Zywienie kliniczne w. - Dabrowski M.

Zestaw 1
1 „Prędzej chudy umrze niż gruby schudnie”, czyli dlaczego osobie z otyłością jest tak trudno
zredukować masę ciała?
- Dietetyczne leczenie otyłości często kończy się niepowodzeniem ze względu na
niekorzystne zmiany w wydzielaniu hormonów przewodu pokarmowego, ograniczenie
wydatku energii, jak też zmiany w funkcjonowaniu podwzgórza i układu nagrody
- Farmakoterapia jest trudno dostępna i – w warunkach Polski – bardzo droga
- Chirurgia bariatryczna na tym tle wydaje się być korzystną i bezpieczną alternatywą w
przypadku niepowodzenia terapii behawioralnej i/lub farmakologicznej
- Zmiany hormonalne w trakcie odchudzania
- Zwiększone uczucie głodu w czasie odchudzania
- U osób otyłych pojemność żołądka jest zdecydowanie większa niż u osób szczupłych
(1900ml a 1100ml)
- Sytość i reakcja hormonalna w odpowiedzi na standaryzowany posiłek znacząco różnią się
w zależności od masy ciała
2 Co to jest celiakia, jakie są jej postacie kliniczne, u kogo możemy się jej spodziewać i jak
należy ją leczyć dietetycznie?
Celiakia- choroba trzewna (CD) jest chorobą ogólnoustrojową o podłożu
autoimmunologicznym, wywołaną spożyciem glutenu i prolamin zawartych w zbożach u
ludzi genetycznie predysponowanych. Prolaminy zawarte w pszenicy(gliadyna), życie
( sekalina) i jęczmieniu ( hordelina) indukują reakcje immunologiczne, w których efekcie
dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego i rozwoju enteropatii.
O wystąpieniu schorzenia decydują czynniki:
 GENETYCZNE- obecność u chorych antygenów HLA DQ2 lub HLA DQ8 jest to
warunek konieczny do wystąpienia celiakii (wysoka częstość występowania u
krewnych pierwszego stopnia),
 IMMUNOLOGICZNE- specyficzne dla schorzenia przeciwciała, współwystępowanie
z innymi chorobami autoimmunologicznymi oraz dobra reakcja na leczenie
immunosupresyjne,
 SRODOWISKOWE (żywieniowe) – związane z wprowadzaniem do diety pokarmów
zawierających gluten.
Choroba trzewna występuje u osób genetycznie predysponowanych posiadających jeden z
dwóch rodzajów haplotypów:
 HLA-DQ2- 90- 95% chorych z CD
 HLA- DQ8 występujących u 5-10% chorych z CD
Wyróżniamy 4 postacie kliniczne choroby:
 Typowa, atypowa, brak objawów i potencjalna
Celiakia po raz pierwszy może wystąpić w każdym wieku. Jako współistniejąca choroba
przy: cukrzycy typu 1 (5-8%), autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy (4-5%),
autoimmunologicznym zapaleniu wątroby (6,4%), reumatoidalnym zapaleniu stawów (6,6%),
chorobie Addisona (7,9%), zespole Sjögrena (5%), zespole Downa (5-12%), nefropatii IgA
(2-8%)
Leczenie dietetyczne (żywienie bezglutenowe) - należy wyeliminować z diety wszelkie
produkty na bazie pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa. Zastępując je kukurydzą, ryżem,
prosem, tapioką, gryką. Nawet niewielkie ilości glutenu mogą być przyczyną braku poprawy
lub zaostrzeń choroby. Nie należy spożywać: pieczywa z mąki pszennej, żytniej, jęczmiennej
i owsianej, produktów na bazie tych zbóż- sucharów, tartej bułki, makaronu, semoliny oraz
przeróżnych deserów; wyrobów przemysłowych zawierających gluten (musztard, sosów,
czekolady, panierowanej ryby). Należy zachować szczególną ostrożność kupując produkty
sprzedawane luzem, ponieważ nie posiadają one właściwych oznaczeń i mogą zawierać
gluten. Należy również uważać na produkty z importu, ponieważ tłumaczenie składników
jest czasem niekompletne. Produktami bezglutenowymi są: mąka sojowa, mąka i semolina
kukurydziana, ziemniaki, ryż, skrobia kukurydziana, zielone warzywa, owoce, mięso i ryby,
jajka i nabiał, mleko. Gluten może być dodany do wielu produktów jak „farsze, serki, kawa i
herbata instant, zabielacze, niektóre alkohole i leki.
3. Jakie skutki zdrowotne wywołuje alkohol w obrębie przewodu pokarmowego?
Alkohol może prowadzić do rozwoju wielu chorób w obrębie układu pokarmowego. Alkohol
jest czynnikiem wywołującym chorobę wrzodową, w jej zaostrzeniu zaleca się całkowity
zakaz spożycia alkoholu natomiast wstępne badania dowodzą jednak, że spożywanie
alkoholu w okresie remisji objawów w ilościach uznanych za umiarkowane może wywierać
pewne pośrednie działanie ochronne na błonę śluzową żołądka poprzez eliminację
zakażenia H. pylori.
W 25-35% alkohol stanowi czynnik który uszkadza komórkę pęcherzykowa trzustki i

upośledza wydzielanie enzymów prowadząc do ostrego zapalenia trzustki (OZT). W
przebiegu zapalenia trzustki wywoływanego nadużywaniem alkoholu, powtarzające się
epizody ostrego zapalenia trzustki (OZT) prowadzą do rozwoju przewlekłego zapalenia
trzustki (PZT).
W Polsce przyczyną ok 80% przypadków przewlekłego zapalenia trzustki (PZT) jest

nadużywanie alkoholu. Istnieje natomiast małe prawdopodobieństwo aby u osób pijących w
umiarkowany sposób (2j alkoholu dziennie dla mężczyzn i 1j dla kobiet), rozwinęło się PZT
(1j ok 25 ml wódki).
Alkohol w którym dodany jest gluten może być przyczyną braku poprawy lub zaostrzeń
choroby trzewnej.
Choroby wątroby:
Alkohol jest silną toksyną dla wątroby, nawet u osób bez wirusowego zapalenia wątroby.
Picie zbyt dużej ilości może prowadzić do marskości, a nawet raka wątroby
Alkohol stanowi czynnik chorobotwórczy, przewlekle stymulując komórki gwiaździste, które

zaczynają wytwarzać w niekontrolowany sposób bliznowatą tkankę łączną, co prowadzi do
postępującego włóknienia macierzy pozakomórkowej i - w konsekwencji - do utraty kontaktu
pomiędzy hepatocytem, a najbliższym naczyniem krwionośnym lub kanalikiem żółciowym co
prowadzi do patologii wątroby.
Alkohol jest czynnikiem powodującym przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby (PZW)
poprzez przyspieszony rozwój włóknienia i marskości wątroby.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C uszkadza wątrobę, osłabiając naturalną funkcję wątroby
polegającą na rozkładaniu alkoholu i usuwaniu jego toksyn. Obecnie nie ma dowodów na
bezpieczny poziom alkoholu u osób chorych na WZW typu C. Najlepszą radą jest całkowite
unikanie alkoholu.
Nadużywanie alkoholu prowadzi do marskości wątroby.
Alkohol stanowi czynnik powodujący relaksację dolnego zwieracza przełyku.Alkohol nasila

objawy refluksu natomiast jego umiarkowana ilość zmniejsza objawy refluksu.
Zestaw 2
1. Co to jest indeks masy ciała, czemu służy i jakie są ograniczenia w jego
zastosowaniu? Jak jeszcze można ocenić stan odżywienia?
Indeks masy ciała= BMI to stosunek masy ciała w kg do wzrostu do kwadratu (w m). Jest
jedną z metod oceny stanu odżywienia. Wskazuje, czy masa ciała mieści się w normie lub
określa stopień otyłości lub nadwagę a także stopień niedożywienia, natomiast nie jest
miernikiem najdokładniejszym, bo nie pokazuje nam stosunku mięśni do kości i ogólnie
składu ciała.
Nie stosujemy go u kobiet w ciąży, u dzieci, młodzieży i sportowców. Nie zaleca się też
stosowania go u osób starszych, bo u nich przeważają procesy kataboliczne, dlatego bardziej
wiarygodnym badaniem będzie badanie składu ciała. Ponadto u osób z chorobami tj.
osteoporoza, zaniki mięśniowe nie jest dokładnym miernikiem.
Zakres normy mieści się w przedziale od 18,5 do 24,9. Do 29,9 nadwaga, do 34,9 I stopień
otyłości, do 39,9 II stopień i powyżej 40 III stopień otyłości.
2. Jakie są przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego, czym się różni refluks od

choroby refluksowej i jakie są metody niefarmakologicznego leczenia choroby
refluksowej?
Choroba refluksowa przełyku jest to stan chorobowy, w przebiegu którego dochodzi do
zwrotnego cofania się treści żołądkowej i który prowadzi do rozwoju uciążliwych objawów
lub powikłań.
Przyczyny:
 niewydolność dolnego zwieracza przełyku odpowiedzialnego za zatrzymanie miazgi
pokarmowej w żołądku
 przejściowa spontaniczna relaksacja zwieracza przełyku po spożyciu niektórych
pokarmów np. zawierających duże ilości tłuszczu, doprawionych na ostro itd.
Różnica między chorobą a refluksem:
 w chorobie obecne są objawy
 w chorobie obecne mogą być zmiany morfologiczne
Niefarmakologiczne metody
 nie kłaść się zaraz po posiłku
 spać z podniesionym wezgłowiem łóżka
 nie schylać się, lecz kucać
 unikać ubrań ściskających brzuch
 unikać otyłości.
3. Kiedy w chorobie nowotworowej należy zastosować żywienie medyczne? Wymień,

jakie znasz rodzaje żywienia medycznego?
Żywienie medyczne jest zalecane, jeśli:
 Wskaźnik masy ciała BMI jest niższy niż 18,5 kg/m2, co świadczy o niedowadze i
czego konsekwencją może być rozwinięcie się niedożywienia,
 W ciągu ostatnich 3 do 6 miesięcy u chorego nastąpiła niezamierzona utrata ponad 10
% masy ciała,
 Wskaźnik BMI jest niższy niż 20 kg/m2, a jednocześnie w ciągu ostatnich 3 miesięcy
nastąpił ponad 5-procentowy ubytek masy ciała.
Rodzaje żywienia medycznego
Dwa główne rodzaje żywienia medycznego:
 Żywienie przez przewód pokarmowy,
o Droga doustna -pokarm jest podawany w formie doustnych preparatów
odżywczych,
o Żywienie dojelitowe -preparaty odżywcze podaje się przez zgłębnik (sondę)
założony do przewodu pokarmowego
 Żywienie pozajelitowe, czyli dożylne.
o Żywienie drogą przewodu pokarmowego jest bardziej fizjologiczną i
bezpieczną formą żywienia niż żywienie pozajelitowe i powinno być
stosowane zawsze wtedy, gdy jest to możliwe.
Zestaw 3
1. Co i o jakich porach powinna jeść, a czego ma unikać osoba z dną moczanową? Czy
są różnice pomiędzy dietą w czasie napadu dny i pomiędzy napadami?
Czynniki zwiększające ryzyko dny:
 napoje alkoholowe
 mięsa (zwłaszcza czerwone: dziczyzna, podroby np; żołądek)
 niektóre owoce morze (skorupiaki, duże ryby morskie)
 soki owocowe i napoje słodzone bogatym we fruktozę syropem kukurydzianym
Bezpieczne do spożycia produkty bogatopurynowe:

 orzechy
 płatki owsiane
 szparagi
 rośliny strączkowe ( groch, fasola)
 szpinak
 soczewica
 grzyby
Wpływ ochronny:
 nabiał we wszelkiej postaci
 witamina C
 kawa
W razie wystąpienia napadu:
 dieta bezmięsna oparta na kleikach
 duża ilość wody conajmniej 3l dziennie
 jedzenie ciemnych owoców, zwłaszcza czereśni i wiśni, których związki fenolowe
przyspieszają wydalanie kwasu moczowego
Osoby chore na dne moczanową powinny jeść ostatni posiłek 3-4h przed snem, ponieważ
zatrzymanie kwasu moczowego nasila się w nocy
2. Co zalecił(a)byś pacjentowi z chorobą wrzodową w okresie jej remisji? Które

składniki pokarmowe są korzystne, które neutralne, a które szkodliwe?
KORZYSTNE NEUTRALNE SZKODLIWE
1. Kwas linolowy 7. Mleko 10. SÓL

2. Omega 3 8. Sery 11. Kawa: kofeina,
3. Błonnik: 9. jaja czarna herbata :
-włókna teina, czekolada
rozpuszczalne 12. Wędliny,margaryna
(strączki, orzechy 13. smażenia i
pieczenia potraw z
-polisacharydy : guma guar i
dodatkiem tłuszczu
pektyny
14.
1. Kapusta,sok z
kapusty
2. Kapsaicyna zawarta
w pieprzu cayene i
chili
3. Witamina C
4. Witamina E: oleje
roślinne,szpinak,pom
idory
5. β-karoten :
marchew, jarmuż,
szpinak, czerwona
papryka, dynia
oraz morele
6. Polifenole
Nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT).
Kwas linolowy
 chroni przed czynnikami uszkadzającymi, takimi jak alkohol, kwasy żółciowe,
niektóre leki, np. aspiryna
 jest głównym źródłem działających cytoochronnie prostaglandyn,
 przyspiesza angiogenezę, ułatwia gojenie się uszkodzeń błony śluzowej
Omega 3 i 6
 Hamują rozwój Helicobacter pylori
 może wywierać pewne pośrednie działanie ochronne na błonę śluzową żołądka
poprzez eliminację zakażenia H. pylori
BŁONNIK
 Dieta wysokobłonnikowa może być jednym z czynników chroniących przed

nawrotami choroby wrzodowej
 Rośliny strączkowe oraz orzechy należą do najlepszych źródeł włókna
rozpuszczalnego (tej frakcji przypisywane jest to korzystne profilaktyczne działanie
 Żelujące polisacharydy: guma guar i pektyny, mogą opóźniać opróżnianie żołądka i
tym samym wywierać u tych osób korzystny efekt.
KAPUSTA
 działanie przeciwwrzodowe
 Gefarnat oraz substancji przypominającej karbenoksolon – lek stosowany w leczeniu
choroby wrzodowej
 Sok z kapusty działa ochronnie na komórki błony śluzowej żołądka, pobudzając je do
produkcji śluzu
Kapsaicyna zawarta w pieprzu cayene i chili ma zabezpieczać osoby leczone aspiryną przed
nieżytem błony śluzowej żołądka powodowanym przez ten lek.
- zwiększenie przepływu krwi przez błonę śluzową, co skutkuje lepszym jej ukrwieniem
Antyoksydanty:
 Witamina C
•hamuje wzrost H. pylori oraz aktywność ureazy, enzymu wytwarzanego przez
bakterię, uznanego za jeden z czynników odpowiedzialnych za jej patogenność.
•bogatym źródłem tej witaminy są między innymi dzika róża, owoce cytrusowe,
czarna porzeczka czy natka pietruszki
 Witamina E
•zapobiega uszkodzeniom błony śluzowej żołądka poprzez ograniczenie stresu
oksydacyjnego
• źródłem tej witaminy są oleje roślinne (olej słonecznikowy, lniany), a także
czerwona papryka, szpinak i pomidory
 β-karoten
•zwiększa odporności błony śluzowej przewodu pokarmowego na uszkodzenia,
głównie poprzez pobudzenie produkcji ochronnego śluzu.
•Źródłem ß-karotenu są owoce i warzywa, m.in. marchew, jarmuż, szpinak, czerwona
papryka, dynia oraz morele
1. Kofeina zawarta w kawie, podobnie jak i zawarta w czarnej herbacie teina oraz
czekolada, sprzyjają powstawaniu zapaleń błony śluzowej żołądka poprzez
zwiększenie kwaśności soku żołądkowego
2. SÓL Może działać drażniąco oraz nasilać cytotoksyczne działanie wydzielanej przez
bakterię H. pylori toksyny
3. Jak powinna kształtować się podaż energii w przewlekłej niewydolności nerek?

