Numberación hebrea

Reló de la Sinagoga d'Ámsterdam, sieglu XVIII. En cuenta de númberos romanos o arábigos, emplega calteres hebreos en concordanza col so valor numbéricu.

El sistema de numberación hebréu ye un sistema alfabéticu casi decimal nel que s'utilicen les lletres del alfabetu hebréu.

Nesti sistema nun hai notación pal 0 y los valores numbéricos de cada lletra individual sumir conxuntamente. Cada unidá (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) asignar con una lletra separada, cada decena (10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90) y cada centena (100, 200, 300, 400) asígnense, igualmente, con lletres separaes. La gematría (numeroloxía xudía) xeneralmente fai un estensu usu d'esti sistema de numberación, anque'l so usu práuticamente esclusivu na actualidá y una de les más antigües foi facilitar l'estudiu de los testos d'estudiu del xudaísmu, como la Torá o'l Talmud.

Tabla de valores y símbolos

Decimal	Hebréu !Símbolu
1	Alef	א
2	Bet	ב
3	Gimel	ג
4	Dalet	ד
5	Hei	ה
6	Vav	ו
7	Zain	ז
8	Jet	ח
9	Tet	ט
10	Iud	י
20	Jaf	כ
30	Llambéi	ל
40	Mem	מ
50	Nun	נ
60	Samej	ס
70	Ain	ע
80	Pei	פ
90	Tsadik	צ
100	Kuf	ק
200	Reish	ר
300	Shim	ש
400	Taf	ת

Particularidaes

La numberación hebrea acomuña un valor numbéricu a cada lletra. Non solamente tiense una espresión de cantidá sinón una construcción xeométrica y esta dualidá aplicar en distintos aspeutos: relixosos y hasta en "xeometría sagrada", una xeometría cuadrática con significáu místicu y filosóficu, que, como toa corriente de pensamientu, tien los sos adeptos como asina los sos opositores. Sicasí, l'usu más común del sistema de numberación hebréu puede atopase nel estudiu de los llibros propios de la lliturxa xudía, como la Torá (tamién llamada Pentateucu, correspuende a los cinco primeros llibros del Antiguu Testamentu cristianu), el restu del Tanak (esto ye, los llibros de los Profetes y llibros como : el llibru de Ester, el Cantar de los Cantares, les Llamentos de Jeremías, los Salmos, los Proverbios y el llibru de Ruth, ente otros) el Talmud (obra maestra de la llexislación xudía, na que s'interpreten refechamente tolos aspeutos llegales que quedaron ensin la fayadiza esplicación na Torá, amás de rellatar el procesu de creación del Talmud en sí), los Midrashim (esplicaciones del testu que "suplen los silencios del rellatu", que se caracteriza por ser pasible d'una interpretación metafórica y menos lliteral) y otros comentarios.

Doble significáu del sistema

L'alfabetu hebréu tien ventidós consonantes, polo que'l sistema básicu de numberación llega hasta la cuarta centena. Pero los soníos consonantes hebreos son 28. Los hebreos nun recurrieron a 28 lletres sinón qu'utilizaron solamente les 22 conocíes y representaron los demás soníos por aciu la inclusión d'un puntu (llamáu Daguesh) dientro de seis consonantes. Cuando'l puntu nun ta escritu la consonante tien soníu "nidiu" o fricativu y nel otru casu un soníu "fuerte" o oclusivu. El fechu de caltener 22 consonantes tien una esplicación: les lletres del alfabetu tán tamién rellacionaes con polígonos regulares que les sos cantidaes de llaos estremen esautamente a los 360 graos de la circunferencia. Asina 'á-lef non solamente simboliza al númberu 1, sinón que tamién representa a un triángulu equilláteru, behth ta acomuñada con un cuadráu, guí-mel col pentágonu, en fin. El númberu 360 tien 24 divisores enteros positivos, pero'l 1 y el 2 nun correspuenden al númberu de llaos de polígonos regulares. Queden d'esta forma 22 númberos que s'acomuñar a les consonantes del alfabetu significando polígonos. Hai un paralelismu total col alfabetu feniciu.

Usu del doble significáu en testos relixosos y antiguos

Pal usu aritméticu, la correspondencia numbérica ye la que señala la tabla; pero nos testos sagraos una mesma lletra puede significar dos númberos distintes. Cuando un testu da'l sentíu material, terrenal, humanu o concreto'l númberu que s'utiliza ye'l que correspuende a les figures xeométriques. Si'l significáu ye espiritual, figuráu, simbólicu o celestial utilízase'l númberu del sistema aritméticu, como ta indicáu na tabla. Como un exemplu aclaratoriu podemos citar les diez plagues que sufrió Exiptu nel Éxodu y los siete plagues de Revelación o Apocalipsis. La posible asociación de dambos númberos, si quixera faese un estudiu ambivalente, cola lletra zá-yin, el siete numbéricu y el decágonu regular, indicaría que les primeres plagues fueron lliterales y que les del llibru d'Apocalipsis son en sentíu figuráu, que la so descripción nun tien de ser tomada lliteralmente sinón como metáfora o alegoría de fechos asimilables a eses descripciones. Correspuende esclariar qu'Apocalipsis foi escritu en griegu, porque nesi entós yera'l llinguaxe comercial na cuenca del Mediterraneu y yera faláu por persones de distintes nacionalidaes, daqué paecíu al usu del inglés na actualidá. Amás, había asentamientos xudíos de fala griega fuera d'Israel. Sicasí, l'escritor de la versión orixinal probablemente yera hebréu y el simbolismu caltién l'usu de la so propia llingua, anque la escritura sía griega.

Esceiciones

Otra particularidá que puede atopase consiste na escritura camudada de los númberos 15 y 16. Tendríen De escribise 10 + 5 y 10 + 6, respeutivamente, pero los hebreos consideren escribir nel so llugar 9 + 6 y 9 + 7. Esto resulta d'una midida ante la posibilidá de infringir el mandatu bíblicu de nun usar el nome de Dios en devanéu, pa nun utilizar un Nome que tien ciertu grau de santidá en daqué tan trivial como los mesmos númberos que podríen utilizase pa daqué tan cotidianu y pocu significante como por casu, el comerciu. El nome de Dios representar n'hebréu per cuatro consonantes, el Tetragrámaton, esto ye: Yohdh-he'-waw-he'. El valor numbéricu de yohdh ye 10 y el d'he' ye 5, ente que waw ye 6; pero les espresiones Yohdh-he' y Yohdh-waw son abreviatures del Nome Divín y camúdense poles sumes mentaes antes. Si atendemos al significáu xeométricu, yohdh ye un polígonu de dieciocho lado, he' correspuende a un octógonu y waw a un eneágono.

Estáu actual

Anque modernamente el sistema simplificóse, nel analís o llectura de los testos sagraos o de los documentos bien antiguos esistentes nun ye tan automática una interpretación del significáu numbéricu de les lletres. El sistema numbéricu hebréu, nel so orixe, tuvo estrechamente amestáu con conteníos relixosos. Persiste la práctica d'escribir 15 y 16 como 9 + 6 y 9 + 7.