Lliga Hanseática
La Lliga Hanseática, tamién nomada Hanse o Hansa (en baxu alemán: Hanse o Dudesche Hanse; en llatín Hansa, Hansa Teutonica o Liga Hanseatica) foi una confederación comercial y defensiva de los gremios mercantiles d'un bon númberu de ciudaes del norte d'Europa que dominó el comerciu nes agües del mar Bálticu y el mar del Norte y, al traviés de los puertos d'esos mares, en bona parte de les tierres interiores del norte d'Europa nos sieglos finales de la Edá Media y los primeros de la Edá Moderna (sieglos XIII-XVII).
| Lliga Hanseática | |
|---|---|
| Confederación y organización | |
 | |
 | |
| Historia | |
| Fundación | 1358 |
| Disolución | 1862 |
| Orixe del nome |
convoy (es)  |
 | |
La lliga creóse pa protexer los intereses económicos y los privilexos diplomáticos de los mercaderes agremiaos nes ciudaes, países y rutes de comerciu que visitaben. Les ciudaes de la Hansa teníen un sistema llegal propiu, y armaben exércitos de so p'axudase y protexese unes a otres. Pese a ello la organización nun yera una ciudá-estáu, ni tampoco puede llamáse-y una confederación de ciudaes-estáu, una y bones solo perpoques de les ciudaes teníen una autonomía comparable a la que tenía una ciudá imperial llibre[1].
L'alcordanza de la Hansa caltiénse anguaño nos nomes de delles empreses y instituciones: la compañía aérea de bandera alemana Lufthansa (Air Hansa), l'equipu de fútbol de la ciudá de Rostock (F.C. Hansa Rostock), una universidá de la ciudá holandesa de Groningen (Hanzehogeschool Groningen, Universidá Hanseática de la Ciencia Aplicada), el bancu Hansabank (anguaño Swedbank) y el festival marítimu de Rostock (Hanse Sail). Una de les mayores compañíes navieres alemanes, hasta la so quiebra en 1980, nomábase DDG Hansa.
Historia
editarLos historiadores avecen a remontar los oríxenes de la Lliga al momentu de desarrollu de la ciudá de Lübeck, nel norte d'Alemaña. Esta ciudá, que tien puertu nel mar Bálticu, empezó a garrar puxu en 1159, dempués de que'l duque de Saxonia y Bavaria Enrique-y la quitara al conde de Schauenberg y Holstein Dolfu II, que la fundara en 1143 y ficiera un castiellu nella. Primero d'eso el mar Bálticu yá tenía sío escenariu d'aventures esploratories -los marinos de la islla sueca de Gotland xubieron pelos ríos aportando a ciudaes tan llonxanas del mar como Novgorod, por exemplu- y tamién zona d'actividá de bandes de pirates, pero la escala del comerciu al traviés d'elli yera enforma pequeña primero de que se desarrollara la Lliga Hanseática. Les ciudaes alemanes habríen facese en perpocos años, nel sieglu XIII, col control del comerciu nesti mar, y la ciudá de Lübeck convirtióse nel puntu central de les rutes de comerciu que conectaben les ciudaes de los mares Bálticu y del Norte. El puntu cimeru de la so hexemonía algamolu nel sieglu XV, entamando entonces una lenta decayencia hasta la desapaición de la Lliga nel sieglu XVII.
Fundación y formación
editarLübeck convirtióse nuna base pa que los mercaderes de Saxonia y Westfalia comerciaran con puertos asitiaos al norte y al este d'ella. Bien de tiempu primeru de que'l términu Hanse apareciera nún documentu en 1267 los comerciantes de delles ciudaes entamaran a formar gremios (o Hansa) pa comerciar con ciudaes del otru llau del mar, especialmente coles de la fastera oriental del Bálticu, económicamente menos desarrollaes. Esta zona yera rica en madera, cera, ámbar, resinas y pieles que, amás del trigu y el centén, yeren baxaes en barca dende les tierres interiores a les ciudaes portuaries, aú yeren embarcaes nos barcos de la Hansa. Eses ciudaes foron creando gremios de comerciantes (Hansa) y tamién los sos propios exércitos, nos que los gremios taben obligaos, cuando facía falta, a poner soldaos. Aidábense militarmente ente elles, y avezaben a poner tamién soldaos nos barcos comerciales pa protexelos.
Primero de que se formara la Hansa yera la ciudá sueca de Visby la que dominaba'l comerciu nel Bálticu. Mercaderes de la ciudá establecieran, en 1080, un puestu comercial, nomáu Gutagard o Gotenhof, na ciudá rusa de Novgorod.[2]. Los mercaderes alemanes primero instaláronse tamién nelli, pero dempués llevantaron, agües arriba del ríu Volkhov, uno propiu, que nomaron Peterhof. Esto ficiéronlo na primer metá del sieglu XIII, y pa 1229 los mercaderes alemanes yá consiguieran ciertos privilexos na ciudá qu'afitaron la so posición[3]
Nesos documentos, sicasí, nun s'usaba entá la pallabra Hanse, que nun apaez davezu hasta la fundación de la Lliga en 1356; los habitantes de Gotland (islla sueca aú s'asitia Visby) usaben, en cuenta d'ella, la pallabra varjag.
Les sociedaes gremiales trabayaron pa eliminar les restricciones al comerciu per ende. Por exemplu, en 1157 los mercaderes de la Hansa de Colonia convencieron al rei inglés Enrique II de que los lliberara de tolos peaxes en Londres y de que-yos dexara comerciar faciendo feries per toa Inglaterra. La ciudá de Lübeck, la reina de la Hansa, que facía de puertu intermediariu ente los mares Bálticu y del Norte, consiguió el privilexu imperial de convertise nuna ciudá imperial llibre, como tamién lo yera Hamburgu dende 1189.
En 1241 Lübeck, que tenía consiguío l'accesu a los recursos pesqueros de los mares Bálticu y del Norte, formó una alianza -precursora de la Lliga- con Hamburgu, otra ciudá comercial que controlaba les rutes del comerciu de la sal de la rodiada de Lüneberg. Les ciudaes aliaes pasaron a controlar asina'l comerciu del pescáu en salazón, y especialmente el mercáu de Scania, una feria añal celebrada nesa rexón sueca al entrar la seronda na que se comerciaba con arenque. Colonia axuntose a les dos ciudaes na Dieta (asamblea) de 1260. En 1266 Enrique III concedió-y a les Hansa de Lübeck y Hamburgu un estatutu que-yos permitía comerciar n'Inglaterra, y la Hansa de Colonia xunióse a elles en 1282 pa formar una poderosa colonia hanseática en Londres. Estos alcuerdos víense facilitaos pola fragmentación de los poderes políticos de la dómina, que yeren incapaces munches vegaes de garantizar la seguridá del comerciu. Nos siguientes 50 años la Hansa foi formándose mediante la firma d'alcuerdos de cooperación y confederación coles ciudaes que salpicaben les rutes comerciales al este y al oeste de Lübeck. Esta ciudá siguió siendo l'exe y la ciudá principal de la confederación, que adquirió un carácter oficial na Dieta celebrada nesa ciudá en 1356.
