ARALIN 4

Tukuyin kung etikal o hindi ang sumusunod

na senaryo. Kung hindi etikal ano sana ang
dapat ginawa?
1. Nagsumite ng iskrip si Marian sa kaniyang
propesor sa script writing . Humiram siya ng iskrip
sa isang kaibigan. Sinabi niyang gagamitin niya
lamah ito bilang kaniyang sariling gawa.

Etikal o hindi? ________________________________________________

Paliwanag: _____________________________________________________
Dapat sanang ginawa: _______________________________________
2. Dinala ni Dr. De Gracia ang kaiyang nanay sa isang
kapuwa doctor upang ipagamot. Karaniwang praktis na
hindi sinisingil ng manggagamot ang malapit na
kamag-anak ng kapuwa manggagamot. Siningil ang
naturang doctor ng ina ni Dr. De Gracia.
Etikal o hindi? ________________________________________________
Paliwanag: _____________________________________________________
Dapat sanang ginawa? _______________________________________
3. Tumatanggap ng malalaking donasyon ang isang
simbahan mula sa isang kilalang taong may criminal
record.

Etikal o hindi? ________________________________________________

Paliwanag: _____________________________________________________
Dapat sanang ginawa? _______________________________________
4. Nag-iiwan ng paninda sa labas ng kaniyang silid-aralan si
Gng. Domino, isang guro sa ikatlong baiting. Doon bumibili
ang mga mag-aaral niya kapag recess. Ang kinikita niya
mula rito ay pandagdag daw niya sa gastusin ng kaniyang
pamilya.

Etikal o hindi? ________________________________________________

Paliwanag: _____________________________________________________
Dapat sanang ginawa? _______________________________________
5. Malaki ang kinikita ni Dado sa pagdadala ng ilang parte ng
katawan (hal. Bahagi ng atay) sa isang ospital. Ayon sa kaniya, ang
mga ito ay “boluntaryong” donasyon. Gagamitin ang mga ito ng
ospital sa mga pasyenteng nangangailangan nito. Malaki ang bayad
sa mga “boluntaryong” parte ng katawan.

Etikal o hindi? ________________________________________________

Paliwanag: _____________________________________________________
Dapat sanang ginawa? _______________________________________
 ETIKA at PAGPAPAHALAGA SA
AKADEMIYA
Ang salitang etika ay galing sa salitang Griyego
na ethos na may kahulugang “karakter”.
Katumbas ito ng salitang character sa Ingles o
karakter sa Filipino. Ang ethos ay mula sa salitang
ugat na ethicos, na nangangahulugang “moral,
moral na karakter.” Ginawa itong ethics sa Ingles
at etika sa Filipino.
 Ang etika para kay Chris Newton ay
tumutugon sa mahalagang tanong ng moralidad,
konsepto ng tama at mali, mabuti at masama,
pagpapahalaga at pagbabalewala, pagtanggap at
di-pagtanggap ng lipunan na siyang nagtatakda
ng mga batayan sa mga ito. Ang mga batayang ito
naman ang nagdidikta kung ano ang dapat gawin
ng tao bilang kaniyang obligasyon, karapatan,
katuwiran, at halaga. Ilan sa mga batayang
inaasahan ng alinmang lipunan o bansa ang
pagkakamatao, katapatan, at pagtitiwala.
 Ang pagpapahalaga (values) naman ay ang
mga istandard o batayan- mga ideyal at gawi
at institusyon gaya ng simbahan, pamilya,
paaralan at negosyo-na pinagbabatayan
natin kung tama o mali ang ating mga
desisyon. Tumutulong ito upang timbangin
at balansehin ang ating mga desisyon. Isa
itong paniniwala ng isang tao o gruo na may
sangkot o pinanggagalingang damdamin o
emosyon ukol sa isang bagay na
dinedesisyunan.
 Etika
Tama/mali
Tao Obligasyon
Mabuti/masama Praktis
Grupo Karapatan
Pagpapahalaga/ Kilos
Lipunan Pagbabalewala
Komunidad Katuwiran
Etikal/
Pagtanggap/ Di-etikal
Institusyon Halaga
Di-pagtanggap
 Pagpapahalaga
Praktis
Tao Istandard Kapwa/
Kilos
Ibang
Grupo Paniniwala (Manipestasy Grupo
on)
 Paggala Katapa Malayang
kompetinsi Pag-asa
ng ngan Pag-iisip

