Nadsat
Nadsat is ’n sleng met Russiese invloede wat die Engelse skrywer, taalkundige en komponis Anthony Burgess geskep het vir sy boek A Clockwork Orange.
Beskrywing
[wysig | wysig bron]Nadsat is die taal wat ’n klomp jeugdiges in die futuristiese boek praat. Die anti-held en verteller, Alex, gebruik dit in die eerste persoon om die storie aan die leser te vertel. Hy gebruik dit ook om met ander karakters te praat soos sy "droogs" (vriende), ouers, slagoffers en enige gesagsfiguur waarmee hy te doen kry.
Die meeste van die woorde kom direk uit Russies, maar daar is ook Cockney-invloede, woorde van onbekende oorsprong en woorde wat Burgess self uitgedink het. Sommige is amper kinderlike Engels soos "eggyweg" en "appy polly loggy" (egg en apology) of gewone Engelse sleng soos sod en snuff it. Die naam van die taal Nadsat is gebaseer op die Russiese agtervoegsel -надцать, wat "-tien" (Engels: -teen, wat ook op "tiener" dui) beteken in die Russies getalle 11-19, bv. шестнадцать; sestien, sixteen.
Nadsat is geen geskrewe taal nie, maar eerder die transkripsie van ’n gesproke taal. Om die effek te versterk, is die Russiese woorde losweg getranskribeer sodat dit moet lyk soos Engelse slengwoorde. Burgess maak ook gebruik van woordspelings: Die Russiese woord goed (хорошо; chorosjo of horosho) is byvoorbeeld in Nadsat "horrorshow".
Al die Nadsat-woorde is konkreet of half-abstrak. Wanneer Alex oor filosofiese onderwerpe praat, gebruik hy gewone Engels. Dit dui waarskynlik op ’n gebrek aan diepsinnigheid in sy denke. Die verskil tussen die manier waarop Alex met sy vriende praat en "gewone" Engels dui ook op die kloof tussen oud en jonk.
Voorbeelde
[wysig | wysig bron]| Nadsat | Afrikaans | Russies | Transliterasie |
|---|---|---|---|
| droog | vriend | друг | droeg |
| bratty | broer | брат | brat |
| britva | skeermes | бритва | britwa |
| creech | skree | кричать | kritsjat |
| horrorshow | goed | хорошо | chorosjo |
| nozh | mes, dolk | нож | nozj |
| starry ptitsa | ou vrou | старая птица | staraja ptitsa (ou voël) |
| in-out-in-out | seks, verkragting | ||
| devotchka | jong vrou, meisie | девочка | djewotsjka |
Doel van Nadsat
[wysig | wysig bron]Burgess, wat baie tale gepraat het en lief was vir taal in al sy vorme, het geweet sleng verander voortdurend en dat as hy die sleng van daardie tyd gebruik, die boek vinnig "verouderd" sou raak. Sy gebruik van Nadsat was hoofsaaklik pragmaties: Hy wou hê sy verteller moet ’n unieke stem hê wat tydloos sou bly en terselfdertyd wou hy Alex se onverskilligheid teenoor sy gemeenskap se norme oordra en suggereer dat jeugdige subkultuur onafhanklik van die res van die gemeenskap bestaan.
In A Clockwork Orange is die jeugneigings van Burgess se tyd afwesig; so suggereer hy blykbaar dat die Britse jeug na die Russiese kultuur kyk vir inspirasie. Hy lewer dalk ook kommentaar op die sinloosheid van jeugkultuur en illustreer met Nadsat die uitersters waartoe mense wat dit gebruik, sal gaan om te identifiseer met wat ook al "in" is op ’n spesifieke tydstip.
Die rolprent
[wysig | wysig bron]Stanley Kubrick, wat die boek verfilm het, was bang dat die rolprent deur die gebruik van Nadsat bederf sou word, maar die prent het gehelp dat Nadsat ’n kultuurverskynsel geword het.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Nadsat-woordelys en vertaalprogram (Engels)
- Artikel oor Nadsat, met woordelys Geargiveer 9 Februarie 2008 op Wayback Machine (Engels)