D'otra banda, en 1258 comerciantes de la ciudá holandesa de Groningen consiguieron el derechu de comerciar n'Inglaterra, y tamién privilexos pal comerciu dientro d'Holanda. Groningen yera, ya d'aquella, un miembru del guañu de Lliga Hanseática que, de manera entá non oficial, taba formándose. Yá años anantes, en 1227, dos mercaderes d'esa ciudá figuraben como testigos, en Gotland, d'un tratáu firmáu ente la Hansa y el príncipe de Smolensk, y había contactos regulares de los mercaderes d'esa ciudá colos d'Hamburgu y Bremen. En 1273 l'abá d'Aduard (una villa asitiada a les afueres de Groningen) consiguió, del arzobispu d'Hamburgu, el derechu de comerciar cola ciudá alemana de Stade, ribereña del ríu Elba[4].
Nel periodu ente 1300 y 1500, sicasí, el comerciu a gran distancia de Groningen amenorgó, debilitando la posición de la ciudá dientro la Lliga, cola que tuvo dellos desencuentros. Asina, en 1358 Lübeck unvió cartas a tolos miembros de la Hansa nes que-yos pedía que ficieran un boicot comercial a Flandes, pero Groningen nun recibió la carta y, cuando-y llegó al final, protestó por tener que boicotear a los sos vecinos, magar qu'acabó sumándose al bloquéu comercial. Diez años dempués tamién refugó participar nuna flota que la Lliga axuntó pa enfrentase al rei Waldemar de Dinamarca pa protexer la llibertá de navegación al traviés del Øresund. Pese a ello Groningen siguió siendo miembru de la Hansa, y nel entamu del sieglu XV agospió la celebración d'una asamblea de la Lliga.
Espansión
editar
L'ascensu de Lübeck, y el so accesu al comerciu con Escandinavia y el Rus de Kiev, fízo-y entrar en competencia direuta colos mercaderes escandinavos, que teníen previamente'l control d'eses rutes. La competición, sicasí, finó tres de firmar un tratáu cola Hansa de Visby, pol que los mercaderes de Lübeck vieron aseguráu el accesu al puertu fluvial de Novgorod, aú construyeron un puestu comercial o Kontor. Esi tratáu foi siguíu por otros similares con otres ciudaes del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu, y la Lliga foi tomando forma. Nunca, por embargu, foi una federación como tal. Ye cierto que hubo reuniones (Hansetag o dietes hanseátiques) de les ciudaes de la Lliga en Lübeck a partir de 1356, pero nun teníen una periodicidá regular, había ciudaes que decidíen nun mandar representantes y los alcuerdos que s'adoptaben nun yeren de cumplimientu obligatoriu. A lo llargo del tiempu la rede d'aliances crecía y menguaba, xuniendo a un númberu variable (ente 70 y 170) de ciudaes nos distintos momentos de la so esistencia[5].
La Lliga consiguió tamién establecer Kontors en Bruxeles (Flandes), Bergen (Noruega) y Londres. Esos puestos comerciales medraron hasta convertise n'enclaves foriatos dientro d'eses ciudaes. El de Londres, establecíu en 1320, allugábase al oeste de la ponte de Londres (London Bridge), nel llugar qu'anguaño ocupa la estación de ferrocarril de Cannon Street. Col tiempu foi medrando hasta ser un barriu amuralláu coles sos propies cases, oficines, ilesies, almacenes, oficina de pesos y midíes... La primer referencia al enclave col nome de Steelyard (del alemán der Stahlhof) ye de 1422. Además d'estos grandes Kontors, nes ciudaes hanseátiques había un representante comercial y un almacén de la Lliga. N'Inglaterra, por exemplu, habíalos en Boston, Bristol, King's Lynn, Ipswich, Norwich, Yarmouth y York.
La Lliga, que comenzó comerciando con texíos de llana basto, tuvo l'efectu de desarrollar, amás del comerciu, la industria testil del norte d'Alemaña, qu'ameyoró la calidá de los sos productos de llana y entamó a producir teles de llinu y inclusive seda[6]. Esi procesu de refinamientu de la producción industrial afectó a otros sectores industriales: talla en madera, producción d'armes, grabáu en metal, tresformaos de la madera... En poques pallabres, el monopoliu de la navegación y el comerciu marítimu de la Lliga, que duró más d'un sieglu, fizo posible que'l Renacimientu aportara al norte d'Alemaña muncho tiempu anantes que al restu d'Europa[7].
Los productos colos que comerciaba la Lliga incluyíen madera, pieles, resina, llinu, miel, trigu y centén, que yeren llevaos del este d'Europa a Flandes ya Inglaterra y intercambiaos por ropa y bienes manufacturaos producíos nesos países. Dende Suecia, pela so banda, traía mineral de cobre y fierro y pescáu en salazón.
No que cinca a la espansión de la Lliga hacia l'este, los colonos alemanes escomenzaron a instalase, nos sieglos XII y XIII, en munches ciudaes de la costa oriental del mar Bálticu: Elbing (actual Elbląg) y Thorn (actual Toruń) en Polonia, Reval (actual Tallinn) y Dorpat (actual Tartu) n'Estonia, Riga en Letonia ... que se convirtieron en miembros de la Lliga y que, en dalgunos casos, entá caltienen anguaño munchos edificios y una trama urbana que recuerda los sos díes como ciudaes hanseátiques. Los colonos, les más de les veces, teníen el privilexu de tar sometíos a la llei de Lübeck (Lübisches Recht), polo que toles cuestiones llegales que-yos concerníen teníen que tratales col ayuntamientu de Lübeck. La Confederación Livona, que comprendía l'actual Estonia y parte de l'actual Letonia, tenía la so propia dieta hanseática, y toles sos principales ciudaes yeren miembros de la Lliga.
Los años d'esplendor
editar
La Lliga tenía una estructura fluida, pero los sos miembros compartíen dalgunes carauterístiques. Pa entamar, la mayoría les ciudaes de la Hansa yeren ciudaes independientes o que ganaron esa independencia gracies a l'aición coleutiva de les ciudaes de la Lliga. Magar qu'esa independencia yera relativa, lo cierto ye que les ciudaes llibres hanseátiques debían namái obediencia al emperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánico, sin dengún llazu de vasallaxe cola nobleza llocal. Otra carauterística común yera que toes taben estratéxicamente asitiaes a lo llargo les principales rutes comerciales. Nel cumal del so poder, a finales del sieglu XIV, les ciudaes usaron esta posición y la so fuercia militar pa influyir na política imperial.
