Librasie
Librasie in sterrekunde is ’n waargenome skommelbeweging terwyl een liggaam om ’n ander wentel, veral die beweging van die Maan met betrekking tot die Aarde of van trojaanse asteroïdes met betrekking tot planete. Die maan se librasie is iets anders as die oënskynlike verskille in die grootte van die Maan soos van die Aarde af gesien. Hoewel dié verskynsel ook as ’n skommelbeweging beskryf kan word, word dit veroorsaak deur die werklike verandering in die afstand van die Maan vanweë sy elliptiese wentelbaan. Librasie word deur die eienskappe hier onder veroorsaak.
Maan se librasie
[wysig | wysig bron]
Dieselfde kant van die Maan wys altyd na die Aarde omdat hy in ’n sinkroniese wentelbaan is. Die mens het dus op 7 Oktober 1959 die eerste keer die ander kant van die Maan gesien danksy die verkenning van die hemelliggaam. Dit is egter ’n oorvereenvoudige prentjie: Mettertyd is meer as die helfte (sowat 59%) van die Maan se oppervlak van die Aarde af sigbaar vanweë librasie.[1]
Librasie kom tot uiting as ’n stadige heen-en-weer wiegbeweging van die Maan soos van die aarde af gesien, wat daartoe lei dat ons effens verskillende uitsigte op die Maan het.
Daar is drie soorte maanlibrasies:
- Librasie in lengtegraad is die gevolg van die eksentrisiteit van die Maan se wentelbaan; die maan se rotasie versnel soms en vertraag soms sy wentelposisie.
- Librasie in breedtegraad is die gevolg van ’n effense inklinasie (sowat 6,7 grade) tussen die Maan se rotasie-as en die loodlyn op sy wentelvlak. Die oorsprong daarvan is soortgelyk aan hoe die seisoene op Aarde ontstaan vanweë ons planeet se wenteling om die Son.
- Daaglikse librasie is ’n klein daaglikse skommeling vanweë die aarde se rotasie, wat ’n waarnemer eers na die een kant en dan na die ander kant neem van die reguit lyn wat die Aarde en Maan se middelpunte verbind. ’n Waarnemer kyk dus eers om die een kant van die Maan en dan om die ander kant; dit is omdat hy op die Aarde se oppervlak is en nie in sy middel nie.
Trojane se librasie
[wysig | wysig bron]In 1772 is vasgestel klein liggame kan op ’n stabiele manier ’n planeet se wentelbaan deel as hulle naby die Lagrange-punte (L-punte) bly; die twee stabiele L-punte is 60° voor en ná ’n planeet in sy wentelbaan om die Son. Sulke "trojane" is al gevind in die wentelbaan van die Aarde, Jupiter, Mars en Neptunus. Trojane wat met die Aarde verbind word, is moeilik om in die sigbare spektrum te sien, want hulle het sulke librasiebane dat hulle hoofsaaklik bedags in die lug sigbaar is. In 2010 is egter met infrarooitegnieke vasgestel die asteroïde 2010 TK7 is ’n trojaanse metgesel van die Aarde; dit libreer in ’n stabiele wentelbaan om L4, die Lagrange-punt voor die Aarde in sy wentelbaan.[2]
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Spudis, Paul D. (2004). "Moon". World Book at NASA. URL besoek op 27 Mei 2010. Geargiveer 17 April 2007 op Wayback Machine
- ↑ Connors, Martin; Paul Wiegert; Christian Veillet (28 Julie 2011). "Earth's Trojan asteroid". Nature. Nature. 475 (7357): 481–483. Bibcode:2011Natur.475..481C. doi:10.1038/nature10233. PMID 21796207. Besoek op 1 Augustus 2011.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|lastauthoramp=geïgnoreer (hulp)
Ander bronne
[wysig | wysig bron]- J. D. Mulholland, E. C. Silverberg (1972). "Measurement of Physical Librations Using Laser Retroreflectors". Earth, Moon, and Planets. 4 (1–2): 155–159. Bibcode:1972Moon....4..155M. doi:10.1007/BF00562923.
- Moore, Sir Patrick (2003). Philip's Atlas of the Universe. Voorwoord deur Sir Arnold Wolfendale. Philip's. ISBN 978-0-540-08707-5. OCLC 51966591.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- Die librasie van die Maan by From Stargazers to Starships
- Astronomy Picture of the Day: 2005 November 13 – animasie van die Maan deur ’n volledige siklus, by Nasa
- Die Maan se librasiesones
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Librasie.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir librasie.
