološke molekule, ako se zagrije u prisustvu različitih zemnih [[mineral]]a. Formamid je sveprisutan u svemiru, gdje se javlja kao rezultat reakcije vode i [[cijanovodik]]a (HCN). Kao mogući biološki prethodnik, ima nekoliko prednosti uključujući sposobnost da se tokom isparavanja vode vrlo lahko grupiše. Cijanovodik je otrovan samo za aerobne organizme ([[eukarioti]] i aerobne [[bakterije]]), koji na počecima nastanka života nisu postojali. Uz to, može imati ulogu i u drugim hemijskim procesima, kao što je sinteza [[aminokiseline]] [[glicin]]a.

Godine [[1961]]. je dokazano da [[purin]]ska baza nukleinskih kiselina, [[adenin]] može nastati zagrijavanjem vodene otopine amonijevog cijanida (NH4CN). Također su uočeni i drugi vidovi sinteze baza iz anorganskog materijala. Leslie E. Orgel i saradnici su pokazali da su temperature smrzavanja pogodne za sintezu purina, zbog grupisanja ključnih prethodnika, kao što je [[cijanovodik]]. Istraživanje Stanleyja L. Millera i saradnika naslutilo je da dok sinteza [[adenin]]a i [[guanin]]a traži ledene uslove, a za sintezu [[citozin]]a i [[uracil]]a bi mogle biti potrebne temperature vrenja. Od [[1972]]. do [[1997]]. zabilježili su nastanak sedam različitih [[aminokiselina]] i 11 nukelobaza u ledu, kada su bili uključeni amonijak i cijanid.

== Također pogledajte ==
{{Portal|Biologija}}
*[[Evolucija]]
*[[Porijeklo života]]
*[[Život]]