Tamién proyectaben el so poder fuera del Imperiu. Ente 1361 y 1370 la Lliga caltuvo una guerra con Dinamarca. Ensin munchu ésitu nún primer momentu, tres de la formación de la Confederación de Colonia en 1368 saquearon Copenḥague y Helsingborg, obligando al rei danés Valdemar IV y al so xenru Haakon VI, rey de Noruega, a garantizá-y a la Lliga'l 15% de tolos beneficios del comerciu danés nel tratáu de Stralsund (1379), que punxo fin a la guerra. Esti tratáu, que-y daba'l monopoliu políticu y comercial en Escandinavia, marca'l puntu cimeru del poder de la Lliga, que vio renovaos esos privilexos nel tratáu de Vordingborg (1435)[8][9][10].
La Hansa tamién llevó alantre una enérxica campaña escontra la piratería. Ente 1392 y 1440 el comerciu de la Hansa tuvo amenazáu polos ataques de los Vitalians, una compañía de corsarios contrataos en 1392 por Albertu de Mecklenburg, rei de Suecia, nel so conflictu cola reina Margarita I de Dinamarca. La Hansa, amás de protexer militarmente los sos barcos, ocupábase tamién d'asegurar la seguridá de la navegación entrenando los sos propios marinos y llevantando faros. Otru conflictu esterior, a mediaos del sieglu XV, foi la guerra con Holanda (1438-41), tres de la cual los comerciantes d'Ámsterdam consiguieron accesu llibre al comerciu nel mar Bálticu, franciendo asina'l monopoliu de la Hansa.
Na mayoría de les ciudaes los comerciantes de la Hansa axuntábense alredor de los sos puestos comerciales, faciendo vida na rodiada y teniendo perpocu contautu, nun siendo pa comerciar, coles poblaciones natives. Munchos comerciantes y nobles d'eses ciudaes, poro, envidiaben el so poder y tentaben d'amenorgalu. Asina, en Londres los comerciantes llocales presionaban continuamente al so gobiernu pa que foran revocaos los privilexos de la Lliga, y el refugu de la Hansa a ufrir contrapartíes asemeyaes a los comerciantes ingleses nos sos puertos enraxonábalos enforma. Pese a ello, el rei inglés Eduardu IV reconfirmó los privilexos de la Lliga nel tratáu d'Utrecht (1474), mayormente pa recompensar la importante axuda económica que la Hansa-y prestó demientres la Guerra de les Roses. La presión de los comerciantes llocales, sicasí, acabó siendo efectiva, y en 1597 Sabela I espulsó a la Lliga del puertu londinense; el so Kontor, el Steelyard, foi peslláu al añu siguiente. Y muncho primero, en 1494, Ivan III de Rusia pesllara'l Kontor de Novgorod. Foi l'entamu de la decayencia, que se fizo inevitable porque'l gran poder de la Hansa obligó a los demás poderes a tomar midíes escontra ella y porque entamaron a aparecer fricciones ente los propios miembros de la Hansa[11].
L'ascensu de los poderes rivales
editar
La crisis económica de finales del sieglu XV afectó enforma a la Hansa. Primero, porque los sos potenciales rivales foron apaeciendo en forma d'estaos territoriales, tanto nel este (Polonia, Rusia) como nel oeste (Países Baxos). Asina, Polonia venció a los Caballeros Teutónicos en 1466, y Iván III, gran príncipe de Moscú, acabó anesionándose Novgorod en 1478 y pesllando'l Kontor de la Hansa unos años dempués. La Hansa, d'otra banda, tampoco supo adaptase bien a los nuevos instrumentos de créditu d'invención italiana, una y bones yeren les monedes de plata, y non los instrumentos non metálicos de créditu, el mediu de pagu más habitual nes sos transaiciones comerciales.
Nesi mesmu sieglu, amás, foi creciendo la tensión ente Prusia y les ciudaes de los Wenden (nome que se-y daba a los eslavos que vivíen na rodiada de los pueblos xermánicos), esto ye, Lübeck y les ciudaes asitiaes al este d'ella. Lübeck yera perdependiente del so rol como nodu central de la Hansa y, magar que yera la puerta pa la entrada de productos por vía terrestre a Hamburgu, foi siendo esquivada nesta xera. Pa facelo nun había más que arrodiar Dinamarca per mar. Los intereses de Prusia, amás, entamaron a ser distintos de los de Lübeck, una y bones taba perinteresada na esportación de productos a granel (trigu, madera) a Inglaterra y los Países Baxos, pero tamién a España o Italia.
Nesti contestu, en 1454, año del casoriu d'Isabel d'Austria con Casimiru IV, rei de Polonia, les ciudaes de la Confederación Prusiana rebeláronse escontra la dominación de la Orden Teutónica, reconociendo a Casimiru como'l so únicu señor y pidiéndo-y la incorporación al so reinu. De resultes les ciudaes hanseátiques de Danzig, Thorn y Elbing pasaron, pol segundu tratáu de Thorn (1466), a formar parte del reinu de Polonia integrando la rexón que se conoció como Prusia Real. Esi nuevu reinu, pol matrimoniu del rei con una princesa Habsburgu, foi sofitáu enforma pol Sacru Imperiu Romanu Xermánicu, y entamó a desarrollase. La so capital, Kraków (Cracovia), tenía rellación, magar que non mui intensa, cola Hansa[12]. La desapaición de les fronteres nel ríu Vístula de resultes de la espansión del reinu de Polonia fizo medrar enforma'l comerciu de cereal polacu, lleváu ríu abaxu hasta'l mar. Esti pasó de 10.000 t añales a finales del sieglu XV a cerca de 200.000 t añales nel sieglu XVII[13]. Esti comerciu, domináu pola Hansa, afitó la importancia d'esta rexón como la principal nes sos actividaes comerciales, al puntu de que Danzig convirtióse na mayor ciudá de la Hansa.
En 1567 les 63 ciudaes que d'aquella formaben la Hansa firmaron un nuevu alcuerdu, selláu polos representantes de los cuatro distritos hanseáticos (los de Lübeck, Braunschweig, Colonia y Danzig) que reconfirmaba les sos obligaciones y derechos como miembros de la Lliga, incluyendo'l de la defensa común escontra los enemigos[14]. Les ciudaes prusianes de Thorn, Elbing, Königsberg, Riga y Dorpat tamién firmaron, pero Danzig, presionada pol rei de Polonia, remaneció neutral. A cambio comprometiose a nun permitir el pasu de barcos con mercancía pa Polonia, qu'entamaron a amarrar nel cercanu puertu de Puck.
