Trem
'n Trem (Engels: tramway, tram; Nederlands: tram) is 'n openbare mensevervoerstelsel op spore wat gewoonlik deur elektriese motore aangedryf word. Die elektriese motore verkry hul krag uit oorhoofse kabels. Gewoonlik ry 'n trem op spesiale spore wat op die openbare pad lê, sodat die trem tussen die ander verkeer beweeg. In dié geval word 'n trem met rigtingsaanwysers en remligte toegerus.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die eerste tremstelsel is op 26 November 1832 in Manhattan/ New York geopen en was deur perde getrek. Die spoorstawe was 15 cm hoog en 'n groot belemmering vir ander verkeer. Die perdetrem het eers in ander stede gewild geraak nadat Alphonse Loubat in 1852 die groefspoor ontwikkel het, waardeur die spore gelyk met die oppervlak van die straat gelê kon word. Daarna het die eerste stoomtrems gevolg.
Die perdetrems wat tussen 1850 en 1860 verskyn het, is spoedig vervang deur stoom- en elektriese trems, wat na die Eerste Wêreldoorlog weer sterk mededinging ondervind het van die motorbus. Die eerste trems is vir goederevervoer gebruik en is deur perde getrek.
Die eerste perdetrem vir passasiersvervoer is in 1855 tussen Sèvres en Versailles in Frankryk in gebruik geneem, en daarna is tremdienste vir passasiers ook in ander lande ingestel. Hoewel stoomkrag 'n groot rol in die ontwikkeling van die trem gespeel het, is eksperimentele elektriese trems reeds in 1880 gebruik.
Teen die einde van die 19e eeu het die kleiner tremondernemings saamgesmelt ten einde gesamentlik die voordele van die oorhoofse elektriese kabels te benut. Die trems self is ook verbeter en vergroot en die klein vierwieltrem is vervang deur modelle met 2 groot agtwielwaens.
Die eerste elektriese tremstelsel ter wêreld is op 16 Mei 1881 in Berlyn geopen. Werner von Siemens het die eerste waens ontwikkel. Die waens was 4,3 m lank en het op 'n roete van 2,5 km gery. Die topsnelheid van die trem was 20 km/h. Die eerste elektriese tremdiens in Kaapstad word in 1896 ingestel, tussen Adderleystraat en Mowbray. Na die Tweede Wêreldoorlog was die tremstelsel nie meer so gewild in Europa nie. Baie stede het die tremroetes deur 'n busvervoerstelsel vervang. Maar onlangs beleef die trem in Europa weer 'n renaissance.
Na die Eerste Wêreldoorlog het die ekonomiese depressie en die groei van die motornywerheid die trembedryf geknou. Die motorbus het teen die dertigerjare die trem in 'n aantal lande heeltemal vervang, maar in Duitsland, die Skandinawiese lande, Switserland, Oostenryk en die Oos-Europese lande het die trem nog in gebruik gebly.
Suid-Afrika
[wysig | wysig bron]In Suid-Afrika is die eerste elektriese tremdiens in 1896 tussen Kaapstad en Mowbray ingestel. Die jaar daarna is 'n tremdiens in Port Elizabeth ingestel, en teen die einde van die 19e eeu ook in Oos-Londen, Kimberley, Durban, Johannesburg en Pretoria. Die motorbus het die trem egter hier ook verdring en teen 1935 was daar 50 in Kaapstad in gebruik. Na die Tweede Wêreldoorlog is dieselbusse op groot skaal in gebruik geneem.
Bronne
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 27, bl. 143, 144
- Feitegids- 'n Kernensiklopedie (Kaapstad: 2007)
- Duitse Wikipedia: Straßenbahn de:Straßenbahn
- Engels Wikipedia:tram en:tram
- Nederlandse Wikipedia: tram nl:tram
