Voorgebed

Die voorgebed is 'n kort, algemene gebed van bepaalde struktuur wat in Christelike liturgieë gebruik word.

Voorgebede kom onder meer in die liturgieë van die Rooms-Katolieke, Ortodokse, Anglikaanse, Metodiste, Lutherse en Presbiteriaanse kerke voor. In die Oosterse Christendom word die Griekse term [déesis] synapté dikwels gebruik in plaas van die Latynse term [oratio] collecta, hoewel dit dieselfde beteken.

Etimologie

Die woord is ontleen aan die Latynse woord collēcta, wat in die vyfde eeu in Rome gebruik is, asook in die tiende eeu, hoewel die Trentse weergawe van die Roomse mis die meer generiese term oratio ("gebed") gebruik het.

Collēcta dui op die samekoms van mense (van colligō, "om te vergader") en is moontlik op die gebed toegepas wat voorgedra is tydens die aantog na die kerk waarin die mis gevier is. Dit is moontlik ook gebruik om 'n enkele gebed aan te dui wat die gebede van die gemeentelede in een teks versamel het.

Struktuur

'n Voorgebed bestaan oor die algemeen uit vyf dele:

• Oproep of aanspreking: Dit dui die persoon van die Drie-eenheid aan wat aangespreek word, wat gewoonlik God die Vader is, maar selde God die Seun.
• Erkenning: Dit is 'n beskrywing van 'n goddelike karakter wat met die gebed gepaardgaan en dikwels met qui ("wat ...") ingelui word.
• Versoek: Dit is gewoonlik slegs vir een ding, en kort en bondig gestel.
• Begeerte:
  • Die gewenste uitwerking, wat met die woord ut ("sodat") ingelui word; en
  • 'n Aanduiding van 'n verdere doel van dié gebed.
• Afsmeking:
  • 'n Gevolgtrekking wat die bemiddeling van Jesus Christus aandui.
  • 'n Antwoord deur die gemeente: Amen.

In sommige eietydse liturgiese tekste word hierdie struktuur verbloem deur sinskonstruksies wat van die vloeiende Latynse styl van 'n enkele sin afwyk.

Variasies

Rooms-Katolisisme

Aanvanklik is daar slegs een voorgebed tydens die mis voorgedra, maar die Trentse weergawe van die Roomse mis het die gebruik van meer as een versameling toegelaat en gereeld voorgeskryf, en waarvan almal buiten die eerste onder 'n enkele afsluiting opgesê word. Dié gebruik, wat noord van die Alpe ontstaan het, het Rome ongeveer teen die 12de eeu bereik.

In die International Commission on English in the Liturgy (ICEL) se 1973-vertaling van die Roomse mis is die woord collecta met Opening Prayer ("openingsgebed") weergegee. Dit was 'n verkeerde benaming, aangesien die voorgebed die einde eerder as die begin van die inleidingsrites van die mis aankondig.

Anglikanisme

Die voorgebede in die Book of Common Prayer is hoofsaaklik vertalings deur Thomas Cranmer (oorl. 1556) uit die Latynse gebede vir elke Sondag van die jaar. Tydens die Oggendgebed word die voorgebed van die dag deur 'n vredesgebed en geebd om genade gevolg. Tydens die Aandgebed word die voorgebed van die dag gevolg deur 'n vredesgebed (wat verskil van dié van die Oggendgebed), asook 'n voorgebed vir hulp teen gevaar, wat met dié bekende frase begin: "Lighten our darkness, we beseech thee, O Lord, and by thy great mercy defend us from all perils and dangers of this night ..."

Tydens nagmaal word die voorgebed van die dag deur 'n voorlesing uit die sendbriewe gevolg. In meer moderne Anglikaanse weergawes van die nagmaal – soos die Common Worship wat in die Kerk van England of in die Book of Common Prayer van 1979 wat in die Episcopal Church van die Verenigde State gebruik word – volg die voorgebed van die dag op die Gloria en gaan voorlesings uit die Bybel vooraf.

Lutheranisme

Op dieselfde wyse behou Lutherse liturgieë tradisionele voorgebede vir elke Sondag van die liturgiese jaar. In die nuut vrygestelde Evangeliecal Lutheran Worship word dié stel gebede egter uitgebrei om verskillende Sondagvoorgebede vir elke jaar van die leesstuksiklus in te sluit, sodat dit beter met die leksionêre voorlesings vir die dag ooreenkom. Om hierdie uitbreiding te bewerkstellig –om 'n enkele jaar se Sondagvoorgebede na drie jaar uit te brei – is moderne gebedstekste bygevoeg.