Avropa Şurası Parlament Assambleyası üçün mənbəyə bax

{{Təşkilat
|Adı                      = 
|Orijinal adı             = 
|Abreviatur               = AŞPA
|Bayraq                   = 
|Bayrağın ölçüsü          = 
|Bayrağın izahı           = 
|Emblem                   = 
|Emblemin ölçüsü          = 
|Emblemin izahı           = 
|Şəkil                    = 
|Şəklin ölçüsü            = 
|Şəklin izahı             = 
|Növü                     = 
|Fəaliyyəti               = 
|Şüarı                    = 
|Yaranma tarixi           = 
|Qeydiyyat tarixi         = 
|Dağılma tarixi           = 
|Rəsmi dili               = 
|Mərkəzi                  = 
|Fəaliyyət göstərdiyi yer = 
|Yarandığı yer            = 
|Qurucusu                 = 
|Prezidenti               = 
|Sədri                    = 
|Büdcəsi                  = 
|Üzvləri                  = 
|Rəsmi saytı              = 
|Vikianbar                = 
}}

[[Fayl:Flag of the Council of Europe.svg|thumb|<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Council_of_Europe|title=Avropa Şurası, The Council of Europe|website=https://en.wikipedia.org/|access-date=2022-11-18|archive-date=2017-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170921024957/https://en.wikipedia.org/wiki/Council_of_Europe|url-status=live}}</ref>]]
'''Avropa Şurası Parlament Assambleyası (AŞPA)''' [[İnsan hüquqları|insan hüquqları]]nın, demokratiyanın və qanunun aliliyinin müdafiəsi ilə məşğul olan 46 dövlətdən ibarət beynəlxalq təşkilat olan [[Avropa Şurası]]nın parlament qoludur.

Assambleya Avropa Şurasına üzv dövlətlərin milli parlamentlərini təmsil edən 306 üzvdən ibarətdir və adətən ildə dörd dəfə Strasburqda bir həftəlik plenar iclaslarda toplanır.

O, daimi dialoq aparan hökumətləri təmsil edən icraedici orqan olan Nazirlər Komitəsi ilə birlikdə Avropa Şurasının iki qanuni orqanından biridir. Bununla belə, adətən təşkilatın “mühərriki” kimi qəbul edilən, hökumətləri insan hüquqları məsələlərində hesaba çəkən, demokratik standartları dəstəkləmək üçün dövlətlərə təzyiq göstərən, təzə ideyalar təklif edən və islahatlara təkan yaradan Assambleyadır.

Assambleya ilk sessiyasını 10 avqust 1949-cu ildə [[Strasburq]]da keçirdi və onu Avropanın ən qədim beynəlxalq assambleyalarından birinə çevirdi. Onun əsas nailiyyətləri arasında:

* yeni üzv dövlətlərdən bütün edamları dayandırmağı tələb etməklə, Avropada ölüm hökmünün ləğvi;
* Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının yaradılması və formalaşması;
* Avropa Şurasına üzv dövlətlərdə insan hüquqlarının pozulmasını ifşa edən yüksək profilli hesabatlar;
* 1989-cu ildən sonra demokratiyaya keçiddə keçmiş sovet ölkələrinə yardım;
* bir çox yeni mütərəqqi milli qanunların formalaşmasına ilham vermək və kömək etmək;
* münaqişələrin aradan qaldırılmasında və ya mübahisəli siyasi və ya sosial məsələlərdə konsensusa nail olmaqda üzv dövlətlərə yardım etmək

'''Avropa Şurası Parlament Assambleyası''' - [[Avropa Şurası]]nın iki əsas orqanından biri sayılır və üzv dövlətlərin əsas siyasi tendensiyalarını təmsil edir. Assambleya, Avropa əməkdaşlığı ideyasını Avropa boyu bütün demokratiyalara yaymaqda həlledici rol oynayır.

==Səlahiyyətlər==

[[Avropa Parlamenti]]ndən (Avropa İttifaqının institutu) fərqli olaraq, Assambleya məcburi qanunlar qəbul etmək səlahiyyətinə malik deyil. Bununla belə, o, 700 milyon avropalı üçün danışır və hüququna malikdir:

* [[Avropa Şurası]]nın 46 ölkəsinin hökumətlərindən təşkilatın icraedici orqanı vasitəsilə birgə cavab verməli olan tədbirlər tələb etmək;
* Üzv dövlətlərin hər hansı birində insan hüquqlarının pozulmasını araşdırmaq;
* hər hansı məsələ ilə bağlı baş nazirlərə və dövlət başçılarına sualların ünvanlanması;
* parlamentariləri seçkiləri müşahidə etmək və böhranlarda vasitəçilik etmək üçün göndərmək;
* dövlətlərin veto hüququ sayəsində Avropa Şurasına daxil ola biləcəkləri şərtləri müəyyən etmək;
* ruhlandırmaq, təklif etmək və yeni milli qanunların formalaşmasına kömək etmək;
* üzv dövlətlərin qanunlarına və konstitusiyalarına hüquqi baxış tələb etmək;
* üzv dövlətin xaric edilməsini və ya fəaliyyətinin dayandırılmasını tövsiyə etməklə ona qarşı sanksiyalar tətbiq etmək

AŞPA-nın qanunla müəyyən edilmiş mühüm funksiyaları Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə hakimlərin, Avropa Şurasının İnsan Hüquqları üzrə Komissarı və onun Baş katibinin, habelə İşgəncələrin Qarşısının Alınması üzrə Komitənin üzvlərinin seçilməsidir.

Ümumiyyətlə, Assambleya ildə dörd dəfə Strasburqda, {{Dil-fr|Palais de l'Europe}} sarayında bir həftəlik plenar iclaslar keçirir. Assambleyanın doqquz daimi komitəsi öz səlahiyyətləri üzrə hesabatlar və qərar layihələri hazırlamaq üçün il ərzində toplaşır.

Assambleya öz gündəliyini müəyyən edir, lakin onun müzakirələri və hesabatları əsasən Avropa Şurasının üç əsas qanunvericilik məqsədinə yönəlib: insan hüquqlarının qorunması, demokratiyanın təşviqi və qanunun aliliyinin təmin edilməsi.

===Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə hakimlərin seçilməsi===
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin hakimləri AŞPA tərəfindən [[Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası]]nı ratifikasiya etmiş hər bir üzv dövlət tərəfindən irəli sürülmüş üç namizəddən ibarət siyahıdan seçilir. Hüquq sahəsində təcrübəsi olan parlamentarilərdən ibarət 20 nəfərdən ibarət komitə qapalı iclasda toplanır və Məhkəmənin bütün hakimliyə namizədləri ilə müsahibə aparır və onların CV-lərini tam məclis üçün tövsiyələr verməzdən əvvəl qiymətləndirir, gizli səsvermə yolu ilə hər siyahıdan bir hakim seçilir <ref>[http://www.assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=5106&lang=2&cat=8 PACE creates a special committee for the election of judges to the European Court of Human Rights] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200806075516/http://www.assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=5106&lang=2&cat=8 |date=2020-08-06 }}, 2014-06-24.</ref> Hakimlər doqquz il müddətinə seçilir və yenidən seçilə bilməzlər.
Avropa Konvensiyası özlüyündə üzv dövlətlərdən potensial təyin olunan şəxslərin heteroseksual yekun siyahısını təqdim etmələrini tələb etməsə də, AŞPA 2004-cü ildə qəbul edilmiş qətnamədə “hər cinsdən ən azı bir namizəd olmayan namizədlərin siyahılarını nəzərdən keçirməyəcək” qərarını verdi. müstəsna hallardır <ref>Adelaide Remiche (2012-08-12), [http://ohrh.law.ox.ac.uk/election-of-the-new-belgian-judge-to-the-ecthr-an-all-male-short-list-demonstrates-questionable-commitment-to-gender-equality/ Election of the new Belgian Judge to the ECtHR: An all-male shortlist demonstrates a questionable commitment to gender equality] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20220503225751/https://ohrh.law.ox.ac.uk/election-of-the-new-belgian-judge-to-the-ecthr-an-all-male-short-list-demonstrates-questionable-commitment-to-gender-equality/ |date=2022-05-03 }} Oxford Human Rights Hub, [[University of Oxford]].</ref> Nəticədə, hazırkı 46 hakimin təxminən üçdə biri qadındır ki, bu da Məhkəməni gender balansı baxımından beynəlxalq məhkəmələr arasında lider edir.