Ile białka, tłuszczów i węglowodanów powinien spoż. pacjent z przewlekłą chorobą
nerek?
Energia→ Kaloryczność posiłków powinna być dostosowywana indywidualnie do aktualnej
sytuacji chorego w zależności od:
 stopnia uszkodzenia nerek
 masy ciała
 obecności chorób współistniejących.
→ w 1 i 2 stadium u osób z prawidłową m.c. zaleca się 35kcal/kg m.c./dobę
u osób otyłych – redukcja m.c. dobowy deficyt kaloryczny od 500kcal do
1000kcal/dobę (w miarę postępu choroby taka kaloryczność diety, która zapobiegnie
niedożywieniu)
→ w 3 i 4 stadium, jeśli wciąż występuje nadwaga lub otyłość należy utrzymać
umiarkowany deficyt kaloryczny
u pacjentów z prawidłową m.c. poniżej 60 roku życia nadal 35kcal/kg m.c./dobę ,
powyżej 60 roku życia 30-35kcal/kg m.c./dobę
→ w 5 stadium redukcja m.c. tylko u osób z otyłością 2 i 3 stopnia
Białko→ Dieta niskobiałkowa jest jedną z podstawowych metod niefarmakologicznego
hamowania progresji CKD.
→ u chorych z niewielkim uszkodzeniem nerek należy rozważyć obniżenie białka do
0,6-0,75g/kgm.c./dobę
→ w stadium 1-4 spożycie białka powinno wynosić 0,8g/kg m.c. (60-70%
pochodzenia roślinnego)
Tłuszcze→ 25-35% zapotrzebowania energetycznego
Poniżej 7% powinny stanowić tłuszcze nasycone, a dobowe spożycie cholesterolu nie
powinno przekraczać 200mg
do 20% dobowej wartości energetycznej powinny stanowić jednonienasycone kwasy tł.
do 10% wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Węglowodany→ powinny pokrywać 50-60% diety, zwłaszcza złożone oraz zaleca się
ograniczyć węglowodany proste i skrobię rafinowaną,
20-30g błonnika pokarmowego
Zestaw 4
1. Czego bardziej należy unikać w chorobach na tle miażdżycy: węglowodanów czy
tłuszczów? I jakich węglowodanów i tłuszczów? Uzasadnij swój punkt widzenia.
Zalecenia żywieniowe zalecają ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych. Zalecenie to
jest w dużej mierze oparte na obserwacji, tłuszcze nasycone mogą podnieść poziom TC (total
cholesterol), tym samym prawdopodobnie zwiększając ryzyko CHD.
Jednakże cholesterol całkowity ma mniejsze znaczenie dla CHD niż sposób pakowania
cholesterolu w cząsteczki transportujące. LDL wywołuje różne konsekwencje dla CHD
zależnie od wielkości i gęstości cząsteczek. LDL o małej gęstości jest bardziej podatny na
utleniania i działa pro-aterogennie pro-zakrzepowo i prozapalnie. Natomiast duże cząsteczki
LDL są odporne na utlenianie i mogą działać nawet anty aterogennie .
Spożywanie tłuszczów nasyconych może zmniejszać gęstość LDL i zwiększać ilość dużych
cząsteczek LDL. Ale tłuszcze nasycone w swoim składzie zawierają różne rodzaje kwasów
tłuszczowych które mogą różnie wpływać na profil lipidowy np. kw. Palmitynowy podnosi
poziom LDL cholesterolu a kwas stearynowy nie. Co więcej stearynian i laurynian
zmniejszają stosunek cholesterolu całkowitego/HDL co jest korzystne.
Mieszanka kwasów tłuszczowych i innych składników które występują w żywności ma duże
znaczenie. Niekótre źródła SFA mogą zwiększać ryzyko choroby serca (. Np. przetworzone
mięsa), ale inne mogą nie mieć wpływu, a nawet zmniejszać ryzyko (np. produkty mleczne).
W dzisiejszej przetworzonej żywności źródła nasyconych kwasów tłuszczowych są również
często źródłami cukru. Gdy cukier zastępuje tłuszcze nasycone, wynikiem może być
niekorzystny wpływ na profile lipidów: tendencja do wzrostu TC, spadku HDL i do wzrostu
triglicerydów.
Fruktoza może stwarzać większe ryzyko CHD niż glukoza.
Badania na szczurach, które były karmione sacharozą pokazywały, że powoduje to rozwój
miażdżycy, której stopień zależy od ilości sacharozy (nie tłuszczu) w diecie. Ludzie, u
których rozwinęła się choroba niedokrwienna serca, okazali się spożywać więcej cukrów, a
nie tłuszczu.
Stwierdzono, że dieta bogata w cukry dodne powoduje 3-krotny wzrost ryzyka zgonu z
powodu CVD.
Podsumowując -Aby zmniejszyć obciążenie chorobą wieńcową, wytyczne powinny skupiać
się w szczególności na zmniejszeniu spożycia skoncentrowanych cukrów, w szczególności
cukrów zawierających fruktozę, takich jak sacharoza i bogaty we fruktozę syrop
kukurydziany.
2. Skąd się bierze, jak często występuje oraz jakie są objawy i kryteria diagnostyczne
zespołu jelita drażliwego? Jaką dietę polecił(a)byś w postaci biegunkowej IBS?
 Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) jest przewlekłym zaburzeniem czynnościowym

jelit. Jedną z głównych przyczyn jest stres.
 Objawia się dyskomfortem lub bólem brzucha związanym z defekacją i zmianą rytmu
wypróżnień, czemu mogą towarzyszyć zaburzenia aktu defekacji.
 Światowa częstość występowania IBS wynosi 11,2%. Częściej występuje u kobiet niż
u mężczyzn.
 Młodsze osoby są bardziej podatne niż osoby powyżej 50 roku życia.
 W celu rozpoznania IBS konieczne jest zastosowanie odpowiednich kryteriów
diagnostycznych -aktualnie obowiązują kryteria rzymskie IV.
ROME IV
Nawracający ból brzucha występujący średnio przez co najmniej 1 dzień w tygodniu przez
ostatnie 3 miesiące, który spełnia co najmniej 2 z 3 kryteriów:
1. związany jest z defekacją,

2. związany jest ze zmianą częstości wypróżnień,
3. związany jest ze zmianą konsystencji stolca.
W postaci biegunkowej IBS stosowana jest dieta low-FODMAP.

Dozwolone produkty:
Owoce: cytrusy, większość jagód, banany, winogrona, melony miodowe, kiwi, ananasy
Środki słodzące: cukier, glukoza, czysty syrop klonowy
Produkty bez laktozy: mleko ryżowe, twarde sery
Produkty skrobiowe: ryż, kukurydza, ziemniaki, owies, komosa ryżowa
Warzywa: dynia, sałata, szpinak, ogórki, papryka, marchew
Unikać:
Fruktoza: jabłka, gruszki, arbuzy, mango, miód, suszone owoce
Poliole: słodkie alkohole, owoce pestkowe (morele, nektarynki, śliwki), awokado
Laktoza: mleko (krowie, kozie, owcze), lody, jogurty
Fruktoza i galaktany: pszenica, żyto, jęczmień, czosnek, cebula, warzywa strączkowe,
kapusta
3.jakie są wskazania do żywienia pozajelitowego i jakie składniki odżywcze muszą znaleźć
się w składzie mieszanek odżywczych stosowanych w tym sposobie leczenia?
Żywienie pozajelitowe polega na podawaniu wszystkich niezbędnych składników
odżywczych bezpośrednio do układu krążenia chorego. Najczęściej prowadzi się go u osób
hospitalizowanych w okresie okołooperacyjnym i gdy żywienie drogą przewodu
pokarmowego jest niemożliwe, niedostateczne lub przeciwwskazane (niedrożność przewodu
pokarmowego, objawy zapalenia otrzewnej, zaburzenia czynności jelit, uporczywe wymioty i
biegunki, przetoki przewodu pokarmowego). W przypadku długotrwałego żywienia
pozajelitowego, np. u chorych z zespołem jelita krótkiego lub z popromiennym
uszkodzeniem jelit, dalsze leczenie może być prowadzone w domu chorego.
Mieszanki do całkowitego żywienia pozajelitowego:
1. Roztwory aminokwasów o stężeniu 5–15%, zazwyczaj mieszaniny zawierające 13–20

aminokwasów, w tym także wszystkie niezbędne. Dostępne są także modyfikowane
roztwory dla chorych z niewydolnością wątroby, nerek oraz immunomodulujące z
dodatkiem argininy i glutaminy.
2. Roztwory glukozy o stężeniach od 10 do 70%, będących głównym źródłem energii.
3. Roztwory emulsji tłuszczowych zwykle w postaci mieszaniny długo- i
średniołańcuchowych trójglicerydów (niezalecane w leczeniu chorych z
hipertriglicerydemią).
 Pierwsze z nich dostarczają niezbędnych kwasów tłuszczowych,
 Drugie są łatwiej wchłaniane i szybciej ulegają metabolizmowi w ustroju.
4. Witaminy, pierwiastki śladowe, woda i elektrolity
Zestaw 5
1. Co jeść, w jakich ilościach, a czego unikać w prewencji chorób na tle miażdżycy?
Choroby sercowo-naczyniowe są klinicznym przejawem miażdżycy. Zaliczamy do nich:

 choroba wieńcowa
 choroba naczyń krwionośnych
 miażdżyca obwodowa
Jednym z modyfikowalnych czynników ryzyka choroby wieńcowej jest OTYŁOŚĆ. Zatem

co nalezy spożywać a czego unikać?
Zalecane:
1. Kwasy tłuszczowe Nasycone (SFA) - zastępujemy NIENASYCONYMI

( Wielonienasyconymi (PUFA) i Jednonienasyconymi (MUFA)
Tłuszcze nasycone w diecie podnoszą stężenie LDL , bedącego przyczyna
powstawania i progresji zmian miażdzycowych w obrębie tętnic. HDL (dobry)
transportuje nadmiar "złego" cholesterolu do wątroby. Odpowiednia dieta pozwala
obiżyć stężenie LDL i podwyższyć stężenie "dobrego" cholesterolu.
-Do kwasów tłuszczowych Jednonienasyconych należą: oliwa z oliwek, olej
rzepakowy, awokado, migdały, orzechy, olej rzepakowy wysokoerukowy
-Do kwasów tłuszczowych wielonienasyconych należą: olej: słonecznikowy,
kukurydziany, sojowy, orzechy włoskie i oliwa, olej z wiesiołka, lniany, rzepakowy,
tłuste ryby
2. Sól 3-6 g soli /dobę
3. .30-45 g błonnika/ dobę, pochodzącego nie tylko z produktów pełnoziarnistych,
ale również z warzyw i owoców.
Produkty pełnoziarniste tj płatki zbożowe/ pełne ziarna zbóż zawierają dużo błonnika
pokarmowego i węglowodanów złożonych, a więc nie tylko pomagają utrzymać
sytość na dłużej, co może pomóc nam hamować odruch podjadania między posiłkami
i kontrolować wagę , ale również pomaga obniżyć poziom złego cholesterolu.
4. ok 200g (2-3 porcje) owoców
5. ok 200g (2-3 porcje warzyw
Owoce i warzywa (spożywane kilkakrotnie w ciągu dnia) mogą pomóc obniżyć LDL.
Mogą pomóc obniżyć LDL. Są bogate w antyoksydanty, które mają korzystne działanie
na układ krążenia. Spożywanie owoców może też ograniczyć spożycie
wysokokalorycznych i tłustych potraw. Pomaga to w redukcji masy ciała.
Źródła STANOLI i STEROLI roślinnych (substancje które budową chemiczną
przypominają cholesterol, posiadają właściwości obniżające stężenie LDL we krwi poprzez
częściowe hamowanie jego wchłaniania w jelitach):
 wszystkie owoce i warzywa
 orzechy i nasiona
 oleje roślinne i oliwy
 płatki zbożowe
 rośliny strączkowe (groch/fasola)
6. Ryby 2 razy w tygodniu, w tym raz ryby tłuste np makrela, łosoś
Są dobre na serce, ponieważ zawierają zdrowe NIENASYCONE kwasy tłuszczowe

OMEGA-3, a posiadają niewiele NASYCONYCH kwasów tłuszczowych.
Dobre kwasy tłuszczowe NIENASYCONE --> pomagają obniżyć poziom trójglicerydów we
krwi. Szczególnie korzystne działanie mają ryby morskie. Tutaj jednak należy pamiętać, że
bardzo ważna jest obróbka termiczna. Smażenie produktów w panierce i w głębokim tłuszczu
obniża ich wartości zdrowotne
7. Orzech
Zawierają JEDNONIENASYCONE kwasy tłuszczowe, pomagają obniżyć LDL,

jednocześnie utrzymując HDL na równym poziomie. Zmniejsza to ryzyko chorób serca.
Jednak należy pamiętać, aby spożywać je z umiarem (garść/ dobę), ponieważ są
wysokokaloryczne.
Odradzane:
1. NASYCONE kwasy tłuszczowe <10% zapotrzebowania energetycznego
Do tłuszczów nasyconych zaliczamy--> tłuste kiełbasy i mięsa, masło, smalec, śmietany,

twarde sery, ciasta i ciasteczka, olej palmowy i kokosowy oraz tłuszcze TRANS podnoszą
stężenie cholesterolu LDL.
Należy je spożywać w umiarkowanej ilości, ponieważ są bogatokaloryczne.
2. NIENASYCONE kwasy tłuszczowe typu TRANS <1% zapotrzebowania

energetycznego
3. Alkohol spożywać w ograniczonych ilościach:
Kobiety --> 10g - 1 kieliszek/ dobę

Mężczyźni --> 20g - 2 kieliszki/ dobę
4. Cukry proste (słodycze, białe pieczywo itp)
Węglowodany to bardzo ważne źródło energii, wyróżnić można jednak lepsze i gorsze
węglowodany:
 Pełnoziarniste (chleby z pełnego ziarna, ciemne makarony czy brązowy ryż) są bogate
w błonnik, sycą na dłużej i pomagają obniżyć poziom LDL.
 Węglowodany proste (pieczywo cukiernicze, słodycze, fast food) przyczyniają się do
skoków glukozy we krwi co powoduje bardzo szybkie uczucie głodu po posiłku,co
może powodować efekt przejadania się oraz powodują wzrost LDL we krwi.
 astąpienie dobrych tłuszczów w diecie cukrami szczególnie prostymi, zawiększa
ryzyko zawalu serca oraz powoduje 3-krotny wzrost ryzyka zgonu z powodu chorób
uk. Krążenia.
5. Żywność wysoko przetworzona (fast food)
2. Jak powinna kształtować się podaż kalorii, makro- i mikroskładników pokarmowych

w wyrównanej marskości wątroby?
W wyrównanej marskości wątroby:
 zapotrzebowanie kaloryczne jest obliczane wg wzoru:
1,3 x spoczynkowy wydatek energetyczny
 zalecana ilość białka w diecie wynosi 1,2-1,5g/kg masy ciała, ok.90-120 g, z tego co
najmniej ½-2/3 pochodzenia zwierzęcego,
 ilość spożywanych węglowodanów powinna wynosić do 40-50% kaloryczności
dobowej, powinny być to węglowodany złożone o niskim IG, cukry proste są
niewskazane mogą prowadzić do stłuszczenia wątroby,
 zapotrzebowanie na tłuszcze wynosi ok. 1g/kg masy ciała, nie ma jednak ograniczeń
w spożywaniu tłuszczów, ale należy ograniczać nasycone kwasy tłuszczowe oraz
eliminować izomery trans,
 w diecie należy również uwzględnić zapotrzebowanie na mikroskładniki:
o Sód ok. 1-3 g
o Potas 1-1,5g / 1000kcal
o Wapń 1-1,5g / dobę
3. Jakie korzyści zdrowotne może przynieść chirurgiczne leczenie otyłości i kto w
Twojej opinii byłby najodpowiedniejszym kandydatem do tej metody leczenia?
Korzyści zdrowotne:
 redukcja masy ciała i ryzyka zgonu
 efekty metaboliczne po SG:
 redukcja nadmiaru masy ciała po SG ( rękawowe wycięcie żołądka) u ponad połowy
leczonych
 wyleczenie z nadciśnienia u ⅔
 poprawa hiperlipidemii
 wyleczenie z cukrzycy u osób w początkowym jej stanie
 obniżenie hemoglobiny glikowanej 2,5-2,9%
 wpływ na glikemię-> po RYGB poziom glukozy się obniża, rzadko przekracza 8
mmoli czyli 144 mg/dl
 efekty hormonalne:
 operacja bariatryczna poprawia wydzielanie GLP-1, który jest hormonem sytości
(produkowanym przez komórki L w jelicie krętym)
 GIP (glukozozależny peptyd insulinotropowy) po operacji wydzielanie GIP-u wyraźnie
wzrasta
 wydzielanie insuliny-> niższe bazowe wydzielanie insuliny, mamy przywróconą
pierwszą fazę wydzielania insuliny w odpowiedzi na posiłek 20 minut od jego
spożycia a następnie obniżenie stężenia insuliny; przed zabiegiem nie było pierwszej
fazy ale wydłużona i podwyższona była druga faza wydzielania insuliny
 wydzielanie glukagonu-> niższe wydzielanie glukagonu
 efekty metaboliczne po AGB-> najmniej skuteczna metoda
 zmniejsza częstość nowotworów u kobiet-> ogółem ryzyko nowotworów złośliwych i
zgonów się zmniejsza; ryzyko powstania nowotworów też się zmniejsza bardziej jest
to widoczne u kobiet ale u mężczyzn też się zmniejsza
 zmniejsza zapadalność na cukrzycę de novo-> najlepiej wypada bajpas żołądkowo-
jelitowy
 poprawia kontrolę metaboliczną cukrzycy
 zmniejsza ryzyko powikłań cukrzycy-> po 20 latach o 32% niższe w stosunku do
grupy kontrolnej
 zwiększa częstość remisji cukrzycy-> im krócej cukrzyca trwała przed operacją tym
większa szansa jej ustąpienia i braku konieczności stosowania leków
przeciwcukrzycowych w grupie leczonej operacyjnie
 zmienia się indeks masy ciała
 zmienia preferencje dietetyczne zmienia się aktywacja układu nagrody na widok
tłustego i nie tłustego jedzenia; u osób po operacji bariatrycznej zwiększa się
aktywacja mózgu na widok jedzenia niskokalorycznego układu nagrody
Kandydat do tej metody leczenia:
 Wiek 18-65 lat (starsi ze wskazań indywidualnych)
 Otyłość III stopnia (BMI ≥ 40 kg/m2)
 Wskaźnik masy ciała (BMI) w przedziale 35-39,9 kg/m2 u chorych, u których
chirurgicznie indukowana redukcja masy ciała może przynieść potencjalną poprawę
w zakresie chorób wywołanych otyłością
 Ponowny przyrost masy ciała po jej znacznym ubytku w wyniku leczenia
zachowawczego
 Zostały wypróbowane oraz zastosowane przez co najmniej 6 miesięcy wszystkie
niechirurgiczne metody leczenia otyłości, ale zawiodły w osiągnięciu lub utrzymaniu
klinicznie korzystnej utraty masy ciała;
 Nie ma przeciwwskazań ogólnych do znieczulenia i zabiegu chirurgicznego;
 Pacjent ma świadomość konieczności zaangażowania się i rozumie potrzebę
długotrwałej kontynuacji leczenia.
 Otyłość II stopnia (BMI 35,0-39,9 kg/m2) oraz…
 1)cukrzyca typu 2
 2)nadciśnienie tętnicze
 3)inne choroby układu sercowo-naczyniowego
 4)zespół bezdechu sennego lub zespół hipowentylacji spowodowany otyłością
 5)choroby stawów wymagające leczenia operacyjnego
 6)niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby lub niealkoholowe stłuszczenie
wątroby
 7)hiperlipidemia
 8)bezpłodność żeńska, w tym związana z zespołem policystycznych jajników
 9)istotne wskazania społeczne lub psychologiczne ( po konsultacji psychologicznej
lub psychiatrycznej)
 10)sytuacje, w których otyłość jest powodem dyskwalifikacji od istotnego leczenia
zabiegowego (np. operacji ortopedycznych, neurochirurgicznych, operacji przepuklin,
przeszczepienia narządu).-> im większe BMI tym większe ryzyko zgonu w czasie lub
po zabiegu kardiochirurgicznym
Zestaw 6
1. Co to jest wymiennik węglowodanowy, indeks glikemiczny i ładunek glikemiczny, i
do czego są one potrzebne osobie z cukrzycą?
 Wymienniki węglowodanowe służą do obliczenia ilości węglowodanów, jaka znajduje
się w zaplanowanym posiłku.
 1 wymiennik węglowodanowy to porcja produktu (w gramach), która zawiera 10g
węglowodanów przyswajalnych.
 Węglowodany przyswajalne to np. skrobia (ziarna zbóż, ziemniaki, kukurydza, groch,
fasola etc.), cukier buraczany (sacharoza), cukier mleczny (laktoza)
 Węglowodany nieprzyswajalne to włókno pokarmowe (błonnik)
INDEKS GLIKEMICZNY
 Na podstawie badań naukowych stwierdzono, że ta sama ilość węglowodanów
spożyta w postaci różnych produktów może wywołać różny wzrost stężenia glukozy
we krwi.
 Dla produktów spożywczych opracowano tzw. indeks glikemiczny, który określa
szybkość wzrostu stężenia glukozy we krwi.
 Indeks glikemiczny dla glukozy równa się 100%.
 W porównaniu do glukozy ustalono indeks glikemiczny dla innych produktów.
 Odpowiedni dobór produktów ma wpływ na poposiłkowy przyrost glikemii
ŁADUNEK GLIKEMICZNY
 Obrazuje nie tylko profil węglowodanów, ale także ich ilość w spożywanej porcji, czyli
indeks glikemiczny odniesiony do spożywanej porcji danego produktu spożywczego
 ŁG= IG x zawartość węglowodanów w porcji (g)/10
 Niski ładunek glikemiczny mają produkty, które dostarczają standardową (50g) ilość
węglowodanów w bardzo dużej porcji produktu, a w porcji zjadanej zwyczajowo jest
ich niewiele
2. Wymień czynniki patogenetyczne, objawy i najczęściej spotykane niedobory

