Перайсці да зместу

Ваенна-марскі флот СССР

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Старшына другой стацці ВМФ ВС СССР, які аднаўляе сувязь. Сталінградская бітва
Савецкія маракі, 1982 год

Назва «Ваенна-марскі флот СССР» канчаткова замацавалася ў афіцыйных дакументах з 1938 года, пасля падпісання Пастановы ЦВК і СНК СССР ад 30 снежня 1937 года «Аб утварэнні Народнага камісарыята Ваенна-Марскога Флоту СССР». Да гэтага моманту ВМФ СССР насіў назву «Марскія сілы Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі Саюза ССР»[1] і «Ваенна-Марскія Сілы РСЧА СССР».

Ваенна-марскі флот СССР з моманту ўтварэння Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік у снежні 1922 года[2], і да моманту распаду СССР у снежні 1991 года[3] ахоўваў і абараняў марскія граніцы Савецкага Саюза.

Склад

[правіць | правіць зыходнік]

ВМФ СССР арганізацыйна складаўся з наступных родаў сіл:

У яго склад уваходзілі таксама караблі і суда дапаможнага флоту, падраздзяленні і часткі спецыяльнага прызначэння (СпП) і розныя службы.

Галоўнымі родамі сіл з’яўляліся падводныя лодкі і марская авіяцыя. Акрамя таго, у складзе ВМФ СССР меліся часці і ўстановы тылу.

Галоўны штаб ВМФ СССР — горад Масква.

Аб’яднанні

[правіць | правіць зыходнік]

Галоўнакамандуючыя ВМФ

[правіць | правіць зыходнік]

Узначальваў ВМФ СССР Галоўнакамандуючы ВМФ (Камандуючы, Начальнік Марскіх сіл Рэспублікі, Народны камісар, Міністр), які з’яўляўся намеснікам Міністра абароны СССР. Яму падпарадкоўваліся Галоўны штаб і ўпраўленні ВМФ.

Сцяг

[правіць | правіць зыходнік]

Ваенна-марскі сцяг СССР уяўляў сабой прамавугольнае палотнішча белага колеру з суадносінамі бакоў 2:3, з вузкай паласой сіняга колеру ўздоўж ніжняй абзы. Над сіняй паласой у левай частцы сцяга была намалёвана чырвоная зорка, а ў правай — чырвоныя серп і молат. Сцяг быў прыняты 27 мая 1935 года пастановай ЦВК і СНК СССР № 1982/341 «Аб ваенна-марскіх сцягах Саюза ССР».

ВМФ СССР падчас Вялікай Айчыннай вайны

[правіць | правіць зыходнік]
Паштовая марка СССР, 1940 год: «Ваенна-марскому флоту СССР — слава!».

22 чэрвеня 1941 года, у тры гадзіны ночы, ваенна-паветраныя сілы нацысцкай Германіі здзейснілі авіяцыйныя налеты на галоўную базу Чарнаморскага флоту ВМФ СССР у Севастопалі і на горад Ізмаіл.

У 03:06 22 чэрвеня 1941 года начальнік штаба Чарнаморскага флоту контр-адмірал І. Д. Елісееў загадаў адкрыць агонь[4] па нямецкім самалетам, якія ўварваліся далека ў паветраную прастору СССР[5], чым і ўвайшоў у гісторыю: гэта быў самы першы баявы загад даць адпор напаўшым на Савецкі Саюз нацыстам у ходзе Вялікай Айчыннай вайны[6][7].

У Севастопалі, з мэтай заблакаваць Чарнаморскі флот, на ўваходны фарватэр базы і ў Паўночнай бухце былі скінутыя электрамагнітныя міны. Авіяцыю праціўніка сустрэў агонь зенітнай артылерыі і караблёў Дунайскай флатыліі. Паветраным нападам падвергнуліся таксама Ліепайская і Рыжская ваенна-марскія базы. Магнітныя міны былі скінутыя з самалетаў у раене Кронштадта. Бамбілі і галоўную базу Паўночнага флоту — Палярнае. 22 чэрвеня, праінфармаваўшы ў Крэмль аб налеце на Севастопаль, адмірал Кузняцоў, не чакаючы ўказанняў зверху, загадаў усім флатам: «неадкладна пачаць пастаноўку мінных загарод па плану прыкрыцця».

Галоўным праціўнікам флоту з пачаткам вайны сталі не марскія, а паветраныя і сухапутныя сілы праціўніка. Галоўным у баявой дзейнасці флоту стала садзейнічанне прыморскаму флангу сухапутных войскаў у абароне і наступленні (за гады вайны да 85 % боезапасу карабельнай артылерыі было выдаткавана па берагавых мэтах і да 40 % самалёта-вылетаў марской авіяцыі было ажыццяўлена для нанясення удараў па сухапутным войскам).