Otra fuente importante de beneficios pa la Hansa yera'l so dominiu del mercáu de venta de barcos, especialmente nos sos astilleros de Lübeck y Danzig. D'ellí salíen barcos pa toda Europa. Los holandeses, que queríen facer de Bruxes un gran puertu comercial, entamaron a competir na construcción de barcos cola Hansa, y esta tentó de parar la tresferencia de teunoloxía de los sos astilleros a los holandeses. Danzig, que yera socia comercial d'Amsterdam, intentó entorpecer esa decisión y, pa disgustu de los comerciantes de Lübeck, los barcos holandeses entamaron a dir buscar cereal a Danzig direutamente. Los holandeses, amás, tamién entamaron a comerciar direutamente colos principaos del norte d'Alemaña en ciudaes que nun pertenecíen a la Hansa, y como los sos costes de flete yeren muncho más baxos que los de la Hansa ésta entamó a verse excluyida como intermediaria comercial. Col tiempu les ciudaes hanseátiques de Prusia y Livonia foron sofitando a los holandeses en perxuiciu de les ciudaes hanseátiques del norte d'Alemaña, y dempués de varies batalles navales ente les flotes hanseática y holandesa Amsterdam, que sustituyera a Bruxes como'l principal puertu de los Países Baxos, algamó una posición cimera nel comerciu del granu polacu y bálticu dende finales del sieglu XV.
Al tiempu Nuremberg, en Franconia, desarrolló una ruta esclusivamente terrestre, que diba de Francfort a Nuremberg, y d'ellí a Leipzig, pa vender productos que'l so comerciu tenía sío monopoliu de la Hansa a Polonia y Rusia. Per ella llevaben texíos flamencos y vinu francés, qu'intercambiaben por granu y pieles naquellos países. La Hansa beneficiose d'esi comerciu dexando a comerciantes de Nuremberg que s'instalaran nes ciudaes de la Hansa, pero estos a cambio entraron nel comerciu con Suecia. El mercader de Nuremberg Albrecht Moldenhauer foi una figura clave nel desarrollu del comerciu d'esa ciudá con Suecia y Noruega, y los sos fíos Wolf y Burghard estableciéronse en Bergen y Estocolmo, convirtiéndose nos principales comerciantes hanseáticos d'esos puertos.
El final de la Hansa
editarAl entamu del sieglu XVI la Lliga taba nuna posición debilitada. Suecia yera un imperiu qu'entamaba a garrar puxu, y controlaba la mayoría del mar Bálticu. Dinamarca tenía recuperao'l control sobro'l so comerciu, el Kontor de Novgorod pesllara y el de Bruxes cuasi nun tenía actividá. Les ciudaes que formaben parte de la Lliga teníen entamao a mirar más polos intereses de so que polos comunes, y l'autoridá política de los príncipes alemanes aumentara, lo que diba amenorgando la llibertá d'actuación que los comerciantes y les ciudaes hanseátiques tuvieran primero.
La Lliga tentó de facer frente a esta situación. Asina, en 1556 creó la figura del síndicu, un puestu permanente ocupáu por una persona con conocimientos llegales (Heinrich Sudermann foi'l primeru) que trabayaba de contino pa protexer y estender los alcuerdos diplomáticos de las ciudaes de la Hansa. L'alcuerdu de 1567 foi ún de los primeros frutos del so trabayu. D'otra banda, treslladose'l Kontor de Bruxes a Amberes, y la Lliga tentó d'abrir nueves rutes comerciales. Pese a ello, nun foi capaz de lluchar colos poderosos estaos que diben surdiendo na so rodiada, y el llargu declive escomenzó. El Kontor d'Amberes peslló en 1593 y el de Londres, como yá se dixera, fizo lo mesmu en 1598; el de Bergen diba siguir activu hasta 1754, siendo los sos edificios los únicos qu'entá se conserven. La construcción del xigantescu navíu militar ''Adler von Lübeck'', que nun llegó enxamás a combatir, pa lluchar escontra Suecia na guerra nórdica de los siete años (1563-70) y qu'enxamás llegó a combatir, ye una muestra clara de los intentos inútiles y desesperaos de Lübeck por caltener la so posición de privilexu nun mundu bien distinto, na so ordenación política y económica, al que permitiera'l so ascensu sieglos atrás.
A finales del sieglu XVI la Lliga implosionara, y yá nun yera quién a controlar les sos engarradielles internes, los cambios políticos y sociales qu'acompañaran la Reforma protestante, l'ascensu imparable de los comerciantes holandeses y ingleses o la incursión del Imperiu otomanu nes sos rutes comerciales. Namái nueve ciudaes asistieron a la so última dieta, en 1669, y sólo trés (Lübeck, Hamburgu y Bremen) siguieron siendo miembros d'ella hasta la so liquidación en 1862.
Pese a ello, munches ciudaes entá caltienen la memoria del so pasáu hanseáticu. Ciudaes holandeses como Groningen, Deventer, Kampen y Zutphen, y alemanas como Bremen, Demmin, Greifswald, Hamburgu, Lübeck, Lüneburg, Rostock, Stade, Stralsund and Wismar siguen llamándose a sigo mesmes ciudaes de la Hanse; y Lübeck, Hamburgu y Bremen apéllense oficialmente ciudaes hanseátiques llibres. Esti llazu anacrónicu con un pasáu gloriosu foi especialmente importante pa Lübeck nel sieglu XX. En 1937 el partíu nazi quitó-y el privilexu de nomase así dempués que'l senáu de la ciudá nun-y dexara a Adolf Hitler dar un discursu na ciudá demientres la so campaña eleutoral. Dio'l mitin nun pueblu de les afueres, Bad Schwartau, y dende aquella referíase a Lübeck como la pequeña ciudá que ta a la vera de Bad Schwartau[15] .
