Барзан Ібрагім ат-Тыкрыці

Барзан Ібрагім ат-Тыкрыці
Дата нараджэння	17 лютага 1951(1951-02-17)
Месца нараджэння	Тыкрыт[d], Каралеўства Ірак
Дата смерці	15 студзеня 2007(2007-01-15) (55 гадоў)
Месца смерці	Багдад, Багдад, Ірак
Грамадзянства	Ірак
Партыя	Іракскае рэгіянальнае аддзяленне партыі Баас[d]
Род дзейнасці	палітык, дыпламат, ваенны
Маці	Subha Tulfah al-Mussallat[d]
Удзельнік	Іракская вайна

Барзан Ібрагім Хасан ат-Тыкрыці (араб. برزان إبراهيم الحسن التكريتي‎‎; 17 лютага 1951 — 15 студзеня 2007) — палітычны дзеяч Ірака, брат па маці былога прэзідэнта Садама Хусейна. Кіраўнік іракскай разведкі (1979—1983) і прадстаўнік Ірака пры ўстановах ААН у Жэневе (1988—1998). Арыштаваны пасля падзення Багдаду падчас ўварвання войск кааліцыі ў Ірак у 2003 годзе і адданы суду. Пакараны смерцю па рашэнні іраксага трыбуналу.

Біяграфія

Раннія гады

Барзан нарадзіўся ў Аль-Аўджа, блізу Тыкрыту ў сям’і Субхі Тульфах (маці Садама) і Ібрагіма аль-Хасана ў Басры. Ад гэтага шлюбу таксама нарадзіліся родныя браты Барзана Ібрагіма Ватбан і Сабаві. Лічыцца, што Барзан быў самым любімым сынам сваёй маці. Ён скончыў факультэт паліталогіі ва ўніверсітэце Аль-Мустансірыя ў Багдадзе.

У 1968 г. 17-гадовы Барзан прыняў актыўны ўдзел побач з іншымі маладымі баасістамі ў перавароце, у выніку якога да ўлады прыйшла партыя Баас з яе лідарамі Ахмедам аль-Бакрам і Садамам Хусейнам.

На дзяржпасадах

У 79-м ён становіцца дырэктарам службы іракскай разведкі «Мухабарат». З-за шэрагу рознагалоссяў Хусейн вывеў яго са складу ўрада і пасадзіў пад дамашні арышт. Усе браты Садама — Сабаві, Барзан і Ватбан былі зрушаны са сваіх пастоў у 1983 годзе. Што менавіта адбылося паміж Хусейнам і яго братамі па матчынай лініі невядома. Адна з здагадак тое, што яны былі замяшаны ў змове супраць свайго старэйшага брата. Згодна з гэтай версіяй, да Барзану звярнулася група афіцэраў, якія прапанавалі яму прэзідэнцтва, і яго браты далучыліся да яго. Іншая версія складаецца ў тым, што ўсе трое, асабліва Барзан, былі выгнаны за тое, што не змаглі раскрыць змову супраць Садама. Аднак некаторыя аглядальнікі мяркуюць, што ўсе трое патрапілі ў няласку не з-за нейкіх замоў або непакорлівасці, а ў выніку буйнога сямейнага скандалу. Існуюць здагадкі, што да апала Барзана, Ватбана і Сабаві прывяла смерць маці Садама ў жніўні 1983 года, паколькі яна была іх галоўнай «абаронцай».

У 1988 годзе Барзан зноў запаў у няласку. Ён выступіў супраць шлюбу дачкі Садама з Хусейнам Камелем. У пакаранне ён быў сасланы ў Жэневу. Па даных міжнародных арганізацый на пасадзе кіраўніка іракскай разведкі Барзан нёс адказнасць за рэпрэсіі супраць рэлігійных і этнічных меншасцей, у тым ліку прымусовыя дэпартацыі, знікненні і забойствы людзей. Пры ім агенты Мухабарат знішчалі іракскіх дысідэнтаў на тэрыторыі замежных дзяржаў. Пасля адстаўкі брат Садама стаў прадстаўніком Ірака пры арганізацыі Аб’яднаных Нацый у Жэневе, у тым ліку ААН па правах чалавека — у 1989 годзе. Лічыцца, што ў гэты час ён адказваў за стварэнне таемных рахункаў іракскай верхавіны ў швейцарскіх банках. Многія СМІ прыпісвалі ў свой час яму ролю «асабістага банкіра» Садама Хусейна. Сам Барзан заўсёды адпрэчваў гэтыя сцвярджэнні.

У 1998 годзе з’явіліся звесткі аб тым, што аль-Тыкрыці адмовіўся выканаць распараджэнне Багдаду і вярнуцца на радзіму па заканчэнні камандзіроўкі ў Жэневе, падчас якой у яго ад раку памерла жонка. Хадзілі чуткі, што ён меў намер прасіць палітычнага прытулку ў адной з заходніх краін. За ім быў пасланы спецыяльны эмісар прэзідэнта, і ў рэшце рэшт ён усё ж такі вярнуўся ў Ірак, але рэгулярна ездзіў у Жэневу да сваіх шасцярым дзецям, якія вучыліся там.

27 снежня 1999 г. Садам Хусейн уручыў шэраг вышэйшых узнагарод усім сваім братам. Барзан аль-Тыкрыці ўдастоіўся пяці медалёў «За мужнасць» і двух медалёў «За заслугі перад краінай». У верасні 2001 года супраць аль-Тыкрыці быў пададзены пазоў у Швейцарыі членамі Савета племя Барзані, за злачынствы, учыненыя ў 1983 годзе. Але Барзана Ібрагіма не арыштавалі.