== Reference ==
{{refspisak|2}}

== Vanjski linkovi ==
{{Commons|Abiogenesis}}

* {{cite web |url=http://exploringorigins.org/ |title=Exploring Life's Origins: A Virtual Exhibit |website=Exploring Life's Origins: A Virtual Exhibit |publisher=[[National Science Foundation]] |location=Arlington County, VA |access-date=2. 7. 2015}}
* {{cite journal |last=Fields |first=Helen |date=oktobar 2010 |title=The Origins of Life |url=http://www.smithsonianmag.com/science-nature/the-origins-of-life-60437133/?all |journal=[[Smithsonian (magazine)|Smithsonian]] |location=Washington, D.C. |publisher=[[Smithsonian Institution]] |issn=0037-7333 |access-date=2. 7. 2015}}
* {{cite journal |last=Fox |first=Douglas |date=28. 3. 2007 |title=Primordial Soup's On: Scientists Repeat Evolution's Most Famous Experiment |url=http://www.scientificamerican.com/article/primordial-soup-urey-miller-evolution-experiment-repeated/ |journal=[[Scientific American]] |location=Stuttgart |publisher=[[Georg von Holtzbrinck Publishing Group]] |issn=0036-8733 |access-date=2. 7. 2015}}
* {{cite web |url=http://www.gla.ac.uk/projects/originoflife/ |title=The Geochemical Origins of Life by Michael J. Russell & Allan J. Hall |date=13. 12. 2008 |publisher=[[University of Glasgow]] |location=Glasgow, Scotland |access-date=2. 7. 2015}}
* {{cite journal |last=Kauffman |first=Stuart |authorlink=Stuart Kauffman |date=8. 8. 1996 |title=Even peptides do it |url=http://www.santafe.edu/sfi/People/kauffman/sak-peptides.html |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |location=London |publisher=[[Nature Publishing Group]] |volume=382 |issue=6591 |pages=496–497 |bibcode=1996Natur.382..496K |doi=10.1038/382496a0 |issn=0028-0836 |pmid=8700218 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061015000732/http://www.santafe.edu/sfi/People/kauffman/sak-peptides.html |archive-date=15. 10. 2006 |access-date=2. 7. 2015 |access-date=10. 4. 2016 |archive-date=15. 10. 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061015000732/http://www.santafe.edu/sfi/People/kauffman/sak-peptides.html |url-status=dead }}
* {{cite web |url=http://www.earthfacts.com/evolution-and-life/howlifebeganearth/ |title=How life began on Earth |last=Malory |first=Marcia |website=Earth Facts |access-date=2. 7. 2015}}
* {{cite journal |last1=Nowak |authorlink1=Martin Nowak |first1=Martin A. |last2=Ohtsuki |first2=Hisashi |date=30. 9. 2008 |title=Prevolutionary dynamics and the origin of evolution |url=http://www.pnas.org/content/early/2008/09/11/0806714105.full.pdf |format=PDF |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A.]] |location=Washington, D.C. |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=105 |issue=39 |pages=14924–14927 |bibcode=2008PNAS..10514924N |doi=10.1073/pnas.0806714105 |issn=0027-8424 |pmc=2567469 |pmid=18791073 |access-date=10. 4. 2016 |archive-date=24. 9. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924175349/http://www.pnas.org/content/early/2008/09/11/0806714105.full.pdf }}
* {{cite web |url=http://pokey.arc.nasa.gov/~astrochm/LifeImplications.html |title=Possible Connections Between Interstellar Chemistry and the Origin of Life on the Earth |website=Space Science and Astrobiology at Ames |publisher=[[NASA]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20090731102920/http://pokey.arc.nasa.gov/~astrochm/LifeImplications.html |archive-date=31. 7. 2009 |access-date=2. 7. 2015 |archive-date=29. 9. 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060929161613/http://pokey.arc.nasa.gov/~astrochm/LifeImplications.html |url-status=dead }}
* {{cite web |url=http://origins.harvard.edu/pages/research-spotlight-jack-szostak |title=Research Spotlight: Jack Szostak: Making Life from Scratch |website=Origins of Life Initiative |publisher=[[Harvard University]] |location=Cambridge, MA |access-date=2. 7. 2015}}
* {{cite news |last=Schirber |first=Michael |date=9. 6. 2006 |title=How Life Began: New Research Suggests Simple Approach |url=http://www.livescience.com/10531-life-began-research-suggests-simple-approach.html |work=[[LiveScience]] |location=Ogden, UT |publisher=[[Purch]] |access-date=2. 7. 2015}}
* {{cite web |url=http://nai.arc.nasa.gov/news_stories/news_detail.cfm?ID=207 |title=Scientists Find Clues That Life Began in Deep Space |date=30. 1. 2001 |website=[[NASA Astrobiology Institute]] |publisher=NASA |location=Mountain View, CA |archive-url=https://web.archive.org/web/20130429151151/http://nai.arc.nasa.gov/news_stories/news_detail.cfm?ID=207 |archive-date=29. 4. 2013 |access-date=2. 7. 2015 |archive-date=20. 2. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130220174003/http://nai.arc.nasa.gov/news_stories/news_detail.cfm?ID=207 |url-status=dead }}
* {{cite news |date=16. 5. 2008 |title=Simple Artificial Cell Created From Scratch To Study Cell Complexity |url=http://www.sciencedaily.com/releases/2008/05/080515171023.htm |work=[[Science Daily]] |location=Rockville, MD |publisher=ScienceDaily, LLC |access-date=2. 7. 2015}} Post is reprinted from materials provided by [[Pennsylvania State University]].
* {{cite web |last=Singer |first=Emily |title=Chemists Invent New Letters for Nature’s Genetic Alphabet |url=http://www.wired.com/2015/07/chemists-invent-new-letters-natures-genetic-alphabet |date=19. 7. 2015 |work=[[Wired (magazine)|Wired]] |publisher=[[Condé Nast]] |location=New York |access-date=20. 7. 2015}}
* {{cite journal |last=Swaminathan |first=Nikhil |date=10. 6. 2008 |title=Scientists Close to Reconstructing First Living Cell |url=http://www.scientificamerican.com/article/scientists-close-to-recon/ |journal=Scientific American |location=Stuttgart |publisher=Georg von Holtzbrinck Publishing Group |type=News |issn=0036-8733 |access-date=2. 7. 2015}}
* {{cite journal |last1=Vasas |first1=Vera |last2=Fernando |first2=Chrisantha |last3=Santos |first3=Mauro |last4=Kauffman |first4=Stuart |authorlink4=Stuart Kauffman |last5=Szathmáry |first5=Eörs |authorlink5=Eörs Szathmáry |display-authors=3 |date=5. 1. 2012 |title=Evolution before genes |url=http://www.biologydirect.com/content/pdf/1745-6150-7-1.pdf |format=PDF |journal=[[Biology Direct]] |location=London |publisher=[[BioMed Central]] |volume=7 |page=1 |doi=10.1186/1745-6150-7-1 |issn=1745-6150}}
* {{cite journal |last=Zlobin |first=Andrei E. |year=2013 |title=Tunguska similar impacts and origin of life |url=http://web.snauka.ru/en/issues/2013/12/30018 |journal=Modern Scientific Researches and Innovations |location=Moscow |publisher=International Centre of Science and Innovations Ltd. |number=12 |access-date=2. 7. 2015}}
* {{cite journal |last=Zlobin |first=Andrei E. |year=2014 |title=Symmetry infringement in mathematical metrics of hydrogen atom as illustration of ideas by V.I.Vernadsky concerning origin of life and biosphere |url=http://www.azorcord.orc.ru/abstract.pdf |format=PDF |journal=Acta Naturae |location=Moscow |publisher=Park Media Ltd. |issue=Special Issue 1 |page=48 |issn=2075-8251 |access-date=2. 7. 2015 |date= |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006115358/http://www.azorcord.orc.ru/abstract.pdf |archive-date=6. 10. 2014 |url-status=dead |access-date=10. 4. 2016 |archive-date=6. 10. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006115358/http://www.azorcord.orc.ru/abstract.pdf }}

