Bosniya və Herseqovinada islam

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Bosniya və Herseqovinada islamın olduqca zəngin və uzun tarixi var. XV və XVI əsrlərdə yerli əhali bu dini Osmanlı imperiyasının təsiri ilə qəbul etmişdir. Bosniyalılar elə tarix boyunca digər ölkələr tərəfindən Müsəlman Bosnaklar adlanırdılar. Onların böyük əksəriyyəti islamın sünni məzhəbindəndir. Çox kiçik sayda şiə icmaları olan bu ölkədə insanlar tarixən xənəfi məktəblərinin təsiri ilə, xənəfilik qolunu seçmişdirlər. 1990-cı illərdə baş vermiş müharibə dövründə ölkədə 3 milyona yaxın müsəlman var idi, lakin bu gün bu faktor 1,55 milyona qədər enib və ölkə əhalisinin 40%-i təşkil edir. Bosniyadakı müsəlmanlara az sayda türklər, qaraçılaralbanlar daxildir.

Osmanlı dövrü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1463-cü ildə islam dini Bosniyanın böyük bir hissəsində yayıla bilmişdi, lakin 1480-ci illərdə islam Balkan dağlarında Osmanlı tərəfindən tam yayıldı. Bosniyada çoxluq təşkil edən bəzi slavyan xalqlar da bu dini qəbul etdilər və islan onların ənənələrində iz buraxdı. 1600-cü illərdə Bosniya əhalisinin üçdə iki hissəsi müsəlmanlar tərəfindən təşkil olunurdu və o dövrdə Bosniya Osmanlı imperiyasının əyaləti idi. 1831-ci ildə ayağa qalxan Bosniya xalqı muxtariyyət əldə etməyi bacardı. Buna baxmayaraq, istər alban xalqı, istərsə də bosnaklar müsəlman dinini tərk etmədilər. İslam qanunlarının bəziləri onların gündəlik həyatları ilə yanaşı, onların idarəçilik sistemində də istifadə olundu.

Bosniyada 1992-1995-ci illər ərzində dağıdılmış islam dini binaları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bina Dağıdılıb Zərər görüb Ümumi
Serb ekstremistləri

tərəfindən

Xorvat ekstremistləri

tərəfindən

Serb ekstremistləri

tərəfindən

Xorvat ekstremistləri

tərəfindən

Ümumi müharibə

ərzində dağıdılmış

Ümumi müharibə

ərzində zərər görmüş

Ümumi Müharibədən əvvəl

ümumi sayı

Müharibədən əvvəl zədələnmiş və

dağıdılmış binaların sayı

Camaat məscdi 249 58 540 80 307 620 927 1149 81%
Balaca məhəllə məscidi 21 20 175 43 41 218 259 557 47%
Quran mədrəsələri 14 4 55 14 18 69 87 954 9%
Təkkələr 4 1 3 1 5 4 9 15 60%
Müqəddəs yerlər, ocaqlar 6 1 34 3 7 37 44 90 49%
Dini yardım binaları 125 24 345 60 149 405 554 1425 39%
Ümumi 419 108 1152 201 527 1353 1880 4190 45%

Ölkədə dinin tanınılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bosniya və Hersoqovinada xristian serblər tərəfindən törədilmiş qırğın, insanların islama daha da yaxınlaşmasına səbəb oldu. Ölkənin rəsmi açıqlamalarına görə, ölkədə əsasən gəclər islama rəğbət bəsləyirlər. İstər müharibədən əvvəl, istərsə də müharibədən sonra qadınlar öz geyim üslublarında islam ənənələrindən istifadə edirlər. Ölkənin paytaxtı Sarayevoda və böyük şəhərlərdən olan Benja-Lukadan fərqli olaraq, bölgələrdə və regionlarda islama həvəs daha çoxdur. Hökumət qanunlarına görə ölkənin yeddi şəhərində bələdiyyə tərəfindən dini işlərlər bağlı müfti təyin olunur Bu şəhərlərə Sarayevo, Bihac, Travnik, Tuzla, Qorazde, Zenitsa, Mostar və Banya-Luka aiddir.

1998-ci ildə aparılmış ictimai sorğuya əsasən ölkə əhalisinin 78,3 % dinlə yaxından məşğul olur.