Aleksey Abrikosov

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Aleksey Abrikosov
Алексе́й Алексе́евич Абрико́сов
Doğum tarixi
Doğum yeri Moskva, Rusiya
Vəfat tarixi (88 yaşında)
Vəfat yeri Palo-Alto, Kaliforniya
Vəfat səbəbi xəstəlik
Vətəndaşlığı ABŞ
Atası Aleksey Abrikosov
Elm sahəsi Fizika
Elmi dərəcəsi professor
Elmi adları
  • REA-nın akademikləri[d]
İş yeri Landau Universiteti
Təhsili
Elmi rəhbəri Lev Landau
Üzvlüyü
Mükafatları Nobel mükafatı Fizika üzrə Nobel mükafatı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Aleksey Abrikosov (rus. Алексей Алексеевич Абрикосов; 25 iyun 1928[5][6][…], Moskva[7] – 29 mart 2017[8][6][…], Palo-Alto[d], Kaliforniya)- 25 İyun 1928-ci ildə Moskvada anadan olan rus nəzəri fizikdir. 2003-cü ildə Fizika üzrə Nobel mükafatını qazanmışdır.

Bioqrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1928-ci ildə Moskvada fizik ana-ata Aleksey İvanoviç Abrikosov və Fanny Davidovna Vulf oğulları olaraq dünyaya gəlmişdir. 1977-ci ildə Svetlana Yuriyevna Bunkova ilə evlənən Abrikosovun iki oğlu, bir də qızı var.

Təhsili

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1943-cü ildə məzun olan Abrikosov Enerji Mühəndisliyi İnstitutunda bakalavr təhsilinə başlayır. 1945-ci ildə daxil olduğu Moskva Dövlət Universitetinin Fizika bölməsindən 1948-ci ildə məzun olur. Kapitza İnstitutu-Fizika Problemləri bölməsində həkim şagirdi olaraq qəbul edilir. Lev Landau həkim müəllimi olmuşdur. 1951-ci ildə verdiyi' istilik diffuziyası tamamilə və tam ionlaşmış plazmalar 'tezisiylə professor ünvanı alır. Oxşar institutun NV Zavaritskii qrupunda daha yeni açıqlanmış olan Ginzburg-Landau nun ultra incə filmlərdə kritik maqnetik super elektrik keçiriciliyi nəzəriyyəsi üzərində araşdırmalar edir.

Karyerası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1961-ci ildə L.Qorkov və I. Dzyaloshinskii ilə "statistik fizika kvant sahəsi nəzəriyyəsi üsulları" üzərində bir kitab nəşr edirlər. Əslən rusca yazılmış olan kitab ingilis, alman, çin, yapon kimi dillərə tərcümə edilir və hələ də bu mövzuda təməl qaynaq mətni hesab olunur.[9]

1964-cü ildə SSRİ (indi Rusiya Elmlər Akademiyası) Elmlər Akademiyasının məsul komissarı seçilir. 1966-cı ildə "güclü maqnetik sahələrdə super elektrik keçiriciliyi nəzəriyyəsi üçün" V.L Ginzburq və L.P Qorkov ilə birlikdə Lenin Mükafatını alır. 1965-ci ildə Nəzəri Fizika və yeni təşkil İnstitutu (daha sonra L.D Landau İnstitutu adını alan) içində Sıx Maddə nəzəriyyəsi Fundamental elm sahəsi başçısı olur.[10]

1965–68-ci illərdə 'maqnetik çirklilik atomu' üzərində ardıcıl məqalələr yazır. Bu məqalələr 1971-ci ildə ingilis dilinə tərcümə edilərək "Normal Metal Nəzəriyyəsinə Giriş" adıyla nəşr olunmuşdur. 1972-ci ildə aşağı istilik fizikası üzərində etdiyi işlərlə Beynəlxalq Fritz London Mükafatı na layiq görülür. 1975-ci ildə Lozanna Universiteti (İsveçrə) tərəfindən 'Honoris Causa' elmləri doktoru ünvanı alır.[11]

Üzərində üç il çalışaraq 1988-ci ildə nəşr etdiyi kitabı "Metallar nəzəriyyəsinin əsasları" ingilis və yapon dilinə tərcümə olunmuşdur. 1989-cu ildə L. Qorkov və I. Dzyaloshinskii ilə yazdığı "Statistika. Fizikada Alan Qaydası metodları" kitabı ilə Rusiya Elm Akademiyası mükafatına layiq görülür.

