Перайсці да зместу

Марс Адысей

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Марс Адысей
2001 Mars Odyssey
Мастацкае ўяўленне аб 2001 Mars Odyssey над вялікім Сыртам
Заказчык Злучаныя Штаты Амерыкі НАСА
Вытворца Lockheed Martin
Аператар Лабараторыя рэактыўнага руху
Задачы

Пошук вады

Картаграфаванне Марса
Запуск 7 красавіка 2001 15:02:22 UTC[1]
Ракета-носьбіт Delta-II
Стартавая пляцоўка SLC-17A
NSSDC ID 2001-013A
SCN 26734
Тэхнічныя характарыстыкі
Маса

725 кг[2] (поўная)

376,3 кг (пустая)
Памеры 2,2x2,6x1,7 м
Магутнасць 750 Вт
Крыніцы сілкавання Сонечная панэль
Тэрмін актыўнага існавання &&&&&&&&&&&&&023.&&&&&023 гады &&&&&&&&&&&&0239.&&&&&0239 дзён
Элементы арбіты
Тып арбіты Сонечна-сінхронная
Вялікая паўвось 3793,4 км[3]
Эксцэнтрысітэт 0,0
Схіленне 93,064°[3]
Перыяд абарачэння 2 гадзіны
Вышыня арбіты 400 км
Сайт праекта

 

«Марс Адысей», ці «2001 Mars Odyssey» — аўтаматычная міжпланетная станцыя, якая даследуе планету Марс. Праект быў распрацаваны NASA і Lockheed Martin з планаваным коштам усёй місіі 297 мільёнаў долараў ЗША. Місія апарата складаецца ў пошуку сведчанняў існавання вады і лёду ў мінулым ці сучаснасці, а таксама вывучэнне геалогіі і радыяцыйнага асяроддзя планеты з выкарыстаннем спектрометраў і цеплавізара.[4] Даныя, сабраныя Адысеем, мусяць дапамагчы адказаць на пытанне, ці існавала жыццё на Марсе, і сфармуляваць ацэнку рызыкі радыяцыі, якой могуць падвергнуцца будучыя астранаўты на Марсе. Акрамя навуковай місіі, апарат дзейнічае як рэтранслятар для сувязі паміж марсаходам Curiosity (а раней Mars Exploration Rover і пасадачным апаратам Phoenix) і Зямлёй. Назва апарата ёсць данінай павагі Артуру К. Кларку, адсылаючы да яго са Стэнлі Кубрыкам фільма «2001: Касмічная адысея».[5][6]

Адысей быў запушчаны 7 красавіка 2001 года на ракеце Delta II с базы ВПС на мысе Канаверал і дасягнуў арбіты Марса 24 кастрычніка 2001 года ў 02:30 UTC.[7]

28 мая 2002 г. NASA паведаміла, што інструмент Адысея GRS выявіў вялікую колькасць вадароду, што сведчыць аб тым што ў межах глыбіні аднаго метра ад паверхні планеты павінен ляжаць лёд, таму АМС прыступіла да картаграфавання размеркавання падземнай вады.[8] Арбітальны апарат таксама выявіў велізарныя адклады вадзянога лёду каля паверхні экватарыяльных рэгіёнаў.[9]

15 снежня 2010 г. апарат пабіў рэкорд самага доўгага працаздольнага знаходжання касмічнага карабля на Марсе маючы 3340 дня працы.[10] У апошняе дзесяцігоддзе Адысей таксама служыў асноўным сродкам сувязі для даследчыкаў паверхні Марса NASA, аж да марсахода Curiosity. У цяперашні час ён утрымлівае рэкорд самага працяглага бесперапынна актыўнага функцыянавання касмічнага карабля на арбіце вакол іншай планеты, апярэджваючы Pioneer Venus Orbiter (праслужыў 14 гадоў[11]) і Mars Express (праслужыў больш за 19 гадоў). Станцыя знаходзіцца на палярнай арбіце вакол Марса з вялікай паўвоссю каля 3800 км. Мяркуецца, што паліва хопіць для працы да канца 2025 года.[12]

