Samoa Americana

Samoa Americana
	territorios ensin incorporar de los Estaos Xuníos
Bandera de Samoa Americana (es)
Himnu nacional	The Star-Spangled Banner;
Alministración
Nome oficial	American Samoa (en)
País	Estaos Xuníos d'América
ISO 3166-2	US-AS
Capital	Pagu Pagu
Gobernador de Samoa Americana	Lemanu Peleti Mauga
Llingües oficiales	inglés ; Idioma samoanu
División	ver Western District (es) , Eastern District (en) , Condado Manuʻa (es) , Islla Swains y Rose Atoll (en) ;
Xeografía
Coordenaes	14°17′45″S 170°42′27″W / 14.29583°S 170.7075°O
Superficie	199 km²
Puntu más altu	Lata Mountain (en)
Puntu más baxu	Océanu Pacíficu
	765 m
Demografía
Población	49 710 hab. (2020)
Densidá	249,8 hab/km²
Economía
Moneda	dólar de los Estaos Xuníos
PIB nominal	709 000 000 $ (2021)
Más información
Dominiu d'Internet	.as
Códigu telefónicu	+1684
Códigu ISO	016 / ASM / AS
Estaya horaria	UTC−11:00, huso horario de Samoa (es) y Pacific/Pago_Pago (en)
	americansamoa.gov

Samoa Americana (n'inglés: American Samoa; en samoanu: Sāmoa Amelika) ye un territoriu non incorporáu d'Estaos Xuníos nel océanu Pacíficu sur. Asítiase al oeste de les islles Cook, unos 500 km al norte de la islla de Tonga, a 500 km al sur de Tokeláu y al este de les islles de Wallis y Futuna. La so capital, que ye tamién la ciudá más poblada, ye Pagu Pagu, na islla de Tutuila. Les islles d'esti territoriu, el más meridional de tolo que pertenez a los Estaos Xuníos, formen parte del archipiélagu de les islles Samoanes, que comparten col estáu independiente de Samoa.

Historia

Barcos de guerra alemanes y d'Estaos Xuníos en Samoa en 1899

Cultura Fa'a

Los fa'a vivieron nestes islles dende' sieglu XI e.d.C hasta la llegada los europeos. De bayurosa mitoloxía, esti pueblu pensaba que yeren descendientes de los dioses qu'habitaben eses islles na antigüedá^[1]. Dáben-y gran importancia a la familia, y el deber más importante pa un fa'a yera curiar de la de so. Organizábanse en families amplies, que taben gobernaes por un patriarca nomáu matai. Les peculiaridaes relixoses d'esti pueblu politeísta foron desaniciándose cuando los misioneros cristianos xunieron a tolos sos dioses nún solu.

Colonización europea

Samoa foi descubierta por los esploradores europeos nel sieglu XVIII. Nesa dómina parez qu'hebo una batalla ente los esploradores franceses y los fa'a na islla de Tutuila, entamada según los samoanos polos occidentales, xente fiero al so modu de ver. A primeros del sieglu XIX aportaron a les islles unos misioneros rarotonganos y, dempués d'ellos, un grupu de misioneros occidentales dirixíu por John Williams. Esti pastor congregacionalista de la Sociedá Misionera de Londres aportó a la islla na década del 1830, y foi'l que llevó oficialmente'l cristianismu na islla. Menos d'un sieglu dempués la ilesia congregacionalista somoana convirtióse na primer ilesia independiente indíxena del Pacíficu Sur.

Dominiu alemán y d'Estaos Xuníos

En marzu de 1889 una escuadra naval alemana invadió un pueblu de Samoa, estrozando dellos bienes de los Estaos Xuníos nel ataque. Como respuesta trés buques de guerra d'Estaos Xuníos entraron nel puertu de Samoa col envís d'atacar a los trés buques de guerra alemanes que taban ellí fondeaos. Sicasí, primero que s'entamara la engarrada un furacán hundió tolos barcos, lo qu'obligó a declarar, pola falta de fuercies de combate, un armisticiu obligatoriu. El discutiniu continuó hasta la firma, en 1899, d'un tratáu pol que les dos potencies dividiéronse l'archipiélagu. Estaos Xuníos ocupó formalmente lo que-y correspondía -les islles más pequeñes y orientales- al añu siguiente; les que quedaron p'Alemaña son anguaño l'estáu independiente de Samoa.

L'Armada d'Estaos Xuníos construyó, na ensenada de Pagu Pagu, una estación carbonera p'abastecer la so escuadra del Pacíficu. Nomó tamién a un secretariu, y consiguió que la población firmara un Documentu de Cesión de Tutuila en 1900 y un Documentu de Cesión de Manu'a nel 1904. Demientres la Segunda Guerra Mundial aportaron a les islles bien de marines d'Estaos Xuníos , qu'exercieron una influencia cultural pergrande nes islles.