==Nailiyyətlər==
===Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının olduğu yer===

1949-cu ilin yayında keçirdiyi ilk iclasında Parlament Assambleyası İnsan Hüquqları üzrə Avropa Konvensiyasına çevrilən əsas planı qəbul edərək, hansı hüquqların qorunmalı olduğunu seçərək və onların həyata keçirilməsi üçün məhkəmə mexanizminin konturlarını müəyyən etdi. Onun müfəssəl təklifi bəzi düzəlişlərlə sonda Avropa Şurasının nazirlər orqanı tərəfindən qəbul edildi və 1953-cü ildə qüvvəyə minib. Bu gün, yetmiş il sonra, Assambleyanın müharibədən sonrakı tarixi müzakirələri zamanı formalaşmış və formalaşmış Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 46 Avropa ölkəsində və ondan kənarda vətəndaşların hüquqlarını qoruyan, ədalətin qlobal standart daşıyıcısı kimi görünür. bütün qitədə insan hüquqları sahələrində qanunların və təcrübələrin tədricən yaxınlaşması üçün bir yol. Assambleya Məhkəmənin hakimlərinin seçilməsini davam etdirir.

===İnkişaf etməkdə olan demokratiyalara dəstək===
Assambleya onilliklər ərzində Avropa dövlətlərinin tarixinin mühüm məqamlarında ardıcıl dalğalarda demokratik dəyişiklikləri dəstəkləməkdə, onların Avropa Şurasının “demokratiya klubu”na daxil olmaları ilə bağlı danışıqlarda ön sıralarda olmuşdur (çünki Assambleya hər hansı yeni dövlətə veto hüququna malikdir) təşkilata qoşulan üzv namizəd ölkələrlə onların üzvlük şərtləri ilə bağlı danışıqlar aparmaq hüququndan istifadə edir). 1950-ci illərdə bu yaxınlarda məğlub olmuş Almaniyanın qəbuluna yol açdı, 1960-cı illərdə Yunanıstan böhranı zamanı mövqe tutdu, 1970-ci illərdə isə post-Franko İspaniya və Portuqaliyanı demokratiyanın qoynuna qəbul etdi. Əvvəla, o, 1989-cu ildə “Dəmir Pərdə”nin süqutundan sonra “xüsusi qonaq statusu” ilə keçmiş kommunist ölkələrinə üzvlük yolunu açaraq, Avropa xalqlarının bir dam altında tarixi barışığına zəmin yaradıb.

===Avropada CIA məxfi həbsxanalarında işgəncələrin ifşası: "Marty Reports"===
2006 və 2007-ci illərdə Assambleyaya təqdim etdiyi iki hesabatda isveçrəli senator və keçmiş prokuror Dik Marti terrorda şübhəli bilinən şəxslərin Avropa ərazisində MKİ-nin idarə etdiyi “gizli həbsxanalar”da daşındığı, saxlandığı və işgəncələrə məruz qaldığına dair tutarlı sübutlar təqdim etdi <ref>{{cite web |url=http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-en.asp?newsid=5722&lang=2 |title=Timeline: the Council of Europe's investigation into CIA secret prisons in Europe |publisher=Parliamentary Assembly of the Council of Europe |date=24 July 2014 |access-date=17 December 2021 |archive-date=6 August 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806050006/http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-en.asp?newsid=5722&lang=2 |url-status=live }}</ref> Onun 2006-cı ildə araşdırmaçı jurnalistlərin və təyyarə monitorinqçilərinin köməyi ilə toplanmış ilk hesabatındakı dəlillər göstərir ki, bir sıra Avropa Şurasına üzv dövlətlər öz hava məkanları vasitəsilə MKİ tərəfindən “çatdırılma uçuşlarına” icazə verib, terrorun gizli şəkildə yayılmasına şərait yaradıblar. heç bir qanuni hüquqları olmayan şübhəlilər. Marti 2007-ci ildəki ikinci hesabatında iki üzv dövlətin, Polşa və Rumıniyanın öz ərazilərində işgəncələrin tətbiq olunduğu “gizli həbsxanalar” yaradılmasına necə icazə verdiyini göstərdi. Onun sonradan Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin bir sıra qərarlarında, eləcə də ABŞ Senatının əhatəli hesabatında təsdiqlənən əsas tapıntıları 11 sentyabr hücumlarından sonra ABŞ və Avropa tarixində qaranlıq səhifəyə ilk real işıq saldı. , bir sıra milli araşdırmalara başladı və Avropa torpaqlarında işgəncə ehtimalını azaltmağa kömək etdi <ref>{{cite web |last=Dick |first=Marty |author-link= |date=12 June 2006 |title=Alleged secret detentions and unlawful inter-state transfers of detainees involving Council of Europe member states |url=http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/X2H-Xref-ViewPDF.asp?FileID=11527&lang=en |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140626162637/http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/X2H-Xref-ViewPDF.asp?FileID=11527&lang=en |archive-date=26 June 2014 |access-date=17 December 2021 |format=pdf}}</ref> <ref>{{cite web |last=Marty |first=Dick |author-link= |date=11 June 2007 |title=Secret detentions and illegal transfers of detainees involving Council of Europe member states: second report |url=http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/X2H-Xref-ViewPDF.asp?FileID=11555&lang=en |access-date=17 December 2021}}</ref>

===Avropa bayrağı və himninin yaradıcısı===
Assambleya həm Avropa Bayrağının, həm mavi fonda on iki sarı ulduzun, həm də Lüdviq van Bethovenin Sevinc qəsidəsinin aranjimanı olan Avropa Himninin başlanğıcında idi. Hər ikisi Assambleya tərəfindən təklif edilib, lakin əvvəlcə Avropa Şurası, bir neçə il sonra isə Avropa İttifaqı tərəfindən qəbul edilib. Hər ikisi indi bütün dünyada Avropanın simvolu kimi tanınır. 1950-ci illərin əvvəllərində Avropa Şurasına bayraqla bağlı müxtəlif təkliflər təqdim edildi və 25 sentyabr 1953-cü ildə Assambleya rəsmi olaraq o vaxt Avropa Şurasına üzv dövlətlərin sayını təmsil edən on beş ulduzlu versiyanı qəbul etdi. Lakin Qərbi Almaniya onlardan birinin o zaman Fransanın nəzarətində olan və 1957-ci ilə qədər Almaniyaya qoşulmayan Saar bölgəsi üçün olduğuna etiraz etdikdən sonra Avropa Şurasının nazirlər orqanında ulduzların sayı ilə bağlı “çətinliklər yaranıb” <ref>{{Cite web |url=https://pace.coe.int/en/files/520/html |title=Arxivlənmiş surət |access-date=2022-05-23 |archive-date=2022-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407150306/https://pace.coe.int/en/files/520/html?__cf_chl_rt_tk=EoAnO0AEN.7fOStjcgUI1GyjcjRsHL5KwK2q0viDlKw-1649343786-0-gaNycGzNBX0 |url-status=live }}</ref> <ref>{{Cite web |url=https://pace.coe.int/en/files/14080/html |title=Arxivlənmiş surət |access-date=2022-05-23 |archive-date=2023-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230628125135/https://pace.coe.int/en/files/14080/html |url-status=live }}</ref> <ref>{{Cite web |url=https://pace.coe.int/en/files/765/html |title=Arxivlənmiş surət |access-date=2022-05-23 |archive-date=2023-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230628125135/https://pace.coe.int/en/files/765/html |url-status=live }}</ref> O, on dörd ulduzu qəbul edərdi, lakin bu, Fransada qəbuledilməz idi. İki il sonra, əlavə məsləhətləşmələrdən sonra on iki ulduzlu versiya Avropa Şurasının hər iki orqanı tərəfindən yekdilliklə təsdiqləndi <ref>{{Cite web | url=https://www.coe.int/en/web/about-us/the-european-flag | title=The European flag | access-date=2022-05-23 | archive-date=2020-01-09 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200109121142/https://www.coe.int/en/web/about-us/the-european-flag | url-status=live }}</ref> Avropa İttifaqının qurumları 1986-cı ildə bayraqdan istifadə etməyə başlayıb. Bir çox ilkin müzakirələrdən sonra “Sevinc üçün qəzəb” 8 iyul 1971-ci ildə rəsmi Avropa himni kimi AŞPA-ya təklif olundu və 1972-ci ildə Avropa Şurası tərəfindən rəsmi olaraq qəbul edildi. 1985-ci ildə Aİ tərəfindən qəbul edilmişdir <ref>{{Cite web | url=https://www.coe.int/en/web/documents-records-archives-information/european-anthem | title=European Anthem | access-date=2022-05-23 | archive-date=2022-08-26 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220826095221/https://www.coe.int/en/web/documents-records-archives-information/european-anthem | url-status=live }}</ref> <ref>{{Cite web | url=https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=15906&lang=en | title=PACE - Resolution 492 (1971) - European anthem | access-date=2022-05-23 | archive-date=2022-08-12 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220812162511/https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=15906&lang=en | url-status=live }}</ref> <ref>{{cite tweet|number=1483584156672008196|user=PACE_News|title=Happy birthday to the #EuropeanAnthem, created  #OnThisDay 50 years ago! The prelude to Beethoven's "Ode to Joy"…|date=18 January 2022}}</ref>

