Bosniya və Herseqovinada islam

Bosniya və Herseqovinada islamın olduqca zəngin və uzun tarixi var. XV və XVI əsrlərdə yerli əhali bu dini Osmanlı imperiyasının təsiri ilə qəbul etmişdir. Bosniyalılar elə tarix boyunca digər ölkələr tərəfindən Müsəlman Bosnaklar adlanırdılar. Onların böyük əksəriyyəti islamın sünni məzhəbindəndir. Çox kiçik sayda şiə icmaları olan bu ölkədə insanlar tarixən xənəfi məktəblərinin təsiri ilə, xənəfilik qolunu seçmişdirlər. 1990-cı illərdə baş vermiş müharibə dövründə ölkədə 3 milyona yaxın müsəlman var idi, lakin bu gün bu faktor 1,55 milyona qədər enib və ölkə əhalisinin 40%-i təşkil edir. Bosniyadakı müsəlmanlara az sayda türklər, qaraçılar və albanlar daxildir.

Osmanlı dövrü

1463-cü ildə islam dini Bosniyanın böyük bir hissəsində yayıla bilmişdi, lakin 1480-ci illərdə islam Balkan dağlarında Osmanlı tərəfindən tam yayıldı. Bosniyada çoxluq təşkil edən bəzi slavyan xalqlar da bu dini qəbul etdilər və islan onların ənənələrində iz buraxdı. 1600-cü illərdə Bosniya əhalisinin üçdə iki hissəsi müsəlmanlar tərəfindən təşkil olunurdu və o dövrdə Bosniya Osmanlı imperiyasının əyaləti idi. 1831-ci ildə ayağa qalxan Bosniya xalqı muxtariyyət əldə etməyi bacardı. Buna baxmayaraq, istər alban xalqı, istərsə də bosnaklar müsəlman dinini tərk etmədilər. İslam qanunlarının bəziləri onların gündəlik həyatları ilə yanaşı, onların idarəçilik sistemində də istifadə olundu.

Bosniyada 1992-1995-ci illər ərzində dağıdılmış islam dini binaları

Bina	Dağıdılıb		Zərər görüb		Ümumi
	Serb ekstremistləri tərəfindən	Xorvat ekstremistləri tərəfindən	Serb ekstremistləri tərəfindən	Xorvat ekstremistləri tərəfindən	Ümumi müharibə ərzində dağıdılmış	Ümumi müharibə ərzində zərər görmüş	Ümumi	Müharibədən əvvəl ümumi sayı	Müharibədən əvvəl zədələnmiş və dağıdılmış binaların sayı
Camaat məscdi	249	58	540	80	307	620	927	1149	81%
Balaca məhəllə məscidi	21	20	175	43	41	218	259	557	47%
Quran mədrəsələri	14	4	55	14	18	69	87	954	9%
Təkkələr	4	1	3	1	5	4	9	15	60%
Müqəddəs yerlər, ocaqlar	6	1	34	3	7	37	44	90	49%
Dini yardım binaları	125	24	345	60	149	405	554	1425	39%
Ümumi	419	108	1152	201	527	1353	1880	4190	45%

Ölkədə dinin tanınılması

Bosniya və Hersoqovinada xristian serblər tərəfindən törədilmiş qırğın, insanların islama daha da yaxınlaşmasına səbəb oldu. Ölkənin rəsmi açıqlamalarına görə, ölkədə əsasən gəclər islama rəğbət bəsləyirlər. İstər müharibədən əvvəl, istərsə də müharibədən sonra qadınlar öz geyim üslublarında islam ənənələrindən istifadə edirlər. Ölkənin paytaxtı Sarayevoda və böyük şəhərlərdən olan Benja-Lukadan fərqli olaraq, bölgələrdə və regionlarda islama həvəs daha çoxdur. Hökumət qanunlarına görə ölkənin yeddi şəhərində bələdiyyə tərəfindən dini işlərlər bağlı müfti təyin olunur Bu şəhərlərə Sarayevo, Bihac, Travnik, Tuzla, Qorazde, Zenitsa, Mostar və Banya-Luka aiddir.

1998-ci ildə aparılmış ictimai sorğuya əsasən ölkə əhalisinin 78,3 % dinlə yaxından məşğul olur.