żywieniowe w chorobie Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącym zapaleniu jelita
grubego? (Czym się różni choroba Leśniowskiego-Crohna od wrzodziejącego
zapalenia jelita grubego i do jakich niedoborów żywieniowych mogą prowadzić?)
Patogeneza IBD (nieswoistych zapaleń jelit):

 czynniki infekcyjne, wirusy, bakterie, grzyby
 układ odpornościowy: deregulacja, procesy autoimmunologiczne
 czynniki emocjonalne: stres
 czynniki żywieniowe: cukier, białka
 czynniki genetyczne
Przyczyny:
CD (choroba Crohna) UC (wrzodziejące zapalenie j. grubego)
Wśród mechanizmów powstawania W UC obserwuje się aktywność układu

wumimenia się3 główne czynniki: immunologicznego z naciekiem błony
- osobnicza podatność (genetyczne) śluzowej pp. przez liczne komórki
-mikroflora jelitowa odpowiedzi immunologicznej, ale antygen
-odpowiedź immunologiczna błony wyzwalający te zjawiska pozostaje nieznany.
śluzowej Czynnikami wywołującymi nieprawidłową
Choroba rozwija się, gdy u podatnych odpowiedź immunologiczną moga być
osób wystąpi upośledzenie mechanizmów antygeny pokarmowe i zwykle niepatogenne
odpowiedzi immunologicznej na drobnoustroje
drobnoustroje wewnętrzne
Objawy:
CD UC
Ogólne nieswoiste objawy: Dominującym objawem jest biegunka,

-bóle brzucha często krwista.
-osłabienie Stolec może być oddawany często, ale o
-spadek masy ciała: może być małej objętości, co jest wynikiem zmian
spowodowany niedostatecznym zapalnych w odbytnicy
odżywieniem lub zespołem złego Często obserwuje się również:
wchłaniania -ból brzucha (zwykle w dolnym lewym
Ogólnoustrojowe wskaniki stanu kwadrancie brzucha lub odbytnicy)
zapalnego -gorączkę
-stany podgorączkowe i gorączka -osłabienie
-przyspieszone OB -zmniejszenie masy ciała
-zwiększone stężenie CRP
-leukocytoza, trombocytoza
-hipoproteinemia
Niedobory żywieniowe:
CD UC
- niedobór cynku -niedobór żelaza

-niedobór magnezu -niedobór magnezu
-niedobór kwasu foliowego -niedobór cynku
-niedobór wapnia -(niedowaga, nietolerancja laktozy,
-(niedowaga, nietolerancja laktozy, anemia)
obniżenie poziomu białka we krwi,
anemia, osteopatia)
3. Jaki wpływ na ludzkie zdrowie ma kawa i herbata? Jakie są zagrożenia i korzyści

związane z ich spożywaniem?
 Kawa
 Badania obserwacyjna wskazują na redukcję ryzyka powstania cukrzycy u osób
pijących regularnie kawę.
• Efekt ten jest zależny od ilości wypijanych filiżanek kawy.
• U osób pijących 2 filiżanki dziennie redukcja ryzyka wynosi kilkanaście
procent
• U osób pijących 3-4 i więcej filiżanek ryzyko cukrzycy jest zredukowane o 21-
42%
 Nowotwory:
• Dla większości lokalizacji nowotworów złośliwych efekt korzystny lub
neutralny.
• Zwiększone ryzyko wykazano dla raka pęcherza moczowego (ale tylko u
mężczyzn), są też dane wskazujące na zwiększone ryzyko raka żołądka, ale
nie znajdują one potwierdzenia we wszystkich badaniach
• Ryzyko nowotworów związane z używaniem kawy jest modyfikowane przez
palenie papierosów i picie alkoholu
 Choroby układu krążenia:
• Choroby sercowo-naczyniowe
• Choroba niedokrwienna serca – efekt ochronny (pomimo negatywnego
wpływu na cholesterol) • Udar mózgu – efekt ochronny, nieco słabiej
wyrażony niż w przypadku choroby wieńcowej
• Nadciśnienie. -Dane z literatury wskazują na istnienie związku między
spożyciem kawy a nadciśnieniem (związany z pobudzeniem układu
współczulnego i wyrzutem adrenaliny), ale taki efekt obserwuje się u osób
niepijących kawy, natomiast nie występuje on u osób nawykowo pijących
kawę
• Zaburzenia rytmu serca -Zarówno w przypadku nadkomorowych, jak i
komorowych zaburzeń rytmu nie stwierdzono szkodliwego efektu picia kawy
• Niewydolność serca -Ilość prac badających taki związek jest mała, ale
wskazują one na neutralny efekt picia kawy
 Choroby metaboliczne
• Cukrzyca -Kawa zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 oraz poprawia
kontrolę metaboliczną cukrzycy typu 2
• Zespół metaboliczny- Kawa zmniejsza insulinooporność, poprawia tolerancję
glukozy, zmienia wchłanianie glukozy z jelit, zmniejsza systemowy stan
zapalny, zmniejsza podaż energii poprzez wpływ na ośrodek sytości,
zwiększa wydatek energii i w tych mechanizmach zmniejsza ryzyko zespołu
metabolicznego
• Otyłość -Konsumpcja kawy zmniejsza ryzyko otyłości w mechanizmach
opisanych powyżej
 Choroby neurologiczne
• Choroby neurodegeneracyjne i zapalne - Kawa korzystnie wpływa na
przebieg choroby Parkinsona; Zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby
Alzheimera, poprawia funkcje poznawcze w tej chorobie, jak również w
naczyniopochodnym uszkodzeniu mózgu
 Działa korzystnie i spowalnia progresję stwardnienia rozsianego
• Sen
 Kofeina zaburza jakość snu. Ilość kawy spożywana przez społeczeństwo jest
wystarczająca, aby wywołać taki efekt. Wielkość wpływu kawy na jakość snu jest
modulowana przez indywidualne różnice związane z wiekiem, płcią, masą ciała,
predyspozycjami genetycznymi i prawdopodobnie jeszcze innymi czynnikami
osobniczymi.
 Choroby układu pokarmowego
• Żołądek i jelita
 Kawa wiązana jest z różnymi dolegliwościami ze strony żołądka (refluks, choroba
wrzodowa, dyspepsja), jednak dowody na to negatywne działanie są słabe, oparte
głównie na analizach jednoczynnikowych i korelacja jest nieprzekonywująca.
 Kawa może działać korzystnie w obrębie jelit wpływając na skład i fermentację
korzystnej flory jelitowej
• Wątroba
 Kawa działa ochronnie w uszkodzeniu wątroby indukowanym alkoholem (zapalenie,
włóknienie, marskość).
 Działa korzystnie w niealkoholowym stłuszczeniu wątroby.
 Działa korzystnie/neutralnie w przypadku kamicy żółciowej.
 Duże ilości (5-6 filiżanek dziennie) mocnej kawy mogą działać niekorzystnie na
integralność hepatocytów.
• Inne skutki zdrowotne
 Osteoporoza (dotyczyła głównie osób szczupłych, bez wpływu u osób z
nadwagą/otyłością oraz kobiet, a nie mężczyzn)
 Dowody dotyczące innych skutków zdrowotnych (zaburzenia hormonalne, niedobory
mikroelementów i witamin, zaburzenia płodności itp.) są jednostkowe i wymagają
dalszych obserwacji.
 Korzyści z picia kawy zdecydowanie przeważają nad jej negatywnymi skutkami.
 Należy jednak pamiętać, że przytoczone dowody pochodzą z badań obserwacyjnych,
co więcej rzadko badano interakcje z innymi czynnikami, stąd wnioski te wymagają
potwierdzenia w prospektywnych, randomizowanych badaniach klinicznych, aby
mogły być uznane za w pełni wiarygodne.
 Herbata
 Zielona herbata zmniejsza o 32% ryzyko jakiejkolwiek choroby wątroby, w tym:
• Raka wątrobowokomórkowego RR=0.74, 95% CI=0.56-0.97, P=0.027
• Stłuszczenia wątroby RR=0.65, 95% CI=0.44-0.98, P=0.039
• Zapalenia wątroby RR=0.57, 95% CI=0.45-0.73, P=0.000
• Marskości wątroby RR=0.56, 95% CI=0.31-1.01, P=0.053
• Innych przewlekłych chorób wątroby RR=0.56, 95% CI=0.31-1.01, P=0.053
· Zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (zielona i czarna)
· Zmniejsza ryzyko chorób neurodegeneracyjnych (ch. Alzheimera, ch.
Parkinsona, ch. Huntingtona) (zielona i czarna)
· Osłabia działanie toksyn zwierzęcych (proteaz, hialuronidaz, oksydaz
itd.)
· Korzyści z picia herbaty, podobnie jak w przypadku kawy,
zdecydowanie przeważają nad jej negatywnymi skutkami.
· Herbata, zarówno zielona, jak też czarna wykazuje działanie
zmniejszające ryzyko:
• nowotworów, • chorób sercowo-naczyniowych, • chorób wątroby, • zespołu
metabolicznego. • Osłabia też skutki działania toksyn zarówno naturalnych,
jak i chemicznych
Zestaw 7
1. Czy dieta w nadciśnieniu i niewydolności serca to tylko unikanie soli? Co jeszcze
należy zmienić w sposobie żywienia u takich osób?
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
Zalecana żywność powinna być przede wszystkim bogata w magnez, potas i wapń.
W sposobie żywienia u osób z nadciśnieniem należy wprowadzić produkty będące źródłem
magnezu, potasu i wapnia.
W diecie powinny się znaleźć takie produkty jak orzechy – będące źródłem nie tylko
magnezu, ale i cennego błonnika jak i kwasów nienasyconych; warzywa strączkowe
bulwiaste – KTÓRE OBNIŻAJĄ CIŚNIENIE TĘTNICZE I DAJĄ KORZYŚCI
KARDIOLOGICZNE; suszone owoce zawierające dużą ilość magnezu, potasu w mniejszych
ilościach wapnia (słabo przyswajalny)
1. Zaleca się spożywanie przynajmniej jednej porcji warzyw strączkowych dziennie

(nasion), takich jak soczewica, groch, groszek lub ziemniaki czy słonecznik
bulwiasty, które również zaliczają się do bulw,
2. Co najmniej raz dziennie zjeść garść suszonych owoców
Wprowadzić do diety świeże owoce – KTÓRE WYRAŹNE OBNIŻAJĄ CIŚNIENIE
TĘTNICZE i warzywa
Źródła wapnia
Produkty mleczne są doskonałym źródłem wapnia.
 Spożywać co najmniej jeden produkt mleczny do posiłku, wybierając spośród
jogurtów naturalnych, białych serków, mleka – w zależności od tolerancji trawiennej
– pełnotłustego lub półtłustego.
 Twarde sery powinny zostać całkowicie wykluczone lub spożywane jedynie
sporadycznie ze względu na wysoką zawartość tłuszczu oraz soli
 Pić wody gazowane, o wysokiej zawartości przyswajalnego wapnia i ograniczonej
ilości soli, bogate w magnez
WYBIERAĆ NABIAŁ PEŁNOTŁUSTY!

NIEWYDOLNOŚĆ SERCA
 restrykcje spożycia płynów do poniżej 1,5-2l/dobe u osób z ciężką niewydolnością
serca.
 korzystne diety śródziemnomorska i DASH: zmniejszenie spożycia SFA na rzecz
PUFA i MUFA (oleje, ryby, owoce morza), zwiększone spożycie warzyw, owoców,
roślin strączkowych i produktów pełnoziarnistych
2.Jaką dietę należy stosować w czasie zaostrzeń nieswoistych zapaleń jelit, a jak żywić
pacjentów w okresie remisji?
Co mogą jeść, co powinny suplementować, a czego powinny unikać osoby z nieswoistymi
chorobami zapalnymi jelit?
Leczenie żywieniowe CD
 Nie wykazano skuteczności probiotyków, prebiotyków, symbiotyków; diety
ubogowęglowodanowej; diety bogatej w nienasycone kw. Tłuszczowe n-6; glutaminy
 W stanach zaostrzenia należy unikać potraw bogatoresztkowych (razowy chleb,
strączki,…)
 W przypadku zwężeń jelita dieta powinna być ubogoresztkowa, z wyłączeniem
jabłek, cytrusów, sałaty, szpinaku, buraków
Leczenie żywieniowe w podtrzymaniu remisji CD
 Ograniczenie tłuszczów zwierzęcych
Uniknie produktów bogatych w nierozpuszczalny błonnik
 Unikanie pretworzonej, tłustej żywności
 Wprowadzenie suplementacji wit. D
 Nabiał- pomaga zapewnić właściwą podaż wapnia
 Dieta powinna być dietą zdrowego człowieka
Leczenie żywieniowe UC
 W fazie ataków zapalnych
 Ostry atak: dieta ubogoresztkowa
 Umiarkowany atak: dieta ubogobłonnikowa
 W stadium remisji:
 Produkty bogate w kw. tłuszczowe Omega-3 (co najmniej 3x/ tyg)- sardynki, łosoś,
makrela, halibut…
 Produkty bogate w wapń i wit. K (3x dziennie prod. Mleczne, wody mineralne bogate
w wapń),( kapusta, brokuł, szpinak (K))
 Ograniczone spożycie mięs zwłaszcza czerwonych i przetworzonych (rzadziej niż
2x/tyg)
 Unikanie margaryn; ochronne działanie oliwy z oliwek
 Nieuzasadnione jest unikanie nabiału/ laktozy
3. W jaki sposób chirurgia bariatryczna wpływa na masę ciała i metabolizm? (Dlaczego

leczenie dietetyczne otyłości jest trudne i co zmienia chirurgia bariatryczna)
-utrzymująca redukcja masy ciała i masy tłuszczowej po zabiegach bariatrycznych
-zmniejsza śmiertelność
-zmniejsza częstość nowotworów u kobiet
-zmniejsza śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych
-zmniejsza zapadalność na cukrzyce de Novo
-zmienia preferencje żywieniowe
-pozytywny wpływ na florę jelitowa
-zwiększa wydatek energii, sytość
-zmniejsza łaknienie głód
-jedzenie przestaje być postrzegane jako “nagroda”
-hamuje stresowe objadanie się
-zmniejsza wydzielanie greliny
-zwiększa wydzielanie: GLP-1, PYY, oksyntomoduliny,
-aktywacja FXR- receptora kw żółciowego, który wydziela enzym ograniczajacy
szybkość syntezy kw żółciowych z cholesterolu
-zwiększa wydzielanie SCFA
-zwiększenie wydzielania insuliny, wrażliwości na insulinę
-zwiększenie częstości posiłków, zmniejszenie ich rozmiaru, zmniejszenie tempa jedzenia
-zmniejszenie cholesterolu LDL, zwiększenie HDL
Może być zastosowane u osób z duża otyłością u których dietetyczczne leczenie otyłości i lub
farmakologiczne kończy się niepowodzeniem.
Zestaw 8
1. Czy dieta wegetariańska/wegańska może być stosowana w prewencji i leczeniu
cukrzycy typu 2 oraz chorób sercowo-naczyniowych? Jakie są korzyści i zagrożenia
związane z jej stosowaniem?
Dieta ta może być stosowana w prewencji i leczeniu cukrzycy i chorób sercowo-
naczyniowych, wybór zależy od indywidualnych preferencji chorego.
Korzyści:
 umożliwia redukcję masy ciała- jest to podstawowy cel cukrzycy typu 2 i osób z
chorobami sercowo- naczyniowymi
 u wegetarian stwierdza się niższy poziom glukozy i insuliny we krwi na czczo i
wyższą wrażliwość na insulinę
 duża zawartość błonnika- który obniża poziom glukozy(wpływa na glikemie)
 wiele źródeł skrobi opornej(fasola, niedojrzały banan, otręby pszenne), czyli
węglowodanów, które się nie wchłaniają
 brak cholesterolu wynikający z braku spożywania mięsa- uniemożliwienie
przekroczenia dziennej zalecanej dawki cholesterolu
 brak mięsa czerwonego, które przyczynia się do podniesienia ciśnienia krwi
 dieta ta oparta jest głownie na warzywach i owocach, które wpływają na obniżenie
ciśnienia
 duży udział warzyw strączkowych, orzechów, które zawierają tłuszcze nienasycone,
Mg, wit. B6 i błonnik, co wpływa na obniżenie ciśnienia
 dieta wegetariańska obniża ryzyko otyłości, nadciśnienia tętniczego i zespołu
metabolicznego, czyli wszystkich czynników chorób serca
Wady:
 brak białka zwierzęcego u wegan, a dieta bogatobiałkowa obniża insulinemie
 duża ilość cukru prostego z owoców, który podnosi poziom glukozy
 mała dostępność naturalnych składników mineralnych Fe i Ca- prowadzi do
niedokrwistości i chorób serca
2. Jakie objawy kliniczne mogą wskazywać na alergię, a jakie na nietolerancję
pokarmową? Jak należy te choroby diagnozować i leczyć?
Alergie pokarmowe to zespół powtarzalnych objawów występujących u podatnych na nią
ludzi po spożyciu pokarmu, który u zdrowych ludzi nie wywołuje dolegliwości. Za
wystąpienie reakcji alergicznej odpowiedzialne są przeciwciała IgE skierowane przeciwko
określonemu składnikowi (aktywacja układu immunologicznego)
Objawy:
Ze strony przewodu pokarmowego
1. Nudności
2. Ból brzucha
3. Biegunka
4. Wymioty
5. Atopowe zapalnie skóry, wysypki etc
Charakterystyczne jest ustąpienie objawów po wykluczeniu danego produktu z diety i nawrót
po wprowadzeniu
U dzieci często występuje zakażeniu dróg oddechowych
Nietolerancja – spowodowana mechanizmami niealergizującymi brak aktywacji układu

immunologicznego). Jest to zaburzenie przemiany określonego składnika pokarmu, zwykle
brakiem enzymu (czyli substancji powodującej jego dalszą przemianę w organizmie)
Np.
Nietolerancja laktozy- powodowana niedostatecznym trawieniem laktozy, dwucukru

obecnego w niektórych pokarmach mlecznych, wskutek zbyt małej aktywności laktazy.
Niedobór laktazy, enzymu odpowiedzialnego za trawienie laktozy, prowadzi do
występowania biegunki, nadmiernego wytwarzania gazów jelitowych, wzdęć i skurczowych
bólów brzucha.
Diagnoza alergii- wywiad, badanie prowokacyjne (rodzaj pokarmu, po jakim czasie, jaka
substancja)
 Dieta eliminującą
 Oznaczenie swoistych IgE
Leczenie: uniknie alergizującego pokarmu, dietę można wspomagać leczeniem
farmakologicznym
3. Jakie są skutki metaboliczne krótkotrwałego i długotrwałego głodzenia?
Głodzenie krótkotrwałe <72godzin

