بئل آغری‌سی
بئل‌ده آغری — اینسانلاردا، خصوصاً ده یاش‌لی نسیل‌ده تئز-تئز راست گلینه‌ن علامت. شابلون:ویکیلش‌دیرمک حسابلامالار گؤستریر کی، هر دؤرد اینسان‌دان بیری بوتون حیاتلاری بویو بیر دفعه ده اولسا بئل آغری‌سین‌دان شیکایت‌لنیر. بۇ اینسانلارین هکیمه موراجت ائتمه‌سینه و یا ایشده‌ن قالماسینا ان چوخ سبب اوْلان شیکایتلردن بیری‌دیر. اما معین ساده موالیجوی تدبیرلرین و بدن تربییه‌سینین حیاتا کئچیریلمه‌سی آغریلارین اوزون مدت ایتمه‌سینه سبب اولا بیلر. آغریلارین داوام‌لی کاراکتئر آلماسی و ایش قابیلیتینی پوزماسی هکیمه مراجعت ائتمک اۆچون اساس وئریر.
داوام ائتمه خصوصیتلرینه گؤره بئل آغریلارینین بؤلونمه‌سی:
- کسکین با: داوام ائتمه مدتی ۶ هفته‌دن آز اوْلان بئل آغریلاری
- یاریمکسکین با: ۶ هفته‌دن چوخ، لاکین ۳ آیدان آز داوام ائدن بئل آغریلاری
- خرونیک با: ۳ آیدان چوخ مدته خسته‌نین نورمال حیاتینی محدودلاش‌دیران بئل آغریلاری
- قایی‌دان (رئسیدیو وئرن) با: اوللر اوخشار لوکالیزاسییالی عئینی بئل آغریلاری اوْلان خسته‌لرده سیمپتوم‌سوز دؤورلرله موشاییت اوْلونان کسکین با.[۱]
ائپیدئمیولوگییا
[دَییشدیر]بئل آغریلارینا کلینیک پراکتیکادا تئز-تئز تصادف اوْلونور. اهالینین ۸۰٪-i حیاتین‌دا ان آزی بیر دفعه بئل ناهییه‌سینده محدودلاشدیریجی آغری ائپیزودو ایله قارشیلاشیر. اینسانلارین تخمیناً ۴۰٪-i یاردیم اۆچون ایلکین سهییه خیدمتلری سوییه‌سینه، ۴۰٪-i مانوال تئراپئوتلره، «آرا هکیملرینه» و یالنیز ۲۰٪-i متخصصلره مراجعت ائدیر. ۶ هفته عرضین‌ده ائپیزودلارین ۹۰٪-i موالیجه‌دن آسی‌لی اولمایاراق اؤزباشینا کئچیر. عئینی زامان‌دا، بیر قیسم خسته‌لرده خرونیک آغریلار و امک قابیلیتینین ایتمه‌سی باش وئریر. محدودیتلری ۱ ایلده‌ن چوخ اوْلان بوتون خسته‌لر ۹۰٪ حال‌دا اینتئنسیو موالیجه اولمادان ایشله‌مه‌یه قادیر اولمورلار.
ایلکین سهییه موس‌سی‌سه‌لرینه کسکین با نتیجه‌سینده مراجعتین تئزلیگی ایکینجی، اورتوپئدلره ایسه بیرینجی یئرده‌دیر. با سیمپتوملارینین تکرار اولماسی کیفایت قدر تئز-تئز باش وئریر و ایل عرضین‌ده اینسانلارین تخمیناً ۶۰–۸۰٪-ده موشاهیده اوْلونور.
سببلری
[دَییشدیر]بئل بیر چوخ واجیب ائلئمئنتلری اؤزون‌ده بیرلش‌دیره‌ن (سوموکلر، ازله‌لر، باغلار و فقره‌لر آراسین‌دا یاستیق رولونو اوینایان دیسکلر) مورککب قورولوشا مالیک‌دیر. بئل‌ده اوْلان آغریلار بۇ ائلئمئنتلرین هر بیرین‌دن قایناق‌لانا بیلر. بعضی اینسانلاردا ایسه بئل آغری‌سینین هر هان‌سی ایسپئسیفیک بیر سببی تاپیلمیر. آشاغی‌داکی ایسپئسیفیک سببلر معین ائدیلیر:
بئل آغریلاری ان چوخ آغیر یوک قال‌دیرماق و یا یؤن‌ده‌م‌سیز چَتین حرکتلر نتیجه‌سینده ازله و باغلارین دارتیلماسین‌دان عمله گلیر. بزه‌ن ایسه ازله ایسپازمی آغریلار یارادا بیلر.