Kagali Kompetinsi

integridad Serbisyo Disiplina Kasiyahan

ngan
Integridad

Responsi Kolabo
dignidad Pananalig Ambisyon
bilidad rasyon
Dignidad

Implu Pleksibili
katapatan Teamwork Pagtitiwala
wensiya dad
Katapatan

Pagkakaw Dedikas Kataru

pagkatuto inobasyon
anggawa yon ngan

Pagkaka Pagpa-
seguridad dibersidad
ibigan Unlad
PAGPAPAHALAGANG PILIPINO
Kultura ang pangunahing batayan ng mga
pagpapahalaga ng mga Pilipino. Isinasabuhay nila ito
sa araw-araw na gawain. Gayunman, nababago,
nagbabago at napapalitan ang mga ito lalo sa mga
kabataan. Bunga ito ng mga pagbabago sa lipunan dala
ng makabagong teknolohiya, mass media at social
media, kanluraning edukasyon, migrasyong papaloob
at papalabas sa bansa, karanasang kolonyal, at iba pa.
 Ang moralidad, katapatan, pagtitiwala,
paggalang, dignidad, integridad, responsibilidad,
katarungan, pananalig at pagkakaibigan ang ilan
lamang sa mga naaapektuhang pagpapahalaga ng
mga Pilipino.
Ngunit sa kabila nito, pinapahalagahan pa rin
ng karamihan ng mga Pilipino ang ilang
katangiang dati nang ipinagmamalaki. Ilan dito
ang:
Pagmamahal at
Pagpapahalaga
katapatan sa Hiya o kahihiyan
sa Edukasyon
pamilya

Pagiging
Pakikipagkapuwa Pagkamalikhain
mapamaraan

Sikap at Tiyaga Utang na loob Pakikisama

Bahala na
 ETIKA AT PAGPAPAHALAGA SA
PAGSULAT SA AKADEMIYA

Ilang isyu o paglabag kaugnay ng etika at

pagpapahalaga sa gamit ang sari-saring datos at
reperensiya ang mahalagang bigyang-pansin:
Copyright Plagiarism Paghuhuwad ng datos
Sa Ito ang maling paggamit
“pagnanakaw ng mga ideya,
1. Imbensiyon ng
Pilipinas,nililinaw
Pagbili ng mga papel o pananaliksik sa mga lugar gaya ng
Sa Intellectual
ilang tindahan sa Metro
Pananaliksik, lennguwahe at
Manila at lagyan ng sarilingdatos
pahayag” ng ibang tao sa
Property Code of pangalan at ipapasa sa guro.
layuning angkinin ito o mag
the 2. Sinadyang
mukhang kaniya. Ayon kay Diana
Philippines o ang Hacker, 3 paglabag ang maitutu- di-paglalagay
Pag-subscribe
Republic Act No. upang bumili ng artikulo o pagkopya
ring na plagiarism:
8293 ang mga ng ilang datos.
sa mga website upang gamitin at angkinin bilang
1. Hindi nabanggit sa may-akda
karapatan at Ng bahaging sinipi at kinuhanan
sariling
obligasyon ng may- papel na isusumite sa guro.
ng ideya. 2.)hindi paglalagay ng 3. Pagbabago
akda, pati na ang Panipi sa hiniram na direktang salita o
paggamit ng mga o modipi-
Pagpapagawa
ginawa nito.
o pagpapabayad
Pahayag; 3.) hindi ginamitan ng sariling sa iba upang
Mga pananalita ang mga akdang binuod kasyon
igawa ang papel,(summary)
tesis, disertasyon, report at
at hinalaw (paraphrase)
ng datos.
iba pa.
 MGA KASO NG PANDARAYA SA
PAGSULAT NG ILANG KAPARUSAHAN
1. Maramihan at malawakang pagkopya ng mga
sipi at datos nang hindi binibigyang-kredito ang
pinagkuhanan.

2. Nagsumite ng isang group paper ang tatlong

mag-aaral ng isang kilalang unibersidad sa lungsod
ng Metro Manila.
MGA PAGPAPAHALAGANG MORAL AT
INTELEKTUWAL SA AKADEMIYA
Kababaang-Loob

Lakas ng loob na harapin at tanggapin ang ideyang

humahamon sa sariling ideya at pangagatuwiran nito

Pakikiisa at pag-unawa sa
karanasan at kalikasan ng iba.
 Integridad

Pagsisikhay, hindi basta sumusuko sa

gitna ng mga pagsubok.