Другая па значнасці група задач — парушэнне марскіх камунікацый праціўніка, абарона сваіх камунікацый, знішчэнне сіл праціўніка ў моры, нанясенне ўдараў па аб’ектах на яго ўзбярэжжы і тэрыторыі. Вырашаючы гэтыя задачы, РСЧФ правёў 88 ваенных аперацый, з іх 23 разы прыцягваўся да ўдзелу ў армейскіх і франтавых аперацыях.

Лёс Другой сусветнай і Вялікай Айчыннай войнаў вырашаўся на сухапутным фронце, таму планы флоту і яго дзеянні падпарадкоўваліся часцяком інтарэсам груповак сухапутных войскаў на прыморскіх напрамках. У гады вайны Ваенна-марскі флот СССР накіраваў на сухапутныя франты звыш 400 тысяч чалавек[8].

Многія транспартныя і дапаможныя суда, пераабсталяваныя ў баявыя караблі, увайшлі ў склад РСЧФ.

Стан ВМФ СССР на канец 1980-х гадоў

[правіць | правіць зыходнік]

У склад сіл флоту (стратэгічных і агульнага прызначэння) ўваходзіла больш за 100 эскадраў і дывізій, а агульная колькасць асабовага складу ВМФ СССР складала каля 450 000[9] (у тым ліку 12,6 тыс. у марской пяхоце)[10]. Выдаткі на ВМФ СССР у 1989 годзе склалі 12,08 млрд рублёў (пры агульным ваенным бюджэце ў 77,294 млрд рублёў), з іх 2993 млн рублёў на закупку караблёў і катэраў і 6531 млн на тэхнічнае абсталяванне)[10]. У баявым страі флоту знаходзілася 160 надводных караблёў акіянскай і далекай марской зоны, 83 стратэгічных атамных падводных ракетаносцаў другога пакалення, 113 шматмэтавых атамных падводных лодак і 254 дызель-электрычных[9].

Пункты базавання ВМФ СССР, 1984 год

А. С. Паўлаў прыводзіць наступныя дадзеныя па складу ВМФ СССР на канец 1980-х гадоў: 64 атамныя і 15 дызельных падводных лодак з балістычнымі ракетамі[11], 79 падводных лодак з крылатымі ракетамі (у тым ліку 63 атамныя)[12], 80 шматмэтавых тарпедных атамных падводных лодак[13] (усе дадзеныя па ПЛ на 1 студзеня 1989 года), чатыры авіянясучых карабля, 96 крэйсераў, эсмінцаў і ракетных фрэгатаў, 174 вартавых і малых супрацьлодкавых карабля, 623 катэры і тральшчыка, 107 дэсантных караблёў і катэраў. Усяго 1380 баявых караблёў (не лічачы дапаможных судоў), 1142 баявых самалета (усе дадзеныя па надводным караблям на 1 ліпеня 1988 г.)[10].

На 1991 год на суднабудаўнічых прадпрыемствах СССР будавалася: два авіяносца (у тым ліку адзін атамны), 11 атамных падводных лодак з балістычнымі ракетамі, 18 шматмэтавых атамных падводных лодак, сем дызельных падводных лодак, два ракетныя крэйсеры (у тым ліку адзін атамны), 10 эскадраных мінаносцаў і вялікіх супрацьлодкавых караблёў і інш[14].

У 1985 годзе савецкі флот дасягнуў піка сваёй магутнасці, меў у сваім складзе 1561 карабель у суме і па колькасці караблёў і баявым патэнцыяле займаў другое месца ў свеце пасля ВМФ ЗША[15].