Organización
editarLos miembros de la Lliga yeren los mercaderes de les ciudaes del norte d'Alemaña (la rexón aú se falaba el baxu alemán), así como les ciudaes aú estos mercaderes s'instalaron. Non toles ciudaes con comunidaes de mercaderes del norte d'Alemaña, sicasí, foron miembros de la Lliga; Emden (Alemaña), Memel (anguaño Klaipeda, en Lituania), Vyborg (en Rusia) y Narva (en Estonia) nunca pertenecieron a ella. Los comerciantes, nostante, podíen provenir de ciudaes que nun teníen los privilexos d'autonomía municipal recoyíos na Deutsches Städtewesen (Llei de les Ciudaes Alemanes), dada pol emperador Otón I a finales del sieglu X; les úniques condiciones pa poder ser miembru de la Lliga yera ser nacíu de padres alemanes, almitir la xurisdicción de la llei alemana y tener conocimientos de los asuntos comerciales. Los sos miembros, poro, yeren mui heteroxéneos, y buscaben na Lliga coses distintes, pues mentantu qu'unos teníen el mayor enfotu nel ameyoramientu y crecimientu del comerciu otros apoyábense nella p'asegurase la mayor independencia posible de la nobleza llocal de la zona[16].
La dieta de la Hansa (Hansetag)
editarLes decisiones y aiciones de la Lliga yeren el resultáu d'un procesu de deliberación basáu nel consensu. Cuando había dalguna cuestión que tomar los miembros yeren convocaos a participar nuna reunión xeneral o dieta, nomada Tagfahrt y tamién, dende 1358, Hansetag. Les ciudaes escoyíen los sos enviaos (nomaos Ratssendeboten) pa que los representaran. Munches veces nun enviaben caúna un representante, sinón qu'un mesmu delegáu representaba a un garapiellu de comunidaes. P'algamar el consensu, tanto nes reuniones llocales como nos Tagfahrt usábase la tradición llegal de la Baxa Saxonia nomada Einung, pola que'l consensu definíase como l'ausencia de quexes. Dempués d'un alderique les propuestes que teníen un sofitu ampliu yeren dictaes en altu a un escribiente y convertíense en compromisos (Rezess) obligatorios si los asistentes nun obxetaban nada; aquellos que defendíen propuestes alternatives que nun habíen algamao el apoyu suficiente teníen el deber de quedar callaos demientres esti procedimientu se desarrollaba. Si nun podía llegase al consensu en dalguna cuestión delegábase la decisión en dellos miembros de la Lliga, que discutíen sobro ella hasta que llegaben a una solución[17].
Agrupaciones rexonales: los Drittel y los Quartiere
editarLos Kontor teníen sellu propiu, xulgáu de so y la so propia tesorería. Como los gremios, taben dirixíos por un Ältermann (edil o conceyal), magar que'l de Londres, como casu singular, tenía un Ältermann hanseáticu y otru inglés. En 1347 el Kontor de Bruxeles modificó los sos estatutos p'asegurar una representación igualitaria de los miembros de la Lliga. A tal fin, los miembros de les comunidaes procedentes de diferentes rexones agrupábense en tres círculos o Drittel (tercera parte o terciu sería la so torna): el Drittel de los eslavos (Wenden) y saxones, el Drittel de los prusianos y westfalianos y el Drittel qu'agrupaba a los comerciantes de Gotland, Livonia y Suecia. Caún de los Drittel escoyía dos Ältermanner y a seis miembros del conceyu de los 18 (Achtzehnmännerrat) pa qu'alministraran el Kontor por un periodu de tiempu determináu. En 1356, nuna reunión preparatoria del primer Tagfahrt de la Lliga confirmose l'estatutu del Kontor de Bruxeles, y la división en Drittel foi, pasín ente pasu,siendo adoptada y adquiriendo calter oficial pal conxuntu de la Lliga[18][19][20]
| Drittel | Rexones que comprendía | Ciudá principal (Vorort) |
|---|---|---|
| Eslavu-saxón | Holstein, Saxonia, Mecklenburgu, Pomerania, Brandenburgu | Lübeck |
| Prusianu-westfalianu | Westfalia, Rhineland, Prusia | Dortmund, y dempués Colonia |
| Gotlandianu-livón-suecu | Gotland, Livonia, Suecia | Visby, y dempués Riga |
El Tagfahrt o Hansetag yera la única institución centralizada de la Lliga. Dempués de la sodivisión en Drittel los miembros de caún d'ellos celebraben frecuentemente Dritteltage, reuniones nes que buscaben posiciones comunes coles qu'acudir a los Tagfahrt. Tamién había reuniones nes ciudaes, y magar qu'estes reuniones rexonales y llocales nunca formalizaron nuna institución concreta foron garrando importancia nel procesu de preparación de les decisiones de los Tagfahrt[21].
Dende 1554 modificose la sodivisión en Drittel pa reducir la heteroxeneidá dientro de cada ún d'ellos y facilitar que s'algamaran consensos más ceo, faciendo asina más eficiente'l procesu de toma de decisiones[22]. El númberu de círculos aumentó a cuatro, nomaos Quartier (cuarta parte o cuartu)[23].
| Quartier | Ciudá principal (Vorort) |
|---|---|
| Eslavu-pomeraniu (o wendu -eslavu-) | Lübeck |
| Saxón-turinxianu-brandenburgués (o saxón) | Braunsschweig |
| Prusianu-livón-suecu (o bálticu oriental) | Danzig |
| Rhine-westfalianu-holandés (o de Rhineland) | Colonia |
Esta división, nostante, aplicose namái a les reuniones xenerales, porque los Kontor nun siguíen estes sodivisiones a la hora d'organizase, por exemplu, pa escoyer al so Ältermänn. Asina, por exemplu, la sodivisión que funcionó nel de Londres dende 1554 agrupó los miembros en trés círculos, nos que los mercaderes de Lübeck representaben a los de les ciudaes eslavas, pomeranies, saxones y algunes de les de Westfalia, los de Colonia a los de les ciudaes holandeses y a les de Kleve, Mark y Berg, y los de Danzig a los de les ciudaes prusianes y livones[25].
Llistáu de les ciudaes de la Hansa
editarEl Quartier wendu-pomeraniu
editar.