Następuje utlenianie glukozy, nasilanie glikogenolizy, uruchomienie lipolizy, ketogenezy w
wątrobie i katabolizm białek netto wzrasta.
W głodzeniu krótkotrwałym nie następuje podwyższenie wydatków energetycznego i
obniżenie PPM.
Głodzenie długotrwałe >72godzin
Zapasy glikogenu zostają wyczerpane, następuje spadek utleniania glukozy.
Nasilenie lipolizy i ketogenezy w wątrobie
Następuje obniżenie glikemii. Maleje także stężenie insuliny, rośnie poziom glukagonu, co
powoduje nasilenie glukoneogenezy w wątrobie (z substratów białkowych)
Organizmu przestraja się w kierunku czerpania energii z przemian katabolicznych -

przetwarzania i zużywania zgromadzonych zapasów
Tłuszcz staje się głównym materiałem energetycznym i pokrywa ok. 85% zapotrzebowania
kalorycznego organizmu. Wątroba metabolizuje kwasy tłuszczowe do związków ketonowych
i w tej formie trafiają one do krwi
Mięśnie zupełnie przestają zużywać glukozę, korzystają z kwasów tłuszczowych, ketonów
pochodzących z wątroby oraz łańcuchów węglowych aminokwasów z rozpadu białka
tkankowego, co stanowi pozostałe 15% zapotrzebowania energetycznego organizmu
Mózg adaptuje się do czerpania energii z rozpadu związków ketonowych
Nasilona ketogeneza w przypadku przedłużającej się głodówki prowadzi do kwasicy
metabolicznej będącej stanem zagrożenia życia
Wskutek głodzenia Następuje także obniżenie podstawowej przemiany materii, maleje
termogeneza posiłkowa, czyli bezdrżeniowa a nasila się termogeneza drżeniowa.
Pierwotne konsekwencje niedoborów pokarmowych:

 spadek masy ciała
 postępujące osłabienie siły mięśniowej
 obniżenie aktywności życiowej
 osłabienie odporności
 postępujące niekorzystne zmiany czynnościowe w narządach
Wraz z pogłębiającym się niedożywieniem stopniowo dochodzi do nasilenia ukrwienia
tkanek, co wymusza zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze, a przy ich braku –
dochodzi w narządach do jawnych zmian makroskopowych o różnym nasileniu.
Wtórne konsekwencje niedożywienia:
 wysoka podatność na infekcje
 bardzo trudne gojenie się ran
 podatność na choroby, które w skrajnych stanach kończą się śmiercią
Zestaw 9
1. Przedstaw niehomeostatyczne (hedonistyczne) mechanizmy regulacji łaknienia i
ich rolę w rozwoju otyłości.
Jednak w dzisiejszym otyłościogennym środowisku rozpoczęcie jedzenia rzadko
warunkowane jest tylko deficytem energii lub potrzebą taką jak np. obniżający się
poziom glukozy, ale także czynnikami emocjonalnymi i psychospołeczne, takimi jak
 Dostępność́, koszt, widok, zapach i smak pokarmu
 Nawyki żywieniowe
 Porę̨ dnia
 Specyficzne sytuacje społeczne
 Stres
Czyli czynniki niepołączone z potrzebami energetycznymi organizmu, które są w
związku z tym mechanizmami nie-homeostatycznymi
Otyłość może być spowodowana przez nadmierną stymulację procesów hedonistycznych
prowadzących do przejadania się w tym mechanizmie lub upośledzenia procesów
metabolicznych prowadzących do braku kompensacji po nadmiernym spożyciu.
Oba te procesy mogą podlegać interakcji z genetycznymi i epigenetycznymi czynnikami
predysponującymi.
Stan otyłości może również prowadzić do wtórnego upośledzenia zarówno procesów
hedonistycznych, jak i metabolicznych, co wiedzie do wytworzenia się błędnego koła i
dalszego rozwoju otyłości oraz powodowania zaburzeń metabolicznych u potomstwa.
Podsumowanie
Sygnały homeostatyczne są w naszym mózgu integrowane z bodźcami hedonistycznymi i
wpływają na nasze zachowania żywieniowe.
 Gdyby odżywianie było kontrolowane wyłącznie przez mechanizmy homeostatyczne,
większość z nas miałaby masę ciała bliską idealnej, a jedzenie rozważalibyśmy jako
konieczność podobną jak oddychanie
 Jednakże mechanizmy homeostatyczne mogą być „zagłuszone” przez sygnały
hedonistyczne związane z przyjemnością wyzwalaną przez spożywanie pokarmu, co
może prowadzić do powstania „uzależnienia od jedzenia” i skutkować nadmiernym
spożyciem kalorii będącym przyczyną rozwoju otyłości.
2. Co to jest biegunka, jakie są przyczyny ostrej biegunki i czy w jej leczeniu niezbędna
jest dieta lekkostrawna? A jeśli tak, to w jakiej sytuacji?
Zwiększona częstotliwość wypróżnień (według WHO ≥3/24h) lub zwiększonej ilości stolca
(≥200g/24h), wraz ze zmianą konsystencji na płynną bądź półpłynną.
Zakres prawidłowej częstości wypróżnień jest dość szeroki i dla 99% populacji społeczeństw
krajów rozwiniętych waha się od jednego na trzy dni do trzech stolców dziennie.
Przyczyny ostrej biegunki:
· wirusy przenoszone drogą kropelkową lub skażające spożywane produkty bądź wodę
(rotawirusy szczególnie z grupy A, adenowirusy i inne) – są one najczęstszą
przyczyną ostrych biegunek
· zakażenia bakteryjne (Salmonella spp., niektóre szczepy enteropatogenne lub
enterokrwotoczne Echerichia coli, Yersinia enterocolitica, Clostridium difficile i inne)
· egzotoksyny bakteryjne (wytwarzane przez Staphylococcus aureus, Clostridium
perfringens, Bacillus cereus) przeniesionych do przewodu pokarmowego ze
spożytymi produktami
· pierwotniaki (Giardia lamblia, Criptosporidium parvum)
· zakażenia grzybicze (u osób z upośledzoną odpornością np. w
przebiegu AIDS, u osób po chemioterapii lub leczonych immunosupresyjnie)
W leczeniu nie jest niezbędna dieta lekkostrawna jedynie w przewlekłych biegunkach
powinno się zanalizować dietę i wykluczyć produkty które mogą być przyczyną tego
schorzenia.
3. W jaki sposób choroba nowotworowa wpływa na stan odżywienia?
Wiele osób chorujących na nowotwory ma problemy z jedzeniem. Mają obniżone łaknienie

lub trudności ze spożywaniem posiłków, wskutek czego tracą na wadze i słabną. Częściowo
jest to skutkiem samej choroby, a czasami efektem ubocznym chemio- i/lub radioterapii.
Nowotwór powoduje w organizmie powstanie stanu zapalnego. Namnażające się komórki
nowotworowe wydzielają cytokiny, które mogą naśladować działanie substancji hamujących
łaknienie i zwiększać zużycie energii przez organizm.
Nowotwór wydziela czynniki powodujące rozpad białek (proteolizę) i tkanki tłuszczowej
(lipolizę). Rozrost komórek nowotworowych w narządach uczestniczących w procesach
trawienia i wchłaniania powoduje zaburzenia w ich pracy. Jest to przyczyną nudności,
wymiotów, wzdęć i biegunek po spożyciu określonych produktów, co powoduje niechęć do
jedzenia i utratę apetytu, a w efekcie prowadzi do spożywania zbyt małej ilości posiłków.
Również umiejscowienie nowotworu może utrudniać pacjentowi spożywanie posiłków np.
jeżeli guz znajduje się w przełyku, może powodować trudności z połykaniem, guz żołądka
może powodować ograniczenie jego pojemności etc.
Zaburzenia odżywiania dzieli się zazwyczaj na dwie grupy:

1. nie metaboliczne - związane z leczeniem:
 chemioterapia,
 radioterapia,
 leczenie chirurgiczne
2. metaboliczne
 jadłowstręt (dotyczy ok. 50% pacjentów onkologicznych, w schyłkowym okresie
choroby może sięgać nawet 80% chorych).
 Ma on związek zarówno z zaburzeniami metabolizmu, jak i z substancjami
produkowanymi przez nowotwór, bądź sam organizm chorego na skutek obecności
guza.
Niedożywienie u pacjentów z chorobą nowotworową szybko może doprowadzić do anoreksji
i kacheksji nowotworowej.
Zestaw 10
1. Czy w zespole metabolicznym powinniśmy zmniejszyć ilość tłuszczów,
węglowodanów, czy może białek? Uzasadnij.
W zespole metabolicznym powinno się zwiększyć ilość tłuszczu i białka w diecie a
zdecydowanie zmniejszyć ilość węglowodanów do 40 – 45% kaloryczności dobowej.
Podwyższają one ciśnienie tętnicze, poziom cukru we krwi, wzrasta poziom triglicerydów
które są z nich syntezowane a także rozwija się otyłość trzewna. Należy unikać zwłaszcza
tych łatwo przyswajalnych o wysokim indeksie glikemicznym powodujących duży wyrzut
insuliny z trzustki i przyczyniające się do zwiększenia lipogenezy w wątrobie i odkładania
energii w formie tłuszczu, w dużej mierze trzewnego.
Jednak, jeśli chodzi o tłuszcz to powinny być to nienasycone kwasy tłuszczowe które
obniżają poziom cholesterolu LDL a podwyższają HDL. Tłuszcze nasycone powinny
stanowić jedynie mały procent i pochodzić z pełnotłustego nabiału, który ma właściwości
przeciwzapalne. Niezwykle ważne są również kwasy Omega 3 występujące w rybach czy
orzechach. Białko również może być zwiększone, ponieważ może obniżać ciśnienie tętnicze
szczególnie jeśli jego źródło to nabiał, który obfity jest również w wapń, który obniża ryzyko
chorób sercowo – naczyniowych.
2. Skąd się bierze, jak często występuje oraz jakie są objawy i kryteria diagnostyczne
zespołu jelita drażliwego? Jaką dietę polecił(a)byś w postaci biegunkowej IBS?
Objawia się dyskomfortem lub bólem brzucha związanym z defekacją i zmianą rytmu
wypróżnień, czemu mogą towarzyszyć zaburzenia aktu defekacji.
Światowa częstość występowania IBS wynosi 11,2%. Częściej występuje u kobiet niż u
mężczyzn.
Młodsze osoby są bardziej podatne niż osoby powyżej 50 roku życia
W celu rozpoznania IBS konieczne jest zastosowanie odpowiednich kryteriów
diagnostycznych -aktualnie obowiązują kryteria rzymskie IV.
ROME IV
Nawracający ból brzucha występujący średnio przez co najmniej 1 dzień w tygodniu przez
ostatnie 3 miesiące, który spełnia co najmniej 2 z 3 kryteriów:
1) związany jest z defekacją,
2) związany jest ze zmianą częstości wypróżnień,
3) związany jest ze zmianą konsystencji stolca.
W postaci biegunkowej IBS stosowana jest dieta low-FODMAP.

Dozwolone produkty:
Owoce: cytrusy, większość jagód, banany, winogrona, melony miodowe, kiwi, ananasy
Środki słodzące: cukier, glukoza, czysty syrop klonowy
Produkty bez laktozy: mleko ryżowe, twarde sery
Produkty skrobiowe: ryż, kukurydza, ziemniaki, owies, komosa ryżowa
Warzywa: dynia, sałata, szpinak, ogórki, papryka, marchew
Unikać:
Fruktoza: jabłka, gruszki, arbuzy, mango, miód, suszone owoce
Poliole: słodkie alkohole, owoce pestkowe (morele, nektarynki, śliwki), awokado
Laktoza: mleko (krowie, kozie, owcze), lody, jogurty
Fruktoza i galaktany: pszenica, żyto, jęczmień, czosnek, cebula, warzywa strączkowe,
kapusta
3. U jakich pacjentów możemy i powinniśmy zastosować doustne suplementy

pokarmowe i jaki jest cel takiego leczenia?
Suplementy pokarmowe są stosowane:
U pacjentów bez zaburzeń połykania wymagających zwiększenia podaży energetycznej
 Ch. nowotworowa (poza nowotworami głowy i szyi / górnego odcinka przewodu
pokarmowego) Radio-, chemioterapia
 Okres rekonwalescencji
 Podeszły wiek
 Mukowiscydoza
 Ch. Crohna (<600 kcal/dobę)
 Dializoterapia
 AIDS
 Hospitalizacja -Ok. 40% pacjentów przy przyjęciu cechy niedożywienia
Często pogorszenie stanu odżywienia w trakcie hospitalizacji (do 75% pacjentów)
 Niedożywienie w okresie okołooperacyjnym- Istotny czynnik ryzyka powikłań po
zabiegach operacyjnych
 Duże ryzyko żywieniowe
 DSP 10-14 dni przed zabiegiem operacyjnym nawet jeśli opóźni to zabieg operacyjny
Żywienie okołooperacyjne
Wprowadzamy Żywienie immunomodulujące
Glutamina, arginina, kwasy tłuszczowe omega-3, nukleotydy
 Pacjenci z rakiem głowy, szyi, górnego odc. p. pok.
 Niezależnie od stanu odżywienia
 Początek 5-7 dni przed zabiegiem oraz gdy podaż dojelitowa nie pokrywa >60%
zapotrzebowania białkowo-energetycznego lub gdy przeciwwskazania do EN
CEL:
 Zmniejszenie częstości powikłań
 Poprawa stanu odżywienia
 Zapobiega utracie masy ciała
 Utrzymanie siły mięśniowej
Zestaw 11
1. Jak białka, tłuszcze i węglowodany wpływają na odczucie głodu i sytości? Jak uważasz –
który z tych makroskładników i dlaczego jest najbardziej odpowiedzialny za rozwój otyłości?
To nie kaloryczność poszczególnych pokarmów odpowiada za zaspokajanie uczucia głodu.
Wszelkie produkty mogą różnić się znacznie między sobą pod względem zdolności
nasycania, mimo tej samej ilości dostarczanych kalorii. Kluczowe są aspekty takie jak: m.in.
indeks sytości, lepkość i objętość pokarmu, spożycie błonnika, czy smakowitość
poszczególnych produktów żywieniowych.
Właściwości sycące węglowodanów
Ze względu na procesy trawienne węglowodany dzielimy na przyswajalne i nieprzyswajalne.

Z przyswajalnych organizm może czerpać energię. Monosacharydy i disacharydy, ze
względu na szybkość trawienia, istotnie i gwałtownie podnoszą stężenie glukozy we krwi. W
konsekwencji, już w krótkim czasie prowadzą do wzrostu uczucia sytości. Niestety równie
szybko jest ono tłumione przez wyrzut insuliny. Nadmiar cukru wątroba przekształca w
trójglicerydy, które następnie wędrują z krwią do tkanki tłuszczowej, gdzie odkładają się jako
rezerwa energetyczna. Węglowodany złożone prowadzą do zapewnienia uczucia sytości na
dłużej. W wielu badaniach zaobserwowano, że produkty pełnoziarniste (zawierające wyższe
ilości błonnika) wzmagają uczucie sytości (zawłaszcza długotrwałej). Prace prowadzone nad
włóknem pokarmowym wskazują, że im wyższa jego zawartość w posiłku (zalecane powyżej
10 g) lub dawka dzienna wyższa niż 30 g, tym wpływ na sytość okazuje się większy.
Ponadto, włókna bardziej lepkie jak pektyny czy guma guar oraz błonnik niefermentujący, są
najbardziej skuteczne w zwiększaniu odczuwania sytości.
Właściwości sycące tłuszczów
Tłuszcze wpływają na sytość poprzez opóźnianie opróżniania żołądka (stąd na swój sposób
mogą sycić na dłużej), stymulowanie hormonów jelitowych, czy supresję działania greliny.
Białko
białko ma większy wpływ na sytość w porównaniu z węglowodanami lub tłuszczami.