ایستروکتور مۆشکیللری
[دَییشدیر]بیر چوخ حاللاردا بئل آغریلاری آشاغی‌دا گؤستریله‌ن ایستروکتور مۆشکیللری نتیجه‌سینده میدانا گله بیلر:
- قابارمیش و یا ییرتیلمیش فقرلراراسی دیسکلر. دیسکلر فقره‌لر آراسین‌دا یاستیق رولونو اویناییر و اونلاری حرکت زامانی بیر بیرینه سورتوله‌رک زده‌له‌نمک‌دن قورویور. بزه‌ن، دیسک ایچری‌سینده اوْلان یومشاق مادّه اؤز یئرین‌دن کنارا قاباریر و یا ییرتیلیر و بونونلا دا یاخین‌دان کئچه‌ن سینیره تضییق ائدیر. اما بعضی اینسانلاردا دیسکین قابارماسی و ییرتیلماسی اولسا دا آغریلار اولمور.
- ایشیالگییا. قابارمیش و یا ییرتیلمیش فقرلراراسی دیسکلر اوتوراق سینیرینی سیخاراق بئل‌ده، ساغری ناییهه‌سینده و آشاغی اطرافین آرخاسین‌دا کسکین آغری هیس‌سی یارادیر.
- آرتریتلر. اوستئوارتریلر (سوموک ایلتیهابی) ان چوخ بود، ال، دیز و بئل‌ده اوْلان اویناقلاری زدلییر. بیر چوخ حاللاردا بئلدئ اوْلان آرتریتلر (اویناق ایلتیهابی) اونورغا بئیین اطرافین‌دا اوْلان ساحه‌نی دارال‌داراق آغریلارا سبب اولور.
- سکئلئت پوزغونلوقلاری. اونورغا سوتونونون ایریلیین‌ده آنورمال‌لیق بئل آغریلارینا سبب اولا بیلر. اگر اونورغا سوتونون طبیعی ایری‌لیگی دییشیرسه بئل ناییهه‌سینده بۇ اؤزونو قابارما (قوزبئل‌لیک) و یا یانا اییلمه (سکالیوز) کیمی گؤستریر.
- اوستئوپاروز. اوستئوپاروز زامانی بئل فقره‌لری کؤورک اولورلار کی، بۇ دا اونلاردا سینیقلار و یا چاتلارین عمله گلمه‌سینه سبب اولور.
آشاغی‌دا بئل آغریلارینین آز-آز راست گلینه‌ن، اما جدی آقیبتی اوْلان پاتولوگییالار قئید اوْلونور:
- جاودا ائقوینا سیندرومو جدی نئورولوژی پروبلئم‌دیر و بئل و آشاغی اطرافلاری ایننئرواسییا (سینیر تأمیناتی) ائدن سینیرلرین زده‌له‌نمه‌سی ایله الاقداردیر. سیندروم آشاغی اطرافلاردا ضعیف‌لیک، چاناق اورقانلارین‌دا حرکت‌سیزلیک، سیدیک ایفرازی و دئفئکاسییا آکتینا نظارتین ایتمه‌سینه گتیریب چیخاریر.
- اونورغا سوتونونون خرچنگی. اونورغا سوتونون‌دا اوْلان خرچنگ سینیرلری سیخاراق آغری وئره بیلر.
- اونورغا سوتونون‌دا ایلتیهاب. اگر آغریلار هرارت، گرگین‌لیک و ایستی ساحه‌لرله موشایت اوْلونورسا ایلتیهاب‌دان شوبهه‌له‌نمک لازیم‌دیر.
ریسک فاکتورلاری
[دَییشدیر]- سیقارئت
- کؤکلوک
- یاش
- قادین جین‌سی
- آغیر فیزیکی ایش
- اوتوراق ایش
- ایسترئس‌لی ایش
- ناراحات‌لیق
- دئپرئس‌سییا
نه زامان هکیمه مراجعت ائتمه‌لی
[دَییشدیر]بئل‌ده اوْلان آغریلار اساساً ائوده آپاریلان ساده موالیجوی تدبیرلر نتیجه‌سینده آرادان قالخیر. ایلکین ۷۲ ساعت عرضین‌ده گؤروله‌ن تدبیرلرین ائففئکتی میدانا چیخیر. عکس حال‌دا هکیمه مراجعت ائدین.