| Ciudá | Territoriu al que pertenecía | País al que pertenez anguaño | Na Lliga dende... | Na Lliga hasta... | Notes | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Lübeck | |
Ciudá llibre de Lübeck |  Alemaña |
Capital de la Lliga Hanseática, y del círculu de los wendos y los pomeranios | |||
 |
Hamburgu | |
Ciudá llibre d'Hamburgu | Alemaña |
||||
 |
Lüneburg |  |
Ducáu of Brunswick-Lüneburg | Alemaña |
||||
 |
Wismar |  |
Ducáu de Mecklenburg | Alemaña |
Firmó, en 1283, el tratáu de paz de Rostock (Rostocker Landfrieden), que foi'l niciu de la federación de ciudaes Wenden que hubo de 1293 n'adelantre. | |||
 |
Rostock | |
Ducáu de Mecklenburg | Alemaña |
Firmó, en 1283, el tratáu de paz de Rostock (Rostocker Landfrieden), que foi'l niciu de la federación de ciudaes Wenden que hubo de 1293 n'adelantre. | |||
 |
Stralsund |  |
Principáu de Rügen | Alemaña |
1293 | Rügen foi un feudu de la corona danesa hasta 1325. Stralsund firmó, en 1283, el tratáu de paz de Rostock (Rostocker Landfrieden), que foi'l niciu de la federación de ciudaes Wenden que hubo de 1293 n'adelantre. Dende 1339 hasta'l sieglu XVII formó parte de la Vierstädtebund (alianza de les cuatro ciudaes). | ||
 |
Demmin |  |
Ducáu de Pomerania | Alemaña |
Firmó, en 1283, el tratáu de paz de Rostock (Rostocker Landfrieden), que foi'l niciu de la federación de ciudaes Wenden que hubo de 1293 n'adelantre. Dende 1339 hasta'l sieglu XVII formó parte de la Vierstädtebund (alianza de les cuatro ciudaes). | |||
 |
Greifswald | |
Ducáu de Pomerania | Alemaña |
Firmó, en 1283, el tratáu de paz de Rostock (Rostocker Landfrieden), que foi'l niciu de la federación de ciudaes Wenden que hubo de 1293 n'adelantre. Dende 1339 hasta'l sieglu XVII formó parte de la Vierstädtebund (alianza de les cuatro ciudaes). | |||
 |
Anklam | |
Ducáu de Pomerania | Alemaña |
Firmó, en 1283, el tratáu de paz de Rostock (Rostocker Landfrieden), que foi'l niciu de la federación de ciudaes Wenden que hubo de 1293 n'adelantre. Dende 1339 hasta'l sieglu XVII formó parte de la Vierstädtebund (alianza de les cuatro ciudaes). | |||
 |
Stettin (Szczecin) | |
Ducáu de Pomerania |  Polonia |
1278 | Firmó, en 1283, el tratáu de paz de Rostock (Rostocker Landfrieden), que foi'l niciu de la federación de ciudaes Wenden que hubo de 1293 n'adelantre. Dende'l sieglu XIV foi adoptando'l rol de ciudá cabezalera de les ciudaes hanseátiques pomeranies asitiaes al este d'ella. | ||
 |
Pasewalk | |
Ducáu de Pomerania | Alemaña |
||||
 |
Kolberg (Kołobrzeg) | |
Ducáu de Pomerania | Polonia |
||||
 |
Rügenwalde (Darłowo) | |
Ducáu de Pomerania | Polonia |
||||
 |
Stolp (Słupsk) | |
Ducáu de Pomerania | Polonia |
||||
 |
Visby |  |
Reinu de Suecia |  Suecia |
1470 | En 1285 la Lliga y Magnus III, rei de Suecia, alcordaron na ciudá de Kalmar que Gotland se xuniera al so reinu. En 1470 la Lliga quitó-y a la ciudá la condición de miembru de so. En mayu de 1525 la flota de Lübeck arrasó les ilesies de la ciudá. | ||
 |
Estocolmu | |
Reinu de Suecia | Suecia |
.
El Quartier saxón
editar.
| Ciudá | Territoriu al que pertenecía | País al que pertenez anguaño | Na Lliga dende... | Na Lliga hasta... | Notes | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Brunswick |  |
Ducáu de Saxonia | Alemaña |
Sieglu XIII | Sieglu XVII | Capital del círculu de Saxonia, Turinxa y Brandenburgu. |
 |
Bremen | |
Ciudá llibre de Bremen | Alemaña |
1260 | ||
 |
Magdeburgu |  |
Arzobispáu de Magdeburgu | Alemaña |
Capital del círculu de Saxonia, Turinxa y Brandenburgu. | ||
 |
Goslar | |
Ciudá imperial de Goslar | Alemaña |
1267 | 1566 | Goslar foi un feudu de Saxonia hasta 1280. |
 |
Erfurt |  |
Arzobispáu de Mainz | Alemaña |
|||
 |
Stade |  |
Arzobispáu de Bremen | Alemaña |
|||
 |
Berlín |  |
Margraviatu de Brandenburgu | Alemaña |
1442 | Brandenburgu foi convertíu n'Eleutoráu en 1356. El príncipe-eleutor Federicu II fizo que toles ciudaes de Brandenburgu abandonaran la Lliga en 1442. | |
 |
Frankfurt an der Oder | |
Margraviatu de Brandenburgu | Alemaña |
1430 | 1442 | El príncipe-eleutor Federicu II fizo que toles ciudaes de Brandenburgu abandonaran la Lliga en 1442. |
.
El Quartier bálticu oriental
editar.
| Ciudá | Territoriu al que pertenecía | País al que pertenez anguaño | Na Lliga dende... | Na Lliga hasta... | Notes | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Danzig (Gdańsk) |  |
Orden Teutónica | Polonia |
1358 | Capital del círculu de Prusia, Livonia y Suecia (o del Bálticu oriental). Danzig tenía sío parte del ducáu de Pomerelia, un feudu del reinu de Polonia. De 1308 a 1457 perteneció al estáu de la Orden Teutónica. Dempués de la Segunda Paz de Thorn (1466) la Prusia Real, qu'incluyía a Danzig, pasó a formar parte del reinu de Polonia. | |
 |
Elbing (Elbląg) | |
Orden Teutónica | Polonia |
1358 | Elbing tenía sío orixinalmente parte de Prusia, hasta que na década del 1230 pasó a formar parte del estáu de la Orden Teutónica. Dempués de la Segunda Paz de Thorn (1466) la Prusia Real, qu'incluyía a Elbing, pasó a formar parte del reinu de Polonia. | |
 |
Thorn (Toruń) | |
Orden Teutónica | Polonia |
1280 | Thorn foi parte del estáu de la Orden Teutónica dende 1233 a 1466. Dempués de la Segunda Paz de Thorn (1466) la Prusia Real, qu'incluyía a Thorn, pasó a formar parte del reinu de Polonia. | |
 |
Kraków |  |
Reinu de Polonia | Polonia |
c. 1370 | c. 1500 | Cracovia yera la capital del reinu de Polonia dende 1038. Adoptó el fueru urbanu de Magdeburgu como llei municipal, y 5.000 polacos y 3.500 alemanes vivíen nella nel sieglu XV. Los polacos entamaron a aumentar en númberu dientru del gremiu de mercaderes, y pa 1500 yá yeren el 41% del total. Cracovia taba asociada a la Hansa namái de manera formal, y nun pagaba les tases requeríes por ser miembru nin enviaba representantes a les reuniones de la Lliga. |
 |
Breslau (Wrocław) |  |
Reinu de Bohemia | Polonia |
1387 | 1474 | Breslau, que yera parte del ducáu de Breslau y del reinu de Bohemia, taba asociada a la Hansa namái de manera formal, y nun pagaba les tases requeríes por ser miembru nin enviaba representantes a les reuniones de la Lliga. |
 |
Königsberg (Kaliningráu) | |
Orden Teutónica |  Rusia |
1340 | Kaliningráu yera la capital del estáu de la Orden Teutónica, y convirtióse na capital de la Prusia Ducal al secularizase la orden en 1466. La Prusia Ducal yera un principáu alemán feudu del rei de Polonia hasta 1660, cuando ganó la so independencia nel tratáu d'Oliva. | |
 |
Rīga |  |
Terra Mariana (Livonia) |  Letonia
|
1282 | Demientres la guerra de Livonia (1558-1583|83) Riga convirtióse nuna ciudá llibre imperial. Pol tratáu de Drohiczyn (1581) foi cedida a la confederación polaco-lituana, y llueu, demientres la guerra sueco-polaca (1621-1625) foi conquistada por Suecia. | |
 |
Reval (Tallinn) | |
Terra Mariana (Livonia) |  Estonia |
1285 | Nel momentu d'axunise a la Lliga Reval yera un feudu danés, pero foi vendída, col restu del norte d'Estonia, a la Orden Teutónica en 1346. Dempués de la guerra de Livonia convirtióse en parte del imperiu suecu. | |
 |
Dorpat (Tartu) | |
Terra Mariana (Livonia) | Estonia |
Década de 1280 | L'obispáu de Dorpat foi ganando autonomía dientro de Livonia. Demientres la guerra de Livonia pasó a manes del Gran Ducáu de Lituania, y el tratáu de Drohiczyn (1581) concedió-yla a la confederación polaco-lituana, a la que perteneció hasta que foi conquistada por Suecia demientres la guerra sueco-polaca (1621–1625). |
.