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Напрыклад, так ён называецца ў Пастанове ЦВК і Савета Народных Камісараў СССР.
  2. ↑ Дэкларацыя і Дагавор аб утварэнні Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік ад 30 снежня 1922 года.
  3. ↑ У снежні 1991 года «Дагавор аб утварэнні Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік ад 30 снежня 1922 года» быў дэнансаваны рашэннем Вярхоўнага Савета РСФСР.
  4. ↑ …. У ноч на 22 чэрвеня, у крытычныя хвіліны, калі было яму (заўв. Ф. С. Акцябрскаму) даложана аб з’яўленні перад Галоўнай базай невядомых самалётаў і апэратыўны дзяжурны прасіў дазволу «адкрыць агонь», Ф. З. Акцябрскі адказаў: "Прашу дзейнічаць па інструкцыі "- і яшчэ дадаў, што ў выпадку памылкі ён (заўв. дакладваючы падначалены) будзе расстраляны. Рашэнне прыйшлося прыняць начальніку штаба І. Д. Елісееву, пра што я (заўв. Кузняцоў М. Г.) пісаў у кнізе «Напярэдадні» …
  5. ↑ Зводка Галоўнага камандавання Чырвонай арміі за 22.VI. — 1941 года. На світанні 22 чэрвеня 1941 года рэгулярныя войскі германскай арміі атакавалі нашы пагранічныя часткі на фронце ад Балтыйскага да Чорнага мораў і на працягу першай паловы дня стрымліваліся імі …. Авіяцыя суперніка атакавала шэраг нашых аэрадромаў і населеных пунктаў, але ўсюды сустрэла рашучы адпор нашых знішчальнікаў і зенітнай артылерыі, якія наносілі вялікія страты праціўніку. Намі збіта 65 самалётаў праціўніка.
  6. ↑ 18 сакавіка 1966 года Віцэ-адмірал у адстаўцы І. Д. Елісееў паслаў у Гістарычны аддзел ВМФ СССР напісаныя ў сакавіку 1966 г. у адказ на ліст капітана 1-га рангу ў адстаўцы М. Т. Рыбалка «Нататкі аб становішчы ў штабе ЧФ у перыяд нападзення авіяцыі нацыстаў на Севастопаль у ноч на 22 чэрвеня 1941 г.». Копію «Нататак» накіраваў М.Г Кузняцову як жадаючаму «… дакументальна ўсталяваць, што фактычна адбывалася …» у 03:06 22 чэрвеня 1941 года.
  7. ↑ … Загад адкрыць агонь па невядомых самалётах аддаў начальнік штаба флота контр-адмірал І. Д. Елісееў пры звароце да яго аператыўнага дзяжурнага капітана 2-га рангу М. Т. Рыбалка. (З успамінаў Віцэ-адмірала ў адстаўцы І. І. Азарава)
  8. ↑ ВМФ СССР у Вялікай Айчыннай вайне. Архівавана 3 мая 2013. // otvoyna.ru
  9. ↑ а б Монаков М. С. 2008, с. 639.
  10. ↑ а б в Павлов А. С. 1991, с. 47.
  11. ↑ Павлов А. С. 1991, с. 4.
  12. ↑ Павлов А. С. 1991, с. 15.
  13. ↑ Павлов А. С. 1991, с. 22.
  14. ↑ Кузин В. П., Никольский В. И. 1996, с. 462.
  15. ↑ к.1 р. в отст. В.В.Заборс. Куда плывет ВМФ России? Проблемы состояния и развития ВМФ необходимо решать сегодня, иначе будет поздно. ВВМУРЭ им. А.С.Попова. Санкт-Петербург. 1-й факультет. Сайт выпускников 1987 года. (31 кастрычніка 2007).

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Горшков С. Г. Морская мощь государства. — М.: Военное издательство МО СССР, 1976.
  • Грибовский В. Ю. На пути к «большому морскому и океанскому» флоту (Кораблестроительные программы Военно-Морского Флота СССР в предвоенные годы). // Гангут. — СПб.: Издательство «Гангут», 1995. — № 9. — С. 2—20. — ISBN 5-85875-031-1.
  • Капитанец, И. М. Битва за мировой океан в «холодной» и будущих войнах. — М.: Вече, 2002. — 544 с. — (Военные тайны XX века). — 7000 экз. — ISBN 5-94538-064-4.
  • Краснов В. Н. Военное судостроение накануне Великой Отечественной войны. — М.: Наука, 2005. — 215 с. — ISBN 5-02-033780-3.
  • * Кузин В. П., Никольский В. И. Военно-Морской флот СССР 1945—1991. — СПб.: Историческое Морское Общество, 1996. — 653 с.
  • Монаков М. С. Главком (Жизнь и деятельность Адмирала флота Советского Союза С. Г. Горшкова). — М.: Кучково поле, 2008. — 704 с. — (Библиотека клуба адмиралов). — 3500 экз. — ISBN 978-5-9950-0008-2.
  • Павлов А. С. Советский ВМФ. 1990—1991 г. Справочник. — Якутск, 1991. — 252 с. — 3000 экз.
  • МО РФ, Институт военной истории МО РФ Реформа в Красной Армии Документы и материалы 1923—1928 гг.. — Москва: Летний сад, 2006.
  • Самойлов К. И. Морской словарь. — Москва: НКВМФ Союза ССР, 1941.
  • Бежецких В. П., Внуков В. Д., Иванов В. Н. и др. Тактическое маневрирование ВВМУРЭ 1992 г.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Ваенна-марскі_флот_СССР&oldid=4764922"