KMÜ3011 Kimyasal Tepkime Mühendisliği-I

Prof.Dr. Ayten ATEŞ

Kimya Mühendisliği Bölümü
19.10.2020
 REAKTÖRLERİN HİDRODİNAMİĞİ
Hidrodinamik Sistem Özelliği  =, Ci(Pi), T
1. Laminer akış  =  (r,z)
2. Türbülent akış  =  (r,z)
3. Piston akış  =  (z)
4. Karışmalı akış  = sabit(Tam karışma)

1. LAMİNER AKIŞ (TABAKASAL AKIŞ)

 SİSTEM TEMEL DEĞİŞKENLERİNİN REAKTÖR HİDRODİNAMİĞİ İLE DEĞİŞİMİ VE REAKTÖR
TEMEL ÖZELLİKLERİ
Akım türü/ Reaktör Bağımsız Matematiksel Gerçek/
hidrodinamiği konfigürasyonu değişkenler model İdeal

r, z,  t

1. Laminer akış(LA) Sürekli, r,z =0 Kısmi türevli Gerçek

Laminer akışlı tepkime kabı eksenel akışlı diferansiyel
reaktör denklem
2. Türbülent akış(TA) Sürekli, r,z =0 Kısmi türevli Gerçek
Türbülans akışlı tepkime eksenel akışlı diferansiyel
kabı reaktör denklem

3. Piston akış(PA) Sürekli, z =0 Adi türevli İdeal

Piston akışlı tepkime kabı eksenel akışlı diferansiyel
(PAT) reaktör denklem
Radyal yönde
tam karışma

4. Karışmalı akım -I Sürekli, - =0 Cebirsel denklem İdeal

Tam karışmalı/ geri silindirik, tam
karıştırmalı tank karışmalı tank
reaktör(GKT) reaktör
SİSTEM TEMEL DEĞİŞKENLERİNİN REAKTÖR HİDRODİNAMİĞİ İLE DEĞİŞİMİ VE REAKTÖR
TEMEL ÖZELLİKLERİ

Akım türü/ Reaktör Bağımsız Matematiksel Gerçek/

hidrodinamiği konfigürasyonu değişkenler model İdeal

r, z,  t

5. Karışmalı akım-II Sürekli, r,z,  =0 Kısmi türevli Gerçek

silindirik, tam diferansiyel
olmayan denklem
karışmalı tank
reaktör
6. Karışmalı akım –III Kesikli, - Adi türevli İdeal
Kesikli tepkime kabı (KT) silindirik tam diferansiyel
karışmalı tank denklem
reaktör
7. Karışmalı Akım- IV Yarı sürekli ya - Adi türevli İdeal
Yarı kesikli tepkime kabı da yarı kesikli diferansiyel
(YKT) (girdi ya da denklem
ürünü göre),
tam karışmalı
reaktör
 REAKTÖR SİSTEM ÖZELLİKLERİNİN
MATEMATİKSEL TANIMI
Bir sistemi tanımlayabilmek için:
1. Momentumun korunum denklemi , , P
2. Kütlenin korunumu denklemi , Ci(Pi)
3. Enerjinin korunumu denklemi, T

Bağımsız değişkenler r, z,  ve t olup, sistem özellikleri bunlardan biri ile değişiyor ise
matematiksel denklemler diferansiyel oluyor.

Sistem özellikleri r, z,  ve t ile değişmiyorsa denklemler cebirsel denklemeler

Hacim Elemanı: İçine sistem özelliklerinin konum ile değişmediği (r,z,) en büyük
sistem hacim elemanı seçilir

Sistem özellikleri konumla değişiyorsa, hacim elemanı diferansiyel

Sistem özellikleri hacim ile değişmiyorsa hacim elemanı tüm sistem seçilir
SİLİNDİRİK KOORDİNAT SİSTEMİ
= (z)
dz

dV= A.dz
dz
Hacim elemanı : Diferansiyel
Denklem: Adi türevli diferansiyel denklem

= (r, z)
Hacim elemanı : Diferansiyel
Denklem: Kısmi türevli diferansiyel denklem
dV= 2rdrdz

 (r, z, ) Hacim Elemanı: Tüm sistem

Denklemi: Cebirsel

=(t) Hacim elemanı: Tüm sistem

Denklem: Adi türevli diferansiyel
GENEL MOL DENKLEMİ
Sistem hacmi
V

Fj0 Gj Fj

dNi
Fi 0  Fi  Gi 
dt
 mol   mol   mol   mol 
          
 zaman   zaman   zaman   zaman 
12
GENEL MOL DENKLEMİ

Homojen ise:

Gi  riV

Homojen değilse

V1
V2
ri1
ri 2
Gi1  ri1V1
Gi 2  ri 2 V2

13
GENEL MOL DENKLEMİ

n
G j   rji Vi
i 1

Limit alınırsa
n
Gj   rji Vi   r dV
j
i1 lim V  0 n  

14
GENEL MOL DENKLEMİ

Sistem hacmi
V

FA0 GA FA

Denklem özetlenirse
Giriş- Çıkış + Değişim = Birikim

dN A
FA0  FA   r dV
A 
dt
15
Kesikli Reaktör- Mol denklemi
Kesikli tepkime kabı (KT)

1. Varsayımı: Tam karışma

2. Sistem özellikleri: Ci ya da Pi
3. Bağımsız değişken: t (temel tasarım değişkeni)
4. KT tanımı: Kesikli( Reaktöre giriş ve çıkış yok) ve
tam karışmalı reaktör
5. Hacim elemanı : Tüm sistem

Homojen olarak
karıştırmalı
https://www.slideshare.net/DrGaneshVisavale/problems-from-chapter03-octave-
leiveispiel?next_slideshow=1
Kesikli Reaktör- Mol denklemi

Kesikli

dN A
FA0  FA   rA dV 
dt
FA0  FA  0

İyi karışmalı  r dV
A  rAV
dN A
 rAV
dt 17
Kesikli Reaktör- Mol denklemi
dN A
İntegral dt 
rAV

t  0 N A  N A0
Sınır
t  t NA  NA
koşular
NA
dN A
t 
N A0
 rAV
Kesikli Reaktör- Mol denklemi
1. Sabit hacimli kesikli reaktörler
V=sabit
NA=CA . V
dN A d (VC A ) dC A dC A
 rAV  rAV  V  rAV   rA
dt dt dt dt

2. Değişken hacimli kesikli reaktörler

d (VC A )
 rAV
dt

d (VCi)
riV 
dt
1 d (VCi) 1 dCi dV
ri  ( )  (V  Ci )
V dt V dt dt
 Kesikli Reaktör- Mol denklemi

NA
dN A
t 
N A0
 rAV

NA

20 t
 Yarı Kesikli Reaktör- Mol denklemi
Yarı kesikli tank reaktör (YKT)
1. Varsayımı: Tam karışma
2. Sistem özellikleri: Ci ya da Pi
3. Bağımsız değişken: t (temel tasarım değişkeni)
4. KT tanımı: Yarı kesikli ya da yarı sürekli (Bileşenlerden
en az birine göre ve tam karışmalı reaktör
5. Hacim elemanı : Tüm sistem

Fio +riV=d(Ni)/dt 0-Fi +riV=d(Ni)/dt Fio-Fi +riV=d(Ni)/dt

Örnek. 2A+B Ü tepkimesi yarı kesikli bir tepkime kabında yapılmaktadır. B
reaktöre sürekli beslenmekte, ancak reaktörü terk etmemektedir. A, B ve Ü
bileşenlerine göre kütle korunum denklemini yazınız.

Çözüm:
i= A 0-0+rAV= d(NA)/dt=d(CAV)/dt

i= B FB -0+rBV= d(NB)/dt=d(CBV)/dt

i= Ü 0-0+rÜV= d(NÜ)/dt=d(CÜV)/dt
 SÜREKLİ REAKTÖRLER

• Girdiler reaktöre sürekli beslenir ve aynı zamanda

ürünler reaktörden sürekli ayrılır
• Bu reaktörlerde, tepkimenin oluşumu reaktörün
konfigürasyonu ile değişir, zamanla değil
• Reaktörün içinde herhangi bir noktada bileşen
zamanla değişmez
• Bu tip reaktörlere örnek sürekli karıştırmalı tank
reaktör ya da borusal reaktörler örnek verilebilir.
SÜREKLİ REAKTÖRLER-
TAM KARIŞMALI (GKT/CSTR)
TAM KARIŞMALI REAKTÖR (GKT/CSTR)
1. Varsayımı: Tam karışma
2. Sistem özellikleri: Ci ya da Pi
3. Bağımsız değişken: - (temel tasarım değişkeni)
4. GKT tanımı: Sürekli, silindirik ve tam karışmalı reaktör
5. Hacim elemanı : Tüm sistem

GKT

dN A
FA 0  FA   rA dV 
dt
Mükemmel karışma  r dV  r V
A A
FA 0  FA  rAV  0

FA 0  FA
V
rA
Örnek: 2A+B Ü tepkimesi GKT’de gerçekleştiğinde tepkime hızını
yatışkın koşulda, A, B ve Ü için yazınız.