=== Video izvori ===
* {{cite AV media |last=Hazen |first=Robert M. |authorlink=Robert Hazen |date=29. 4. 2014 |title=The Origins of Life |medium=[[Webcast]] |url=https://webcast.stsci.edu/webcast/detail.xhtml?talkid=4006 |access-date=3. 7. 2015 |location=Baltimore, MD |publisher=[[Space Telescope Science Institute]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20160415122841/https://web.archive.org/web/20160415122841/https://webcast.stsci.edu/webcast/detail.xhtml?talkid=4006 |archive-date=15. 4. 2016 |url-status=dead }}{{cite AV media |last=Hazen |first=Robert M. |authorlink=Robert Hazen |date=29. 4. 2014 |title=The Origins of Life |medium=[[Webcast]] |url=https://webcast.stsci.edu/webcast/detail.xhtml?talkid=4006 |access-date=3. 7. 2015 |location=Baltimore, MD |publisher=[[Space Telescope Science Institute]] |archive-url=https://archive.today/20140627092658/https://webcast.stsci.edu/webcast/detail.xhtml?talkid=4006 |archive-date=27. 6. 2014 |url-status=dead }}— A 2014 Spring Symposium webcast (video; 38&nbsp;m)
* {{YouTube|id=mYW7qCP6-z8|title="The Origin of Life"|link=yes}} — A [[Royal Institution]] Discourse lecture given by [[John Maynard Smith]] in 1995 (video; 58&nbsp;m)
* {{YouTube|id=GNjuz6MO0eU|title="Space Experts Discuss the Search for Life in the Universe at NASA"|link=no}} — Panel discussion at NASA headquarters on 14 July 2014 (video; 87&nbsp;m)
* {{YouTube|id=GNjuz6MO0eU|title="Space Experts Discuss the Search for Life in the Universe at NASA" Svemirski eksperti iz NASA-e diskutuju o potrazi za životom u Svemiru|link=no}}
* |access-date=2015-07-03 |location=Baltimore, MD |publisher=Space Telescope Science Institute}} — A 2014 Spring Symposium webcast (video; 38&nbsp;m)
* {{YouTube|id=mYW7qCP6-z8|title="The Origin of Life"|link=yes}} — A Royal Institution Discourse lecture given by John Maynard Smith in 1995 (video; 58&nbsp;m)
* {{YouTube|id=GNjuz6MO0eU|title="Space Experts Discuss the Search for Life in the Universe at NASA"|link=no}} — Panel discussion at NASA headquarters on 14 July 2014 (video; 87&nbsp;m)

{{Evolucijska biologija}}
{{Priroda}}

[[Kategorija:Astrobiologija]]
[[Kategorija:Evolucijski značajne biološke pojave]]
[[Kategorija:Evolucijska biologija]]
[[Kategorija:Evolucija]]
[[Kategorija:Porijeklo života]]