El Quartier de Rhineland
editar.
| Ciudá | Territoriu al que pertenecía | País al que pertenez anguaño | Na Lliga dende... | Na Lliga hasta... | Notes | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Köln (Colonia) | |
Ciudá imperial llibre de Colonia | Alemaña |
1669 | Capital del círculu rino-westfaliano-holandés hasta dempués de la guerra anglohanseática (1470-74). Al finar esta, en 1475, la ciudá foi sancionada por tener apoyao a Inglaterra, y Dortmund pasó a ser la capital del círculu. Sicasí, hasta nel caberu Hanseday de xunu de 1669, celebráu en Lübeck poles escases ciudaes qu'entá formaben parte de la Hanse, Colonia unvió representantes. | |
 |
Dortmund | |
Ciudá imperial de Dortmund | Alemaña |
Foi capital del círculu rino-westfaliano-holandés dende 1475. | ||
| |
Deventer |  |
Arzobispáu d'Utrecht |  Países Baxos |
1500 | ||
 |
Kampen | |
Arzobispáu d'Utrecht | Países Baxos |
1441 | ||
 |
Groningen |  |
Friesland | Países Baxos |
Friesland foi dafechamente independiente la mayor parte la Edá Media. | ||
 |
Münster |  |
Principáu episcopal de Münster | Alemaña |
|||
 |
Osnabrück |  |
Principáu episcopal d'Osnabrück | Alemaña |
Sieglu XII | ||
 |
Soest | |
Ciudá imperial de Soest | Alemaña |
1609 | La ciudá perteneció al Eleutoráu de Colonia hasta que mercó la so llibertá en 1444-49. De magar alineose col ducáu de Kleve. |
.
Los Kontor de la Hansa
editar.
| Ciudá | Territoriu al que pertenecía | País al que pertenez anguaño | Na Lliga dende... | Na Lliga hasta... | Notes | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Novgorod |  |
República de Novgorod | Rusia |
Década del 1500 | El Kontor de Novgorod, nomáu Peterhof, yera ún de los principales de la Lliga, y el más oriental de toos. En 1499 el Gran Príncipe de Moscú, Iván III, pesllólu; abrió otra vuelta unos años dempués, pero'l comerciu hanseáticu con Rusia enxamás se recuperó. | |
 |
Bergen |  |
Reinu de Noruega |  Noruega |
1360 | 1775 | El Kontor de Bergen, nomáu Bryggen, yera uno de los mayores de la Lliga. Foi arrasáu por un fueu accidental en 1476. En 1560 la so alministración pasó a manes del reinu de Noruega. |
 |
Bruxes |  |
Condáu de Flandes |  Bélxica |
El Kontor de Bruxes, nomáu Hanzekantoor, foi uno de los más importantes de la Hansa hasta'l sieglu XV, cuando la entrada al so puertu dende'l mar cegose. Amberes foi la gran beneficiada, dende'l puntu de vista comercial, de la perda d'esti puertu. | ||
 |
Londres |  |
Reinu d'Inglaterra |  Inglaterra |
1303 | 1853 | El Steelyard foi ún de los principales Kontor hanseáticos. El rei Eduardu I concedió-y una Carta Mercatoria en 1303. En 1469, cuando Eduardu IV espulsó a los comerciantes de Colonia, el Steelyard foi destruyíu, lo que provocó la guerra anglo-hanseática (1470-1474). El tratáu d'Utrecht, que-y punxo fin, permitió a la Lliga volver a abrilu en 1475; Eduardu, amás, renovó los privilexos de la Lliga ensin desixir, amás, privilexos similares pa los mercaderes inglés nel mar Bálticu. Los mercaderes de la ciudá consiguieron d'Isabel I que rescindiera los privilexos de la Lliga'l 13 de xineru de 1598. Magar que Xaime I reestableció'l Steelyard, pero non los privilexos. Siguió habiendo, nostante,un consuláu, mui activu demientres les guerres napoleóniques, hasta que'l Kontor foi vendíu en 1853. |
 |
Amberes |  |
Ducáu de Brabante | Bélxica |
Oostershuis, el Kontor d'Amberes, convirtióse nún de los mayores dempués de que'l puertu de Bruxas cegárase, y eso pese a la negativa de la ciudá a dá-yos privilexos especiales a los comerciantes de la Lliga. Ente 1312 y 1406 Amberes foi un margraviatu independiente de Brabante. | ||
| Bishop's Lynn (anguaño King's Lynn) | |
Reinu d'Inglaterra | Inglaterra |
1751 | L'almacén hanseáticu (The Hanseatic Warehouse) foi construyíu en 1475 de resultes de les cláusules del tratáu d'Utrecht, que permitió a la Lliga establecer un depósitu en Lynn por primer vegada. L'almacén ye l'únicu edificiu de la Hansa que sigue en pie n'Inglaterra. | ||
 |
Ipswich | |
Reinu d'Inglaterra | Inglaterra |
|||
 |
Malmö |  |
Reinu de Dinamarca | Suecia |
Sieglu XV | Skåne (Scania) foi danesa hasta que tuvo que cedé-yla a Suecia pol tratáu de Roskilde (1658). | |
 |
Falsterbo | |
Reinu de Dinamarca | Suecia |
Sieglu XV | Skåne (Scania) foi danesa hasta que tuvo que cedé-yla a Suecia pol tratáu de Roskilde (1658). | |
 |
Kaunas |  |
Gran Ducáu de Lituania |  Lituania |
1441 | En 1398 entama a funcionar un gremiu de comerciantes mui rellacionáu cola Lliga, magar que'l tratáu con esta nun se firmó hasta 1441. La Casa de Perkunas, qu'entá puede visitase na ciudá, foi la oficina principal del Kontor de 1441 a 1532. | |
 |
Pleskau (Pskov) | |
República de Pskov | Rusia |
Nos sieglos XII y XIII la ciudá taba asociada a la República de Novgorod. Foi capturada pola Orden Teutónica en 1241 y lliberada por un príncipe lituanu, convirtiéndose nuna república soberana nel sieglu XIV. | ||
 |
Polotsk | |
Principáu de Polotsk |  Bielorrusia |
Polotsk foi un principáu autónomo del Rus de Kiev hasta que ganó la independencia en 1021. Dende 1240 convirtióse'n vasallu del Gran Ducáu de Lituania, que lu integró dafechamente en 1307. |
.