Sieglos XX y XXI

Dempués de la Segunda Guerra Mundial el Departamentu del Interior d'Estaos Xuníos tentó d'aprobar nel Congresu la Llei Orgánica 4500, que pretendía la incorporación del territoriu de Samoa Americana. Gracies a los esfuercios de los xefes samoanos americanos, encabezaos por Tuiasosopo Mariota, la llei nun s'aprobó, y decidió crease una cámara llexislativa llocal, la Fono de Samoa Americana. Amás, el gobernador naval que dirixía l'archipiélagu sustituyose por un gobernador llocal. Asina, magar que oficialmente ye consideráu como un territoriu "non organizáu", una y bones el Congresu d'Estaos Xuníos nun tien aprobada una llei orgánica pal territoriu, la Samoa Americana tien un gobiernu propiu que se rixe acordies con una constitución que ye efectiva dende'l 1 de xunetu de 1967.

Xeografía

Mapa de la Samoa Americana

El territoriu de Samoa Americana inclúi cinco islles permontañoses y dos atolones de coral. La islla mayor ye la de Tutuila, que tien 141,81 km² d'estensión y forma l'archipiélagu de les Tutuila xunto cola islla Aunu'u, de 1,517 km² d'estensión. Más pal este atópense les islles Manu'a (56,6 km²), qu'abarca Ofu, Olosega y Ta'u. Los dos atolones son el de Rose, que ye'l puntu más meridional del territorio de los Estaos Xuníos, y la islla Swains, que magar que pertenez alministrativamente al territoriu ye, dende'l puntu de vista xeográficu, parte de l'archipiélagu de Tokeláu.

En 1988 el Congresu de los Estaos Xuníos creó'l Parque Nacional de Samoa Americana col envís de protexer la flora y fauna del archipiélagu.

Demografía

La población estimada de Samoa Americana ye de 55.519 habitantes (2010), de los que'l 95% viven na islla más grande, Tutuila.

El 91.6% de la población ye orixinaria de Samoa y el 2.8% d'Asia. Hai tamién un 1.1% de blancos, un 4.2% de mestizos y un 0.3% de xente d'otres etnies. El 90.6% de sus habitantes falen en samoanu (llingua del mesmu grupu que'l ḥawaianu y otres llingües polinesies), el 2.9% falen inglés, y el 8.1% falen otres llingües del Pacíficu. El 98.3% de la población ye de relixón cristiana. Nes islles hai 23 escueles primaries y 6 secundaries.

Economía

Puertu de Pagu Pagu.

La principal actividá económica del archipiélagu ye la venceyada al sector primariu (agricultura, pesca del atún) y el turismu.

Tocántenes a la estructura impositiva del archipiélagu, esti ye un territoriu aduaneru independiente. Los sos habitantes, poro, nun tienen de pagar les tases federales de los Estaos Xuníos.^[2]

Tresportes

Una y bones nes islles nun hai ferrocarril, la única forma de movese dientro les islles ye per carretera. Nel 2007 había 221 km d'autovíes y autopistes nel territoriu.

Tocántenes al tresporte interinsular, hai cinco puertos nel territoriu: Aunu'u, Auasi, Faleāsao, Ofu y Pagu Pagu. Ente ellos hai tresporte de persones, pero non de mercancíes.

No que cinca al tresporte aereu hai trés aeródromos na islla. Sicasí, namái l'aeropuertu internacional de Pago Pago recibe vuelos internacionales, lo que lu convierte nel principal puntu d'accesu al territoriu.

Referencies

↑ Páxina oficial de Turismu Samoa
↑ «U.S. INSULAR AREAS, Application of the U.S. Constitution» páx. 37. U.S. General Accounting Office (payares de 1997). Archiváu dende l'orixinal, el 2020-02-29. Consultáu'l 16 de xunetu de 2012. «US federal individual and corporate income taxes as such are not currently imposed in US insular areas.»

Enllaces esternos

Sitiu web oficial (n'inglés)

Samoa Americana n'OpenStreetMap.

[1] Páxina oficial de Turismu Samoa

[2] «U.S. INSULAR AREAS, Application of the U.S. Constitution» páx. 37. U.S. General Accounting Office (payares de 1997). Archiváu dende l'orixinal, el 2020-02-29. Consultáu'l 16 de xunetu de 2012. «US federal individual and corporate income taxes as such are not currently imposed in US insular areas.»

[1]

[2]