==AŞPA-da tarixi çıxışlar==
2018-ci ildə “Avropanın səsləri” adlı iki illik layihənin nəticəsi olaraq Assambleyanın internet saytında 1949-cu ildə yarandığı gündən bu yana dövlət və hökumət başçılarının Parlament Assambleyası qarşısında çıxışlarının onlayn arxivi yerləşdirilib <ref>{{cite web |title=1949–2019 Voices of Europe: Speeches made to the Parliamentary Assembly |url=http://www.assembly.coe.int/nw/xml/Speeches/Speech-By-Country-EN.asp |publisher=Council of Europe |access-date=17 December 2021 |archive-date=23 May 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523175138/http://www.assembly.coe.int/nw/xml/Speeches/Speech-By-Country-EN.asp |url-status=live }}</ref> Başlanğıcda arxiv 45 ölkədən təxminən 216 prezident, baş nazir, monarx və dini liderin 70 il ərzində söylədiyi 263 nitqdən ibarət idi, baxmayaraq ki, bir neçə aydan bir yeni çıxışlar əlavə olunduqca genişlənməkdə davam edir <ref>{{cite news |url=http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-en.asp?newsid=7112&lang=2 |title=All speeches by heads of state and government to PACE since 1949 online |publisher=Council of Europe |date=18 June 2018 |access-date=17 December 2021 |archive-date=20 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200920223822/http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-en.asp?newsid=7112&lang=2 |url-status=live }}</ref>

Həmçinin o dövrdə dövlət və ya hökumət başçıları olmasalar da (məsələn, Ser [[Vinston Çörçill|Uinston Çörçill]] və ya [[Robert Şuman]]) Avropa təsisatlarının “təsisçiləri” hesab edilən şəxslərin çox erkən çıxışları da daxildir. Siyahıya səkkiz monarxın (İspaniya Kralı [[I Xuan Karlos]], Belçika Kralı II Albert və Lüksemburqun Böyük Hersoq Henri kimi) ünvanları, həmçinin din xadimlərinin (məsələn, Papa II İohann Pavel) və bir neçə liderin çıxışları daxildir. Yaxın Şərq və Şimali Afrika ölkələrindən (məsələn, [[Şimon Peres]], [[Yasir Ərəfat]], [[Hüsnü Mübarək]], [[Leopold Sedar Senqor]] və ya İordaniya Kralı Hüseyn).

Çıxışların tam mətni istifadə olunan orijinal dildən asılı olmayaraq həm ingilis, həm də fransız dillərində verilir. Arxiv ölkə, ad və xronoloji ardıcıllıqla axtarıla bilər <ref>{{cite web |title=1949–2019 Les voix de l'Europe : Discours prononcés devant l'Assemblée parlementaire |url=http://www.assembly.coe.int/nw/xml/Speeches/Speech-By-Country-FR.asp |publisher=Council of Europe |language=fr |access-date=17 December 2021 |archive-date=23 May 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523175140/http://www.assembly.coe.int/nw/xml/Speeches/Speech-By-Country-FR.asp |url-status=live }}</ref>

==Dillər==
Avropa Şurasının rəsmi dilləri ingilis və fransız dilləridir, lakin Assambleya işçi dil kimi alman və italyan dillərindən də istifadə edir <ref>{{cite web|url=http://www.dailysabah.com/eu-affairs/2015/05/24/turkeys-presence-at-council-of-europe-increased|title=Turkey's presence at Council of Europe increased|date=24 May 2015|work=DailySabah|access-date=23 May 2022|archive-date=20 October 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211020073734/https://www.dailysabah.com/eu-affairs/2015/05/24/turkeys-presence-at-council-of-europe-increased|url-status=live}}</ref> Hər bir deputatın ayrıca qulaqcıqları və dinləmək istədikləri dili seçə biləcəkləri masası var. Xarici qonaqlar Assambleyada onun iş dillərindən başqa dillərdə çıxış etmək istədikdə, öz tərcüməçilərini gətirmələri tövsiyə olunur.

==Mübahisə==
===Rusiya nümayəndə heyətinə qarşı sanksiyalar və Rusiyanın Avropa Şurasından mümkün xaric edilməsi===
2014-cü ilin aprelində Rusiya parlamenti Krımın ilhaqını və Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsini dəstəklədikdən sonra Assambleya Rusiya nümayəndə heyətinin səsvermə hüququnu, o cümlədən Rusiya üzvlərinin Assambleyanın rəhbər orqanlarında təmsil olunma hüququnun dayandırılması və seçki müşahidə missiyalarında iştirak etmək. Lakin Rusiya nümayəndə heyəti Assambleyada qaldı. Sanksiya 2014-cü il sessiyasının qalan müddətində tətbiq olundu və 2015-ci ilin yanvarında tam bir il müddətinə uzadıldı və 2016-cı ilin yanvarında başa çatdı. Sanksiya yalnız AŞPA-da, Avropa Şurasının parlament orqanı olan rusiyalı deputatlara və Rusiyaya şamil olunmağa davam etdi. ümumilikdə təşkilatın tamhüquqlu üzvü.

Buna cavab olaraq Rusiya parlament nümayəndə heyəti 2014-cü ilin iyununda AŞPA ilə əməkdaşlığı dayandırıb və 2016-cı ilin yanvarında sanksiyaların götürülməsinə baxmayaraq, Rusiya parlamenti öz nümayəndə heyətinin səlahiyyətlərini ratifikasiyaya təqdim etməmək qərarına gəlib və faktiki olaraq öz yerlərini boş buraxıb. Bu, 2017-ci ilin yanvarında, 2018-ci ilin yanvarında və 2019-cu ilin yanvarında təkrarlandı.

