Pêrelvlieg
| Pêrelvlieë | |
|---|---|
| |
| Leuctra inermis | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Superklas: | |
| Klas: | |
| Subklas: | |
| Infraklas: | |
| Orde: | Plecoptera Burmeister, 1839
|
| Suborde | |
Pêrelvlieë (orde Plecoptera) is primitiewe insekte wat in die 250 miljoen jaar van hulle bestaan feitlik geen verandering ondergaan het nie. Die larwe leef in suurstofhoudende water en haal deur kieue asem. Die volwasse diere kan nie goed vlieg nie en word daarom meestal aan die oewers van die waterbronne waar hulle gebore is, aangetref. Die pêrelvliegbevolking het in die afgelope tyd weens waterbesoedeling afgeneem.
Imago's
[wysig | wysig bron]
Die imago's (volwasse insekte) van al 1 300 spesies van die pêrelvlieg (orde Plecoptera) is grys insekte wat 'n onopvallende lewe langs die oewers van riviere lei. Hulle word van vlieë (orde Diptera) onderskei, onder meer deur die teenwoordigheid van twee gelede uitsteeksels aan die stert (cerci). Kokerjuffers het ook sulke uitsteeksels (drie), waarvan twee cerci en een ’n filament is. Wanneer die insek stilsit, lê die vier vlerke plat op sy rug. Die punte van die agtervlerke is verleng en vorm 'n anale lob wat na binne gevou word wanneer die vlerke soos 'n waaier geplooi word.
Sommige manlike pêrelvlieë het gereduseerde of geen vlerke nie. Dit kan beswaarlik as 'n nadeel beskou word omdat die meeste pêrelvlieë in elk geval baie lomp vlieërs is. Dit is een van die redes waarom hulle dikwels naby hulle geboorteplek, naby brûe of op plante aan rivieroewers aangetref word. Die lang, dun antenne op die insek se kop bestaan uit 'n groot aantal segmente. Pêrelvlieë het bytende en kouende monddele, maar gebruik dit selde na die larwestadium omdat die meeste imago's net vloeistof inneem. Die volwasse stadium duur slegs 'n paar weke.
Larwes
[wysig | wysig bron]Pêrelvlieë lê hulle eiers in die water. Die wyfie swem op die water of vlieg net bokant die wateroppervlak en druk haaronderlyf binne die water. Sommige wyfies laat val eenvoudig hul eiers terwyl hulle vlieg. Die larwe wat uit die eier te voorskyn kom, lyk al baie na die volwasse insek – nog net die vlerke en die geslagsorgane ontbreek. Dit kan egter 'n hele paar jaar duur voordat 'n larwe volgroei is. In die tydperk kan hy tot 33 keer vervel en na elke vervelling lyk hy meer na die imago.
Asemhaling vind plaas deur middel van draderige, vertakte kieue op die borsstuk, waar die bene aan die lyf geheg is. Net die Australiese pêrelvlieg van die familie Eustheniidae het kieue aan die agterlyf soos by kokerjuffers. Sommige ander families het egter oorblyfsels van kieue aan die agterlyf. Die larwe (nimf) hou meestal onder klippe, maar soms ook op voedselryke plekke in die middel van die stroom. Hulle eet plantaardige of dierlike voedsel en soms albei. Die larwe is besonder gevoelig vir waterbesoedeling en word daarom as lewende maatstaf vir die graad van besoedeling gebruik.
Verteenwoordigers
[wysig | wysig bron]Op grond van die vorm van twee paar lobbe aan die onderlip (labium) van die nimfe word twee subordes onderskei: die Systellognatha met klein middel- en groot buitelobbe, en die Holognatha met ewe groot binne- en buitelobbe. Eersgenoemde orde se larwes lewe meestal van dierlike materiaal en groei in die lente of somer tot imago's. Die familie Perlidae, met die bekende genus Perla, behoort tot die orde en gaan deur 'n larwestadium van vier jaar.
Die groen pêrelvlieg (Chloroperlidae) kan uitgeken word aan sy klein (soms ontbrekende) anale tob. Een van die weinige Systellognatha wat as volwassenes nog eet, is die groenkleurige pêrelvlieg (familie Isoperlidae). wat van stuifmeelkorrels leef. Die larwes van die suborde Holognatha eet plantaardige materiaal, en die van die winterpêrelvlieg (familie Taeniopterygidae) leef in groot riviere. Die imago's kom in die winter te voorskyn.
Die larwes van die lentepêrelvlieg (familie Nemouridae) leef in klein sanderige stroompies, terwyl die van die familie Leuctridae, wat hulle vlerke na die gedaantewisseling langs die kante van hulle lywe laat afhang, in bergstroompies hou. By sommige spesies van die klein winterpêrelvlieg (familie Capniidae) is die vlerke van die mannetjies onderontwikkel. Die reusepêrelvlieg (famliie Pteronarcidae) wyk van ander families af wat hulle grootte betref: die spesie Pteronarcys dorsata het 'n spanwydte van 6 cm. Die volwasse insekte van die familie eet nie en is slegs in die nag aktief.
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-63-X, volume 22, bl. 142
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Pêrelvlieg. |
Wikispecies het meer inligting verwant aan Pêrelvlieg- (en) "Stonefly". Encyclopædia Britannica. Besoek op 20 Augustus 2019.
