Sawa
An sawa (Ingles: boas, boids, boioids) iyo an apod sa mga halas na mayo nin kamandag alagad nandadakop paagi nin pagporopot sa kakakanon kaini. Ini lakop sa Amerika, Africa, Europa, Asya, asin sa ibang mga isla sa Pasipiko. An mga nagugurang na kaini kasyahan o darakula nanggad an tamanyo asin haralaba, alagad, an mga babae kaini mas dakula kisa sa mga lalakeng sawa.[1]
An sawa may sulot na kublit na nabagay sa lugar na ineestaran kaya an hawak kaini pwede berde, pula, giyaw o kayumanggihon asin igwang mga desenyo an kublit na giringgiting na kurit, kuro-kambayang itom, mga matabilog na guhit o talidong na mga linya o mga mata-mata.
Tagoan
[baguhon | baguhon an source]An sawa mayong kamandag, nakukua sa tropikal na lugar arog kan Sentral asin Habagatan Amerika. Arog kan mga anaconda, ini mahusay maglangoy pero mas gusto sa alang na daga, nagsusulok sa mga guang na kahoy o sa mga bungag.[2]
Kinakakan
[baguhon | baguhon an source]An sawa dawa ano na sana an kinakakan basta madakop kaini arog kan gamgam, kabalang, baboy damo o opon, o kino. An salang kaini nahignit nanggad sa pagkabuka kaya kayang hamilon na bilog an dakop. An sawa dinadakop ngona ninda an biktima paagi nin pagkagat, asin alistong pinoporopotan sagkod na mapiot paghangos dangan hinahamil o sinisiba na bilog an nadakop kaini. An ngipon kan sawa bakong tirindog kundi patiko palaog nguso, bagay na garo sima na mayo na makahulpos sa kagat an biktima kaini.[3]
Pagka'agidan kan sawa sa piton
[baguhon | baguhon an source]An sawa nakakaagid na gayo sa sarong klaseng halas na nampoporopot man, an inaapod na python (Ingles) o piton (Espanyol) ta pareho burikbutikon o may koro-kambayang kolor sa kublit alagad an sawa inoolpot an ogbon mayo na patos sa tibulaka alagad an piton nag'oogbon paagi nin pagsugok. Igdi sa Filipinas pareho sinda inaapod na sawa. Saro pa, an duwang hayop ini dai nagsasaralak sa estaran sa sarong lugar asin kun siring man, na bihira man ngane, laen nanggad an lugar asin harayo sa ineestaran kan saro.
Tamanyo asin timbang
[baguhon | baguhon an source]An sawa parati mataba asin dakula an kahawakan maski totoo medyo kasyahan sana an tamanyo niya kun ibabaing sa ibang mga halas arog kan piton pero pwede man maglaba poon 3-13 pye (0.91–3.96 m) depende sa namomogtakan kaining lugar asin kun ano an pwede niyang pagsibaon. An mga babae mas halaba asin mas mataba an saiyang kahawakan, na nalaba poon 7 abot 10 pye (2.1 and 3.0 m) manta an lalake yaon sana sa sukol na 6 abot 8 pye (1.8 and 2.4 m) alagad pag nakukulong an babae kaini naabot sobra 10 pye (3.0 m) an laba. Igwa naman ngane nahiling sa dakop nin laba na 12 pye (3.7 m) asin 14 pye (4.3 m). An sawa pwede man magtimbang 27 kg (60 libra) pero parati natimbang ining 10 abot 15 kg (22 abot 33 na libra). Ibang species inaabot an timbang sobra sa 45 kg (100 libra) pero bihira ini.
Pag'oogbon
[baguhon | baguhon an source]An babaeng sawa nahilomlom kan sugok kaini sa laog mismo kan pagbabados niya asin ino'olpot buruhay nang ogbon na pwedeng an bilang naabot 60ng ogbon. Pag'inolpot, an ogbon may sukol na 2 pye (0.6 m) an laba asin sige sana an paglaba kaini sa lawig-buhay ninda na hanggan 25 sagkod 30ng taon. An nakua na daang pinakadakulang sawsa nagsusukol na 18 pye (5.5 metro)..[4]
An sawa delikadong mapuho ta dinadakop ini huli sa saiyang masamnong kublit o pigpapabakal na komo alag na inaataman.