Амерыканскае ўварванне

5 сакавіка 2003 года, за некалькі дзён да ўварвання ў Ірак войск заходняй кааліцыі, Садам Хусейн загадаў змясціць брата пад дамашні арышт у прэзідэнцкім палацы, западозрыўшы яго ў таемнай падтрымцы мірнай ініцыятывы Аб’яднаных Арабскіх Эміратаў. Яна прадугледжвала добраахвотны адмову кіраўніцтва Ірака ад улады і выезд у эміграцыю з адначасовай перадачай кантролю над краінай ААН і Лігі арабскіх дзяржаў. Гэтая ініцыятыва сустрэла падтрымку шэрагу арабскіх лідараў, аднак была адвергнута Багдадам. Але не толькі гэта заахвоціла С. Хусейна арыштаваць брата. Барзан выступіў супраць рашэння перадаць у выпадку гібелі кіраванне краінай свайму малодшаму сыну Кусею. Гэта не магло не спадабацца прэзідэнту. Пасля пачатку вайны кааліцыйнае камандаванне не раз паведамляла аб гібелі брата іракскага лідара. Яго ўключылі ў спіс шуканых іракскіх лідараў, выкананага ў выглядзе калоды карт (у выглядзе пяцёркі крэсцяў). Пасля ўступлення ў сталіцу Ірака салдатамі кааліцыі ад мясцовых жыхароў была атрымана інфармацыя, што ў горадзе знаходзіцца адзін з братоў Садама. Увечары 17 красавіка пачалася аперацыя па яго захопу, якую правялі амерыканскія спецназаўцы пры падтрымцы марскіх пяхотнікаў. У выніку аперацыі ніхто не загінуў. Па сведчанні Цэнтральнага камандавання ВС ЗША, пры арышце Барзан аль-Тыкрыці быў адзін.

Трыбунал

Суд

Амерыканцы перадалі яго часоваму ўраду Ірака 30 чэрвеня 2004 г., а на наступны дзень ён паўстаў разам з былым прэзідэнтам і яшчэ дзевяццю баасістамі перад спецыяльным іракскім трыбуналам. 19 кастрычніка 2005 года Барзан паўстаў перад судом па справе Эд-Дуджэйль, дзе пасля замаху на Садама Хусейна ў 1982 г. былі пакараны смерцю 148 чалавек, у асноўным мусульмане-шыіты. На першым судовым пасяджэнні Барзан аль-Тыкрыці не прызнаў сябе вінаватым. У ходзе ўсяго судовага разбору, ён быў вядомы сваім гнеўным выбліскам, з-за чаго не раз выганяўся з залы суда. 5 лістапада 2006 года Барзан Ібрагім аль-Тыкрыці быў прысуджаны да смяротнага пакарання праз павешанне разам з Садамам Хусейнам і Аўвадам аль-Бандарам.

Пакаранне смерцю

15 студзеня 2007 года ў Казімайне, блізу Багдаду ў 3 гадзіны раніцы аль-Тыкрыці і былы старшыня рэвалюцыйнага суда Ірака Авад Хамід аль-Бандар былі таемна павешаны ў тым жа месцы, што і былы прэзідэнт, на вачах членаў урада, суддзі, пракурора, лекара і тэлеаператара. Абодва былых чыноўніка ўзышлі на эшафот адначасова. Пакаранне смерцю двух паплечнікаў Хусейна, як і пакаранне самога Садама, здымалася на відэа. Падчас пакарання смерцю Барзан быў фактычна абезгалоўлены, так як вяроўка, на якую павесілі палітыка, адарвала галаву ад тулава.

Дваіх асуджаных пахавалі ў вёсцы аль-Аўджа побач з магілай былога прэзідэнта, тым самым, выканаўшы іх апошнюю просьбу.

Рэакцыя

Афіцыйны прадстаўнік МЗС Расіі асудзіў пакаранне смерцю двух паплечнікаў Садама Хусейна: «пакаранне смерцю двух паплечнікаў былога прэзідэнта Ірака, роўна як і пакаранне смерцю самога Садама, не спрыяе стабілізацыі сітуацыі ў гэтай краіне. Да нармалізацыі абстаноўкі ў Іраку можа прывесці толькі шырокі агульнаіракскі дыялог. У ім павінны ўдзельнічаць усе палітычныя і этнаканфесійныя групы пры падтрымцы суседніх дзяржаў, уключаючы Сірыю і Іран».

У адказ на пытанне аб тым, якая рэакцыя прэм’ер-міністра Вялікабрытаніі Тоні Блэра на няўдалае пакаранне смерцю ў Іраку, той заявіў: «што тычыцца смяротнага пакарання ў Іраку, наша пазіцыя па смяротным пакаранні добра вядома, і мы ўнеслі гэтую пазіцыю да ведама іракскага ўрада зноў пасля смерці Садама Хусейна. Аднак Ірак з’яўляецца суверэннай дзяржавай, і таму ў яго ёсць права ў адпаведнасці з міжнародным правам вырашаць сваю палітыку ў дачыненні да смяротнага пакарання».

Кіраўнік Еўрапейскай камісіі Жазэ Мануэл Барозу, каментуючы апошнія падзеі, заявіў: «ні адзін чалавек не мае права адымаць жыццё ў іншага чалавека» — і заклікаў да ўсёабдымнай забароны смяротнага пакарання.

Гл. таксама

• Трыбунал над Садамам Хусейнам

Спасылкі

• globalsecurity article on Barzan Ibrahim El-Hasan al-Tikriti
• Saddam’s Half-Brother Barzan Al-Tikriti Captured by DEBKAfile, 20 April 2003