25 iyun 2019-cu ildə,  başa çatan səkkiz saatlıq müzakirədən sonra, Assambleya üzvlərinin hər zaman “səs vermək, danışmaq və təmsil olunmaq” hüququna malik olmasını aydınlaşdırmaq üçün öz qaydalarını dəyişdirmək üçün səs verdi. Rusiyanın əsas tələbi və Rusiya parlament nümayəndə heyətinin geri qayıtmasına yol açmaq <ref>{{cite web |url=https://pace.coe.int/en/news/7534/pace-affirms-its-members-rights-to-vote-to-speak-and-to-be-represented-in-the-assembly-and-its-bodies- |title=PACE affirms its members' rights 'to vote, to speak and to be represented in the Assembly and its bodies' |publisher=Parliamentary Assembly of the Council of Europe |date=25 June 2019 |access-date=17 December 2021 |archive-date=3 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220703113957/https://pace.coe.int/en/news/7534/pace-affirms-its-members-rights-to-vote-to-speak-and-to-be-represented-in-the-assembly-and-its-bodies- |url-status=live }}</ref> Rusiya parlamenti bir neçə saat ərzində yeni nümayəndə heyətinin etimadnaməsini təqdim edib, etirazlara baxmayaraq, 116 əleyhinə 62 səs, 15 bitərəf olmaqla heç bir sanksiya olmadan təsdiqlənib <ref>{{cite web|url=https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=27979&lang=en|date=25 June 2019|title=Examination of credentials of representatives and substitutes|access-date=18 December 2021|archive-date=13 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220813010222/https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=27979&lang=en|url-status=live}}</ref> <ref>{{cite web |url=https://pace.coe.int/en/news/7547 |title=PACE ratifies Russian delegation's credentials |publisher=Parliamentary Assembly of the Council of Europe |date=26 June 2019 |access-date=17 December 2021 |archive-date=8 June 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220608070049/https://pace.coe.int/en/news/7547 |url-status=live }}</ref> <ref>{{cite web |url=https://assembly.coe.int/nw/xml/Votes/DB-VotesResults-EN.asp?VoteID=38007&DocID=19023&MemberID= |title=Vote on Resolution |publisher=Parliamentary Assembly of the Condom of Europe |date=25 June 2021 |access-date=17 December 2021 |archive-date=12 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220812081503/https://assembly.coe.int/nw/xml/Votes/DB-VotesResults-EN.asp?VoteID=38007&DocID=19023&MemberID= |url-status=live }}</ref> Nəticədə Rusiya nümayəndə heyəti 5 illik fasilədən sonra tam tərkibdə AŞPA-ya qayıtdı. Buna etiraz olaraq Ukrayna nümayəndə heyəti Assambleya qarşısında etirazını bildirib və Ukraynanın qurumu tərk edəcəyini bəyan edib. Ukrayna 2020-ci ilin yanvarında AŞPA-ya qayıtdı 

2022-ci il fevralın 25-də Avropa Şurasının nazirlər orqanı Assambleya ilə məsləhətləşdikdən sonra Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra Avropa Şurasına üzvlüyünü dayandırıb. Martın 15-də növbədənkənar sessiyada bütün gün davam edən müzakirələrdən sonra Parlament Assambleyası Avropa Şurasının nazirlik orqanını daha da irəli getməyə və Ukraynaya təcavüzünə görə Rusiyanı Şuradan “dərhal” çıxarmağa çağıran qətnamə qəbul edib. Assambleya öz tarixində ilk dəfədir ki, belə çağırış edir. Müzakirələr yekunlaşarkən Rusiya Şuradan çıxdığını elan edən rəsmi məktub təqdim etdi; lakin müzakirələr davam etdi və - yekdilliklə 216 əleyhinə 0 və 3 bitərəf səslə - Assambleya Rusiyanın xaric edilməsinə çağırdı <ref>{{Cite news |last=Reuters |date=2022-03-15 |title=Russia quits Council of Europe rights watchdog |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/world/europe/russia-formally-quits-council-europe-rights-watchdog-2022-03-15/ |access-date=2022-03-16 |archive-date=2022-03-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220323225321/https://www.reuters.com/world/europe/russia-formally-quits-council-europe-rights-watchdog-2022-03-15/ |url-status=live }}</ref> Ertəsi gün, martın 16-da Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsi fövqəladə iclasında Rusiyanın 26 illik üzv dövlətdən sonra həmin gündən etibarən üzvlüyünü dayandırması barədə qərar qəbul edib.

===İddia edilən korrupsiya===
“The New York Times” 2013-cü ildə yazıb ki, “Şuranın bəzi üzvləri, xüsusən də Mərkəzi Asiya dövlətləri və Rusiya dəbdəbəli hədiyyələr və səyahətlərlə təşkilatın parlament assambleyasına təsir göstərməyə çalışıblar” <ref>{{cite news |first=Judy |last=Dempsey |date=4 February 2013 |url=https://www.nytimes.com/2013/02/05/world/europe/05iht-letter05.html |title=Corruption Undermining Democracy in Europe |work=[[The New York Times]] |access-date=23 May 2022 |archive-date=23 May 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523175923/https://www.nytimes.com/2013/02/05/world/europe/05iht-letter05.html |url-status=live }}</ref> Hesabata görə, sözügedən üzv dövlətlər də insan haqları ilə bağlı tənqidlərə qarşı çıxmaq üçün lobbiçiləri işə götürürlər. Almaniyanın “Der Spiegel” xəbər jurnalı bundan əvvəl Azərbaycan hökumətinin Parlament Assambleyasının seçilmiş üzvlərinin seçki davranışına təsir etmək strategiyaları ilə bağlı təfərrüatları açıqlamışdı <ref>{{cite journal |first=Ralf |last=Neukirch |date=January 4, 2012 |url=http://www.spiegel.de/international/world/a-dictator-s-dream-azerbaijan-seeks-to-burnish-image-ahead-of-eurovision-a-806769.html |title=A Dictator's Dream: Azerbaijan Seeks to Burnish Image Ahead of Eurovision |journal=[[Der Spiegel]] |access-date=May 23, 2022 |archive-date=September 1, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220901064249/https://www.spiegel.de/international/world/a-dictator-s-dream-azerbaijan-seeks-to-burnish-image-ahead-of-eurovision-a-806769.html |url-status=live }}</ref>

2017-ci ilin yanvar ayında, Avropa Sabitlik Təşəbbüsü (ESI) QHT tərəfindən kürü diplomatiyası ilə bağlı bir sıra tənqidlərdən və Assambleyanın bir çox üzvlərinin ifadə etdiyi narahatlıqlardan sonra Assambleyanın Bürosu korrupsiya ilə bağlı bu iddiaları araşdırmaq üçün müstəqil xarici qurum yaratmağa qərar verdi <ref>{{Cite web|title=Caviar Diplomacy: How Azerbaijan silenced the Council of Europe|url=https://esiweb.org/publications/caviar-diplomacy-how-azerbaijan-silenced-council-europe|access-date=2021-03-07|publisher=ESI|archive-date=2022-06-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20220617105328/https://www.esiweb.org/publications/caviar-diplomacy-how-azerbaijan-silenced-council-europe|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|title=The European Swamp (Caviar Diplomacy Part 2): Prosecutors, corruption and the Council of Europe|url=https://esiweb.org/publications/european-swamp-caviar-diplomacy-part-2-prosecutors-corruption-and-council-europe|access-date=2021-03-07|publisher=ESI|archive-date=2021-04-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20210411215122/https://esiweb.org/publications/european-swamp-caviar-diplomacy-part-2-prosecutors-corruption-and-council-europe|url-status=live}}</ref> 2017-ci ilin may ayında istintaqa üç tanınmış keçmiş hakim təyin edildi: Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin Böyük Britaniyanın keçmiş sədri ser Nikolas Bratza; Jean-Louis Bruguière, keçmiş Fransa hakimi və terrorla mübarizə müstəntiqi; və Elisabeth Fura, keçmiş İsveç Parlament Ombudsmanı və Strasburq Məhkəməsinin hakimi <ref>{{cite web|url=http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=6663&lang=2&cat=13|title=Allegations of corruption within PACE: appointment of the members of the external investigation body|date=May 30, 2017|website=PACE: News|publisher=Council of Europe|access-date=September 6, 2017|archive-date=August 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200810224505/http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=6663&lang=2&cat=13|url-status=live}}</ref> Yaxın tarixdə beynəlxalq təşkilatın özünə qarşı müstəqil xarici antikorrupsiya təhqiqatına başlaması ilə bağlı başqa heç bir məlum nümunə yoxdur.