Obecne dane sugerują, że podniesienie spożycia białka odgrywa kluczową rolę we wzroście
sytości. Zwiększenie udziału białka w diecie pozwala utrzymać właściwy poziom tkanki
mięśniowej, co warunkuje szybsze tempo przemiany materii i skuteczniejsze spalanie kalorii,
zarówno w czasie wysiłku jak i w spoczynku.
Białko jednak nie tylko przyspiesza metabolizm poprzez wpływ na budowę mięśni, ale także
w bezpośredni sposób oddziałuje na wzrost wydatkowania energii przez organizm. Żaden
inny składnik pokarmowy nie wykazuje tak silnego działania kalorygennego jak białko.
Zwiększony jego udział w diecie potrafi nasilić przemianę materii nawet o kilkanaście
procent, a także ten efekt najdłużej utrzymać. Składnik ten również w specyficzny sposób
oddziałuje na układ hormonalny. Między innymi sprzyja uwalnianiu hormonu wzrostu –
związku, który wykazuje silne działanie w obrębie tkanki tłuszczowej.
Białko potrzebuje dużego nakładu energii, aby zostać strawione, dlatego nie przyczynia się
do powstania otyłości.
Tłuszcze nasycone i przetworzone oraz węglowodany proste np. w fast foodach negatywnie
wpływają na skład flory bakteryjnej, która również może przyczyniać się do otyłości.
Cukry proste szybko się wchłaniają i są metabolizowane szybko, szybko robi się człowiek
głodny. Odkładają się w postaci tkanki tłuszczowej.
Białka Wśród makroskładników, uznaje się że najbardziej sycące są produkty zawierające
białko zwierzęce. Wykorzystanie takich produktów daje długotrwałe uczucie pełności i
zmniejsza pobór energii przy następnym posiłku.
Tłuszcze Spożywanie pokarmu zwiększa się przy wyczerpywaniu się rezerw tłuszczu w
organizmie i odwrotnie. Tłuszcze wpływają na sytość poprzez opóźnianie opróżniania
żołądka, stymulowanie hormonów jelitowych i supresję działania greliny.
Węglowodany najbardziej sycące są produkty bogate w błonnik rozpuszczalny w wodzie,
który pobudza mechanizmy generujące uczucie sytości. O cukrach prostych i złożonych(że
zawierają błoniik rozp)… Za rozwój otyłości odpowiedzialne są w gównej mierze
węglowodany proste ponieważ : Cukry i glukoza będąca produktem trawienia skrobi
powodują nadmierny, długotrwały wyrzut insuliny z trzustki i przyczyniają się do
zwiększenia lipogenezy w wątrobie i odkładania energii w formie tłuszczu, w dużej
mierze trzewnego
2. Co to są zaparcia, jakie są ich przyczyny i czego mogą być objawem? Jak powinno
wyglądać postępowanie dietetycznie u osoby z zaparciami?
Lekarze zwykle rozumieją przez zaparcie wypróżnienia o zbyt małej częstotliwości – zwykle
rzadziej niż 3 razy w tygodniu. • Pacjenci natomiast określają tym pojęciem znacznie szerszy
zakres objawów, obejmujących twarde stolce, uczucie niecałkowitego wypróżnienia,
dyskomfort i uczucie wzdęcia bądź rzeczywiste wzdęcie brzucha Zmniejszenie częstotliwości
oddawania stolca nie musi wskazywać na wydłużony czas pasażu okrężnicy. • U wielu osób
zaparcie występuje okazjonalnie (np. podczas podróży), natomiast niniejsze wytyczne
dotyczą chorych ze stale utrzymującym się zaparciem – czyli zaparciem przewlekłym.
Zaparcie może być objawem różnych chorób •
W zależności od stwierdzonej przyczyny zaparcia chorego można wstępnie zakwalifikować
do jednej (lub więcej niż jednej) z następujących kategorii:
1.zaparcie z prawidłowym pasażem (ZPP) – pasaż okrężnicy jest prawidłowy, nie ma
zaburzenia defekacji; niektórzy chorzy z tej grupy mogą mieć objawy zespołu jelita
drażliwego (np. ból brzucha, wzdęcie i niepełne wypróżnienia)
2.zaparcie ze zwolnionym pasażem (ZZP) – pasaż okrężnicy jest zwolniony, nie ma
zaburzenia defekacji
3.zaburzenie defekacji – upośledzenie wydalania kału głównie z powodu niedostatecznej siły
propulsywnej odbytnicy i/lub zwiększonego oporu. Zwiększony opór może wynikać z
wysokiego spoczynkowego ciśnienia w odbycie (anismus) i/lub z niecałkowitego rozkurczu
bądź paradoksalnego skurczu mięśni dna miednicy i zewnętrznych zwieraczy odbytu podczas
defekacji (dyssynergia dna miednicy). Mogą współistnieć nieprawidłowości anatomiczne (np.
uchyłek odbytnicy, wgłobienie) i osłabione czucie trzewne w odbytnicy.
4.ZZP współistniejące z zaburzeniem defekacji
5.zaparcie organiczne – blokada mechaniczna lub działanie niepożądane leków • rak jelita
grubego; • ucisk z zewnątrz przez guz nowotworowy; zwężenia: uchyłki i po niedokrwieniu •
duży uchyłek odbytnicy • szczelina odbytu • powikłania pooperacyjne • megacolon
6.zaparcie wtórne – wskutek zaburzeń metabolicznych
• Dieta • Właściwa częstość spożywanych posiłków (optymalnie 4-5 x dziennie) •

Zwiększenie zawartości błonnika • Ograniczenie tłuszczów i słodyczy • Zwiększenie ilości
wypijanych płynów • Zwiększenie aktywności fizycznej • Przywrócenie odruchu defekacji •
Ograniczenie/zaprzestanie palenia tytoniu • Odstawienie leków mogących być przyczyną
zaparć • • zwiększenie spożycia • produktów bogatoresztkowych (grube kasze – np. gryczana,
chleby z grubo mielonej mąki, płatki owsiane, otręby pszenne); • świeżych i suszonych
owoców, • świeżych warzyw oraz soków; • picie większych ilości płynów: •
przeczyszczających wód mineralnych; • świeżo fermentowanych produktów mlecznych (np.
maślanka, kefiry, jogurty); • picie kawy (w zaparciu atonicznym), grubo mielonego siemienia
lnianego, bulionu; • wskazane jest • spożywanie ryżu niełuskanego • stosowanie przypraw; •
unikanie produktów „zapierających”, które są bardzo wolno trawione (szparagi, groch, fasola,
grzyby, orzechy); • ograniczenie spożywania tłuszczów; • zrezygnowanie lub ograniczenie
spożycia słodyczy
3. W jaki sposób chemioterapia wpływa na stan odżywienia osoby z chorobą nowotworową
• Jest to jedna z najczęstszych metod leczenia nowotworu.
• Choremu podaje się czynnik chemiczny (chemioterapeutyk lub kombinację różnych leków
o działaniu cytotoksycznym), którego celem jest zniszczenie komórek nowotworowych.
• Zwykle leki te podawane są drogą dożylną.
• Leki te, oprócz niszczenia komórek nowotworowych,uszkadzają też zdrowe
komórki,zwłaszcza te intensywnie się dzielące, np. komórki mieszków włosowych czy
przewodu pokarmowego.
Chemioterapia obejmuje całe ciało, a nie tylko obszar,w którym znajduje się nowotwór
--> Efekty uboczne chemioterapii dotyczą głównie narządów, w których komórki dzielą się
bardzo intensywnie, m.in.:
• błony śluzowej układu pokarmowego czego skutkiem są bóle w jamie ustnej,
owrzodzenia i biegunki,
• szpiku kostnego – co przyczynia się do wystąpienia u chorego niedokrwistości, spadku
liczby leukocytów oraz płytek krwi,
• mieszków włosowych – co skutkuje bardzo intensywnym wypadaniem włosów.
--> Żeby zminimalizować szkody w organizmie, kolejne dawki podaje się w ustalonych
odstępach czasu.
• Wiele niepożądanych efektów, jak wypadanie włosów, jest odwracalnych po zakończeniu
leczenia
• włosy odrastają.
• błona śluzowa przewodu pokarmowego regeneruje się.
Zestaw 12
1. Jak przedstawia się epidemiologia otyłości w Polsce i innych krajach i jakie czynniki mają
udział w rozwoju nadmiernej masy ciała?
Czynniki mające wpływ na otyłość:
a) genetyczne
 im częstsze występowanie alleli związanych z ryzykiem otyłości w % tym
wyższy iloraz szans rozwoju otyłości - FTO gen otyłości
b) epigenetyczne (kiedy geny spotykają się ze środowiskiem) GENY (sekwencje DNA)

 -SNP’s - poliformizmy pojedyńczych nukleotydów
 -mutacje
 -CNV’S - mutacje badające przyczyny autyzmu
c) środowiskowe (ekspozycje)
 -toksyny
 -dieta- Dziecko kobiety, która ma prawidłową masę ciała ma większe szanse
na to, aby gdy dorośnie również mieć prawidłową masę ciała, natomiast
dziecko kobiety otyłej prawdopodobnie gdy osiągnie dorosłość również
będzie otyłe.
 -infekcje
 -chemikalia
 -pestycydy-
d)osobnicze - zaburzenia regulacji głodu i sytości

 -Duża ilość reklam niezdrowej żywności
 -Brak codziennej, właściwej aktywności fizycznej w szkołach
 -Brak/mała ilość bezpiecznych placów do gier i bycia aktywnym
 -Ograniczony dostęp do zdrowej żywności
 -Duża dostępność wysokoenergetycznej żywności i słodzonych napojów
 -Rosnące porcje jedzenia w restauracjach, barach etc.
 -Telewizja i media
e)rola flory jelitowej

Flora jelitowa ma ogromny wpływ na masę ciała, ponieważ w odróżnieniu od naszych
enzymów trawiennych bakterie jelitowe mają zdolność metabolizowania złożonych
polisacharydów roślinnych i wytwarzania ulegających absorbcji, bogatoenergetycznych
krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych SCFA
Mikroflora bakteryjna wpływa na regulację równowagi energetycznej gospodarza poprzez

wpływ na:
 - Łaknienie i pobór pokarmów
 -Wydatek energii
 Dieta bogatotłuszczowa powoduje
 -Zmiany składu flory jelitowej
 -Uszkodzenie bariery nabłonkowej jelit
 -Zaburzenia w wydzielaniu hormonów przewodu pokarmowego
 -Inicjację „tlącego się” systemowego stanu zapalnego
f)zaburzony bilans energetyczny

(zwiększony pobór kalorii + zmniejszona aktywność fizyczna)
2. Jak często występuje kamica żółciowa, jakie czynniki żywieniowe mogą do niej prowadzić
i jak należy żywić osobę z bezobjawową kamicą żółciową?
Czynniki żywieniowe ryzyka kamicy żółciowej:
● Dieta bogatokaloryczna
● Dieta bogatowęglowodanowa
● Dieta o wysokim ładunku glikemicznym
● Mała podaż błonnika
● Dieta bogata w żelazo hemowe
Czynniki dietetyczne zwiększające ryzyko kamicy pęcherzyka żółciowego

 nadmierna ilości słodyczy, cukru, miodu i dżemów wysokosłodzonych
● nadmierna ilości tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu
-dane wskazują raczej na zwiększoną syntezę cholesterolu u osób z
kamicą żółciową niż zwiększone wchłanianie cholesterolu z jelit
● zbyt mała ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych
-ich niedostateczna ilość w diecie prowadzi do zmniejszenia ilości
lecytyny w żółci i utrudnionego rozpuszczania cholesterolu
● zbyt mała ilość błonnika pokarmowego w diecie
-upośledza to obkurczanie pęcherzyka żółciowego
● nieregularne posiłki
-posiłek jest bodźcem do sprawnego obkurczania się pęcherzyka
Kamica pęcherzykowa jest często występującą chorobą, dotyczącą około 20% populacji
Europy Zachodniej.
Częstość występowania kamicy wzrasta wraz z wiekiem:
-dotyczy około 15—18% osób do 40. roku życia
-powyżej 60. roku życia może występować u >50% osób.
W każdej grupie wiekowej choroba ta występuje 4-5 –krotnie częściej wśród kobiet.
Żywienie osoby z kamicą bezobjawową

 Do diety należy włączyć błonnik pokarmowy - zwiększa on pasaż jelitowy, a
dodatkowo zwiększa się w wątrobie produkcja kwasu chenodeoksycholowego (jeden
z kwasów żółciowych), który sprzyja rozpuszczaniu się złogów cholesterolu. Dobrym
źródłem błonnika pokarmowego są surówki z warzyw i owoców posypane otrębami.
 Bardzo ważna jest higiena spożywanych posiłków, aby nie dopuścić do infekcji
pokarmowych i biegunek. Biegunka sprzyja utracie soli żółciowych i ich niedoborom
w żółci - w tej sytuacji łatwiej dochodzi do tworzenie się złogów cholesterolu.
 Należy unikać spożywania posiłków długo przechowywanych w lodówce lub
wielokrotnie odmrażanych.
 Należy jeść regularnie, 5 niewielkich posiłków dziennie (nie pomijać śniadań!), o
stałych porach.
Ograniczeniu podlegają przede wszystkim produkty obfitujące w nasycone kwasy tłuszczowe
i kwasy trans oraz cholesterol:tłuste wędliny, czerwone mięsa, przetworzone produkty
mięsne, wędliny podrobowe (pasztet, pasztetowa, salceson, kaszanka).tłuste sery żółte, sery
pleśniowe, sery topione lub typu fromage. Należy jednak pamiętać, że nadmierne
ograniczenie tłuszczu w diecie może zmniejszać wchłanianie witamin rozpuszczalnych w
tłuszczach, co wymaga zwiększenia w diecie produktów zawierających ß-karoten, witaminę
D, witaminę E i witaminę K. Produkty tłuszczowe, które znajdują zastosowanie w tej diecie
to: olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej słonecznikowy, olej sojowy, olej kukurydziany
3. Jakie są przyczyny niedożywienia szpitalnego i w jaki sposób można mu zapobiegać?

- Badania szpitalne które są wykonywane „na czczo”
-Ból związany z przyjmowaniem pokarmu
-Niewłaściwy nadzór
-Hospitalizacje
-Pobyt w domu opieki społecznej, zol
-brak apetytu wywołany chorobą/ pobytem w szpitalu
-Brak środków na kupno pełnowartościowych posiłków dodatkowych
-Wyniszczające choroby przewlekłe
-nie atrakcyjność posiłków szpitalnych
Sposoby zapobiegania
-Edukacja pacjentów na temat skutków niedożywienia
-Zwiększenie nadzoru nad ilością spożywanego przez pacjentów pożywienia
-Zaangażowanie rodziny, bliskich osób w proces leczenia
Zestaw 13
1. Jak wykryć błędy w sposobie żywienia u osoby z chorobami dietozależnymi, czyli jakie
znasz metody oceny sposobu żywienia?
Ocena pozwala na określenia ryzyka chorób dietozależnych wynikająca z niedoboru lub
nadmiaru składników odżywczych w diecie. Stan odżywienia to reakja organizmu na
określony sposób odżywiania, spożycie, wchłanianie i wykorzystanie skł. odż. Wpływ na
stan odż. mają: wiek, płeć, aktywność fizyczna, czynniki genetyczne, uwarunkowania
środowiskowe i stan zdrowia.
Aby wykryć błędy żywieniowe należy ocenić sposób odżywienia następującymi metodami:
- wywiad żywieniowy
- badania ogólnolekarskie (wywiad, historia żywienia, historia chorób, badania fizykalne,
- badania antropometryczne (BMI, należna, obwody, skład ciała, fałd skórny)
- badania biochemiczne (białko, witaminy, lipidy,)
- badania immunologiczne (przeciwciała przeciw endomysium i transglutaminazie thankowej
w celiakii, przeciwko tyreoglobulinie w Hashimoto, przeciwwyspowe w cukrzycy)
Powyższe elementy rozpatrywane łącznie umożliwiają rozpoznanie stanu odżywienia,
ustalenie stopnia niedożywienia lub nadmiernego odżywienia oraz ustalenie wskazać do
leczenia żywieniowego.
Ocena pozwala na określenia ryzyka chorób dietozależnych wynikająca z niedoboru lub

nadmiaru składników odżywczych w diecie. Stan odżywienia to reakja organizmu na
określony sposób odżywiania, spożycie, wchłanianie i wykorzystanie skł. odż. Wpływ na
stan odż. mają: wiek, płeć, aktywność fizyczna, czynniki genetyczne, uwarunkowania
środowiskowe i stan zdrowia.
Aby wykryć błędy żywieniowe należy ocenić sposób odżywienia następującymi metodami:
- wywiad żywieniowy
- badania ogólnolekarskie (wywiad, historia żywienia, historia chorób, badania fizykalne,
- badania antropometryczne (BMI, należna, obwody, skład ciała, fałd skórny)
- badania biochemiczne (białko, witaminy, lipidy,)
- badania immunologiczne (przeciwciała przeciw endomysium i transglutaminazie thankowej
w celiakii, przeciwko tyreoglobulinie w Hashimoto, przeciwwyspowe w cukrzycy)
Powyższe elementy rozpatrywane łącznie umożliwiają rozpoznanie stanu odżywienia,

ustalenie stopnia niedożywienia lub nadmiernego odżywienia oraz ustalenie wskazać do
leczenia żywieniowego.
2. Jakie są przyczyny, objawy i postacie kliniczne ostrego zapalenia trzustki i jakie jest
prawidłowe postępowanie dietetyczne w ostrej fazie choroby?
Obecnie wyróżnia się 3 postacie OZT:
1. Łagodne – bez powikłań miejscowych i ogólnoustrojowych
2. Umiarkowane – występują powikłania miejscowe i/lub przemijająca (do 48h)
niewydolność narządowa
3. Ciężkie – występuje przetrwała (>48h) niewydolność narządowa
Przyczyny:
Czynnikiem wyzwalającym OZT może być każdy czynnik, który uszkadza komórkę
pęcherzykową trzustki i upośledza wydzielanie enzymów.
 Następstwo kamicy żółciowej bądź spożycie nadmiernej ilości alkoholu
 Hiperlipidemia
 Leki
 Urazy jamy brzusznej
 Powikłanie ECPW
 Jeśli nie da się ustalić przyczyny mówimy o idiopatycznym OZT
Objawy:
● Uporczywy i silny ból w nadbrzuszu (utrzymujący się wiele godzin) towarzyszą mu
również gorączka, nudności i wymioty
● Przyspieszona czynność serca (częstoskurcz) ↑100 skurczów/minutę
● Napięte i bolesne podczas uciskania powłoki brzuszne
● Porażenie perystaltyki jelit i żołądka - ściszenie lub brak szmerów
● Żółtaczka – będąca wynikiem utrudnienia odpływu żółci
● Duszność – spowodowana podrażnieniem przepony lub powikłaniami płucnymi
(ARDS)
Leczenie:
Dopóki nie zostanie wyjaśniona przyczyna dolegliwości, pacjent powinien powstrzymywać
się od jedzenia. Dozwolone jest natomiast wypicie niewielkiej ilości płynów obojętnych.
Konieczne jest właściwie prowadzone żywienie.
● Należy jak najwcześniej (w2-3 dobie) zalecić choremu odpowiednie żywienie –
najlepiej dojelitowe, lub – w przypadku przeciwwskazań bądź złej tolerancji –
łączone żywienie dojelitowe i pozajelitowe.
● Po zakończeniu szpitalnego leczenia, chory powinien unikać pokarmów
ciężkostrawnych i alkoholu
● Dieta powinna być ustalana indywidualnie w zależności od stanu zdrowia pacjenta
● Unikanie pobudzania trzustki pokarmami w pierwszym okresie rekonwalescencji (ok.
miesiąc)
● Zaleca się wspomagające leczenie preparatami enzymów trzustkowych, najczęściej
przez okres ok. 1 roku
3. Jakie są konsekwencje zdrowotne dla całego organizmu i poszczególnych układów

postępującego niedożywienia?
Skutki niedożywienia:
Pierwotne konsekwencje niedoborów pokarmowych to m.in.:
•obniżenie masy ciała,
•postępujące osłabienie siły mięśniowej,
•obniżenie aktywności życiowej,
•osłabienie odporności
•postępujące niekorzystne zmiany czynnościowe w narządach.
•Wraz z pogłębiającym się niedożywieniem, stopniowo dochodzi do nasilenia ukrwienia
tkanek, co wymusza zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze, a przy ich braku –
dochodzi w narządach do jawnych zmian makroskopowych o różnym nasileniu.
Do wtórnych następstw niedożywienia należą m.in.:
•wysoka podatność na infekcje,
•bardzo trudne gojenie się ran,
•podatność na choroby, które w skrajnych stanach kończą się śmiercią
Chudnięcie nie jest jedynym objawem niedożywienia. Niedożywienie wpływa na całościowy
stan chorego, obraz kliniczny wielu układów i narządów. Jest chorobą uszkadzającą funkcje
wszystkich układów i narządów. Szczególnie ważne jest pogorszenie odporności, funkcji
układu nerwowego i pracy przewodu pokarmowego. Efektem jest też często brak apetytu,
utrudnione poruszanie się, apatia i depresja.
Zestaw 14
1. Jaki sposób żywienia zastosujesz w leczeniu cukrzycy typu 2 u osoby z otyłością?
Uzasadnij.
Dobrym rozwiązaniem w leczeniu tych schorzeń jest zastosowanie diety redukcyjnej. Jej
podstawowym celem jest otrzymanie odpowiedniej masy ciała. Aby zredukować nadmierne
kilogramy warto zmniejszyć kaloryczność z równoczesnym odpowiednim rozkładem
makroskładników. Węglowodany ok 45% - o niskim IG, dużej ilości błonnika, fruktoza nie
powinna przekraczać 50 g (by nie powodować wyrzutu insuliny po posiłku) Tłuszcze ok 30-
35% (nasycone mniej niż 10%) - należy ograniczyć tłuszcze trans, cholesterol i tłuszcze
wielonienasycone Białko ok 15-20% (1,5g/kg masy ciała). Dieta która mogłaby być
skuteczna w leczeniu to dieta śródziemnomorska, ponieważ: zawiera mało składników
przeciwwskazanych w zespole metabolicznym nasyconych: kwasów tłuszczowych,
izomerów trans, cholesterolu pokarmowego; chroni serce; poprawia profil lipidowy; obniża
podwyższone ciśnienie krwi; niektóre jej składniki poprawiają tolerancję glukozy.
2. Jakie są główne przyczyny nieprzestrzegania diety bezglutenowej i jakie to może
spowodować negatywne skutki zdrowotne?
Przyczyny nieprzestrzegania diety bezglutenowej
 Świadome nieprzestrzeganie diety bezglutenowej:

 nieakceptowanie smaku bezglutenowych produktów i potraw
 Monotonia i nieatrakcyjność posiłków
 Brak objawów bezpośrednio po spożyciu glutenu
 Trudności w zakupie bezglutenowych produktów
 Wysokie ceny bezglutenowych produktów
 Nieświadome nieprzestrzeganie diety bezglutenowej :

 Niedostateczna wiedza na temat diety bezglutenowej
 Przekroczenie norm glutenu w żywności oznaczonej jako bezglutenowa oraz
żywności powszechnie uważanej za bezglutenową
Skutki nieprzestrzegania diety bezglutenowej:
 Układ pokarmowy - niedobór masy ciała

 Układ krwionośny - anemia z niedoboru żelaza
 Układ mięśniowo- kostny - osteoporoza; osteomalacja
 Układ nerwowy - ataksja; padaczka; depresja; charakteropatie (negatywizm, apatia,
niecierpliwość, obniżone poczucie własnej wartości)
 Układ rozrodczy- zaburzenia miesiączkowania; wczesna menopauza; poronienia;
niska masa urodzeniowa płodu; martwe porody; bezpłodność męska i żeńska.
3. Jakie skutki zdrowotne powoduje alkohol dla układu krążenia?