آشاغی‌داکی حاللاردا موطلق هکیمه مراجعت ائدین، چونکی بئل آغریلاری جدی ساغلام‌لیق پروبلئمینه ایشاره ائده بیلر:
- ثابت و اینتئنسیو آغریلار اولارسا، خصوصیله ده آخشاملار و اوزانان زامان آغریلارین آزالمایاراق ایستابیل داوام ائتمه‌سی
- آغریلار بیر و یا هر ایکی آشاغی اطراف بویو هیسس ائدیلیرسه، خصوصیله ده آغریلار دیزدن آشاغی یاییلیرسا
- آشاغی اطرافلاردا ضعیف‌لیک، حرکت‌سیزلیک تؤره‌دیرسه
- سیدیک ایفرازی و دئفئکاسییا آکتین‌دا چتین‌لیک یارادیرسا
- قارین‌دا آغری و یا پول‌ساسییا هیس‌سی ایله مشترک داوام ائدیرسه
- یاناشی سببی بیلینمه‌یه‌ن آریقلاما وارسا
- ۵۰-دن سوْنراکی یاشینیزدا بئل آغری‌سی هیسس ائدیرسینیزه چالیشین آغرینین میدانا چیخماسی زامانی هکیمه مراجعت ائدین
تکلیف ائدیله بیله‌ن دیاقنوستیک تدبیرلر
[دَییشدیر]- هکیمین باخیشی و اونون اؤزونون آپاردیغی تئستلر (سیزینگ اوتورماق، قالخماق، یئریمک، آیاقلارینیزی قال‌دیرماق و س. کیمی قابیلیتلرینیز). بئله تئستلر اؤزلویون‌ده هکیم اۆچون ناراهاتلیغینیزین سببی باره‌ده ایلکین فیکره گلمک‌ده و حتی بعضی جدی سببلری اینکار ائتمک‌ده دیرلی‌دیر.
- رئنتگئن موایینه‌سی – هکیملر بئل آغری‌سینین سببینی تام دقیقلش‌دیرمه‌سی اۆچون داها چوخ ایستیفاده ائدیله‌ن بیر موایینه اوسولودور. رئنتگئن اونورغا بئینین‌ده، ازله‌لر، سینیرلر و سوموکلرده اولا بیله‌جک مۆشکیللری مویینلش‌دیرمک ایمکانینا مالیک‌دیر.
- مری و کت اونورغا بئینین‌ده، ازله‌لر، توخومار، دامارلار، وترلر، باغلاردا، سینیرلر و سوموکلرده اولا بیله‌جک مۆشکیللری داها آیدین تصویر ائتمک ایمکانینا مالیک‌دیر.
- بعضی کلینیکالاردا سیزه ائلئکترومیوقرافییا (ائمق) تکلیف ائدیله بیلر. بۇ ایمکان وئریر کی، سینیرلرین ایمپولسلار یاراتما و بۇ ایمپولسلارا ازله‌لرین جاواب وئرمه قابیلیتی معین ائدیلیر
- یاناشی گئدن هر هان‌سی پروبلئم اولارسا هکیمینیز سیزه دیگر موایینه‌لر ده تکلیف ائده بیلر
موالیجه
[دَییشدیر]بئل آغریلارینین اکثریتی ائو شرایطین‌ده ساکیت‌لیک، ساده موالیجوی تدبیرلر نتیجه‌سینده آرادان قالخیر. بیر نئچه گون آغریکسیجیلرین قبول ائدیلمه‌سی و یاتاق رئژی‌می آغریلاری تام آرادان قال‌دیرا بیلر. اما بونو بیر نئچه گون‌دن چوخ ائتمک اولماز و هکیمه مراجعت ائتمک لازیم‌دیر.
هکیمینیز سیزه غئیری-ایستئریوید ایلتیهابلئیهینه درمانلار، بعضی حاللاردا ازله رئلاکسانتلاری (بوشالدیجیلار) تعیین ائده بیلر. کسکین آغریلار زامانی نارکوتیک آغریکسیجیلر تعیین ائدیله بیلر. اما بوتون اوخشار موالیجه تدبیرلری هکیمین نظارتی و مصلحتی ایله آپاریلمالی‌دیر.
- بدن تربییه‌سی و بعضی فیزیکی موالیجه نؤولری – ایشتی، ماسساژ، بوز، اولتراسس، ائلئکتریک ایستیمولیاسیاسی – سیزینگ بئل آغریلارینیزی آرادان قال‌دیرا بیلر. بۇ اصوللاری اؤیره‌نمکله گله‌جک‌ده اؤزونوز حتی هکیمین نظارتی اولمادان بئله تدبیرلری حیاتا کئچیره بیلرسینیز.