Мэты місіі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Картаграфаванне канцэнтрацыі элементаў па ўсёй паверхні Марса
  • Вызначэнне, колькі вадароду ў верхнім пласце глебы
  • Напрацаванне бібліятэкі выяў з высокай раздзяляльнасцю і спектраскапіі мінеральнага складу марсіянскай паверхні
  • Пошук інфармацыі аб марфалогіі марсіянскай паверхні
  • Вызначэнне радыяцыяй рызыкі для людзей-даследчыкаў праз характарыстыку «калякасмічнага радыяцыйнага асяроддзя» на паверхні Марса[13]

Навуковыя прыборы

[правіць | правіць зыходнік]

Адысей мае тры асноўныя інструменты:

  • Цеплавізійная сістэма візуалізацыі (THEMIS).[14] Гэта бартавая камера, якая робіць выявы ў бачным і інфрачырвоным спектры каб ахарактарызаваць, як размеркаваны мінералы на паверхні Марса.[13]
  • Гама-спектрометр (GRS)[15] — гэта сумесная праца Месяцова-планетарнай лабараторыі Універсітэта Арызоны, Лос-Аламоскай лабараторыі і Расійскага інстытута касмічных даследаванняў.[16] Гэта спектрометр, арыентаваны на гама-частку спектру для пошуку розных элементаў у атмасферы Марса, уключаючы вуглярод, крэмній, жалеза і магній.[13]
  • Эксперымент па радыяцыйнаму асяроддзю Марса (MARIE). «Спектрометр энергетычных часціц», які вымярае ўзровень радыяцыі вакол Марса.[13]

Місія

[правіць | правіць зыходнік]
Анімацыя траекторыі Адысея вакол Сонца

  Адысей

 ·

  Зямля

 ·

  Марс

Анімацыя Адысея вакол Марса з 24 кастрычніка 2001 г. па 24 кастрычніка 2002 г.

  Адысей

 ·

  Марс

Mars Odyssey, сфатаграфаваны Mars Global Surveyor

Mars Odyssey стартаваў з мыса Канаверал 7 красавіка 2001 года і прыбыў на Марс прыблізна праз 200 дзён, 24 кастрычніка. Пасля прыбыцця галоўны рухавік касмічнага карабля затармазіў апарат[17], што вывела яго на арбіту вакол Марса. Затым Адысей каля 76 дзён рабіў аэратармажэнне, выкарыстоўваючы аэрадынамічнае супраціўленне верхніх пластоў марсіянскай атмасферы для паступовага запаволення, памяншэння і акруглення сваёй арбіты.[17] Дзякуючы ідэі выкарыстаць атмасферу Марса для запаволення касмічнага апарата на яго арбіце а не запускаць рухавік, Адысей патрабаваў на 200 кілаграмаў менш паліва. Такое памяншэнне вагі касмічнага апарата дазволіла запусціць місію на ракете-носьбіце Delta II, замест большай і даражэйшай ракеты.[18]

Аэратармажэнне скончылася ў студзені 2002 года, і 19 лютага 2002 года Адысей пачаў сваю навуковую місію па складанні карты. Першапачатковая намінальная місія Адысея доўжылася да жніўня 2004 года, але праз неаднаразовыя падаўжэнні місія заставалася актыўнай нашмат долей.[19]

Эксперымент радыяцыйнага выпраменьвання MARIE спыніў вымярэнні пасля таго, як 28 кастрычніка 2003 г. Адысей трапіў пад вялікае сонечнае здарэнне. Інжынеры мяркуюць, што найбольш верагодна чып камп’ютара быў пашкоджаны сонечнай часціцай, якая ўрэзалася ў плату камп’ютара MARIE.[20]

