Tohumculuk sektörü küresel boyutta büyük bir pazar olmasının yanında stratejik bir sektör konumundadır. Tohum, ülkelerin kendi yeterliliğinin, hatta özgürlüğünün anahtarı olarak görülmekte ve tarım politikaların merkezini oluşturmaktadır....
moreTohumculuk sektörü küresel boyutta büyük bir pazar olmasının yanında stratejik bir sektör konumundadır. Tohum, ülkelerin kendi yeterliliğinin, hatta özgürlüğünün anahtarı olarak görülmekte ve tarım politikaların merkezini oluşturmaktadır. İleri teknoloji, yoğun bilimsel çalışmalar gerektiren tohumculuk sektörü, gelecek senaryolarını şekillendirici en güçlü adaylardan birisi haline gelmiştir. Geçmiş yıllarda yalnızca bitkisel üretimde ana kaynak olarak kabul edilen tohum, günümüzde bitki sağlığı, gıda güvencesi ve güvenliğinin temeli olarak görülmektir. Elde edilen yüksek verime sahip tohumlar, üretimde daha verimli, kaliteli ve ekonomik sonuçlarla rekabeti doğrudan etkilemektedir. Küresel ölçekte yaşanan gelişmeler dikkate alınarak Türkiye’de tarım politikaları içerisinde tohumculuğa özel bir önem verilmektedir. Tarım ve Orman Bakanlığının tohumculuk politikalarında aşağıdaki unsurlar öne çıkmaktadır. Tohumluk üretimi ve ihracatına çok uygun bir ekolojiye sahip ülkemizde yurt içi tohumluk üretim kapasitesini geliştirmek, Özel girişimciliğin ağırlıklı olduğu milli bir tedarik sistemini güçlendirmek, Uluslararası rekabet gücüne sahip bir milli tohumculuk sektörünün oluşturulmasına öncülük etmektir. Bakanlık faaliyetlerinde destekleme uygulamaları önemli bir politika aracı olarak kullanılmaktadır. sertifikalı tohumluk kullanan çiftçiler 2005 yılından beri, sertifikalı tohum üreten firmalar ise 2008 yılından bu yana desteklenmektedir. Kamu kaynağı olarak kullanılan ve 5488 sayılı Tarım Kanunun 19 uncu maddesi kapsamında tarımsal destekleme bütçesinden tahsis edilen tohumculuk destekleri bütçesinin etkin olarak kullanılması önem arz etmektedir. Bu araştırma projesinde; tohumculuk desteklerinin sertifikalı tohum kullanımı ve üretimi üzerindeki etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında yüz yüze yapılan anket çalışmasından yararlanılmıştır. Anket sayısının belirlenmesi amacı ile iki adet örnek hacmi belirlenmiştir. Bunlar: (1) Sertifikalı tohum kullanım desteğine yönelik anketlerin yapılacağı üreticilerin/tarımsal işletmelerin seçimi, (2) Sertifikalı tohum üretim desteğine yönelik anketlerin yapılacağı firmaların seçimidir. Söz konusu iki adet örneklemin belirlenmesinde, alt örneklemler olarak etki değerlemesi yapılacak 4 ürün esas alınmıştır. Bu ürünler; (1) Buğday, (2) Patates, (3) Nohut, (4) Fiğ’dir. Proje bulgularının değerlendirilmesi sonucunda elde edilen olası önemli çıkarımlar aşağıda
belirtilmiştir. Son yirmi yılı içeren 2002-2022 döneminde ülkemizdeki sertifikalı tohum üretimi 145 bin ton dan 9,4 kat artışla 1 milyon 361 bin tona ulaşmıştır. Aynı dönemde tohum ihracatı ise 17,3 milyon ABD $’dan 233 milyon ABD $’ına ulaşmış böylece ihracatın ithalatı karşılama oranı %31’den %137’ye yükselmiştir. Sertifikalı tohum kullanımının, tarımsal işletmelerde sosyal, ekonomik ve çevresel sürdürülebilirlik sürecine olumlu katkılar sunduğu görülmüştür. Buğday tohumluğu üreten firmaların sertifikalı tohum üretim desteği kullanmaya başladıkları başlangıç dönemine kıyasla buğday tohumluğu ekim alanı orta dönemde 2 kat, içinde bulunulan mevcut dönemde 3 kat artmıştır. Üretilen tohum miktarı, başlangıç dönemine kıyasla orta dönemde %105, mevcut dönemde %238 artmıştır. Mevcut destekleme politikasının hem çiftçilerin tercihlerinde hem de tohumcu firmaların üretimlerini artırmalarında önemli katkıları olduğu görülmüştür. Ancak bundan sonraki süreçte sertifikalı tohum kullanmayan çiftçilerin sertifikalı tohum kullanmalarının sağlanması ile tohum üreten firmaların yeni tohum geliştirilmelerinin sağlanmasında yeni destekleme politikalarına ihtiyaç olduğu anlaşılmaktadır. Sertifikalı tohum kullanan üreticilerin en önemli politika seçeneği, sertifikalı tohum kullanım desteğinin artırılması, en önemsiz politika seçeneği ise bürokratik işlemlerin kolaylaştırılmasıdır. Sertifikalı tohum kullanmayan üreticilere ise ayni olarak sertifikalı tohum yardımı veya belirli oranda sertifikalı tohum hibe desteği sağlanmasını ikinci derecede önemli politika seçeneği olarak görülmektedir. Sertifikalı tohum desteklerinin tohum maliyetleri oranında kısmen artırılması, özellikle sertifikalı tohum kullanmayan küçük işletmeler için belli oranda hibelerle ayni olarak tohum temin edilmesi daha etkili olabilecektir. Sertifikalı tohum üretiminde ürün gruplarına ve işletme yapılarına göre farklı politikalara ihtiyaç duyulmakta olup tescil edilen çeşitler üzerinden desteklenecek bir mekanizmanın oluşturulması, tohumcu kuruluşları aynı zamanda bir sanayi kuruluşu gibi görülerek yurt içinde geliştirilen ve tescil edilen her bir çeşidin patent alan üretenlere sağlanan haklardan yararlanmalarına imkân sağlanması, ayrıca bölgesel düzeyde özel üretim alanları veya ihtisas bölgelerinin oluşturulmasının önemli katkılar sağlayacağı değerlendirilmektedir.
