Jerzy Koch

Jerzy Koch in Hermanus

Jerzy Koch (gebore in 1958) is 'n Poolse letterkundige, vertaler, akademikus, digter, asook professor en hoof van die Afdeling Nederlandse en Suid-Afrikaanse Studies aan die Adam Mickiewicz-universiteit in Poznań, Pole.

Sy navorsing- en belangstellingsvelde sluit die Nederlandse en Vlaamse literatuur van die 19de en 20ste eeu, Afrikaanse literatuur, post-koloniale literatuur (Suid-Afrika, Suriname en die Karibiese gebied) en die kultuur van die Lae Lande en Suid-Afrika in. Hy beskik oor ondervinding in die onderrig van Nederlandse en Vlaamse literatuur, Afrikaanse literatuur, die Nederlandse/Vlaamse taal, die Afrikaanse taal, die geskiedenis, geografie en etnologie van die Nederlande en België, die geskiedenis, geografie en etnologie van Suid-Afrika en die praktyk van die vertaling van literêre werke in Pools.

Hy het 'n meestersgraad in Nederlands/Vlaams en Duits, (1982, Wrocław), 'n Ph.D in Nederlandse/Vlaamse literatuur, (1991, Leuven, België), en 'n D.Litt. in Afrikaanse literatuur (2002, Wrocław) verwerf. Op 10 Oktober 2005 is die titel van professor aan hom toegeken. Hy dien vanaf Maart 2012 as buitengewone professor aan die Adam Mickiewicz-universiteit.

Hy het reeds lesings gelewer aan die Palacky-Universiteit (Olomouc, 1997-99), die Universiteit van Debrecen (1999-2002, twee keer in 2004, en een keer in onderskeidelik 2005 en 2006), die Universiteit van Wene (2003), en die Universiteit van Curaçao (2014, 2015 en 2017). Hy het as gasspreker opgetree by die Katolieke Universiteit van Leuven (1988, 1991), die Universiteit van die Oranje-Vrystaat (1992, 1996), die Universiteit van Pretoria (1996, 2013, 2014, 2016), Universiteit Stellenbosch (1996, 2001, 2002), die Universiteit van die Vrystaat (2001, 2016), die Universiteit van Suid-Afrika (2001), en die Universiteit van Johannesburg en Noordwes-universiteit (beide in 2016). Bykomend hiertoe was hy deel van die NIAS lesingreeks aan die Nederlandse Instituut vir Gevorderde Studies in die Geesteswetenskappe en Sosiale Wetenskappe van die Koninklike Nederlandse Akademie van die Kunste en Wetenskappe (in Wassenaar, Suid-Holland), (1993).

Sy publikasie A History of South African Literature: Afrikaans Literature 17th–19th Centuries is 'n omvattende literatuurgeskiedenis oor Afrikaans wat in 2015 by Van Schaik Uitgewers verskyn het. In die boek maak Koch gebruik van sy intieme kennis van dokumente wat gedurende die 17de eeu in Nederlands geskryf is, en die tekste wat in hierdie taal geproduseer is en die variasies daarvan. Die werk stel 'n belangrike uitbreiding en vernuwing van die Afrikaanse geskiedskrywing binne die konteks van die Suid-Afrikaanse literatuurgeskiedenis daar. Dit is verdeel in drie breë historiese tydperke: die Nederlandse koloniale tyd (1652-1795), Britse koloniale tyd (eerste deel van die 19de eeu) en die tyd van die taalbewegings (laaste helfte van die 19de eeu). Dit volg 'n inklusiewe benadering en bespreek en kontekstualiseer 'n wye verskeidenheid dokumente, soos reisbeskrywings, persoonlike sowel as amptelike tydskrifte en ander 'nie-literêre tekste'. Die deeglike ontledings van voorheen verwaarloosde werke, soos dié wat in Genadendal vervaardig is, bied 'n ryk tekstuurbeeld van die geskiedenis van die skryfwerk in Suid-Afrika.

Verdere belangrike boeke sluit in Multatuli w Polsce (2000, Multatuli in Pole), Outsider onder de zijnen: vormen van xenofanie in de Afrikaanse roman (2002, aanlyn beskikbaar op DBNL), Historia literatury południowoafrykańskiej. Literatura Afrikaans XVII-XIX wiek (2004, Geskiedenis van die Suid-Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse literatuur 17e-19e eeu), Wenus Hotentocka i inne rozprawy o literaturze południowoafrykańskiej (2008, Hottentot Venus en ander opstelle oor die Suid-Afrikaanse literatuur) en Historia literatury południowoafrykańskiej. Literatura afrikaans. (Okres usamodzielnienia 1900-1930) (2012, Geskiedenis van die Suid-Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse literatuur (Periode van verselfstandiging 1900-1930).

Sy artikels het in o.a. Spiegel der Letteren, Over Multatuli, Hollands Maandblad, Stilet, Literator, Tydskrif vir Nederlands & Afrikaans en Acta Academica verskyn.

Vir sy vertalings uit die Nederlandse literatuur in Pools (meer as twintig boeke, o.a. van Hugo Claus, J. Bernlef, Herman De Coninck, Gerrit Kouwenaar, Lucebert, Harry Mulisch, Multatuli, Leonard Nolens, P. Rodenko, F Timmermans) het hy in 1995 die M. Nijhoff-prys ontvang. Hy het ook Ingrid Jonker en Etienne Leroux se werke vertaal en sy mees onlangse vertaling is 'n Poolse bloemlesing uit Breyten Breytenbach (2018) se gedigte.

Jerzy Koch is lid van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden, Vereniging van Poolse Skrywers (SPP), Vereniging van Literêre Vertalers (STL) en is die eerste buitelandse lid van Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns (2006). Hy is sedert 2001 navorsingsgenoot van die Universiteit van die Vrystaat.

Sy Afrikaanse digbundel getiteld Pleks van plaas verskyn in 2020 by Naledi. Hierin skryf hy onder meer oor sy familiegeskiedenis in Pole, maar die grootste deel daarvan word in beslag geneem deur verse oor Suid-Afrika. Koch se tweede Afrikaanse bundel, Polkadraai, verskyn in 2022 by Turksvy Publikasies.

Hy besoek Suid-Afrika sedert 1992 gereeld en het die Afrikaanse taal as sodanig sy eie gemaak dat hy dit vlot besig en gedigte daarin skryf.

Eerbewyse

• Tweede prys tydens die Multatuli-kompetisie, Amsterdam, 1991
• M. Nijhoff-prys vir vertalings uit die Nederlandse literatuur, Amsterdam, 1995
• Minister van Nasionale Onderwys se toekenning vir voortreflike navorsingsresultate, 2004
• Minister van Nasionale Onderwys se toekenning vir voortreflike navorsingsresultate, 2005
• ANV-Visser-Neerlandiaprijs, 2008
• Nagroda Ministerstwa Spraw Zagranicznych Królestwa Holandii za propagowanie kultury niderlandzkiej w Polsce – 2009 – www.spacetotakeplace.nl
• Order Oficerski Leopolda I (Leopoldsorde), 2010
• aFrykas Roku 2015 w kategorii Nauka, nagroda Fundacji "Afryka Inaczej" (27 luty 2016)

Eksterne skakels

• Jerzy Koch se blad by die Adam Mickiewicz-universiteit