Каля 85% здымкаў і іншых даных з марсаходаў-блізнят Spirit і Opportunity трапілі на Зямлю праз рэтрансляцыю Адысеем.[21] Арбітальны апарат дапамог прааналізаваць магчымыя месцы пасадкі марсаходаў і выканаў тую ж задачу для місіі NASA Phoenix, якая села на Марсе ў траўні 2008 года. Адысей падтрымліваў прылёт Mars Reconnaissance Orbiter у сакавіку 2006 года, адсочваючы атмасферныя ўмовы на працягу некалькіх месяцаў, калі арбітальны апарат выкарыстоўваў аэратармажэнне, каб дасягнуць патрэбных параметраў арбіты.[22]

Mars Odyssey знаходзіцца на сонечна-сінхроннай арбіце, што забяспечвае стабільнае асвятленне для фатаграфій. 30 верасня 2008 г. касмічны апарат змяніў арбіту, каб атрымаць лепшую адчувальнасць для інфрачырвонага картаграфавання марсіянскіх мінералаў. Новая арбіта выключыла выкарыстанне дэтэктара гама-выпраменьвання з-за магчымасці перагрэву прыбора на новай арбіце.[23]

Абсталяванне MARIE, прызначанае для вымярэння радыяцыі

Арыентацыя арбітальнага апарата кантралюецца наборам з трох працоўных рэактыўных колаў і аднаго рэзервнага. Калі адно з колаў выйшла з ладу ў чэрвені 2012 года, чацвёртае было ўключана і паспяхова ўведзена ў эксплуатацыю. З ліпеня 2012 года Адысей вярнуўся ў поўны намінальны рэжым працы пасля трох тыдняў «бяспечнага» рэжыму падчас дыстанцыйнага абслугоўвання.[24][25]

Прыбор THEMIS выкарыстоўваўся для выбару месца пасадкі Марсіанскай навуковай лабараторыі (MSL).[26] За некалькі дзён да прызямлення MSL у жніўні 2012 года арбіта Адысея была зменена, каб пераканацца, што ён зможа атрымліваць сігналы марсахода на працягу першых некалькіх хвілін на паверхні Марса.[27] Адысей таксама рэтрансляваў УВЧ радыёсігналы ад (MSL) марсахода Curiosity.[28] Паколькі Адысей знаходзіцца на сонечна-сінхроннай арбіце, ён паслядоўна праходзіць над месцазнаходжаннем Curiosity два разы кожны дзень, што дазваляе зручна планаваць кантакт з Зямлёй.

11 лютага 2014 года кіраўніцтва місіі паскорыла дрэйф Адысея да ранішня-дзённай арбіты, каб «атрымаць магчымасць назіраць за пераменай тэмпературы зямлі пасля ўзыходу і заходу сонца ў тысячах месцаў на Марсе». Змена арбіты адбывалася паступова да лістапада 2015 года.[29] Новыя назіранні могуць дапамагчы зразумець склад глебы і працэсы абумоўленыя тэмпературай, такія як цёплыя сезонныя патокі, якія назіраюцца на некаторых схілах, і гейзеры, якія сілкуюцца вясновым раставаннем лёду вуглякіслага газу (CO2) каля полюсаў Марса.[29]

19 кастрычніка 2014 г. NASA паведаміла, што марсіянскі арбітальны апарат Mars Odyssey[30], а таксама Mars Reconnaissance Orbiter[31] і MAVEN[32] былі спраўныя пасля пралёту каметы Сайдынг-Спрынг.[33][34]

У 2010 годзе прадстаўнік Лабараторыі рэактыўнага руху NASA заявіў, што Адысей можа працягваць працаваць як мінімум да 2016 года[35] З тых часоў гэтая ацэнка была прадоўжана да канца 2025 года.[12]

Галоўныя адкрыцці

[правіць | правіць зыходнік]

Да 2008 года Mars Odyssey склаў карту асноўнага размеркавання каляпаверхнёвай вады.[36] Пацверджанае гэтых назіранняў здзейснілася 31 ліпеня 2008 года, калі НАСА абвясціла што пасадачны апарат «Фенікс» пацвердзіў наяўнасць вады на Марсе[37], як і было прадказана ў 2002 годзе на аснове даных з арбітальнага апарата Адысей. Навуковая група спрабуе вызначыць, ці дастаткова адтае вадзяны лёд для мажлівасці мікраскапічнага жыцця, і ці прысутнічаюць у ім вугляродазмяшчальныя хімікаты і іншая сыравіны неабходныя для жыцця.[38]