1991-ci ildə hələ də bir parçası olduğu Arqon Beynəlxalq Araşdırmalar Laboratoriyasına (Amerika) qəbul edilərək 'seçmə elm adamı' olur. Beynəlxalq John Bardeen Mükafatına layiq görülən Abrikosov Amerika Xarici İşləri İncəsənət və Elm Akademiyasının 'Fəxri Üzvü' seçilir. 1992-ci ildə Amerika Fizika Fondu üzvlüyünə seçilir. 1999-cu ildə Amerika vətəndaşlığını qəbul edir.[12]

2000-ci ildə ABŞ Milli Elmlər Akademiyası n;n üzvü seçilir və 2001-ci ildə İngiltərədə Royal Society of Londona xarici üzv olur. Abrikosova 2003-cü ildə (Fransa), Bordo Universiteti 'Honoris Causa' müəssisəsində həkim ünvanı verilir. 2003-cü ildə V. Ginzburg və A. Leggett ilə "super elektrik keçiriciliyi və super axıcılıq nəzəriyyəsi üzərində qabaqcıl işləri üçün" Fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülür.

Təhsil Xronologiyası[13][14][15]
Universiteti Lisenziya Fizika, Moskva Dövlət Universiteti (1948)
Universiteti Aspirantura Fizika, Fiziki Problemləri P.L Kapitza İnstitutu (1951)
Laborant Fizika, Fizika Problemləri P.L Kapitza İnstitutu (1951–1955)
Laborant Fizika, Moskva Dövlət Universiteti (1951–1961)
Professor Fizika, Moskva Uni. Fizika və Riyaziyyat Elmləri (1955–1965)
Professor Fizika, Moskva Dövlət Universiteti (1961–1976)
İdarəçi Moskva, Sıx Maddə Lab, Nəzəri Fizika Landau İnstitutu (1965–1988)
Professor Nəzəri Fizika, Moskva Texniki İnstitutu (1976–1991)
İdarəçi Moskva, Yüksək Təzyiqli Fizika Troitsk İnstitutu (1988–1991)
Professor Fizika, Çikaqo, İllinoys Universiteti (1994 -)

Fizika üzrə Nobel mükafatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1950-ci illərdəki məqalələrinin uzun müddət rus dilindən ingilis dilinə tərcümə edilməməsi nəticəsində ictimaiyyətdə gec fərq edilən Abrikosov 2001-ci ildə Vitali L. Ginzburg və Entoni Legget ilə birlikdə Fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Abrikosov maqnetik sahə içinə yerləşdirilən ikinci tip bir super keçirici maqnetik sahənin niyə bəzi bölgələrə nüfuz edib bəzi bölgələrə nüfuz edə bilmədiyini nəzəri olaraq açıqladı.[16]

Abrikosovun sahəyə qatqısı Ginzburg ilə Landaunun qaydalarını daha da inkişaf etdirərək II tip super elektrik keçiriciliyinin davranış formalarını təyin etməsi və II tip super keçiricili materiala girən sahə xətlərinin bir modelini meydana gətirəcəyini nəzərə alması olmuşdur. Uzaqgörənlik 1967-ci ildə birbaşa müşahidə ilə yaranmışdır. Abrikosov ayrıca II tip super keçiriciliyin belə artan sahə şiddətlərinə bir ölçüdən sonra dözə bilməyəcəklərini və super keçiricilik xüsusiyyətlərini itirəcəklərini göstərmişdir.[17]

Super keçiriciliyin ən əhatəli izahatına John Bardeen, Leon Cooper və J. Robert Şriefer tərəfindən inkişaf etdirilən və qısaca BCS Qaydası deyə bilinən şərhlə qovuşmuşdu; amma fizika ictimaiyyətinin ortaq fikri Ginzburg və Abrikosovun BCSdən əvvəl bu sahədə çox əhəmiyyətli təcrübi işlər etdikləri mərkəzindədir.