Paniniwala sa katuwiran

Pagkamakatarungan, katapatan, at pagsunod sa mga

alituntunin, may matuwid, at karampatang pagpapahalaga sa
tao, katuwiran, ideya at mga gawain.
Kamalayang mapanuri

Pag-aatubili

Hiya
 Bawat mag-aaral ay panonoorin ang pelikulang
“The Bad Genius”. Susuriin ng mag-aaral ang mga
paglabag na ginawa ng mga tauhan sa pelikula, at
magsasaliksik ng mga paglabag ng mga batas na
isinagawa ditto at mga kaukulang kaparusahan.
Isusulat nila ito sa kanilang borador o rough draft.
REPLEKTIBONG SANAYSAY
Base sa napanood nilang pelikula gagawa ang mga mag-aaral ng
reflection ukol dito.

Ang isang replektibong sanaysay ay binubuo ng:

1. Deskripsyon ng mga datos, pangyayari at iba pa.
2. Ebalwasyon ng pangyayari, karanaan sa pamamagitan ng sariling
opinion
3. Pagtalakay kung paano naapektuhan o maaaring maapektuhan o
mabago ang sarili
 Kraytirya Mahina Hindi Gaanong Mahusay Napakahusay Sarilin
5 puntos Mahusay 15 puntos 20 puntos g Iskor
10 puntos
Lalim ng Kulang sa lalim May pagtatangkang Malalim-lalim Malalim
Repleksiyon laliman ang
pagtatalakay
Nilalaman Kulang sa laman na May kaunting laman May laman Malaman
kailangan sa
pagtalakay sa paksa
Kalidad ng Walang kinalaman sa May kaugnayan May kaugnayan Malinaw na
Impormasyon gusting tutukan sa ngunit di-gaanong at may naipaliwanag
paksa ang ibinigay naipaliwanag paliwanag sa ang mga
na impormasyon ilang ideya ideya ang
kaugnay ng
paksa
Organisasyon ng Di-organisado May kaunting Maayos-ayos Maayos na
mga Ideya kaayusan maayos
Gramatika at Maraming maling May ilang mali sa Kakaunti ang Walang mali
Gamit ng Wika baybay at di-maayos baybay, mali
ang mga pangungusap at salita
pangungusap at di-
angkop ang gamit ng
 Tukuyin kung etikal o di-etikal ang
sumusunod na gawain. Isulat ang sagot sa
patlang bago ang bawat bilang. Tukuyin din
kung anong pagpapahalaga ang
isinasabuhay o nilalabag nito. Isulat sa loob
ng panaklong.
_______1. Pag-uwi sa bahay ng mga suplay na
ballpoint pen, papel at iba pa ng opisina. (_____)
_______2. Paggamit ng telepono ng opisina para sa
long distance overseas call nang may permiso. (____)
_______3. Pag-absent sa klase at pagsasabing kunwari
ay maysakit dahil hindi nakagawa o tinamad gumawa
ng takdang-aralin. (_________)
_______4. Pagsusumite ng report na may reperensiya
sa huli at may pagkilala sa siniping may-akda sa loob.
(__________)
_______5. Pagpupunta sa field trip sa klase, kung saan
kahati ng inarkilang bus ay kikitain ng guro.
_______6. Pagrereseta ng doktor sa pasyente ng mamahaling
gamut na produkto ng kompanyang nagbibigay sa kaniya ng
libreng biyahe sa ibang bansa. (__________)
_______7. Pagsasabi ng pasyente sa ospital na hindi siya
indigent at kaya niyang magbayad para sa maibigay ang slot
sa ibang pasyenteng nangangailangan. (____________)
_______8. Pagtatapon ng basura sa kalye o pag-iipit ng
basura sa pagitan ng mga upuan sa bus. (_______________)
_______9. Pagsasauli ng drayber ng taksi ng naiwang laptop
at bag ng pasahero. (__________)
_______10. Hindi pagsagot sa telepono dahil pinagtataguan
ang mga taong nagawan ng atraso. (__________)