Перайсці да зместу

Клод Пірон

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Клод Пірон
Claude Piron
Род дзейнасці Лінгвіст, перакладчык, псіхолаг, эсперантыст
Дата нараджэння 26 лютага 1931(1931-02-26)
Месца нараджэння
Дата смерці 22 студзеня 2008(2008-01-22) (76 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Месца працы
Узнагароды і прэміі
Сайт claudepiron.free.fr (фр.)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Клод Пірон (Claude Piron, 26 лютага 1931 — 22 студзеня 2008) — швейцарскі лінгвіст, псіхолаг, перакладчык, выдатны эсперантыст, прапагандыст эсперанта і роўнасці моў, аўтар шматлікіх мастацкіх і публіцыстычных твораў на мове эсперанта.

Клод Пірон Нарадзіўся ў Бельгіі ў горадзе Намюр у 1931 годзе. Атрымаўшы лінгвістычную (перакладчыцкую) адукацыю, працаваў перакладчыкам у ААН (1956—1961) і СААЗ (1961—1969), валодаў кітайскай, англійскай, рускай і іспанскай мовамі. У якасці перакладчыка наведаў шмат краін Азіі і Афрыкі. Яго шматлікія міжнародныя кантакты значна паўплывалі на эсперанта-дзейнасць. У канцы 1960-ых гадоў ён атрымаў псіхалагічную адукацыю і з 1969 года займаўся пераважна псіхатэрапіяй. У 1973—1994 гадах выкладаў псіхалогію ў Жэнеўскім універсітэце[1].

Пірон зацікавіўся міжнароднай мовай эсперанта ў 1943 годзе[2], калі быў школьнікам. Ён заставаўся актыўным прапагандыстам гэтай мовы на працягу ўсяго жыцця. На эсперанта і аб эсперанта ім была выдадзена вялікая колькасць мастацкай, вучэбнай, навуковай і публіцыстычнай літаратуры (пісаў таксама пад псеўданімам Johán Valano)[3]. Пірон з’яўляўся членам Акадэміі эсперанта, ганаровым членам Сусветнай асацыяцыі эсперанта, членам Асацыяцыі пісьменнікаў-эсперантыстаў, лаўрэатам шматлікіх прэмій і конкурсаў.

З 1978 года з’яўляўся швейцарскім падданым. 22 студзеня 2008 года памёр з-за сардэчнага прыступу (Гланд, Швейцарыя)[4][5][6].

Быў жанаты, меў трох дзяцей[7].

Пірон і эсперанта

[правіць | правіць зыходнік]

Клод Пірон вядомы як папулярны пісьменнік на мове эсперанта. Яго мастацкія творы вылучаюцца захапляльнасцю апавядання, але ў той жа час простым стылем і актыўным выкарыстаннем «схаваных» выразных асаблівасцей эсперанта (у першую чаргу «нязвыклага», але зразумелага словаўтварэння). Значную вядомасць і папулярнасць атрымалі яго навучальныя аповесці «Герда знікла» (Gerda malaperis) і «Дазволь мне сказаць болей» (Lasu min paroli plu), у якіх захапляльны сюжэт прыведзены ў форме тэкстаў, якія паступова робяцца больш складанымі, асабліва арыентаванымі на адпрацоўку тых ці іншых граматычных асаблівасцей эсперанта.

Як эсперанта-паэт Пірон напісаў паэтычны зборнік «Па-добраму» (Malmalice, эсперантамоўная назва з’яўляецца неперакладальнай гульнёй слоў). Акрамя гэтага ён перакладаў песні з розных моў, карыстаецца папулярнасцю яго аўдыяальбом «Паласуйцеся грушай» (Frandu Piron, 1982).

У шматлікіх лінгвістычных і навукова-папулярных артыкулах аб эсперанта К. Пірон апісвае розныя лінгвістычныя і сацыялагічныя аспекты эсперанта. З’яўляючыся псіхолагам, ён вылучыў і пастаянна адстойваў тэзіс аб тым, што эсперанта «з’яўляецца больш прыстасаваным для чалавечай псіхікі, чым нацыянальныя мовы», так як больш паслядоўна адпавядае прынцыпу «падобным паняццям — падобныя формы выражэння». Вялікую вядомасць і неадназначныя адзнакі сярод эсперантыстаў атрымала яго кніга «Добрая мова» (La bona lingvo), у якой ён абараняе прынцыпы «простага эсперанта», які здольны чэрпаць рэсурсы для ўзбагачэння ў самім сабе, у сваёй граматычнай структуры (у процівагу ідэі «багатага эсперанта», які чэрпае багацце лексічных форм у нацыянальных мовах).