Alkohol może prowadzić do rozwoju marskości wątroby, przewlekłego zapalenia trzustki,
błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, kamicy żółciowej czy niewydolności nerek. Jest on
czynnikiem ryzyka powstawania nowotworów wyżej wymienionych organów, a także gardła,
krtani, przełyku, płuc czy piersi. Poprzez degenerację komórek nerwowych wywołuje m. in.
demencję, padaczkę i upośledzenie funkcji poznawczych. Zwiększa częstość wypadków i
powstawania urazów. Prowadzi do uzależnienia i izolacji społecznej. Alkohol predysponuje
do rozwoju nadciśnienia tętniczego, arytmii np. migotania przedsionków, kardiomiopatii i
niewydolności krążenia, zwiększa poziom „złego cholesterolu” we krwi i może prowadzić do
krwotocznych udarów mózgu.
*Istnieją badania naukowe, których wyniki wykazują, że umiarkowane spożywanie alkoholu
zmniejsza ryzyko niektórych chorób układu krążenia, w tym choroby niedokrwiennej serca,
zawałów serca czy udarów niedokrwiennych mózgu. Sugeruje się również, że umiarkowane
spożywanie alkoholu może zapobiegać rozwojowi cukrzycy typu 2 oraz zwiększać poziom
„dobrego cholesterolu” we krwi. Za umiarkowane uznaje się spożywanie 1-3 jednostek
alkoholu na dobę u mężczyzn i 1-2 jednostek na dobę u kobiet. Jedną jednostkę alkoholu
definiuje się jako: 250 ml piwa, 1 lampkę wina (około 150 ml) lub jeden kieliszek wódki
(około 30 ml).
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wspólnie z medycznymi, w tym kardiologicznymi
towarzystwami naukowymi z całego świata, przestrzega przed niekorzystnymi skutkami
zdrowotnymi spożywania alkoholu i zaleca abstynencję.
Podsumowując, osobom niepijącym nie należy zalecać spożywania alkoholu w celu redukcji
ryzyka sercowo-naczyniowego, natomiast osobom pijącym nadmiernie należy zalecać
ograniczenie spożycia alkoholu.
Zestaw 15
1. Jakie są korzyści, a jakie zagrożenia diety bogatobiałkowej w redukcji masy ciała i/lub
leczeniu cukrzycy typu 2?
Korzyści:
Dieta bogatobiałkowa u osób otyłych z cukrzycą typu II, bądź zespołem metabolicznym
pomaga obniżyć tłuszczową masę ciała, obniża glikemię, obniża triglicerydy, podwyższa
cholesterol HDL, obniża ciśnienie tętnicze a także poprawia funkcję serca.
Zagrożenia:
U większości chorych na cukrzycę, podobnie jak w populacji ogólnej, udział energii
pochodzącej z białka w diecie powinien wynosić 15–20% (ok. 1– 1,5 g/kg mc./d).
U chorych na cukrzycę typu 2 z nadmierną masą ciała dieta o obniżonej kaloryczności może
zawierać 20–30% białka.
• Chorzy z przewlekłą chorobą nerek powinni utrzymać podaż białka w ilości około 0,8–1
g/kg mc./dobę;
2. W jaki sposób możemy ocenić stan odżywienia w marskości wątroby i czy BMI jest jego
najlepszym miernikiem?
Badanie fizykalne: U chorego można zauważyć niektóre cechy niedożywienia:
- utratę tkanki tłuszczowej,
- obwodową neuropatię,
- zmiany w zakresie struktury włosów, skóry, paznokci
- BMI poniżej 20 wskazuje na niedożywienie
Indeks masy ciała nie będzie obiektywnym wykładnikiem niedożywienia w przypadku
chorych z przewlekłą chorobą wątroby i wodobrzuszem.
Wykładnikiem białkowych zasobów tkankowych jest wskaźnik MAMC obliczany według
wzoru:
● MAMC = MAC – (TSF x 0,3142)
● MAC -mid-upper arm circumference- obwód środkowej części ramienia
● TSF -triceps skinfold index- grubość fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym
Stosowane metody oceny stanu odżywienia:
1. Indeks kreatyniny odzwierciedlający masę komórkową ciała i mięśni (U przewlekle
chorych na wątrobę wskaźnik ten ma ograniczoną przydatność ze względu na zaburzoną
syntezę kreatyny w wątrobie)
2. Ocena siły mięśniowej w badaniu dynamometrycznym
3. Analiza składu masy ciała metodą bioimpedancji (dyskusyjna, ponieważ przekonywujące
pomiary uzyskuje się jedynie u pacjentów bez jawnej retencji płynów; bniżona wartość kąta
fazowego jest niekorzystnym czynnikiem prognostycznym)
4. Dwuwiązkowa rentgenowska absorpcjometria (DXA) stosowana do pomiaru gęstości
tkanki kostnej u chorych z przewlekłymi chorobami wątroby
5. Stężenie albumin, transferyny i prealbuminy – wskaźnik ryzyka niedożywienia
6. Ocena stężenia mikroelementów i witamin we krwi obwodowej nie znajduje przydatności
praktycznej w ocenie stanu niedożywienia chorych na wątrobę
7. Całkowita liczba limfocytów T oraz skórny test opóźnionej nadwrażliwości (w przypadku
chorych z przewlekłymi chorobami wątroby wyniki tych badań należy traktować z dużą
ostrożnością i interpretować indywidualnie w zależności od stopnia zaawansowania choroby)
Najbardziej przydatnymi metodami w ocenie stanu odżywienia są: - Wywiad chorobowy
(krwawienia z żylaków przełyku, zaburzenia rytmu wypróżnień, uczucie pełności) - Dane
dotyczące sposobu odżywiania się (wywiad dietetyczny) - Badania antropometryczne -
Pomiar siły mięśniowej (siła mięśniowa wykazuje silną odwrotną korelację z ryzykiem
zgonu)
3. Jakie znasz rodzaje diet przemysłowych stosowanych w żywieniu dojelitowym?

STANDARDOWE
-Energia -1kcal/ml
-Białko – 15-20%
-Tłuszcze – 30% (LCT)
-Węglowodany – 50-55%
-Woda – 85%
+/- błonnik
SPECJALNE :
-Wątrobowa,
-Choroby płuc,
-niewydolność nerek,
-Cukrzyca,
-Diety immunomodulujące
Podział względem energii:
1. Hipokaloryczne <0,9kcal/ml
2. Normokaloryczne 0,9 – 1,2kcal/ml
3.. Diety hiperkaloryczne
>1,2kcal/ml
↑ zawartość tłuszczów (do 50%)
↓ zawartość wody (70-77%)
Wskazania
•Restrykcje płynowe (ch. serca, nerek)
•Duże zapotrzebowanie energetyczne
•Skrócenie czasu żywienia (pacjenci aktywni)
PODZIAŁ : Wielkość cząstek:
1.Pełne cząstki białka (ang. whole protein formula)
2. Oligopeptydowe
Peptydy (2-50 aminokwasów)
•MCT
•Rzadko stos
Wskazania
•*Brak tolerancji WPF
•Długotrwałe głodzenie
•ICU (zgłębnik poza więzadłem Treitza)* - wrzodziejące zap. jelita grubego?
•OZT (zgłębnik poza więzadłem Treitza)* = ostre zapalenie trzustki
•SBS= Zespół krótkiego jelita

•Ch. Crohna z przetoką*
3. Monomeryczne
Pojedyncze aminokwasy
-Oligopeptydy lepiej przyswajalne
Wskazania
•Wrodzone defekty metaboliczne
•Liczne alergie białkowe
•SBS (przy braku tolerancji innego leczenia)
Zestaw 16
1. Jakie czynniki i w jakim mechanizmie powodują zwiększenie wydatku energetycznego
organizmu?
•Wysiłek fizyczny - zwiększa zużycie ATP, fosfokreatyny oraz substratów służących do
odbudowy tych związków
•Obniżona temperatura otoczenia - w niższej temperaturze organizm uruchamia dodatkową
produkcję ciepła – termogenezę
-Termogeneza drżeniowa (reakcja na obniżoną temperaturę otoczenia)
-Termogeneza bezdrżeniowa (np. termogeneza poposiłkowa)
•Przyswajanie pokarmu - przyswojenie pokarmu białkowego zużywa ok. 25% jego wartości
kalorycznej netto, węglowodanów ok. 6%, a tłuszczów ok. 5-10% (tzw. swoiście dynamiczne
działanie pokarmu lub termogeneza poposiłkowa)
•Tarczyca i hormony tarczycy
- nadczynność tarczycy może zwiększyć PPM o 80%
- tyroksyna wzmaga procesy przemiany materii w organizmie
•Adrenalina i noradrenalina: wydzielenie adrenaliny związane ze strachem, złością, czy
innym stresem emocjonalnym wybitnie zwiększa wydatek energetyczny
• Ciąża i laktacja, menstruacja: u kobiet PPM wzrasta w czasie menstruacji, w drugiej
połowie ciąży (o 20-25%) i w czasie karmienia piersią
Stan zdrowia: choroba gorączkowa ↑PPM o 12% na każdy 1 o C
2. Co to jest przewlekła biegunka, jakie mogą być jej przyczyny i jakie należy zastosować
postępowanie dietetyczne w ich leczeniu? (Co to jest biegunka, jakie są przyczyny ostrej
biegunki i czy w jej leczeniu niezbędna jest dieta lekkostrawna? A jeśli tak, to w jakiej
sytuacji)
Zwiększona częstotliwość wypróżnień (według WHO ≥3/24h) lub zwiększonej ilości stolca
(≥200g/24h), wraz ze zmianą konsystencji na płynną bądź półpłynną.
Zakres prawidłowej częstości wypróżnień jest dość szeroki i dla 99% populacji społeczeństw
krajów rozwiniętych waha się od jednego na trzy dni do trzech stolców dziennie.
Przyczyny ostrej biegunki :
 wirusy przenoszone drogą kropelkową lub skażające spożywane produkty bądź wodę
(rotawirusy szczególnie z grupy A, adenowirusy i inne) – są one najczęstszą
przyczyną ostrych biegunek
 zakażenia bakteryjne (Salmonella spp., niektóre szczepy enteropatogenne lub
enterokrwotoczne Echerichia coli, Yersinia enterocolitica, Clostridium difficile i inne)
 egzotoksyny bakteryjne (wytwarzane przez Staphylococcus aureus, Clostridium
perfringens, Bacillus cereus) przeniesionych do przewodu pokarmowego ze
spożytymi produktami
 pierwotniaki (Giardia lamblia, Criptosporidium parvum)
 zakażenia grzybicze (u osób z upośledzoną odpornością np. w
przebiegu AIDS, u osób po chemioterapii lub leczonych immunosupresyjnie)
W leczeniu nie jest niezbędna dieta lekkostrawna jedynie w przewlekłych biegunkach
powinno się zanalizować dietę i wykluczyć produkty które mogą być przyczyną tego
schorzenia .
3. Kiedy leczenie dojelitowe jest przeciwwskazane i kiedy jego kontynuacja może budzić
wątpliwości natury etycznej
Przeciwwskazania:
-Brak możliwości wytworzenia dostępu do przewodu pokarmowego: rozległe oparzenia,
mnogie urazy (twarzoczaszki)
-Ciężka niewydolność krążenia, wstrząs,
-Zaburzenia metaboliczne: śpiączka cukrzycowa, śpiączka wątrobowa
-Brak współpracy ze strony pacjenta/ rodziny
-Niedrożność przewodu pokarmowego
-Ciężki stan zapalny jelit
-Niedokrwienie jelit
-Zapalenie otrzewnej
-Przetoki przewodu pokarmowego z dużym wydzielaniem (>500 ml/ dobę)
-Wymioty/ biegunka (przeciwwskazania względne)
Wątpliwości natury etycznej:
Nieuleczalna choroba nowotworowa (przewidywany czas przeżycia: <3 miesiące)
-Stan ogólny pacjenta: wyniszczenie – pogarsza jakość życia, dyskwalifikuje do leczenia
przyczynowego, wpływa niekorzystnie na przeżycie odległe)
-Leczenie przyczynowe
-Zaburzenia połykania?
-Jakość życia
-Przewlekły stan wegetatywny (wstrzymanie leczenia żywieniowego(?), decyzja rodziny,
wcześniejsza wola pacjenta, rozstrzygnięcie w sądzie)
-Zaawansowana demencja – pacjent leżący, bez logicznego kontaktu, całkowicie zależny od
osób drugich (odruch połykania na końcu – prognozuje zgon, EN nie poprawia przeżycia,EN
nie zmniejsza ryzyka zapalenia płuc, ryzyko powikłań )
Leczenie żywieniowe w stanach terminalnych:
-Każdy pacjent ma prawo do odpowiedniego leczenia swojej choroby. Dotyczy to
także leczenia żywieniowego i nawadniania w okresie terminalnym
-Celem żywienia w okresie terminalnym jest przedłużenie życia i poprawa jego jakości.
-Celem żywienia NIE jest wyleczenie choroby
-Leczenie żywieniowe w okresie terminalnym należy dostosować do potrzeb pacjenta
i do jego tolerancji
-Leczenie żywieniowe można przerwać w przypadku, gdy staje się ono zbyt męczące
dla pacjenta lub na życzenie pacjenta
-Przerwanie leczenia żywieniowego i nawadnianie pogarsza jakość życia i powoduje jego
skrócenie
Zestaw 17
1. Jakie procesy fizjologiczne składają się na podstawową przemianę materii i w jaki sposób
możemy ją ocenić lub zmierzyć?
Energia uwolniona w procesie PPM jest zużywana na podstawowe procesy życiowe:
oddychanie,
praca serca,
krążenie krwi,
odbudowa i wzrost komórek i tkanek
spoczynkowe napięcie mięśni,
czynność wydalnicza i wydzielnicza
praca układu nerwowego,
utrzymanie stałej temp. ciała.
Metody pomiaru PPM:
1. Bezpośrednia poprzez kalorymetr
Mierzy ilość ciepła wytworzonego przez ustrój, równocześnie określa ilość zużytego tlenu i
ilość wytworzonego CO2. Stosowana wyłącznie w celach naukowych.
2. Pośrednia
Obliczenie ilości zużytego przez organizm tlenu i wytworzonego CO2 Opiera się na fakcie,
ze zużyciu 1l tlenu przez organizm towarzyszy wytworzenie 4,825 kcal energii.
3. Obliczenie z wykorzystaniem masy ciała,
4. Obliczanie na podstawie powierzchni ciała,
5. Obli. Wg standardów międzynarodowych.
2. Czy w dobie stosowania inhibitorów pompy protonowej w ostrej fazie choroby wrzodowej
żołądka i dwunastnicy niezbędna jest jakaś szczególna dieta? A jeśli tak, to jaka?
Jeść powoli, w spokoju, dokładnie przeżuwać pokarm. Nie jeść gorących posiłków . Płyny
spożywać poza posiłkami, unikać napojów gazowanych. Wykluczyć alkohol, zwłaszcza białe
wino. Herbata i kawa oraz czekolada mogą podrażniać, zalecane jest ich wykluczenie w
ostrej fazie. Unikać potraw drażniących. Posiłki spożywać 5-6 razy dziennie w małych
objętościach. Pamiętać należy o tym, że każdy posiłek powoduje neutralizację kwaśnej treści
żołądka na około godzinę. W ograniczonych ilościach należy spożywać potrawy i produkty
tłuste, gdyż będą długo zalegać w żołądku. Zaleca się rezygnacje ze smażenia i pieczenia
metodą tradycyjną. Wzbogacić dietę w nikt, szczególnie kwas linolowy( chroni przed
czynnikami uszkadzającymi, jest źródłem prostaglandyn, ułatwia gojenie się uszkodzeń
błony śluzowej), hamują one namnażanie się helicobacter pylori. W fazie ostrej surowe
owoce i warzywa, suszone owoce i warzywa oraz rośliny strączkowe mają dużą zawartość
błonnika są przejściowo zabronione na okres około 1 tygodnia. W tym czasie należy unikać
pieczywa razowego i wielozbożowego oraz produktów mlecznych. Te środki ostrożności nie
powinny trwać zbyt długo, należy stopniowo na nowo wprowadzać do diety surowe owoce i
warzywa , pełnoziarniste pieczywo i produkty mleczne.
Witamina C - hamuje wzrost helicobacter pylori oraz aktywność ureazy
Witamina E - zapobiega uszkodzeniom błony śluzowej żołądka poprzez ograniczenie stresu
oksydacyjnego
Beta karoten- zwiększa odporność błony śluzowej układu pokarmowego
Kapusta- zawiera gefarnat- naturalny lek na chorobę wrzodową
Kapsaicyna- zawarta w chili i pieprzu kayen- zwiększa przepływ krwi przez błonę śluzową
żołądka.
3. W jaki sposób radioterapia w chorobie nowotworowej wpływa na stan odżywienia?
Radioterapia hamuje wzrost i podziały nie tylko komórek nowotworowych, ale i zdrowych,
przez co wywołuje różnego rodzaju niepożądane skutki uboczne, np. nudności, wymioty,
utratę apetytu, biegunki czy owrzodzenia jamy ustnej. Zwykle są one trudne do uniknięcia, a
ich stopień nasilenia zależy od dawki promieniowania zaaplikowanej w danej części ciała.
Ich wystąpienie może pogorszyć stan odżywienia chorego. Jest to niebezpieczne, ponieważ
bardzo często pacjenci leczeni tą metodą jedzą i tak zbyt mało. Zmniejszona podaż
składników odżywczych powoduje szybką utratę masy ciała.
Zły stan odżywienia powoduje:
• obniżenie odporności
•pogorszenie rokowania
• zwiększenie częstości zakażeń i powikłań
Skutki uboczne radioterapii w zależności od umiejscowienia nowotworu:
1) Ogólne – zmęczenie (prowadzi też do utraty apetytu i spożywania mniejszej ilości
pożywienia)
2) Głowa i szyja – brak łaknienia, utrata apetytu, zmiany smaku, suchość w ustach, ból w
jamie ustnej, trudności w połykaniu, zakażenia
3) Klatka piersiowa – zapalenie przełyku, refluks, nudności, wymioty/biegunka
4) Brzuch i miednica – nudności, wymioty/biegunka, uczucie dyskomfortu w okolicy odbytu,
przetoki żołądka/jelit. Długoterminowe skutki uboczne mogą powodować zwężenie światła
jelit, uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego i w efekcie zapalenie błony
śluzowej oraz zaburzenia trawienia i wchłaniania.
5) Przewód pokarmowy- pojawiające się na początku leczenia: podrażnienia błony śluzowej
jamy ustnej, gardła i języka, nietolerancja laktozy, nudności, wymioty, biegunka; pojawiające
się po leczeniu i trwające dłużej: suchość w ustach, zwężenie przełyku, zaburzenia trawienia i
wchłaniania, biegunka i dolegliwości brzuszne(bóle brzucha, wzdęcia)
Zestaw 18
1. Jakie są główne determinanty zapotrzebowania organizmu człowieka na energię, które
należy brać pod uwagę przy ustalaniu indywidualnych zaleceń dietetycznych?
Zapotrzebowanie człowieka na energię zależy od:
•Masy ciała, wzrostu
•Wzrost i masa ciała odpowiadają w >50% za różnice w PPM pomiędzy poszczególnymi
osobami
•10 kg różnicy w masie ciała przekłada się na ok. 120 kcal/24 h różnicy w PPM
•Wieku
•Najwyższa PPM w przeliczeniu na masę ciała ma miejsce w pierwszych dwóch latach życia,
a potem maleje
•Drugim okresem przyspieszenia PPM jest okres dojrzewania
•Po 21 roku życia PPM maleje o ok. 2% w skali roku
•Bardziej znaczący spadek obserwuje się po 70 r.ż.
•Płci
Wpływ płci na PPM wynika głównie z różnic w składzie ciała
•Mniejszy udział beztłuszczowej masy ciała (LBM – Lean Body Mass) u kobiet przekłada się
na ok. 7% niższą PPM w porównaniu z mężczyznami przy tych samych parametrach
antropometrycznych
•Związane z płcią różnice w zapotrzebowaniu na energię ujawniają się od 10 r.ż.
•Wynikają nie tylko z odmiennej budowy ciała, ale też różnic w tempie wzrostu i różnic w
zakresie wieku dojrzewania
•U kobiet PPM wzrasta w czasie menstruacji, w drugiej połowie ciąży (o 20-25%) i w czasie
karmienia piersią
 Składu ciała
•Determinuje w głównej mierze różnice w PPM pomiędzy kobietami i mężczyznami
•Spadek PPM związany z wiekiem spowodowany jest w głównej mierze zmniejszeniem
LBM
•Silnie umięśniony sportowiec o atletycznej budowie ciała może mieć o ok. 6% wyższą PPM
niż osoba o podobnej masie ciała i wzroście, ale mniejszej masie mięśniowej
•Czynników genetycznych
•Osobnicze różnice w wielkości PPM pomiędzy osobami o podobnych parametrach
antropometrycznych (sięgające ±10%) tłumaczy się zmiennością genetyczną
•Stanu fizjologicznego
•Stan zdrowia
•Choroba gorączkowa ↑ PPM o 12% na każdy 1ᵒC
•Odżywienie
•PPM u osoby niedożywionej bądź głodującej jest z reguły obniżona
•Aktywność hormonalna
•Tarczyca
•W niedoczyności tarczycy PPM może zmniejszyć się o nawet 30-40%
•Nadczynność tarczycy może zwiększyć PPM do 80%
•Nadnercza
•Wydzielenie adrenaliny związane ze strachem, złością, czy innym stresem emocjonalnym
wybitnie zwiększa wydatek energetyczny
•Poziomu aktywności fizycznej
•Temperatury otoczenia
Strefa termoneutralna: 22-23ᵒ C