Арбітальны апарат таксама выявіў велізарныя паклады вадзянога лёду каля паверхні экватарыяльных рэгіёнаў.[9] Доказы экватарыяльнай гідратацыі з’яўляюцца як марфалагічнымі, так і кампазіцыйнымі, і назіраюцца як у фармацыі Medusae Fossae, так і ў гарах Фарсіда.[9]

Зноскі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ 2001 Mars Odyssey. NASA Space Science Data Coordinated Archive. Праверана November 29, 2022.
  2. ↑ 2001 Mars Odyssey. NASA Space Science Data Coordinated Archive. Праверана November 29, 2022.
  3. ↑ а б Makovsky, A.; Barbieri, A.; Tung, R. (October 2002). Odyssey Telecommunications (PDF) (Report). p. 7.
  4. ↑ Mars Odyssey Goals. NASA JPL.
  5. ↑ Mars Odyssey: Overview(недаступная спасылка). JPL, CIT. Архівавана з першакрыніцы September 19, 2011.
  6. ↑ IT'S "2001 MARS ODYSSEY" FOR NASA'S NEXT TRIP TO THE RED PLANET. NASA. Архівавана з першакрыніцы April 18, 2021.
  7. ↑ 2001 Mars Odyssey Quick Facts. 2001 Mars Odyssey. NASA/JPL. Праверана 22 January 2021.
  8. ↑ January, 2008: Hydrogen Map(недаступная спасылка). Lunar & Planetary Lab at The University of Arizona. Архівавана з першакрыніцы 13 кастрычніка 2008. Праверана 30 чэрвеня 2015.
  9. ↑ а б в Equatorial locations of water on Mars: Improved resolution maps based on Mars Odyssey Neutron Spectrometer data (PDF).
  10. ↑ NASA's Odyssey Spacecraft Sets Exploration Record on Mars. Press Releases. JPL, NASA (15 снежня 2010). Архівавана з першакрыніцы April 25, 2011.
  11. ↑ Pioneer Venus 1: In Depth. NASA.
  12. ↑ а б Engineers Keep an Eye on Fuel Supply of NASA's Oldest Mars Orbiter. JPL. NASA (15 сакавіка 2023). Праверана March 15, 2023.
  13. ↑ а б в г Objectives (англ.). mars.nasa.gov. NASA/JPL. Праверана 27 January 2021.
  14. ↑ Christensen, P. R.; Jakosky, B. M.; Kieffer, H. H.; Malin, M. C.; McSween Jr., H. Y.; Nealson, K.; Mehall, G. L.; Silverman, S. H.; Ferry, S.; Caplinger, M.; Ravine, M. (2004). "The Thermal Emission Imaging System (THEMIS) for the Mars 2001 Odyssey Mission". Space Science Reviews. 110 (1–2): 85. Bibcode:2004SSRv..110...85C. doi:10.1023/B:SPAC.0000021008.16305.94. S2CID 3629716.
  15. ↑ Boynton, W.V.; Feldman, W.C.; Mitrofanov, I.G.; Evans, L.G.; Reedy, R.C.; Squyres, S.W.; Starr, R.; Trombka, J.I.; d'Uston, C.; Arnold, J.R.; Englert, P.A.J.; Metzger, A.E.; Wänke, H.; Brückner, J.; Drake, D.M.; Shinohara, C.; Fellows, C.; Hamara, D.K.; Harshman, K.; Kerry, K.; Turner, C.; Ward1, M.; Barthe, H.; Fuller, K.R.; Storms, S.A.; Thornton, G.W.; Longmire, J.L.; Litvak, M.L.; Ton'chev, A.K. (2004). "The Mars Odyssey Gamma-Ray Spectrometer Instrument Suite". Space Science Reviews. 110 (1–2): 37. Bibcode:2004SSRv..110...37B. doi:10.1023/B:SPAC.0000021007.76126.15. S2CID 121206223.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: лічбавыя назвы: authors list (спасылка)