Пірон з’яўляўся аўтарам шматлікіх публікацый на тэму шматмоўя і моўнай праблеме (на эсперанта, французскай і англійскай мовах), у якіх ён пераканаўча абараняў эсперанта як сродак для міжнародных зносін; найбольш вядомы яго твор «Моўная праблема — ад хаосу да разважлівасці» (Le Défi des langues — Du Gâchisau bon sens, 1994, выдадзены таксама на партугальскай мове).

Найзнайчнейшыя творы

[правіць | правіць зыходнік]
  • Серыя так званых «Ці-раманаў» (Ĉu-romanoj)
    • «Ці гатуеце вы па-кітайску» (Ĉu vi kuiras ĉine?, 1976)
    • «Ці дастаткова ён прытармазіў?» (Ĉu li bremsis sufiĉe?, 1978)
    • «Ён прыйшоў з космасу?» (ĉu li venis trakosme?, 1980)
    • «Мы сабраліся дарэмна?» (Ĉu ni kunvenis vane?, 1982)
    • «Ці памерці ёй падчас руху?» (Ĉu ŝi mortu trafike?, 1982, эсперантамоўная назва ўтрымлівае неперакладальную гульню слоў: «trafike» — падчас руху, «tra-fike» — падчас сэкса)
  • Паэзія
    • Паэтычны зборнік «Па-добраму» (Malmalice, 1977, эсперантамоўная назва ўяўляе з сабе неперакладальную гульню слоў)
  • Вучэбная літаратура на эсперанта
    • «Герда знікла» (Gerda malaperis, 1983)
    • «Дазволь мне сказаць болей!» (Lasu min paroli plu, 1984)
    • «Яны схапілі Эльзу!» (Ili kaptis Elzan!, 1985)
    • «Няма даравання» (Sen pardono, 1988, падручнік)
    • «Дзякуй, сябар!» (Dankon, amiko!, 1990)
    • «Пацалункавая хвароба» (La kisa malsano, 1991)
  • Даследаванні і праблемныя творы аб эсперанта
    • «Эсперанта — еўрапейская ці азіяцкая мова?» (Esperanto:ĉu eŭropa aŭ azia lingvo?, 1977)
    • «Псіхалагічныя рэакцыі на эсперанта» (Psikologiaj reagoj al Esperanto, 1988)
    • «Добрая мова» (La bona lingvo, 1989)
    • «Эсперанта з кропкі гледжання пісьменніка» (Esperanto de la vidpunkto de verkisto, 1992)
  • Аўдыяальбом «Паласуйся грушай» (Frandu Piron, 1982)
  • На французскай мове:
    • «Моўная праблема — ад хаосу да разважлівасці» (Le Défi des langues — Du Gâchis aŭ bon sens, 1994, выдадзена таксама на партугальскай мове)

Зноскі

  1. Claude Piron. Eseoj Kaj Paroladoj. — e-Librigita de Elerno, 2008. — 253 с. — P. 1. Архівавана 15 снежня 2014.
  2. Claude Piron (1931-2008) (эсп.). esperanto-ondo.ru. Праверана 15 снежня 2014.
  3. Splitternachlass Claude Piron (ням.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 15 снежня 2014. Праверана 10 ліпеня 2015.
  4. Forpasis Claude Piron (эсп.). liberafolio.org (24 студзеня 2008). Праверана 15 снежня 2014.
  5. Sréfane Veyret. Claude Piron forpasis (фр.). agoravox.fr (1 лютага 2008). Праверана 15 снежня 2014.
  6. Скончался Клод Пирон (руск.). e-novosti.info (24 студзеня 2008). Праверана 15 снежня 2014.
  7. Kaufmann, Anne.. En souvenir de... claude Piron, psychologue et avocat de l' esperanto (фр.). hommages.ch (1 студзеня 2008). Праверана 15 снежня 2014.(недаступная спасылка)