•Przebywanie w tym zakresie temperatur nie pociąga za sobą zmian szybkości metabolizmu i
produkcji ciepła
•W niższej temperaturze organizm uruchamia dodatkową produkcję ciepła – termogenezę
•Termogeneza drżeniowa (reakcja na obniżoną temperaturę otoczenia)
•Termogeneza bezdrżeniowa (np. termogeneza poposiłkowa)
2. Jakie negatywne skutki dla organizmu może powodować gluten?

Dietę bezglutenową należy przestrzegać w przypadku zdiagnozowania celiakli (choroby
trzewnej). Choroba trzewna jest chorobą ogólnoustrojową o podłożu autoimmunologicznym,
wywołaną spożyciem glutenu i prolamin zawartych w zbożach u ludzi genetycznie
predysponowanych. Jeśli jednak nie będziemy przestrzegać wskazanych zaleceń i gluten
będzie pojawiać się w diecie, może on powodować :
-UK.POKARMOWY -> liczne niedobory i ogólny niedobór masy ciała
-UK.KRWIONOŚNY -> anemia z niedoboru Fe
-UK.MIĘŚNIOWO-KOSTNY -> osteoporoza i osteomalacja
-UK.NERWOWY -> ataksja / padaczka / depresja / charakteropatie -negatywizm,
niecierpliwość, obniżone poczucie wł. wartości, apatia
-UK.ROZRODCZY -> zaburz. miesiączkowania / wczesna menopauza / poronienia / niska
masa urodzeniowa płodu / martwe płody / bezpłodność męska i żeńska
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (non-celiac gluten sensitivity; NCGS) to wariant

nietolerancji pokarmowej wywołanej spożyciem glutenu i związanym z tym występowaniem
objawów chorobowych u pacjentów, u których wykluczono celiakię oraz alergię na pszenicę
• Warunkiem niezbędnym do rozpoznania NCGS jest skuteczność diety eliminacyjnej oraz
nawrót dolegliwości po prowokacji glutenem.
3. Co to jest niedożywienie i jakie znasz jego możliwe przyczyny
Niedożywienie to stan wynikający z niedoborów energii, białek oraz innych makro- i
mikroskładników odżywczych, który prowadzi do ujawnienia się możliwych do oznaczenia
lub zmierzenia klinicznych skutków, które są konsekwencją zachodzących zmian w tkankach
i funkcjach organizmu.
•niedobór mikroskładników odżywczych może wystąpić także przy nadmiernej lub
zbilansowanej podaży białka i energii
Skrajnie ciężkie stany niedożywienia, które są wynikiem przewlekłego głodu i
towarzyszącego mu niedoboru energii i białek – to marasmus i kwashiorkor.
Przyczyny niedożywienia
 •Brak dostępu do żywności
 •Brak pożywienia
 •Brak środków na kupno pełnowartościowego pożywienia
 •Wyniszczające choroby przewlekłe
 •Choroby nowotworowe,
 •Przewlekła niewydolność serca,
 •Przewlekła niewydolność nerek;
 •Zaburzenia wchłaniania jelitowego
 •Celiakia
 •Ch. Leśniowskiego-Crohna
 •Przewlekłe zapalenie trzustki
 •Marskość/niewydolność wątroby
 •Nieznajomość zasad prawidłowego żywienia
 •Uzależnienia
 •alkohol,
 •narkotyki,
 •palenie papierosów
 •Niedożywienie szpitalne (niewłaściwy nadzór)
 •Hospitalizacje
 •Przygotowanie do procedur diagnostycznych
 •Pobyt w domu opieki społecznej, ZOL
Zestaw 19
1. Jakie są kryteria diagnostyczne zespołu metabolicznego, jakie są zagrożenia zdrowotne z
nim związane oraz jaka dieta i dlaczego jest w nim najbardziej odpowiednia?
Definicja ZM wg Światowej Federacji Cukrzycowej (IDF)
1) Otyłość centralna (Mężczyźni ≥ 94 cm, kobiety ≥ 80 cm w talii (rasa kaukaska))
2) + 2 spośród poniższych:
• Triglicerydy ≥ 150 mg/dl (1,7 mmol/l) lub leczenie z powodu hipertriglicerydemii
• HDL cholesterol < 40 mg/dl (1,03 mmol/l) (M) i < 50 mg/dl (1,29 mmol/l) (K) lub leczenie
z powodu niskiego HDL
• Ciśnienie tętnicze: SBP ≥ 130 mm Hg lub DBP ≥ 85 mm Hg lub leczenie z powodu
nadciśnienia
• Glikemia na czczo ≥ 100 mg/dl (5,6 mmol/l) lub wcześniej rozpoznana cukrzyca typu 2
[Jeśli glikemia na czczo ≥ 100 mg/dl (5,6 mmol/l) rekomenduje się OGTT (co jednak nie jest
konieczne dla rozpoznania ZM)]
Definicja ZM wg WHO
 IGT lub cukrzyca i/lub
 Insulinooporność
 + 2 z poniższych
 Podwyższone ciśn. tętnicze ≥140/90 Hg
 Podwyższone stęż. Triglicerydów ≥150mg/dl i/lub niskie stęż. HDL-cholesterolu
(<35mg/dl M; <39mg.dl K)
 Otyłość centralna (WHR: >0,90 M; >0,85 K) i/lub BMI ≥30kg/m2
 Mikroalbuminuria (wydalanie albumin ≥20µg/min lub stosunek albumina/kreatynina
≥20mg/g)
Zagrożenia zdrowotne
Wzrost ilości tkanki tłuszczowej trzewnej, mierzony obwodem talii, powoduje:
• zwiększoną produkcję wolnych kwasów tłuszczowych, po niej następuje wzrost syntezy
triglicerydów;
• obniżenie stężenia cholesterolu HDL;
• zwiększenie stężenia małych, gęstych i aterogennych cząsteczek cholesterolu LDL; •
zwiększone wytwarzanie glukozy w wątrobie, równolegle do mniejszego wykorzystania
obwodowego;
• powstanie stanu zapalnego z wytwarzaniem prozapalnych cytokin
Zespół metaboliczny wiąże się ze zwiększonym ryzykiem:
• rozwoju cukrzycy typu 2
• chorób sercowo-naczyniowych
• zgonu z wszystkich przyczyn
Dieta w ZM
Cele leczenia dietetycznego w zespole metabolicznym:
• Zmniejszenie trzewnej tkanki tłuszczowej -- > Unikanie węglowodanów (łatwo
przyswajalnych), zwiększenie ilości nabiału
• Podwyższenie stężenia cholesterolu HDL -- > Najlepszym sposobem jest aktywność
fizyczna • Unikanie węglowodanów (łatwo przyswajalnych), zwiększenie ilości nabiału •
Oliwa z oliwek, kwasy tłuszczowe omega-3 • Przyprawy: kurkuma, curry
• Obniżenie stężenia cholesterolu LDL I zmniejszenie stężenie triglicerydów -- >
Unikanie kwasów tłuszczowych trans oraz kontrola spożycia SFA • Owoce i warzywa
(błonnik)
• Kontrola ciśnienia tętniczego -- > Dieta DASH, białko
• Obniżenie glikemii i insulinemii -- > Unikanie łatwo przyswajalnych węglowodanów o
wysokim IG (jasne pieczywo, produkty z białej mąki, biały ryż, drobne kasze) powodujących
duży wyrzut insuliny z trzustki
Należy ograniczyć spożycie produktów spożywczych o dużej zawartości tłuszczów trans:
•przetworzone wyroby przemysłowe (dania gotowe) mają często wysoką zawartość
tłuszczów, w tym trans. • Należy maksymalnie ograniczyć spożycie słodkich bułek,
wyrobów cukierniczych, batonów -- > Wiele z nich zawiera kwasy tłuszczowe typu trans (na
opakowaniu występują pod nazwą „uwodornione” bądź „częściowo uwodornione”) lub
nasycone kwasy tłuszczowe o szkodliwym działaniu dla organizmu.
Należy spożywać od 2 do 3 świeżych owoców dziennie oraz surowe i/lub ugotowane
warzywa do każdego posiłku. • Surówki i sałatę doprawić można dwoma łyżkami
stołowymi oleju roślinnego (oliwą z oliwek, olejem rzepakowym, olejem lnianym, olejem z
orzecha włoskiego). • Całość dostarcza elementów niezbędnych do ograniczenia rozwoju
miażdżycy oraz kontrolować stężenie „złego cholesterolu” (cholesterolu LDL).
Podnieść poziom „dobrego cholesterolu” (cholesterolu HDL); • tłuszcze! (ok. 35-40%
dobowej energii) • regularna aktywność fizyczna. • curry, kurkuma jako przyprawy do
licznych potraw
Spożywać ryby o wysokiej zawartości kwasów omega 3, co najmniej dwa razy w tygodniu:
łososia, makrelę, sardynki, tuńczyka • olej rzepakowy oraz z orzecha włoskiego również
zawierają duże ilości kwasów tłuszczowych omega 3.
Orzechy, migdały – jako zdrowe przekąski i źródło mikroelementów
Zmniejszyć udział produktów spożywczych z dodatkiem cukru. • Potrawy, których
spożycie powinno się ograniczyć, to: różne słodkie desery, słodycze oraz słodzone napoje
(zwłaszcza słodzone syropem glukozowo-fruktozowym). • Należy przede wszystkim pić
wodę.
Ograniczyć spożycie kalorii z węglowodanów do 40-45% kaloryczności dobowej --
>Unikać łatwo przyswajalnych węglowodanów: produktów z białej mąki (pieczywo,
makarony, pierogi etc.), białego ryżu, drobnych kasz. -- >Cukry i glukoza będąca produktem
trawienia skrobi powodują nadmierny, długotrwały wyrzut insuliny z trzustki i przyczyniają
się do zwiększenia lipogenezy w wątrobie i odkładania energii w formie tłuszczu, w dużej
mierze trzewnego
Zwiększyć udział błonnika w diecie. • Pomaga to w ograniczeniu wchłaniania tłuszczu oraz
cukrów spożywczych. • Oprócz codziennego spożywania warzyw i owoców, w diecie nie
powinno również zabraknąć chleba razowego lub wieloziarnistego (spożywać około 80 g
pieczywa wieloziarnistego dziennie lub 1/3 bagietki).
Nie traktować wina jak ochrony przed chorobami układu krążenia; niemniej jednak nie
należy również całkowicie z niego rezygnować. • Nie przekraczać ilości 1–2 kieliszków
dziennie.
Regularnie spożywać wapń (produkty mleczne : świeży jogurt czy biały ser...), potas i
magnez (warzywa strączkowe oraz świeże i suszone owoce). • Ma to zasadnicze znaczenie
dla obniżenia ryzyka sercowonaczyniowego oraz skutkuje obniżeniem ciśnienia tętniczego.
Zmniejszyć spożycie soli: nie stawiać solniczki na stole (dodatkowe znaczenie curry jako
substytutu soli).
Codziennie spożywać niewielkie ilości sałaty (sałatę rzymską, sałatę roszponkę, sałatę
masłową) lub innych warzyw liściastych. • Bez względu na odmianę zawiera ona witaminę
B9 (jest ona korzystna dla serca i naczyń krwionośnych)
W związku z tym najlepszym rozwiązaniem jest dieta śródziemnomorska. Wiele korzyści

przynosi również dieta DASH:
Dieta DASH, ponieważ rekomenduje: • duże ilości węglowodanów o niskim IG, 5 x dziennie
produkty bogate w błonnik (owoce, warzywa) • kontrolowana zawartość tłuszczów
nasyconych • duża ilość (niskotłuszczowych- niekoniecznie!) produktów mlecznych i
zbożowych z pełnego przemiału, ze zwiększoną ilością wapnia, magnezu, potasu i
zmniejszonym udziałem soli.
2. Jakie czynniki żywieniowe mają udział w patogenezie nieswoistych zapaleń jelit: choroby
Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego?
CD-Choroba Leśniowskiego-Crohna
Węglowodany
• Duże spożycie błonnika i owoców (frakcje rozpuszczalne) zmniejszają ryzyko CD o
>80%
• Zwiększone spożycie słodyczy zwiększa ryzyko CD prawie 3-krotnie
Białko
• Zwiększone spożycie białka zwierzęcego pochodzącego z mięs (zwłaszcza czerwonych)
zwiększa ryzyko CD
• Większe spożycie mleka i nabiału zmniejsza ryzyko CD
Tłuszcze
• SFA i MUFA nie wiążą się ze podwyższonym ryzykiem CD.
• PUFA n-6 (zwłaszcza kwas linolowy) wiążą się z ponad 2-krotnie wyższym ryzykiem CD
• PUFA n-3 (regularne spożycie ryb) zmniejszało ryzyko CD o ok. 50%
• Fast foody (bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe trans)
• spożywane 2 x w tyg. zwiększały ryzyko CD o 3,4 raza,
• spożywane 1 x w tyg. zwiększały ryzyko CD o 2,8 raza.
UC-Wrzodziejące Zapalenie jelita grubego

