Талачын

Горад Талачын Касцёл св. Антонія Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Віцебская Раён Талачынскі Сельсавет Талачынскі Каардынаты 54°25′ пн. ш. 29°42′ у. д. Першая згадка 1433 Горад з 1955 Вышыня цэнтра 199 м Насельніцтва ▼9 666 чал. (1 студзеня 2024) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 2136 Паштовы індэкс 211070 Аўтамабільны код 2 СААТА 2246501000 Афіцыйны сайт tolochin.vitebsk-region.gov.by/… (бел.) Талачын на карце Беларусі ±

Талачын на Вікісховішчы

Талачы́н (трансліт.: Talačyn), мясцовае Талачыно́ — горад у Віцебскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Талачынскага раёна. Чыгуначная станцыя на лініі Мінск — Масква. Размешчаны на рацэ Друць, за 124 км на паўднёвы захад ад Віцебска. Праз Талачын праходзіць аўтамабільная дарога Мінск — Масква, а таксама дарогі ў кірунках на Круглае, Чашнікі, Сянно. Мае аўтобусную сувязь з Мінскам і Віцебскам. Насельніцтва 9 744 чал. (2017).

Гісторыя

Упершыню згадваецца пад 1433 г. як горад у Вялікім Княстве Літоўскім, уваходзіў у склад Друцкага княства. З сярэдзіны XVI ст. Талачын з’яўляўся гандлёвым мястэчкам Аршанскага павета, з XVII ст. стаў належыць Сапегам. Магдэбургскае права атрымаў 4 кастрычніка 1634 г. З 1772 г. апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, да 1793 г. — памежны пункт з мытняй. У XVII ст. Сангушкі адкрылі ў Талачыне базыльянскі манастыр са школай і шпіталем.

Французскі пісьменнік Альфонс Фарсья дэ Піль у час праезду з Расіі ў Польшчу (1792) адзначыў, што дарога ад Смаленска да Талачына добрая, абсаджаная дрэвамі, далей — дрэнная. Талачын здаўся яму «вялікай вёскай, якую называюць горадам».

Падчас вайны 1812 г. Талачын быў разбураны; у ліпені і лістападзе тут спыняўся Напалеон I Банапарт. Падчас адступлення французаў па загадзе Напалеона ў Талачыне былі спаленыя сцягі «Вялікай арміі».

У XIX ст. праз Талачын Зарэчны ішоў гандаль збожжам і лесам, мястэчка з’яўлялася валасным цэнтрам Сенненскага павета Магілёўскай губерні. 30 чэрвеня 1919 г. уся воласць з Талачынам была перададзена ў склад Аршанскага павета.

З 1924 г. Талачын зрабіўся цэнтрам раёна ў складзе Аршанскай акругі, з 1938 г. — у складзе Віцебскай вобласці. У 1938 годзе мястэчка атрымала статус гарадскога пасёлка. У час Вялікай Айчыннай вайны з 8 ліпеня 1941 г. да 26 чэрвеня 1944 г. пасёлак быў акупаваны нямецка-фашысцкімі войскамі. З 22 ліпеня 1955 г. Талачын атрымаў статус горада. 4 верасня 2008 года ў гарадскую рысу ўключана вёска Зарэчча.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1897 год — 2 614 чал.
• XX стагоддзе: 1917 год — 2181 чал.; 1939 год — 6,1 тыс. чал.; 1939 год — 6100 чал.; 1959 год — 6,5 тыс. чал.; 1970 год — 7,4 тыс. чал.; 1994 год — 11,6 тыс. чал.; 2000 год — 10,6 тыс. чал.
• XXI стагоддзе:2001 год — 10,6 тыс. чал.; 2006 год — 10,3 тыс. чал.; 2009 год — 10,3 тыс. чал.; 2016 год — 9 761 чал.; 2017 год — 9 744 чал.

Эканоміка

Эканоміка прадстаўлена прадпрыемствамі першаснай апрацоўкі льну, харчовай прамысловасці. Гасцініца.

• УП «Талачынскі кансервавы завод».
• Філіял «Талачынскія сыры» ААТ «Аршанскі мясакансервавы камбінат».
• УП «Талачынскае ПМС».

Культура

• Талачынскі гісторыка-краязнаўчы музей (у асноўным фондзе больш за 7,5 тыс. экспанатаў).
• Дзяржаўная ўстанова дадатковай адукацыі «Талачынскі раённы цэнтр дзяцей і моладзі»

Паэт П. Панчанка напісаў верш «Ода Талачыну», А. Мазур верш «Талачын».

Славутасці

Талачынская Свята-Пакроўская царква

• Талачынская Свята-Пакроўская царква
• Пакроўскі манастыр
• Талачынскі манастыр базыльян
• Талачынскі касцёл святога Антонія
• Талачынскі парк
• Парк «Юзафполле»
• Брацкая магіла
• Помнік вызвалення

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Талачына

• Валерый Данілавіч Анісенка (нар. 1944) — беларускі тэатральны рэжысёр.
• Ізраіль (Ізя) Бейлін (Ірвінг Берлін; 1888—1989) — амерыканскі кампазітар і паэт-песеннік, аўтар адной з самых вядомых у ЗША песень і неафіцыйнага гімна краіны — «God bless America». Біёграфы Берліна нязгодныя ў яго месцы нараджэння, апроч «талачынскай» ёсць версія, што Ізраель Бейлін нарадзіўся ў Цюмені, хоць і ўсе згодны, што сям’я Бейліна жыла ў Талачыне перад ад’ездам ў ЗША.
• Уладзімір Васільевіч Гарбачоў (1926—2019) — беларускі вучоны ў галіне кардыялогіі.
• Васіль Савельевіч Кудзін (1929—1987) — Герой Сацыялістычнай Працы (1966).
• Юрый Віктаравіч Палякоў (нар. 1954) — беларускі скульптар-мастак.
• Валерый Інакенцьевіч Пахабаў — беларускі вучоны.
• Спрынца Львоўна Рохкінд (1903—2000) — беларускі лінгвіст і педагог.
• Браніслаў Самойлаў (нар. 1985) — беларускі велагоншчык.
• Адольф Уладзіміравіч Шыдлоўскі — мастак.

Гл. таксама

• Гарады Віцебскай вобласці
• Гарады Беларусі
• Спіс вуліц Талачына

Літаратура

• Дулеба Г. І., Хаўратовіч І. П. Талачы́н // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 398—399. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Дулеба Г. І., Хаўратовіч І. П. Талачы́н // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 495. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Талачын // Гарады і гарадскія пасёлкі Беларусі / рэд. Л. К. Калошына. — Мн., 1981. — С. 230—231.
• Талачын // Рэспубліка Беларусь: вобласці і раёны: энцыклапедычны даведнік / аўт. — склад. Л. В. Календа. — Мн., 2004. — С. 161—163.
• Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
• Татаринов, Ю. Толочин / Ю. Татаринов // Города Беларуси. Витебщина. — Мн., 2006. — С. 17—18. (руск.)
• Толочин // Путеводитель по городам и районным центрам Республики Беларусь / сост. А. В. Варивончик (и др.). — Мн., 2004. — С. 242—243.
• Шаўрук Н. В., Шнэйдар А. А. Старонкі мінулага // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Талачынскага раёна / рэдкал. І. П. Шамякін (і інш.). — Мн., 1988. — С. 30—34.
• Шнейдер А. А. Толочин: историко-экономический очерк / А. А. Шнейдер. — Мн., 1983. — 62 с. (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Талачын

• Геаграфічныя звесткі па тэме Талачын на OpenStreetMap

• Надвор’е ў горадзе Талачын