Öz tapşırığını "ən ciddi məxfilik şəraitində" yerinə yetirməsi tələb olunan istintaq orqanı mandatına uyğun məlumatı olan hər kəsi ortaya çıxmağa çağırıb və şahidlərlə bir sıra dinləmələr keçirib. İstintaq orqanının yekun hesabatı 9 aylıq işdən sonra 2018-ci il aprelin 22-də açıqlanıb, “Asambleya üzvlərinin korrupsiya davranışına dair güclü şübhələri” aşkar edilib və Assambleyanın Davranış Kodeksini pozan bir sıra üzvlərin və keçmiş üzvlərin adları çəkilib <ref>{{cite web |url=http://semantic-pace.net/tools/pdf.aspx?doc=aHR0cDovL2Fzc2VtYmx5LmNvZS5pbnQvbncveG1sL1hSZWYvWDJILURXLWV4dHIuYXNwP2ZpbGVpZD0yMzYxMiZsYW5nPUVO&xsl=aHR0cDovL3NlbWFudGljcGFjZS5uZXQvWHNsdC9QZGYvWFJlZi1XRC1BVC1YTUwyUERGLnhzbA==&xsltparams=ZmlsZWlkPTIzNjEy |title=Activities of the Assembly's Bureau and Standing Committee |publisher=PACE |date=24 April 2017 |first=Jordi |last=Xuclà |access-date=23 May 2022 |archive-date=12 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220812151737/http://semantic-pace.net/tools/pdf.aspx?doc=aHR0cDovL2Fzc2VtYmx5LmNvZS5pbnQvbncveG1sL1hSZWYvWDJILURXLWV4dHIuYXNwP2ZpbGVpZD0yMzYxMiZsYW5nPUVO&xsl=aHR0cDovL3NlbWFudGljcGFjZS5uZXQvWHNsdC9QZGYvWFJlZi1XRC1BVC1YTUwyUERGLnhzbA==&xsltparams=ZmlsZWlkPTIzNjEy |url-status=live }}</ref> <ref>{{cite web |url=http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=6792&cat=401 |title=IBAC-COE {{!}} GIAC-COE<!-- sic; name of the body mentioned includes a pipe character --> issues new call for witnesses |publisher=PACE |date=28 September 2017 |access-date=23 May 2022 |archive-date=6 August 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806054140/http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=6792&cat=401 |url-status=live }}</ref> <ref>{{cite web|url=http://assembly.coe.int/Communication/IBAC/IBAC-GIAC-Report-EN.pdf|title=Report of the Independent Investigation Body on the allegations of corruption within the Parliamentary Assembly|date=15 April 2018|publisher=PACE|access-date=23 May 2022|archive-date=25 April 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180425213021/http://assembly.coe.int/Communication/IBAC/IBAC-GIAC-Report-EN.pdf|url-status=live}}</ref>

Buna cavab olaraq Assambleya öz qətnaməsində “korrupsiyaya sıfır tolerantlıq” elan etdi. Bir sıra dinləmələrdən sonra o, İstintaq Orqanının hesabatında adı çəkilən bir çox üzvləri və ya keçmiş üzvlərini ya müəyyən hüquqlardan məhrum etməklə, ya da onları ömürlük Məclis binasından qovmaqla sanksiya qoydu. O, həmçinin Dürüstlük Sisteminin və Davranış Kodeksinin əsaslı təmirini həyata keçirdi <ref>{{cite web|url=http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=7053&lang=2|title=Zero tolerance for corruption within PACE|publisher=PACE|date=26 April 2018|access-date=23 May 2022|archive-date=6 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806084349/http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-EN.asp?newsid=7053&lang=2|url-status=live}}</ref> <ref>{{cite web |url=http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-en.asp?newsid=7066&lang=2 |title=Allegations of corruption within the Assembly: committee deprives four members of certain rights |publisher=PACE |date=16 May 2018 |access-date=23 May 2022 |archive-date=6 August 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806062304/http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-en.asp?newsid=7066&lang=2 |url-status=live }}</ref> <ref>{{cite web |url=http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-en.asp?newsid=7142&lang=2 |title=Committee deprives fourteen former members of the right to access Council of Europe premises |publisher=PACE |date=27 June 2018 |access-date=23 May 2022 |archive-date=6 August 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806051116/http://assembly.coe.int/nw/xml/News/News-View-en.asp?newsid=7142&lang=2 |url-status=live }}</ref> <ref>{{cite web |url=http://www.assembly.coe.int/nw/Page-EN.asp?LID=Integrity |title=Transparency and Integrity |website=www.assembly.coe.int |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190902191229/http://www.assembly.coe.int/nw/Page-EN.asp?LID=Integrity |archive-date=2019-09-02}}</ref><!-- Archives not checked yet -->

===Uşaqların fiziki toxunulmazlıq hüququ haqqında qətnamə===
''Həmçinin bax: Sünnət mübahisəsi, İnterseks tibbi müdaxilələr və [[Qadın sünnəti]]''

2013-cü ilin oktyabrında Sosial Məsələlər, Sağlamlıq və Davamlı İnkişaf Komitəsinin təklifi ilə Assambleya bir il əvvəl uşaqların fiziki toxunulmazlıq hüququ ilə bağlı qətnamə və onu müşayiət edən tövsiyə qəbul etdi. Bu sənədlər iddia edirdi ki, AŞPA cinsi zorakılıq və məişət zorakılığı kimi uşaq zorakılığının formalarına toxunsa da, onların həyatları üçün “uzunmüddətli nəticələrə səbəb ola biləcək uşaqların fiziki toxunulmazlığının tibbi baxımdan əsassız pozuntuları” ilə də məşğul olmalıdır. " Onlar qadın sünnəti kimi ən zərərli təcrübələrə qadağa qoyulmasına çağırıb, həmçinin kişi körpələrin sünnəti, interseks tibbi müdaxilələr və bədən pirsinqləri kimi zərərli hesab etdikləri digər prosedurlar haqqında daha çox dialoqa çağırıblar.

Yuxarıdakı sənədlərin heç biri kişilərin sünnətinə tamamilə qadağa qoyulmasını tələb etməsə də, onlar prosedurun tənzimlənməsinə və müzakirəsinə çağırıblar və müşayiət olunan hesabatda bu təcrübə “insan hüquqlarının pozulması” adlandırılıb.Bu qınaq, o zaman İsrailin prezidenti olan Şimon Peres kimi dini qruplar və fiqurlar, eləcə də Böhtanla Mübarizə Liqası tərəfindən tənqid edilib və onlar sünnətin qəbul edilmiş tibbi prosedur olduğunu və qətnamənin dini etiqad azadlığını pozduğunu və ona zidd olduğunu iddia ediblər <ref>{{cite web |title=Israel calls on Council of Europe to rescind anti-circumcision resolution |url=https://mfa.gov.il/MFA/PressRoom/2013/Pages/Israel-calls-on-Council-of-Europe-to-rescind-anti-circumcision-resolution-4-Oct-2013.aspx |website=Israel Ministry of Foreign Affairs |publisher=Israel Ministry of Foreign Affairs |access-date=31 July 2020 |archive-date=7 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220707155100/http://mfa.gov.il/MFA/PressRoom/2013/Pages/Israel-calls-on-Council-of-Europe-to-rescind-anti-circumcision-resolution-4-Oct-2013.aspx |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |last1=Sherwood |first1=Harriet |title=Israel condemns Council of Europe resolution on ritual circumcision |url=https://www.theguardian.com/world/2013/oct/07/israel-council-of-europe-resolution-ritual-circumcision |website=The Guardian |date=7 October 2013 |publisher=Guardian News & Media Limited |access-date=31 July 2020 |archive-date=23 May 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523184444/https://www.theguardian.com/world/2013/oct/07/israel-council-of-europe-resolution-ritual-circumcision |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |title=ADL: Circumcision Resolution 'Targets Europe's Jewish Citizens' |url=https://www.adl.org/news/press-releases/adl-circumcision-resolution-targets-europes-jewish-citizens |website=Anti-Defamation League |publisher=Anti-Defamation League |access-date=31 July 2020 |archive-date=28 November 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128163726/https://www.adl.org/news/press-releases/adl-circumcision-resolution-targets-europes-jewish-citizens |url-status=live }}</ref> Bu tənqidə cavab olaraq, Sosial Məsələlər, Sağlamlıq və Davamlı İnkişaf Komitəsinin üzvü Liliane Maury Pasquier [[The Washington Post|Vaşinqton Post qəzeti]]ndə sünnət əleyhinə tibbi sübutların Assambleyanın dinləmələrində təqdim edildiyini və uşağın bədən toxunulmazlığı hüququnun olduğunu iddia edən məqalə yazdı. valideyn hüququndan üstün tutdu.din azadlığı. Bu məqalə daha sonra Antidiffamasiya Liqası tərəfindən tənqid olundu.