  16. ↑ Profile: Dr. William Boynton. 2001 Mars Odyssey. NASA. Архівавана з першакрыніцы 10 May 2021. Праверана 10 May 2021.
  17. ↑ а б NASA Facts: 2001 Mars Odyssey. NASA. Архівавана з першакрыніцы September 5, 2015.
  18. ↑ Mars Odyssey: Newsroom. NASA Jet Propulsion Laboratory.
  19. ↑ Mission Timeline - Mars Odyssey. NASA Jet Propulsion Laboratory.
  20. ↑ MARIE. 2001 Mars Odyssey. NASA. Архівавана з першакрыніцы 10 May 2021. Праверана 10 May 2021.
  21. ↑ NASA. Communications Relay - Mars Odyssey. mars.nasa.gov. Праверана October 31, 2018.
  22. ↑ Mars Odyssey Begins Overtime After Successful Mission (англ.). NASA Jet Propulsion Laboratory (JPL). Праверана 24 чэрвеня 2022.
  23. ↑ Martinez. NASA's Mars Odyssey Alters Orbit to Study Warmer Ground. JPL News. Pasadena, California: JPL (22 чэрвеня 2009). Архівавана з першакрыніцы 10 May 2021. Праверана 10 May 2021.
  24. ↑ Longest-Lived Mars Orbiter Is Back in Service. Status Reports. JPL (27 чэрвеня 2012). Архівавана з першакрыніцы July 3, 2012.
  25. ↑ NASA. Guidance, Navigation, and Control - Mars Odyssey. mars.nasa.gov. Праверана October 31, 2018.
  26. ↑ THEMIS Support for MSL Landing Site Selection. THEMIS. Arizona State University (28 ліпеня 2006). Архівавана з першакрыніцы August 14, 2006.
  27. ↑ Gold. Curiosity's perilous landing? 'Cleaner than any of our tests'. Los Angeles Times (7 жніўня 2012). Архівавана з першакрыніцы August 9, 2012.
  28. ↑ Mars Science Laboratory Landing. NASA/JPL (1 ліпеня 2012). Праверана 22 January 2021.
  29. ↑ а б Staff (February 12, 2014). "NASA Moves Longest-Serving Mars Spacecraft for New Observations". Press Releases. Jet Propulsion Laboratory. Архівавана з арыгінала 26 лютага 2014. Праверана 15 жніўня 2023.
  30. ↑ Webster. NASA's Mars Odyssey Orbiter Watches Comet Fly Near. NASA (19 кастрычніка 2014). Праверана October 20, 2014.
  31. ↑ Webster. NASA's Mars Reconnaissance Orbiter Studies Comet Flyby. NASA (19 кастрычніка 2014). Праверана October 20, 2014.
  32. ↑ Jones. NASA's MAVEN Studies Passing Comet and Its Effects. NASA (19 кастрычніка 2014). Праверана October 20, 2014.
  33. ↑ Webster. All Three NASA Mars Orbiters Healthy After Comet Flyby. NASA (19 кастрычніка 2014). Праверана October 20, 2014.
  34. ↑ "A Comet's Brush With Mars". The New York Times. October 19, 2014.
  35. ↑ Kremer. The Longest Martian Odyssey Ever. Universe Today (13 снежня 2010). Архівавана з першакрыніцы December 20, 2010.
  36. ↑ January, 2008: Hydrogen Map(недаступная спасылка). Lunar & Planetary Lab at The University of Arizona. Архівавана з першакрыніцы 13 кастрычніка 2008. Праверана 30 чэрвеня 2015.
  37. ↑ Confirmation of Water on Mars. Phoenix Mars Lander. NASA (20 чэрвеня 2008). Архівавана з першакрыніцы July 1, 2008.
  38. ↑ "NASA's Phoenix touches, tastes Martian water". The Economic Times. Праверана 2022-06-24.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Марс_Адысей"