Çözüm:

i= A =

i= B =

i= Ü =
Örnek: 2A+B Ü tepkimesi GKT’de gerçekleştiğinde tepkime hızını
yatışkın olmayan koşulda, j=1 ve j=2 reaktörleri için A ve Ü için yazınız.

Çözüm:

j= 1 i= A

i= Ü

j= 2 i= A

i= Ü
 BORUSAL REAKTÖRLER

 Borusal reaktörde, reaktörün akışı yönünde karışma

yoktur.
 Girdiler reaktörün boyunca sürekli ürünlere
tüketilirler. Bu nedenle derişim reaktörün eksenel
yönü ile değişir.

Bu reaktöre aynı zamanda, piston akış reaktör ya da

karıştırmasız akış reaktörleri adı verilir.
 BORUSAL REAKTÖRLER

https://www.indiamart.com/ https://www.alfalaval.lat/productos-y-soluciones/transferencia-de-
proddetail/tubular-reactors- calor/intercambiadores-de-calor-tubulares/intercambiadores-de-
2187554048.html proceso-de-carcasa-y-tubos/olmi-melamine-reactor/
 Piston akış reaktörü

31
 PİSTON AKIŞLI TEPKİME KABI (PAT)
1. Varsayımı: Radyal yönde tam karışma
2. Sistem özellikleri: Ci ya da Pi
3. Bağımsız değişken: z (temel tasarım değişkeni)
4. PAT tanımı: Sürekli silindirik, radyal yönde tam karışmalı ve
eksenel yönde karışma olmayan borusal
5. 5. Hacim elemanı : Diferansiyel

dz
 Piston akış reaktörde- Mol denkliği
V

FA FA


V V  V
 

[ ][ ][ ]
′
𝑉 + ∆ 𝑉 𝑑𝑒 𝐴 𝐴𝑏𝑖𝑙𝑒 ş 𝑒𝑛𝑖𝑛
′
 ⌋ + 𝑏𝑖𝑙𝑒 ş 𝑒𝑛𝑖𝑛 + ′ 𝐴𝑏𝑖𝑙𝑒 ş 𝑒𝑛𝑖𝑛𝑖𝑛
⌊ 𝑉 𝑑𝑒 𝐴𝑏𝑖𝑙𝑒 ş 𝑒𝑛𝑖𝑛 = ∆ 𝑉 ′ 𝑑𝑒
𝑔𝑖𝑟𝑖 ş 𝑚𝑜𝑙𝑎𝑟 𝑎𝑘𝚤 ş h𝚤𝑧𝚤 ∆ 𝑉 𝑑𝑒 𝑑𝑒 ğ 𝑖 ş 𝑖𝑚 h𝚤𝑧𝚤
ç 𝚤𝑘𝚤 ş h𝚤𝑧𝚤 𝑏𝑖𝑟𝑖𝑘𝑖𝑚𝑖

FA V  FA V  V  rA V 0
33
Piston akış reaktörü (PAT)=Mol denkliği

ΔV0

FA V  V  FA V
lim  rA
V 0 V

dFA
 rA
dV

34

FA z
 FA z  z
 rA Az 0

FA  FA
lim z  z z
 rA A
z 0 z

dFA
 rA
Adz

FA=Qo CA

Qo=rA
 DOLGULU YATAK REAKTÖRLER

Spallina vd., Fuel Processing Technology https://www.dip.fau.de/home/the-project/

Volume 156, February 2017, Pages 156-170 deep-conversion-in-packed-bed-reactors/
 Dolgulu yatak- Mol denklemi
W
Dolgulu yatak

FA FA

W W  W
  dN A
FA W   FA W  W   rA W 
dt
Yatışkın hal dN A
0
dt
FA W  W  FA W
lim  rA
W  0 W
37
Dolgulu yatak- Mol denklemi
Düzenleme:
dFA
 rA
dW
İntegral formu
FA
 dFA
W 
FA 0
rA

38
 ÖZET
AB basit tepkimesi

Reaktör Diferansiyel Cebirsel İntegral

NA NA
dN A dN A
Kesikli  rAV t 
dt rV
N A0 A
t
GKT/CSTR FA 0  FA
V
rA

 FA
dFA FA
Dolgulu yatak dFA
PBR dW
 rA W 
FA 0
rA
W
39