2015-ci ildə AŞPA dini etiqad azadlığı və tolerantlıq haqqında qətnamə qəbul etdi, bu qətnamədə sünnətlə bağlı əvvəlki qətnaməsinə istinad edildi və bu prosedurun yalnız müvafiq tibbi şəraitdə həyata keçirilməli olduğu fikri bir daha təsdiqləndi. Bəzi KİV-lər AŞPA-nın sünnət əleyhinə mövqeyindən əl çəkdiyini bildirsə də, AŞPA köhnə qətnaməni ləğv etmədiyini və ya dəyişdirmədiyini və heç vaxt körpələrin sünnətinə qadağa qoyulmasını tələb etmədiklərini açıqladı.

===Mədəniyyət bölmələri===
Avropa Şurası insan hüquqlarının müşahidəçisi və ayrı-seçkiliyə qarşı müdafiəçi olsa da, bir çoxları onun əsasən müsəlman ölkələrindən (Türkiyə və Azərbaycan) və o cümlədən Şərqi Avropa ölkələrindən ibarət olması səbəbindən onu mənəvi məsələlərdə getdikcə daha çox bölünməyə başlayır. Sosial mühafizəkarlığın güclü olduğu Rusiya. Bu, 2007-ci ildə Parlament Assambleyasının Şərqi Avropada sağçı və populist partiyalar tərəfindən dəstəklənən xristian kreasionizminin yüksəlişinə dair Avropa Liberallar və Demokratlar Alyansının üzvü Enn Brasseur tərəfindən tərtib edilmiş hesabatın lehinə səs verdikdə aydın oldu <ref name="nytimes.com">{{cite news |last=Castle |first=Stephen |date=4 October 2007 |title=European lawmakers condemn efforts to teach creationism |work=International Herald Tribune |url=https://www.nytimes.com/2007/10/04/world/europe/04iht-schools.4.7755476.html |url-status=live |access-date=23 May 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523185523/https://www.nytimes.com/2007/10/04/world/europe/04iht-schools.4.7755476.html |archive-date=23 May 2022}}</ref>

==Üzvlər==
Assambleyada hər bir üzv dövlətin parlamentləri tərəfindən təyin edilən və ya seçilən 306 əsas üzv və 306 əvəzedici olmaqla cəmi 612 üzv var. Nümayəndə heyətləri milli parlamentdə balansı əks etdirməli və buna görə də həm hakim partiyaların, həm də müxalifətin nümayəndələrindən ibarət olmalıdır. Hər bir ölkənin əhalisi öz nümayəndələrinin sayını və səslərin sayını müəyyən edir. Bu, hər ölkənin bir səsə malik olduğu Avropa Şurasının icra orqanı olan Nazirlər Komitəsindən fərqlidir. Qırğızıstan, İordaniya, Mərakeş və Fələstin parlamentləri tamhüquqlu üzv olmasalar da, Assambleyada “Demokratiya üzrə tərəfdaş” statusuna malikdirlər ki, bu da onların nümayəndə heyətlərinin Assambleyanın işində iştirakına icazə verir, lakin səsvermə hüququ olmadan , həm də müşahidəçilər var. Kanada, İsrail və Meksika parlamentlərinin nümayəndələri.

Assambleyada iştirak xərcləri - əsasən səyahət və yaşayış xərcləri - müvafiq nümayəndə heyətinin milli parlamenti tərəfindən ödənilir. [[Avropa Şurası]] məruzəçi təyin olunan bir neçə üzvün Assambleyada işləyərkən xərclərini qarşılayır.

AŞPA-nın bəzi görkəmli keçmiş üzvləri arasında:

* keçmiş dövlət və ya hökumət başçıları, məsələn, [[Birləşmiş Krallıq|Böyük Britaniya]]nın müharibə dövrünün lideri Ser [[Vinston Çörçill|Uinston Çörçill]], Almaniyanın keçmiş kansleri [[Helmut Kol]], İtaliyanın keçmiş baş naziri [[Silvio Berluskoni]], Türkiyənin keçmiş prezidenti [[Abdullah Gül]], Kiprin keçmiş prezidenti Qlafkos Klerides, Finlandiyanın keçmiş prezidenti [[Tarya Halonen]], Gürcüstanın keçmiş prezidenti [[Mixeil Saakaşvili|Mixail Saakaşvili]], Albaniyanın keçmiş prezidenti Sali Berişa və başqaları <ref>{{Cite web|url=http://www.assembly.coe.int/nw/xml/AssemblyList/MP-Search-Alpha-Archives-EN.asp|title=Members since 1949|website=www.assembly.coe.int|access-date=2022-05-23|archive-date=2022-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20220605213159/http://www.assembly.coe.int/nw/xml/AssemblyList/MP-Search-Alpha-Archives-EN.asp|url-status=live}}</ref>
* Dik Marti (İsveçrə), 2005-ci ilin sonunda MKİ-nin 1998-2001-ci illər Kosovo Müharibəsi zamanı Kosovo Azadlıq Ordusu tərəfindən Kosovoda qeyri-adi ifa və orqan oğurluğu qalmaqalına dair təhqiqat üzrə məruzəçi təyin edilib <ref>{{cite web|url=https://wcd.coe.int/wcd/ViewDoc.jsp?Ref=PR968%282010%29&Language=lanEnglish&Ver=original&Site=DC&BackColorInternet=F5CA75&BackColorIntranet=F5CA75&BackColorLogged=A9BACE|title=Council of Europe|work=coe.int|access-date=10 June 2015|archive-date=28 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230628125140/https://dispatch.coe.int/?home=wcd.coe.int&Ref=PR968%282010%29&Language=lanEnglish&Ver=original&Site=DC&BackColorInternet=F5CA75&BackColorIntranet=F5CA75&BackColorLogged=A9BACE|url-status=live}}</ref>
* Keçmiş Baş nazirin müavini Con Preskott, Liberal Demokrat Partiyasının keçmiş lideri Çarlz Kennedi, Leyboristlərin keçmiş lideri Ceremi Korbin və Şotlandiyanın keçmiş birinci naziri Aleks Salmond da daxil olmaqla bir sıra aparıcı Britaniya siyasi xadimləri.
* Marcello Del'Utri (İtaliya), associazione mafiosa (italyanca: concorso in associazione mafiosa) təşkilatında günahkar bilinərək, 2010-cu ildə apellyasiya şikayətində günahkar bilinərək 7 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib <ref name="rep111204">{{cite web|url=http://www.rainews24.rai.it/it/news.php?newsid=142469|title=Dell'Utri condannato anche in appello, pena ridotta a 7 anni |language=it |date=29 June 2010 |website=Rai News |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305192809/http://www.rainews24.rai.it/it/news.php?newsid=142469 |archive-date=5 March 2012}}</ref>
* Şotland əsgəri, macəraçı, yazıçı və parlament üzvü Ser Fitzroy Maklin (Böyük Britaniya), avtobioqrafik xatirələrin və "Şərq yanaşmaları" səyahət hekayəsinin müəllifi, 1951-1952 və 1972-1973-cü illərdə AŞPA-nın iki dəfə üzvü olub.

