Abşeron qoyunu

Abşeron qoyunu
Abşeron qoyunu
Elmi təsnifat
	XƏTA: latin parametri doldurulmayıb.
Beynəlxalq elmi adı
	XƏTA HAQQINDA MƏLUMAT; Bu parametr doldurulmayıb: latin

Abşeron qoyunu — zooloji klassifikasiyasına görə uzun yağlı quyruq qurupa, təsərrüfat klassifikasiyasına görə yağlı quyruq, ətlik-yunluq-südlük, Qafqaz qrupuna mənsub, yarımqaba yunlu məhsuldar qoyun cinslərindən biri. Bu qoyunlar iri gövdəli, tez yetişən, yüksək keyfiyyətli ət, süd, yun verməsi, ekstremal iqlim şəraitinə dözümlü tez törəyib artan, il boyu təbiiotlaqlardan maksimum səmərəli istifadə edən, bu şəraitdəyüksək məhsul vermək imkanına malikdir. Otlaqda və bordaqda intensiv kökəlir.^[1]

Abşeron heyvandarlıq təcrübə stansiyasınin aparıcı elmi işçisi, kənd-təsərüfatı elmləri namizədi Nəcəf Nəcəfov tərəfindən hazırlanmış materiallar əsasında aborigen cinslərin seleksiyasından özündə əcdadlarının – Qala qoyununun ən yüksək keyfiyyətlərini cəmləşdirmiş yeni yarım-qaba yunlu Abşeron qoyun cinsi yaradılmışdır. Abşeron cinsinin müxtəlif şəraitlərə adaptasiyası geniş olaraq sınaqlardan keçirilmiş, elmi şəkildə tədqiq edilərək onun yüksək rəqabət qabiliyyətliyi təsdiq edilmişdir. Abşeron qoyunu 29 iyun 2007-ci ildə Azərbaycan Damazlıq (Azərdamazlıq) şurasında cins kimi təsdiq edilmişdir. Abşeron qoyununun uzun yarımqaba yuna malik olması Azərbaycanda xalçaçılığın yüksək keyfiyyətli xammalla təmin olunması baxımından çox əhəmiyyətlidir.

Cinsin xarakteristikası

Cinsin istiqaməti – ətlik-yunluq-südlük
Yunun növü – yarımqaba
Yunun rəngi – açıq boz, ağımtıl
Yunun təbii uzunluğu – 16-25 sm
Yunun orta nazikliyi – 38,016 mkr
Yunun sinfi: I-II sinif yarımqaba
Yun məhsuldarlığı – 3,5-4 kq
Diri çəkisi (kq):
- törədici qoçlarda – 60-70
- ana qoyun – 45-50

Eksteryer əlamətlər

Başı orta böyüklükdə, uzun sallaq qulaqlı, əksər qoyunlar və qoçlar buynuzsuzdur. Qoçlarda xırda buynuz ola bilər. Quzular doğulduqda qəhvəyi, kürən, boz və açıq-boz rəngdə olur. 6 aylıqda güzəm tünd rəngdən açıq-boz rəngə dəyişir,baş və ayaqların örtücü tükləri əvvəlki tünd rəngində qalır. 5 aylığında qırxıldıqdan sonra yunu açıq-boz və ya ağ rəngdə olur.

Quyruğun böyüklüyü və forması

Böyük və orta, iki hissədən ibarət (sağ və sol) olmaqla diz oynağına kimi uzanır (sallanır). Quyruğun forması yığcam və az sallaqdır.

Bala məhsuldarlığı

Abşeron şəraitində hər 100 ana qoyundan 105-110 quzu alınır. Bu rəqəm bəzən 110-120-ə çata bilər. Dişi quzuların, erkəklərə nisbətən 8,1% çox doğulması, sürüdə ana qoyunun xüsusi çəkisinin artmasına imkan verir.

Süd – yun məhsuldarlığı

Əlverişli yaz otlaq şəraitində hər qoyundan orta hesabla yağlığı 6,4% olan 43-50 litr süd sağılır ki, bundan da 10 kq yüksək keyfiyyətli pendir hazırlamaq olar.

Yun məhsuldarlığı

Abşeron qoyununun yun məhsuldarlığı Qafqazda yetişdirilən qaba yunlu qoyunlardan 1,5-2 dəfə, dağ merinosundan isə 50% çoxdur. Abşeron qoyununun təkmilləşdirilməsi nəticəsində yun məhsuldarlığı və keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır. Belə ki, yun qabadan yarım qabaya, tünd rəngdən açıq boz, ağımtıl rəngə, kobud qabadan və ölü tükdən yarım qaba yuna keçmək istiqamətində aparılan seleksiya damazlıq işin nəticəsi olaraq təsərrüfatda yun istehsalı və hər qoyundan qırxılan orta yun məhsuldarlığı xeyli yüksəlmişdir.

