Алтыгы-Кубее

Јурт
Алтыгы-Кубее
орустап Мараловодка
50°07′04″ с. ш. 85°27′42″ в. д.
Эл-тергее	Россия
Федерацияныҥ субъекты	Алтай Республика
Муниципал аймак	Кӧксу-Оозы
Јурт јеезе	Сооруныҥ
Тӱӱкизи ле географиязы
Бийиги	1066 м
Климады	орто-континентал
Ойдиҥ поязы	UTC+7:00
Эл-јонныҥ тоозы
Эл-јонныҥ тоозы	↗232 кижи (2016)
Ук-калыктар	орустар 92 %
Окылу тил	алтай, орус
Тоолорлу идентификаторлор
Телефонныҥ коды	+7 38841
Почтаныҥ индекси	649477
АТТК-ныҥ коды	84240855004
МТТК-ныҥ коды	84640455111
Алтыгы-Кубее Москва Алтыгы-Кубее (Алтай Республика) Улалу Алтыгы-Кубее
Медиафайлдар Викискладта

Алтыгы-Кубее (орустап Мараловодка) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Кӧксу-Оозы аймагында Сооруныҥ јурт јеезезине кирет.

Этимологиязы

Алтыгы-Кубее орустап .

Физико-географиялык темдектери

Географиязы

Јурт Туулу Алтайдыҥ тӱштӱк-кӱнбадыш келтейинде, Ӱч-Сӱмер, Теректи, Ыйыкту, Тӧгӧрик деген сындарга курчаткан, Алтыгы-Кӱбее сууныҥ јарадында турат. Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 1066 метрге бийик.

Климады

Климады орто-континентал. Казак чӧлдӧрдӧҥ јылу салкындар, изӱ кей келип, айдыҥ-кӱнниҥ айалгаларын кубултар аргалу. Кыш узун, јаан карлу, ӱлӱрген айдыҥ учынаҥ ала кандык айдыҥ бажына једет, 6-7 ай, јай кыска, кичӱ изӱ айдаҥ ала куран айдыҥ учына јетире, 3 ле ай. Чаган айдыҥ соок деген кӱни −30..-40 °C, јаан изӱ айда эҥ тыҥ изӱ +30..+35 °C болот. Јут-чыктыҥ кеми јеткилинче 700—750 мм. Салкынныҥ ортојылдык кеми 4,7 м/с.

Аҥ-куштары

Тайгалары аҥдык : ирбис, айу, бӧрӱ, тӱлкӱ, јуҥма, марал, элик, тооргы, шӱлӱзин, сарас, јоонмойын, агас, кӧрӱк, тийиҥ ле о.ӧ. Чай, кӱртӱк, бӧднӧ, торлоо, ӱкӱ, кӱӱк, талеҥко, каргаа, кускун, карчага, мӱркӱт, тейлеген, јерлик кас, ӧртӧк деп куштар Кадын-Бажыныҥ биосферный заповеднигинде бар. Сууныҥ балыгы кӧлдӧрдӧ лӧ Кӧк сууда болот, олор чараган, јылмай, чортон, бел ле о.ӧ. Тооргыныҥ тоозы кезем астап, јоголорго једе берген учун «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине» кирген.

Куштардаҥ кедери тарал, каргаа, ӱкӱ, кӱӱк, тейлеген, талеҥко, јелечи, чай, торлоо, бӧднӧ, кӱртӱк јӱрет. Кезик куштар тоозы астаганыла база «Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине» кирген: мечиртке, мӱркӱт, тарбалјы, каркыраа, турна.

Ӧзӱмдери

Арка-туузы агаштарла бӱркелген. Кӧп сабада тыт ла мӧш агаш ӧзӧт, кайыҥ, аспак, чиби, јодро, толоно агаш база бар.Ӧзӱмдери бийик поястыйине келижет. Сындардыҥ бажында альпий тепсеҥдер ле бийиктей тундра. Чӧл јерде чӧлдиҥ ӧзӱмдери таркаган. Кадын-Бажында јаан јерди бийиктей тундра (высокогорная тундра) туй алган. Кайкамчылу ла јӱзӱн-башка ӧзӱмдер мында климатлык айалгаларла колбулу, алдынаҥ ӧрӧ бийиктеген зоналар ӧзӱмиле башкаланып јат. Мында 700-теҥ артык бӱдӱм ӧзӱмдердиҥ, 20-деҥ артыгы Алтай Республиканыҥ Кызыл бичигине кирген. Кырбаштай мында алтын тазыл (золотой корень, родиола розовая)кӧп јайылган..

Јери ле јолдоры

Јуртта 6 ором: Агашту, Скосаревтиҥ, Кадынныҥ, Јайым, Јаҥы кош ором, Јалаҥду кош ором. Кӧксу-Оозы — Алтыгы-Кубее деп регионал јолдыҥ учы 84К-111.

Алтыгы-Кубее јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире
Администрациялык тӧс јер Соору	15 км
Аймактыҥ тӧс јери Кӧксу-Оозы	25 км
Республикан тӧс кала Улалу	350 км
Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы	400 км, 430 км
Тергеениҥ тӧс калазы Москва	4100 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 514,5 км-деҥ	270 км
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 610,8 км-деҥ	240 км

Тӱӱкизи

Јурт 1865 јылда тӧзӧлгӧн.

Эл-јон

Эл-јонныҥ тоозы
2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
241	→241	→241	↘239	↗248	↘231	↗232

Ук-калыктары

Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжыла 288 кижиниҥ 92 % орустар болгон.

Инфраструктуразы

• баштамы школ;
• эмчилик;
• библиотека;
• стадион;
• јурттыҥ клубы;
• магазин;
• пилорама.

Экономиказы

Кажы ла биле таҥынаҥ ээлемдӱ. Јылкы мал ла аҥ, соок тумчукту, оок мал азыраары. Агаш белетеери. Туризм.

Кереестер

Ар-бӱткендик

• Боочы Ыйыктуу (1506);
• Ӱч-Сӱмер (1505);
• Аржан суу Ыйыкту боомдо (1509).

Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.

Тайантылар

• Окылу сайт «Кӧксу-Оозы аймак»