===Parlament nümayəndə heyətinin tərkibi===
{|  class="wikitable sortable center" width=50%
|- bgcolor="lightgrey"
! Nümayəndə heyəti
! Oturacaqlar
! Qoşulma
|-align="right"
|align="left"| {{ALB}} 
|4
|1995
|-align="right"
|align="left"| {{AND}} 
|2
|1994
|-align="right"
|align="left"| {{ARM}} 
|4
|2001
|-align="right"
|align="left"| {{AUT}} 
|6
|1956
|-align="right"
|align="left"| {{BEL}} 
|7
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{BIH}} 
|5
|2002
|-align="right"
|align="left"| {{BGR}} 
|6
|1992
|-align="right"
|align="left"| {{HRV}} 
|5
|1996
|-align="right"
|align="left"| {{CYP}} 
|3
|1961–1964, 1984
|-align="right"
|align="left"| {{CZE}} 
|7
|1991
|-align="right"
|align="left"| {{DNK}} 
|5
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{EST}} 
|3
|1993
|-align="right"
|align="left"| {{FIN}} 
|5
|1989
|-align="right"
|align="left"| {{FRA}} 
|18
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{GEO}} 
|5
|1999
|-align="right"
|align="left"| {{FRG}} 
|18
|1951
|-align="right"
|align="left"| {{GRC}} 
|7
|1949–1969, 1974
|-align="right"
|align="left"| {{HUN}}
|7
|1990
|-align="right"
|align="left"| {{ICE}}
|3
|1959
|-align="right"
|align="left"| {{IRL}} 
|4
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{ITA}} 
|18
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{LVA}} 
|3
|1995
|-align="right"
|align="left"| {{LIE}} 
|2
|1978
|-align="right"
|align="left"| {{LTU}} 
|4
|1993
|-align="right"
|align="left"| {{LUX}} 
|3
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{MKD}} 
|3
|1995
|-align="right"
|align="left"| {{MLT}} 
|3
|1965
|-align="right"
|align="left"| {{MOL}} 
|5
|1995
|-align="right"
|align="left"| {{MCO}} 
|2
|2004
|-align="right"
|align="left"| {{MNE}} 
|3
|2007
|-align="right"
|align="left"| {{NLD}} 
|7
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{NOR}} 
|5
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{POL}} 
|12
|1991
|-align="right"
|align="left"| {{PRT}} 
|7
|1976
|-align="right"
|align="left"| {{ROU}} 
|10
|1993
|-align="right"
|align="left"| {{SMR}} 
|2
|1988
|-align="right"
|align="left"| {{SRB}} 
|7
|2003
|-align="right"
|align="left"| {{SVK}} 
|5
|1993
|-align="right"
|align="left"| {{SLO}} 
|3
|1993
|-align="right"
|align="left"| {{ESP}} 
|12
|1977
|-align="right"
|align="left"| {{SWE}} 
|6
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{CHE}} 
|6
|1963
|-align="right"
|align="left"| {{TUR}} 
|18
|1949
|-align="right"
|align="left"| {{UKR}} 
|12
|1995
|-align="right"
|align="left"| {{GBR}} 
|18
|1949

|}

===Qeydlər===
a. Əvvəllər [[Çexoslovakiya]]nın bir hissəsi, 1991-1993

b. Yunan davasına görə.

c. 2003-cü ilə qədər [[Serbiya]] və [[Monteneqro]]nun tərkibində.

d. Əvvəllər Çexoslovakiyanın bir hissəsi, 1991-1993

Belarus Milli Assambleyasının xüsusi qonağı statusu 1997-ci il yanvarın 13-də dayandırılıb.

[[Rusiya|Rusiya Federasiyası]] 2022-ci il martın 16-da [[Avropa Şurası]]nın üzvlüyünü dayandırıb <ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=0900001680a5da51 |access-date=2022-05-30 |archive-date=2022-03-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220318081654/https://search.coe.int/cm/Pages/result_details.aspx?ObjectID=0900001680a5da51 |url-status=live }}</ref>

===Demokratiya naminə tərəfdaş statuslu parlamentlər===
Demokratiya Naminə Tərəfdaş statusuna malik parlamentlər Avropa Şurasının müəyyən əsas dəyərlərinə nail olmaq istiqamətində işləməyə sadiqdirlər və onların tərəqqisini zaman-zaman qiymətləndirməyə razıdırlar. Bunun müqabilində onlar Assambleyanın və onun komitələrinin işində iştirak etmək üçün səsvermə hüququ olmadan nümayəndə heyətləri göndərə bilərlər.

{|  class="wikitable sortable center" width=50%
|- bgcolor="lightgrey"
! Nümayəndə heyəti
! Oturacaqlar
! Əhali
! Üzv başına<br />düşən əhali
! "Demokratiya üzrə tərəfdaş” statusunun verildiyi il
|-align="right"
|align="left"| {{flagicon|Jordan}} 
| 3
| 10,954,200
| {{Rnd|{{#expr: 10954200/ 3}}|0}}
| 2016
|-align="right"
|align="left"| {{flagicon|Kyrgyzstan}} 
| 3
| 6,586,600
| {{Rnd|{{#expr: 6586600 / 6}}|0}}
| 2014
|-align="right"
|align="left"| {{flagicon|Morocco}} 
| 6
| 36,261,700
| {{Rnd|{{#expr: 36261700 / 6}}|0}}
| 2011
|-align="right"
|align="left"| {{flagicon|Palestine}} 
| 3
| 5,227,193
| {{Rnd|{{#expr: 5227193 / 3}}|0}}
| 2011
|}

===Müşahidəçi statusuna malik parlamentlər===

{|  class="wikitable sortable center" width=50%
|- bgcolor="lightgrey"
! Nümayəndə heyəti
! Oturacaqlar
! Əhali
! Üzv başına<br />düşən əhali
! İllik müşahidəçi statusu verildi
|-align="right"
|align="left"| {{CAN}} 
| 6
| 35,151,728
| {{Rnd|{{#expr: 35151728 / 6}}|0}}
| 1996
|-align="right"
|align="left"| {{ISR}} 
| 3
| 9,350,580
| {{Rnd|{{#expr: 9350580 / 3}}|0}}
| 1957
|-align="right"
|align="left"| {{MEX}} 
| 6
| 126,014,024
| {{Rnd|{{#expr: 126014024 / 6}}|0}}
| 1999
|-align="right"
|}

===Siyasi qrup tərəfindən tərkibi===

Məclisdə altı siyasi qrup var 

{| class="wikitable sortable"
|-
! Qrup
! Sədr
|-
| Sosialistlər, Demokratlar və Yaşıllar Qrupu (SDY)
|[[Frank Şvabe]] (Almaniya)
|-
| [[Avropa Xalq Partiyası]] (AXP)
| [[Aleksander Pociej]] (Polşa)
|-
| [[Avropa Mühafizəkarlar Qrupu və Demokratik Alyans]] (AMQ DA)
| [[Ian Liddell-Qrainger]] (Böyük Britaniya)
|-
| [[Avropa üçün Liberallar və Demokratlar Alyansı|Alliance of Liberals and Democrats for Europe]] (ALDA)
|[[Caques Maire]] (Fransa)
|-
| [[Vahid Avropa Sol Qrupu]] (VAS)
| [[Georgios Katrougalos]] (Yunanıstan)
|-
| Heç bir qrupa aid olmayan üzvlər