"Abşeron" qoyun cinsinin yun məhsuldarlığı, kiloqramla^[2]

Təsərrüfatlar	Yaş və cinsiyyət qrupu	İllər
		2003		2004		2005
		çirkli yun	təmiz yun	çirkli yun	təmiz yun	çirkli yun	təmiz yun
GÜZDƏK	Törədici qoçlar	3,885	2,408	3,859	2,392	3,990	2,473
	Ana qoyunlar	2,773	1,719	2,832	1,755	2,771	1,718
	Şişəklər	2,858	1,771	3,020	1,881	2,923	1,812
QOBU	Törədici qoçlar	3,849	2,386	3,881	2,406	3,897	2,416
	Ana qoyunlar	2,733	1,694	2,814	1,742	2,811	1,742
	Şişəklər	2,818	1,747	2,920	1,810	2,882	1,786

Ət məhsuldarlığı

Otlaqda kökəldilmiş "Abşeron" qoyun cinsinin ət məhsuldarlığı^[2]
(Nəzarət kəsiminin nəticələri)

Yaş qrupları	Kəsimdən qabaq diri çəki (kq)	Cəmdək çıxarı		Yağ çıxarı				Kəsim çıxarı (%)
		Kütləsi	Çıxarı	Quyruq yağı		İç yağı
		kq	%	kq	%	kq	%
Ana qoyun	57,3	21,83	38,09	5,14	8,97	3,88	6,7	53,88
1,5 yaşında erkəklər	50,6	20,2	39,92	6,60	11,85	2,17	3,7	53,7
8-9 aylıq erkəklər	40,8	17,5	42,89	7,3	5,63	1,0	2,75	50,97
5-6 aylıq quzular	35	15,5	44,28	1,9	5,42	0,9	2,57	50,28

Bordaqda kökəldilmiş "Abşeron" qoyun cinsinin ət məhsuldarlığı^[2]
(Nəzarət kəsiminin nəticələri)

Yaş qrupları	Kəsimdən qabaq diri çəki (kq)	Cəmdək çıxarı		Yağ çıxarı				Kəsim çıxarı (%)
		Kütləsi	Çıxarı	Quyruq yağı		İç yağı
		kq	%	kq	%	kq	%
2-3 yaşlı qoçlar	86,3	40,14	46,51	14,03	16,25	3,56	4,12	66,38
1,5 yaşlı qoçlar	75,4	34,87	45,58	13,43	17,81	2,16	5,86	66,25
1,5 yaşlı şişəklər	61,5	26,9	43,73	6,90	11,21	6,43	10,45	61,45
12-15 aylıq erkək toğlu	70,8	35,8	50,55	9,6	13,55	2,3	3,24	67,37

Şəkil qalereyası

Ana qoyun

6 aylıq quzu

İstinadlar

↑ Abşeron qoyununun qısa xarakteristikası, "Azərbaycan Elmi" jurnalı № 6-7, 2005
↑ ¹ ² ³ Azərbaycan Respublikası, Kənd Təsərrüfat Nazirliyi, RİEB "Azərdamazlıqbirliyi", Az. ETHİ-nin Abşeron heyvandarlıq təcrübə stansiyası, Qala-Abşeron cinsli qoyunların bonitirəsinə zootexniki tələbata dair təlimat. Bakı: 1994

Mənbə

Akademik E.B. Bəşirov "Azərbaycanda damazlıq Heyvandarlığın problemləri və inkişafının elmi əsasları (1951-2007)", Bakı, "Şəeq.Qərb", 2008, 592 səh. ISBN 9789952448328
Создано новый пород овец.// газета "Зеркало", 26 октября 2002 г.
"Золотой ключик" генефонда. // Газета "Зеркало", 3 декабря 2004 г.
Если долго мучиться. // Газета "Зеркало", 4 августа 2007 г.
Small ruminant breeds of Azerbaijan. M.V.Abdullaev, N.A.Nadjafov, N.B.Ismayilov, B.M.Odjahkuliev and M.G.Balakishiev. Characterization of small ruminant breeds in central Asia and the Caucasus. /ed by Iniguez, Luis. Mueller, Joaquin International Center for Agricultural Research in the Dry Areas. 2008. P. 335-373.
Наджафов Н.А. Перспективы восстановления, размножения и совершенствования продуктивных качеств овец "Гала Гойуну" в условиях Апшерона.//Тезисы докладов республиканского совещания продуктивности с/х. Азербайджана. Баку, 1980.
Наджафов Н.А. Временная инструкция по бонитировке жирно-хвостных овец "Гала Гойуну" дополнено и утверждено плем совета МСХ, 3 июля 1977.//Утверждено по приказу МСХ Азерб.ССР от 23 февраля 1978 г.
Наджафов Н.А. Перспективы дальнейшего восстановления, размножения и со-вершенствования продуктивных качеств овец "Гала Гойуну" на Апшероне"//Доклад на-учной конференции по теме "Проблема сохранения использования Аборегенных (местных) пород и популяции животных образовательных процессе Закафказское отделение ВАСХНИЛ гор. Кировабад, 18-19 ноябрь 1976.
Наджафов Н.А. Овцы Гала-Апшеронская//Тезис научных сборников ВНИОК. Ставрополь, 1991, с. 152-154.
Nəcəfov N.A. Perspektivli Abşeron qoyun cinsi yaradılmışdır. //"Azərbaycan elmi" beynəlxalq elmi nəzəri jurnal. №6-7, Bakı, 2005, səh. 10-23.
Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, RİEB "Azərdamazlıqbirliyi", Az.ETHİ-nin Abşeron heyvandarlıq təcrübə Stansiyası. Qala-Abşeron cinsli qoyunların bonitirəsinə zootexniki tələbata dair təlimat, Bakı-1994