- بئل آغری‌سی اوْلان بعضی اینسانلارا جراحی عملیات تکلیف ائدیله بیلر. جراحی عملیات اساساً ییرتیلمیش دیسکلرله باغلی اولور. عملیات‌دان سوْنرا آغریلار، ائل‌جه ده آشاغی اطرافین هرکیلیین‌ده اوْلان ضعیف‌لیکلر آرادان قالخیر. آشاغی‌داکی تیپ عملیاتلار مؤوجوددور:
- بیرلش‌دیرمه. بۇ جراحی عملیات زامانی ایکی فقره بیر-بیرینه فرق‌لی واسطه‌لرله برکی‌دیله‌رک بیرلشدیریلیر. عملیاتین چاتیشمایان سببی اودور کی، بیرلشدیریلیمیش فقره‌لرده آرتریت تهلوکه‌سی آرتیر.
- دیسک یئردییشمه‌سی. بۇ اصول ایکی فقره‌نین بیرلشدیریلمه‌سینه آلترناتیو حساب اوْلونور و ایکی فقره آراسینا چیخاریلمیش دیسک یئرینه صونعی دیسک قویولور.
- دیسکین هیسسوی چیخاریلماسی. عملیات زامانی دیسک بوتؤولوک‌ده دئییل، یالنیز اونون سینیری سیخان حیسه‌سی چیخاریلیر.
- فقره‌نین هیسسوی چیخاریلماسی. اگر بئل فقره‌لرین‌ده سوموک قابارماسی عمله گلیرسه و اونورغا بئیینی و یا سینیرلری سیخیرسا اونون کیچیک بیر حیسه‌سی کسیلیب چیخاریلیر.
پروفیلاکتیکا
[دَییشدیر]بئل آغریلارینین میدانا چیخماسینین قارشی‌سینی چوخ آسان‌لیقلا آلماق اولار. بونون اۆچون آشاغی‌داکیلاری تؤوسییه ائدردیک:
- ایدمان. رئقولیار ایدمان سیزین بئلینیزده اوْلان گوجو آرتیرا بیلر و ازله فعالیتینی داها دا یاخشیلاش‌دیرا بیلر. قاچیش و اوزگوچولوک داها یاخشی سئچیم‌دیر. هکیمینز ده سیزه ان یاخشی ایدمان نؤوونون سئچیلمه‌سینده دیرلی مصلحت وئره بیلر.
- ازله گوچونو و هرکیلیینی آرتیر. قارین و بئل ازله‌لرینین بیرلیک‌ده مشق ائتدیریلمه‌سی بئل آغریلارینین پروفیلاکتیکاسی اۆچون اهمیت‌لی‌دیر. بۇ ایکی ازله قروپو سانکی بئل اۆچون طبیعی کورسئت عمله گتیریر و اونو ایستروکتور مۆشکیللرین‌دن قورویور.
- سیقارئتین بوراخیلماسی. سیقارئت چکه‌ن اینسانلاردا توخومالاردا اوکسیگئنین میقداری آزالمیش اولور کی، بۇ دا دیگر توخومالارلا یاناشی بئل توخومالارینین دا فعالیتینه منفی تأثیر گؤستریر و اونلاردا عمله گلن زده‌له‌نمه‌نین گئج ساغالماسینا سبب اولور.
- چکینیزین آرتماسینا ایمکان وئرمیین. چکینیزین آرتیق اولماسی سیزین بئل ازله‌لرینی یوکلمیش اولور و آغریلارین میدانا چیخماسینا سبب اولور.
- دوزگون دوروش. اگر اوزون زامان آیاق اوستون‌ده دورمالیسینیزسا آیاقلارینیزین حرکتی ایله بئله دوشه‌ن یوکو زامان زامان آزالتماغا چالیشین.
- دوزگون اوتوروش. ائله ایستول و یا کرئسلو سئچین کی، بئلین دوزگون قؤوسونو ساخلایاجاق چیخینتی‌سی اولسون و یا بئلینیزله ایستولون آرخاسی آراسینا کیچیک یاستیق و یا دسمال قویون. اوتوران زامان دیز و بودونوزو عئینی سوییه‌دی ساخلاماغا چالیشین.
- دوزگون قالخین. ایستول‌دان دوران زامان ایمکان وئرین کی، آیاقلارینیز چالیش‌سین و بئلینیزه آز یوک دوشسون. قالخان زامان یانلارا حرکت‌دن چکینین. اگر هر هان‌سی بیر یوکو قال‌دیران زامان بئلینیزه یوکون چوخ دوشدویونو هیسس ائدیرسینیزده یوکون قالدیریلماسی اۆچون کؤمک آختارین
- آلترناتیو تیببی واسطه‌لردن ایستیفاده ائدین: آکوپونکتورا، ماسساژ و س.