|}

==Prezidentlər==
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının sədrləri:
{| class="wikitable sortable center"
|-
! width="80" | Dövr
! width="200" | Ad
! width="120" | Ölkə
! Political affiliation<!-- Prior to 1986, the national political party is shown. After 1986, when a system of political groups emerged in the Assembly, the relevant political group is shown. -->
|-
| 1949
|[[Eduard Herriot]] 
|{{FRA}}
|[[Radikal Partiyası]]
|-
| 1949–1951
|[[Paul-Henri Spak]]
|{{BEL}}
|[[Sosialist Partiyası]]
|-
| 1952–1954
|[[François de Menton]]
|{{FRA}}
|[[Xalq Cümhuriyyəti Hərəkatı]]
|-
| 1954–1956
|[[Qay Mollet]]
|{{FRA}}
|[[Sosialist Partiyası]]
|-
| 1956–1959
|[[Fernand Dehous]]
|{{BEL}}
|[[Sosialist Partiyası]]
|-
| 1959
|[[Con Edvards]]
|{{GBR}}
|[[İşçi Partiyası]]
|-
| 1960–1963
|[[Per Federspiel]]
|{{DNK}}
|[[Sol]]
|-
| 1963–1966
|[[Pierre Pflimlin]]
|{{FRA}}
|[[Xalq Cümhuriyyəti Hərəkatı]]
|-
|1966–1969
|[[Qoffrey de Freitas]]
|{{GBR}}
|[[İşçi Partiyası]]
|-
| 1969–1972
|[[Olivier Reverdin]]
|{{CHE}}
|[[Liberal Partiyası]]
|-
| 1972–1975
|[[Giuseppe Vedovato]]
|{{ITA}}
|[[Xristian Demokratiyası]]
|-
| 1975–1978
|[[Karl Czernets]]
|{{AUT}}
|Sosial Demokrat Partiya
|-
| 1978–1981
|[[Hans de Koster]]
|{{NLD}}
|[[Azadlıq və Demokratiya Uğrunda Xalq Partiyası]]
|-
| 1981–1982
|[[Jose María de Areilza, Count of Motrico|José María de Areilza]]
|{{ESP}}
|[[Demokratik Mərkəz Birliyi]]
|-
| 1983–1986
|[[Karl Ahrens]]
|{{DEU}}
|[[Sosial Demokratik Partiyası]]
|-
| 1986–1989
|[[Lois Cunq]]
|{{FRA}}
| Avropa Xalq Partiyasının qrupu
|-
| 1989–1992
|[[Anders Björk]]
|{{SWE}}
| Avropa Demokratik Qrupu
|-
| 1992
|[[Qoffrey Finsberg]]
|{{GBR}}
| Avropa Demokratik Qrupu
|-
| 1992–1995
|[[Miguel Angel Martinez Martinez]]
|{{ESP}}
| Sosialist Qrupu
|-
| 1996–1999
|[[Leni Fisçer]]
|{{FRG}}
| Avropa Xalq Partiyasının qrupu
|-
| 1999–2002
|[[Russel Conston]]
|{{GBR}}
| Avropa üçün Liberallar və Demokratlar Alyansı
|-
| 2002–2004
|[[Peter Saçheder]]
|{{AUT}}
| Sosialist Qrupu
|-
| 2005–2008
|[[Rene van der Linden]]
|{{NLD}}
| Avropa Xalq Partiyasının qrupu
|-
| 2008–2010
|[[Lluis Maria de Puig]]
|{{ESP}}
| Sosialist Qrupu
|-
| 2010–2012
|[[Mevlüt Çavuşoğlu]]
|{{TUR}}
| Avropa Demokratik Qrupu
|-
| 2012–2014
|[[Cean-Klaude Mignon]]
|{{FRA}}
| Avropa Xalq Partiyasının qrupu
|-
| 2014–2016
|[[Anne Braseur]]
|{{LUX}}
| Avropa üçün Liberallar və Demokratlar Alyansı
|-
| 2016–2017
|[[Pedro Aqramunt]]
|{{ESP}}
| Avropa Xalq Partiyasının qrupu
|-
|2017–2018
|[[Stella Kyriakides]]
|{{CYP}}
|Avropa Xalq Partiyasının qrupu
|-
|2018
|[[Mişel Nikoletti]]
|{{ITA}}
|Sosialistlər, Demokratlar və Yaşıllar Qrupu
|-
|2018–2020
|[[Lilian Maury Pasquier]]
|{{CHE}}
|Sosialistlər, Demokratlar və Yaşıllar Qrupu
|-
|2020–2022
|[[Rik Daems]]
|{{BEL}}
| Avropa üçün Liberallar və Demokratlar Alyansı
|-
|2022–present
|[[Tiny Kox]]
|{{NLD}}
|Vahid Avropa Sol Qrupu
|}

=== Vitse prezidentlər ===
{| class="wikitable sortable center"
|-
! width="80" | Dövr
! width="200" | Ad
! width="120" | Ölkə
! Siyasi mənsubiyyət<!-- Prior to 1986, the national political party is shown. After 1986, when a system of political groups emerged in the Assembly, the relevant political group is shown. -->
|-
| rowspan="19" |2020–indiki
|[[Nicola Qries-Trisse]]
|{{FRA}}
|[[Respublika Hərəkatı!]]
|-
|[[Andreas Nik]]
|{{FRG}}
|[[Almaniya Xristian Demokrat İttifaqı]]
|-
|[[Akif Çağatay Kılıç]]
|{{TUR}}
|[[Ədalət və İnkişaf Partiyası]]
|-
|[[Roger Qale]]
|{{GBR}}
|[[Mühafizəkarlar Partiyası (Böyük Britaniya)|Mühafizəkarlar Partiyası]]
|-
|[[Alvis Maniero]]
|{{ITA}}
|[[Beş Ulduz Hərəkatı]]
|-
|[[Antonio Gutierez Limones|Antonio Gutiérrez]]
|{{ESP}}
|[[İspaniya Sosialist Fəhlə Partiyası]]
|-
|[[Oleksandr Merezko]]
|{{UKR}}
|[[Xalqın xidmətçisi]]
|-
|[[Snjezana Novakovic Bursac]]
|{{BIH}}
|[[Müstəqil Sosial Demokratlar Alyansı]]
|-
|[[Dzhema Qrozdanova]]
|{{BGR}}
|[[Bolqarıstanın Avropa İnkişafı üçün Vətəndaşlar]]
|-
|[[Tomislav Toluşic]]
|{{HRV}}
|[[Xorvatiya Demokratik İttifaqı]]
|-
|[[Miroslava Nemcova]]
|{{CZE}}
|[[Vətəndaş Demokratik Partiyası]]
|-
|[[Lars Aslan Rasmusen]]
|{{DNK}}
|[[Sosial Demokratlar]]
|-
|[[Kimmo Kiljunen]]
|{{FIN}}
|[[Finlandiya Sosial Demokrat Partiyası]]
|-
|[[Irakli Kobakhidze]]
|{{GEO}}
|[[Gürcü Arzusu]]
|-
|[[Inese Lībina-Egnere]]
|{{LVA}}
|[[Yeni Birlik]]
|-
|[[Susanne Eberle-Strub]]
|{{LIE}}
|[[Tərəqqi Vətəndaş Partiyası]]
|-
|[[Laima Liucija Andrikiene]]
|{{LTU}}
|[[Vətən Birliyi]]
|-
|[[Qusti Qras]]
|{{LUX}}
|[[Demokrat Partiyası]]
|-
|[[İlham Əliyev]]
|{{AZE}}
|[[Yeni Azərbaycan Partiyası]]
|}

===Baş Katib===
2021-ci ilin yanvarında Assambleya Despina Hatzivasiliou-Tsovilisi 2021-ci ilin martından başlayaraq beş illik müddətə Assambleyanın Baş Katibi seçildi.

O, [[Strasburq]]da yerləşən 80 nəfərdən ibarət çoxmillətli katibliyə rəhbərlik edir və 1949-cu ildə Assambleyanın yaradılmasından sonra bu vəzifəni tutan ilk qadın, eləcə də Yunan vətəndaşı olan ilk şəxsdir.

== Həmçinin bax ==

* [http://coe.az/AZ/ Coe.az/AZ/. Avropa Şurası Parlament Assambleyası] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20091110005720/http://www.coe.az/AZ/ |date=2009-11-10 }}
[[Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi|Avropa İnsan Hüquqları]] Mükafatı

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Xarici keçidlər ==
{{Xarici keçidlər}}

[[Kateqoriya:Avropa Şurası Parlament Assambleyası| ]]
[[Kateqoriya:1949-cu ildə yarananlar]]