Otros puertos con un puestu comercial de la Hansa
editar
.
| Ciudá | País |
|---|---|
| Berwick-upon-Tweed | Inglaterra
|
| Bristol | Inglaterra
|
| Boston | Inglaterra
|
| Damme | Bélxica
|
| Leith |  Escocia
|
| Hull | Inglaterra
|
| Newcastle | Inglaterra
|
| Great Yarmouth | Inglaterra
|
| York | Inglaterra
|
.
Otres ciudaes con una comunidá de la Hansa
editar.
Referencies
editar- ↑ Hansen, Mogens Herman. A comparative study of thirty city-state cultures: an investigation, p. 305. Royal Danish Academy of Sciences & Letters: Copenhagen Polis Centre (Historisk-filosofiske Skrifter 21), 2000.
- ↑ «La Crónica de la Lliga Hanseática (n'inglés y alemán)». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-03-07.
- ↑ Torna de los privilexos de los mercaderes alemanes en Novgorod (n'inglés)
- ↑ Historia breve de Groningen (n'inglés)
- ↑ Braudel, Fernand. The Perspective of the World. Volume 3: Civilization and Capitalism, 15th–18th century. Phoenix Press. ISBN 1-84212-289-4.
- ↑ Frederick Engels, The Peasant War in Germany. Incluyíu nes Obres Completes de Karl Marx y Frederick Engels (Collected Works of Karl Marx and Frederick Engels), New York, International Publishers, 1978) p. 400.
- ↑ Frederick Engels, The Peasant War in Germany. Incluyíu nes Obres Completes de Karl Marx y Frederick Engels (Collected Works of Karl Marx and Frederick Engels), New York, International Publishers, 1978) p. 400.
- ↑ Pulsiano, Phillip y Kirsten, Wolf. Medieval Scandinavia: An Encyclopedia, p. 265. Taylor & Francis, 1993. ISBN 0-8240-4787-7.
- ↑ Stearns, Peter N, y Langer, Wiliam Leonard. The Encyclopedia of World History: Ancient, Medieval, and Modern, Chronologically Arranged, p. 265. Houghton Mifflin Harcourt, 2001. ISBN 0-395-65237-5.
- ↑ MacKay, Angus, y Ditchburn, David. Atlas of Medieval Europe, p. 171. Routledge, 1997. ISBN 0-415-01923-0.
- ↑ Dollinger, Philippe. The German Hansa, p. 341-3. Routledge, 2000. ISBN 978-0-415-19073-2.
- ↑ Blumówna, Helena. Kraków jego dzieje i sztuka: Praca zbiorowa [Krakow's history and art: Collective work], p. 93. Katowice, 1966.
- ↑ Davies, Norman. God's playground. A history of Poland, Volume 1: The Origins to 1795. Oxford University Press, 1982. ISBN 978-0-19-925339-5.
- ↑ «Alcuerdu de la Lliga Hanseática (1557)». Archiváu dende l'orixinal, el 2009-01-04.
- ↑ «Guía de Lübeck na web europealacarte.co.uk (n'inglés)». Archiváu dende l'orixinal, el 2007-12-17.
- ↑ Hammel-Kiesow, Rolf. Die Hanse (n'alemán), p. 10-11. Beck, 2008. ISBN 3-406-58352-0
- ↑ Hammel-Kiesow, Rolf. Die Hanse (n'alemán), p. 70-72. Beck, 2008. ISBN 3-406-58352-0
- ↑ Hammel-Kiesow, Rolf. Die Hanse (n'alemán), p. 62-63. Beck, 2008. ISBN 3-406-58352-0
- ↑ Pfeiffer, Hermannus. Seemacht Deutschland. Die Hanse, Kaiser Wilhelm II. und der neue Maritime Komplex (n'alemán), p.55. Ch. Links Verlag, 2009. ISBN 3-86153-513-0.
- ↑ Falke, Dr Johannes (1863). Die Hansa als deutsche See- und Handelsmacht [The Hansa as a German maritime and trading power], páxs. 62–64. Berlin, F Henschel, 1863.
- ↑ Distler, Eva-Marie. Städtebünde im deutschen Spätmittelalter. Eine rechtshistorische Untersuchung zu Begriff, Verfassung und Funktion (in German), páxs. 55–57. Vittorio Klostermann, 2006. ISBN 3-465-04001-5.
- ↑ Fritze, Konrad et al. (1985). Die Geschichte der Hanse (in German), p. 217.
- ↑ Pfeiffer, Hermannus. Seemacht Deutschland. Die Hanse, Kaiser Wilhelm II. und der neue Maritime Komplex (n'alemán), p.55. Ch. Links Verlag, 2009. ISBN 3-86153-513-0.
- ↑ Natkiel, Richard. Atlas of Maritime History, p. 33. Smithmark Publishing, 1989. ISBN 0-8317-0485-3.
- ↑ Reibstein, Ernst. Das Völkerrecht der deutschen Hanse (n'alemán), p. 56-7 (páxs.19-20 na numberación del pdf). Max-Planck-Institut für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht
Enllaces esternos
editar
Datos: Q42908
Multimedia: Hanseatic League