Fizika Mükafatının digər bir sahibi olan Leggetin işləri isə super keçiriciliklə birbaşa olmasa da, dolayı bir əlaqəsi olan super axıcılıq mövzusunda idi. 2003-cü ildə Fizika üzrə Nobel mükafatının diqqət çəkici bir xüsusiyyəti də son 8 il ərzində bu sahədə paylanan mükafatlardan dördünün soyuq "temperatur"un fizikasıyla əlaqədar işlərə verilməsi olmuşdur.[18]

Mükafatları və uğurları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

[19]

  • Lenin Mükafatı 1966 (Vitali L. Ginzburg ilə)
  • Fritz London Memorial Mükafatı 1972
  • SSRİ Dövlət Mükafatı 1982
  • RAS L.D Landau Mükafatı 1989
  • TMS John Bardeen Mükafatı 1991
  • Nobel Fizika Mükafatı 2003 (Vitali L. Ginzburg və Entoni J. Legget ilə)
  • Argonne Milli Laboratoriya müdiri (1991 -)
  • Amerika Fənn Elmləri Akademiyasının üzvü, 1991
  • Amerika Fizika Dərnəyi üzvü oldu, 1992
  • Milli Elmlər Akademiyası üzvü oldu 2000
  • Royal Society Xarici Üzvü oldu, 2001
  • Rusiya Elmlər Akademiyasının üzvü oldu, 1964
  • 1999-cu ildə ABŞ vətəndaşı oldu

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
  2. ↑ 1 2 https://www.amacad.org/person/alexei-alexeyevich-abrikosov.
  3. ↑ 1 2 NNDB (ing.). 2002.
  4. ↑ 1 2 List of Royal Society Fellows 1660-2007. London Kral Cəmiyyəti. S. 5.
  5. ↑ Абрикосов Алексей Алексеевич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ 1 2 Alexey A. Abrikosov // Encyclopædia Britannica (ing.).
  7. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #108744183 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  8. ↑ Argonne Scientist and Nobel Laureate Dies at 88.
  9. ↑ http://www.osti.gov/accomplishments/documents/fullText/ACC0078.pdf http://web.archive.org/web/20121007184656/http://www.osti.gov/accomplishments/documents/fullText/ACC0078.pdf
  10. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2012-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-23.
  11. ↑ http://www.anl.gov/Media_Center/News/2003/news031007.htm http://web.archive.org/web/20120211074147/http://www.anl.gov/Media_Center/News/2003/news031007.htm
  12. ↑ http://www.osti.gov/accomplishments/abrikosov.html http://web.archive.org/web/20150919052638/http://www.osti.gov/accomplishments/abrikosov.html
  13. ↑ http://www.nndb.com/people/021/000027937/ http://web.archive.org/web/20150103115307/http://www.nndb.com:80/people/021/000027937/
  14. ↑ http://www.nndb.com/event/582/000051429/ http://web.archive.org/web/20150414233928/http://www.nndb.com:80/event/582/000051429/
  15. ↑ http://www.osti.gov/accomplishments/documents/fullText/ACC0077.pdf http://web.archive.org/web/20121007163035/http://www.osti.gov/accomplishments/documents/fullText/ACC0077.pdf
  16. ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2015-11-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-02-23.
  17. ↑ http://www.osti.gov/accomplishments/abrikosovpub.html http://web.archive.org/web/20150911032607/http://www.osti.gov/accomplishments/abrikosovpub.html
  18. ↑ http://www.biltek.tubitak.gov.tr/haberler/genel/S-432-6.pdf http://web.archive.org/web/20120625195909/http://www.biltek.tubitak.gov.tr/haberler/genel/S-432-6.pdf
  19. ↑ http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/abrikosov.html http://web.archive.org/web/20150906071422/http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/abrikosov.html
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksey_Abrikosov&oldid=7393386"