Węglowodany
• Duże spożycie błonnika i owoców (frakcje rozpuszczalne) zmniejszają ryzyko UC o ok.
50%
• Zwiększone spożycie cukru i słodzonych napojów zwiększa ryzyko UC o 30%
Białko
• Zwiększone spożycie białka zwierzęcego pochodzącego z mięs (zwłaszcza czerwonych)
zwiększa ryzyko UC
• Spożycie mleka i nabiału ma neutralny wpływ na ryzyko UC
Tłuszcze
• SFA i MUFA nie wiążą się ze podwyższonym ryzykiem UC.
• PUFA n-6 (zwłaszcza kwas linolowy) wiążą się z 2,5-krotnie wyższym ryzykiem UC
• PUFA n-3 zmniejszają ryzyko UC o 57-77%
• Fast foody (bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe trans)
• spożywane 2 x w tyg. zwiększały ryzyko UC o 3,4 raza,
• spożywane co najmniej 1 x w tyg. zwiększały ryzyko UC o 5,8 raza.
• Ogółem tzw. zachodnia dieta zwiększa ryzyko UC o 55%
3. W jaki sposób należy żywić pacjenta z chorobą nowotworową przed i po zabiegu

chirurgicznym?
Przed zabiegiem:
-najważniejsza jest ocena stanu odżywienia, przy niedożywieniu należy rozważyć włączenie
żywienia medycznego (wskazanie do leczenia żywieniowego 1.brak możliwości żywienia
doustnego ponad 7 dni 2.obecne lub zagrażające niedożywienie)
-Wdrażając wsparcie żywieniowe w okresie przedoperacyjnym, można właściwie
przygotować chorego do zabiegu i zapobiec pogorszeniu się stanu odżywienia po operacji
Po zabiegu:
Do najistotniejszych powikłań należą:
-dumping syndrome (np. u pacjentów z resekcją żołądka, zbyt szybkie przechodzenie treści
pokarmowej do jelita cienkiego powodujące uporczywe biegunki, występujące zaraz po
spożyciu posiłku),
•zaburzenia wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, witaminy B12 oraz żelaza
Po zabiegu operacyjnym zwykle włącza się inne metody leczenia uzupełniającego
radioterapię i/lub chemioterapię
- celem leczenia jest powrót chorego do normalnego funkcjonowania oraz minimalizacja
powikłań
- potrzeba więcej skł.odżywczych i białka w celu przyspieszenia gojenia się ran i regeneracji
organizmu
- chorzy niechętnie sięgają po jedzenie, dlatego ważne jest monitorowanie stanu odżywienia i
w razie konieczności włączenie wsparcia żywieniowego
- Wsparcie żywieniowe jest konieczne u pacjentów , którym w celu zwalczenia nowotworu
usunięto narządy (lub pewne ich części) odpowiedzialne za spożywanie, trawienie bądź
wchłanianie pokarmów.
•Jeśli operacja dotyczyła okolic głowy lub szyi, wielu chorych będzie miało problemy z
żuciem i połykaniem.
•U pacjentów,u których operowane były narządy układu pokarmowego, często pojawiają się
zaburzenia trawienia lub wchłaniania.
•Dzięki wsparciu żywieniowemu organizm otrzymuje odpowiednią ilość niezbędnych
składników odżywczych.
Zestaw 20
1. Jakie są przyczyny niealkoholowego stłuszczenia wątroby i jak go leczyć dietetycznie i
behawioralnie?
Przyczyny :
● Zaburzenia przemiany materii oraz czynniki żywieniowe
- zespół metaboliczny (insulinooporność)
- cukrzyca typu 2
-przekarmianie i otyłość
● Zaburzenia metabolizmu lipidów
- Choroba Andersen
- Zespół Webera i Christiana
- Zespół uogólnionej lipodystrofii
● Całkowite żywienie pozajelitowe
● Znaczna utrata masy ciała
-zespolenie omijające
- wycięcie znacznej części jelita
- głodzenie oraz niedożywienie białkowe
● Leki – antybiotyki , leki przeciwretrowirusowe
● Substancje toksyczne
● Niewłaściwa dieta – bogata w węglowodany
● Niska aktywność fizyczna
● Flora jelitowa
● Ekspozycja na zanieczyszczenia środowiska
Leczenie Dietetyczne
● Spożywanie 4-5 posiłków dziennie
● Ostatni posiłek 2-3 godziny przed snem
● Wybieranie produktów nie zawierających fruktozy / niskocukrowych
● Zwiększenie spożycia warzyw i owoców kilka razy dziennie
● Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych
● Wybieranie produktów bogatych w błonnik pokarmowych
● Rezygnacja z fast- foodów
● Zalecane jest gotowanie , na parze, pieczenie, grillowanie, nie zalecane jest smażenie
Leczenie Behawioralne
● Należy dążyć do redukcji masy ciała- ubytek masy ciała o 10% redukuje stłuszczenie
wątroby i obniża aktywność AIAT
● Dieta z ograniczeniem węglowodanów jest skuteczniejsza niż dieta z ograniczeniem
tłuszczów
● Aktywność fizyczna obniża AIAT : zmniejsza stłuszczenie wątroby w sposób
niezależny od redukcji masy ciała
2. Co to jest uchyłkowatość jelit, co jest jej przyczyną, czym zagraża i jaką dietę należy
stosować w jej prewencji i leczeniu?
Choroba uchyłkowa jelit – jest to szerokie spektrum objawów chorobowych związanych z
obecnością w jelicie od jednego do kilkuset uchyłków. Najczęściej występują one w jelicie
grubym.
Patogeneza i czynniki ryzyka: -niedobór błonnika w diecie -mała aktywność fizyczna -
segmentacja jelita -zmiany w budowie ściany jelit -zaburzona motoryka(skłonność do zaparć)
-wiek Czym zagraża Niepowikłana choroba uchyłkowa 75% • Ból brzucha • Gorączka •
Leukocytoza • Brak apetytu/zaparcie Powikłana choroba uchyłkowa • Ropnie 16% •
Perforacja 10% • Zwężenie 5% • Przetoka 2% Dieta w niepowikłanej chorobie schyłkowej W
uchyłkowatości bezobjawowej zaleca się dietę bogata we włókna roślinne, głównie
nierozpuszczalne frakcje. Oznacza to spożycie ilość co najmniej 18g, a najlepiej powyżej 30
g błonnika (jego frakcji nierozpuszczalnej) na dobę. Błonnik zwiększa objętość mas
kałowych, przez mechaniczne drażnienie pobudza jelita do pracy, wchłania wodę, dzięki
czemu poprawia się konsystencja stolca. Aby błonnik dobrze spełniał swoje funkcje, należy
pamiętać o wypijaniu dużej ilości płynów. Kontrolować spożywanie produktów
wzdymających jak: warzywa kapustne (kalafior, brukselka, brokuły), czosnek, cebula. Dieta-
zapalenie uchyłków W leczeniu zapalenia uchyłków wykorzystuje się ścisła dietę. W
przypadku, gdy pojawiaja sie stany zapalne uchyłków, wyste puja zaparcia i bóle brzucha, w
stolcu pojawia sie krew nalez y stosowac diete łatwo strawna z ograniczeniem błonnika w
postaci
3. Jakie są ogólne zasady żywienia po zabiegu bariatrycznym

· Najważniejszym celem diety obowiązującej po operacyjnym leczeniu otyłości jest
zapewnienie przy odpowiedniej podaży makro- i mikroelementów, co zapewni
postępujące zmniejszenie masy ciała przy minimalizowaniu ryzyka wystąpienia
niedoborów pokarmowych.
· Dieta powinna być tak prowadzona, aby chory uniknął nieprzyjemnych
dolegliwości, mogących występować po operacji, jak np.: bóle brzucha, wymioty,
biegunki, zaparcia, dumping syndrome czy refluks żołądkowo-przełykowy.
· Chory powinien spożywać małe porcje posiłków.
· Ich liczba zależy od rodzaju operacji i czasu, jaki od niej upłynął.
· Posiłki powinny być spożywane regularnie, docelowo minimum 4 razy dziennie
co 3–4 godziny, tuż po operacji natomiast posiłków może być więcej (nawet 8–10
posiłków co 2 godziny).
· Objętość posiłku może wynosić od 30 ml (okres tuż po operacjach typu BPD/DS,
BPD, RYGB) do 100 – 150 ml (SG, AGB).
· Każdy posiłek powinien być spożywany w pełnym skupieniu, małymi
łykami/kęsami.
· W tym celu poleca się korzystanie z małych sztućców.
· Każdy kęs powinien być bardzo dokładnie przeżuty (20– 40 razy).
· Nie należy mówić w czasie jedzenia, oglądać telewizji, czytać, ponieważ działa to
rozpraszająco, powoduje łykanie powietrza, puste odbijanie, a także wymioty.
· Należy wydłużać spożywanie posiłku, po każdym kęsie robić krótką przerwę (1–2
minutową).
· Chory musi dbać o jakość wybieranych produktów spożywczych i
przygotowywanych potraw, które powinny odznaczać się dużą zawartością
składników odżywczych.
· Bardzo ważna jest odpowiednia zawartość białka, którego należy spożywać co
najmniej 60–80 g dziennie.
· Taka zawartość białka w diecie wspomaga procesy gojenia ran, zapewnia uczucie
sytości i – co najważniejsze – zapobiega utracie masy mięśniowej.
· Należy jednak pamiętać, że produkty bogate w białko, takie jak: mięso, ryby czy
sery_ twarogowe nie są najlepiej tolerowane we wczesnym okresie
pooperacyjnym
· Należy unikać potraw tłustych i smażonych, a także nadmiaru cukrów prostych,
które mogą wywołać dumping syndrome.
· Objawy dumping syndrome występują najczęściej po RYGB, rzadziej po SG.
· Produktami, które mogą je powodować są słodycze, słodkie napoje, lody.
· Spożycie płynów po operacji powinno wynosić co najmniej 1,5 litra na dobę.
· Zalecanymi napojami są woda, lekkie napary z herbaty, rumianek lub mięta.
· Zakazane jest spożywanie napojów gazowanych, alkoholu (do roku od zabiegu),
napojów słodzonych, a także soków owocowych i warzywnych, które mogą
wzmagać występowanie zgagi.
· Płynów nie należy spożywać 30 min przed posiłkiem, podczas jego trwania, a
także 30–60 min po posiłku, gdyż popijanie może powodować puste odbijanie,
ból i wymioty.
Zestaw 21
1. Jakie zalety i jakie wady ma dieta śródziemnomorska i/lub DASH w leczeniu chorób
metabolicznych i chorób układu krążenia?
Dieta śródziemnomorska zawiera składniki, które pomagają kontrolować zaburzenia

wchodzące w skład zespołu metabolicznego:
● oliwa z oliwek zawiera jednonienasycone kwasy tłuszczowe, które zwiększają

stężenie frakcji HDL cholesterolu, obniżają ciśnienie tętnicze i zmniejszają
insulinooporność
● tłuste ryby morskie zawierają dużo kwasów tłuszczowych omega-3, które zmniejszają
stężenie triglicerydów we krwi i obniżają ciśnienie tętnicze
● warzywa, w tym nasiona roślin strączkowych i pełnoziarniste produkty zbożowe,
dzięki dużej zawartości potasu, magnezu i błonnika pokarmowego pomagają obniżyć
podwyższone ciśnienie tętnicze
● błonnik zmniejsza gęstość energetyczną posiłków, dzięki czemu zapobiega otyłości i
pomaga ją leczyć, a także zwiększa wrażliwość na insulinę i poprawia gospodarkę
węglowodanową (zmniejsza glikemię)
● dużo świeżych ziół pomaga zmniejszyć ilość soli i dzięki temu obniżyć ciśnienie
tętnicze.
Dieta śródziemnomorska zawiera mało składników przeciwwskazanych w zespole
metabolicznym:
● nasyconych kwasów tłuszczowych

● izomerów trans
● cholesterolu pokarmowego.
W ostatnich latach naukowcy rozpoczęli badania dotyczące korzyści zdrowotnych

wynikających ze stosowania diety śródziemnomorskiej przez pacjentów z zespołem
metabolicznym. Dieta śródziemnomorska okazała się efektywnym sposobem leczenia tego
zespołu.
Po 2 latach u pacjentów z grupy stosującej dietę śródziemnomorską wystąpiła znamienna

redukcja:
● masy ciała
● BMI
● obwodu w talii
● ciśnienia tętniczego
● stężenia glukozy i insuliny
● stężenia cholesterolu całkowitego i triglicerydów, a także znamienne zwiększenie
stężenia frakcji HDL cholesterolu.
To badanie wykazało, że dieta o cechach diety śródziemnomorskiej, może być bezpiecznym i

efektywnym sposobem leczenia zespołu metabolicznego i redukcji związanego z tym
zespołem ryzyka sercowo-naczyniowego”.
Tradycyjna „dieta śródziemnomorska” a cukrzyca

Tradycyjna dieta śródziemnomorska jest wzorcową dietą przeciwmiażdżycową. Chorzy na
cukrzycę chorują na chorobę niedokrwienną serca 3–4 razy częściej niż osoby bez cukrzycy,
dlatego między innymi dieta śródziemnomorska może chorym na cukrzycę, a także osobom z
zespołem metabolicznym, przynieść duże korzyści zdrowotne.
Optymalną dietą w cukrzycy może być dieta śródziemnomorskiej , niskokaloryczna,
ponieważ:
● chroni serce
● poprawia profil lipidowy
● obniża podwyższone ciśnienie krwi
● niektóre jej składniki poprawiają tolerancję glukozy, na przykład:
kwasy tłuszczowe omega-3
jednonienasycone kwasy tłuszczowe
warzywa, w tym także strączkowe”.
Dieta śródziemnomorska zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy o 23%
2. Jaki jest mechanizm nietolerancji pokarmowych i jakie jeszcze produkty oprócz laktozy
mogą powodować nietolerancję pokarmową?
Nietolerancja pokarmowa to nie to samo co alergia pokarmowa. Nietolerancja pokarmowa
spowodowana jest mechanizmami niealergicznymi. Jest ona najczęściej spowodowana
zaburzeniami przemian danego składnika pokarmowego, zwykle spowodowane jest to
brakiem enzymu, czyli zatrzymaniem dalszych przemian tej substancji w organizmie. Brak
enzymu skutkuje nie rozłożeniem substancji na mniejsze cząsteczki. Nierozłożona substancja
przechodzi do dalszych części przewodu pokarmowego, gdzie może dochodzi do fermentacji
(np. w jelitach), bądź innych niekorzystnych przemian które powodują nagromadzanie się
gazów, wzdęcia brzucha, bóle brzucha czy biegunki występujące po ok. 0,5-2h od spożycia
substancji nietolerowanej. Najczęściej spotyka jest nietolerancja laktozy w przypadku której
do diagnostyki wykorzystuje się charakterystyczny wywiad, wodorowy test oddechowy lub
test tolerancji laktozy. Można wyróżnić również nietolerancje glutenu i pszenicy, kofeiny i
kawy, salicylanów (w kawie i herbacie, grejpfrut, banan, pomidor), histaminy (w winie,
piwie, wędlinach, konserwach rybnych) czy glutaminianów.
3. Czym się charakteryzuje niedożywienie typu marasmus, a czym typu kwashiorkor?
Typ marasmus: charakteryzuje się znaczącym ubytkiem masy ciała na skutek zaniku tkanki
tłuszczowej i masy mięśniowej, następują niekorzystne zmiany w układzie
immunologicznym
nie dochodzi do zmian stężenia białka i albumin w surowicy krwi
Typ kwashiorkor: charakteryzuje się istotnym spadkiem stężenia białek i albumin w surowicy
krwi i osłabieniem odporności komórkowej charakterystyczne są obrzęki i zaburzenia
gospodarki elektrolitowej ludzie z tym typem niedożywienia nie mają znaczących cech
zewnętrznych tego stanu nie dochodzi do zmniejszenia masy mięśni i częściowo zachowane
są rezerwy tłuszczu
Zestaw 22
1. Jakie znasz niefarmakologiczne sposoby redukcji nadmiernej masy ciała?
Niefarmakologiczne sposoby redukcji nadmiernej masy ciała opierają się na zmniejszeniu
wartości energetycznej diety, zmianie sposobu żywienia, zwiększeniu aktywności fizycznej
oraz na zmianach behawioralnych.
Celem tego typu terapii behawioralnej jest praca nad negatywnymi nawykami, które w
codziennym życiu wykształcił pacjent. Terapia behawioralna zakłada bowiem, że obecny
stan zdrowia i problemy pacjenta są wynikiem powtarzanych przez niego, utrwalonych i
destrukcyjnych zachowań, które w przeszłości na stałe zadomowiły się w psychice pacjenta.
Złe nałogi i przyzwyczajenia doprowadzają do zgubnych dla osoby zmagającej się z
konkretnym zaburzeniem skutków. Ich odwrócenie i zastąpienie pozytywnymi wzorcami
pozwala jednak skutecznie przejść przez proces zdrowienia.
Prowadzona przez profesjonalistów terapia behawioralna pomaga wówczas zrozumieć, że

dotychczasowa dieta leży u przyczyn otyłości pacjenta, a zmiana nawyków żywieniowych
pozwoli na walkę o wymarzoną, a przede wszystkim zdrową sylwetkę.
2. Wymień i omów nietypowe manifestacje choroby trzewnej.

Nietypowe manifestacje choroby trzewnej:
*niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza oraz megaloblastyczna (na skutek uszkodzenia
błony śluzowej jelita jest zaburzone wchłanianie żelaza, cynku i witamin m.in. B12, kwasu
foliowego),
* hipoplazja szkliwa zębowego, choroby jamy ustnej, nawracające afty jamy ustnej (wczesne
rozpoznanie i leczenie choroby odgrywa istotną rolę w ochronie zębów)
*osteoporoza i osteomalacja, patologiczne złamania, osłabienie mięśniowe, tężyczka
(upośledzone wchłanianie wapnia jest spowodowane zmniejszeniem powierzchni absorpcji w
jelicie oraz wiązaniem jonów wapnia przez niewchłonięte kwasy tłuszczowe)
*choroba Durhinga (opryszczkowate zapalenie skóry- na szczycie brodawek skórnych
dochodzi do odkładania się charakterystycznych złogów IgA- gdy ulegną fagocytozie
powstają tzw. mikroropnie)
* hipertransaminazemia, stłuszczenie wąroby (enzymy wątrobowe normalizują się w ciągu
ok. 6 miesięcy diety bezglutenowej; nasilenie hipertransaminazemii koreluje ze wzmożoną
przepuszczalnością błony śluzowej jelita- toksyczny wpływ na wątrobę mogą wywierać
zarówno endogenne jak i egzogenne substancje, przenikające poprzez uszkodzoną błonę
śluzową.)
*zaburzenia płodności (okres reprodukcyjny u kobiet z celiakią jest znamiennie skrócony;
choroba może być przyczyną opóźnionego dojrzewania płciowego, zaburzeń
miesiączkowania i wczesnego przekwitania; u chorych kobiet występują zaburzenia
płodności -trudności z zajściem w ciążę, poronienia i libido)
A także:
*nawracające bóle brzucha, wzdęcia
*rak gardła/przełyku/jelita grubego
*choroby neurologiczne, padaczka, migrena, ataksja
*wymioty, ZJD, zaparcia, wrzodziejące zapalenie jelita czczego i krętego
*chłoniak nieziarniczy, hiposplenizm
3. Jakie są konsekwencje zdrowotne niedożywienia nowotworowego?

Niedożywienie u pacjentów z chorobą nowotworową szybko może doprowadzić do anoreksji
i kacheksji nowotworowej.
Utrata masy ciała stanowi istotny i często niezależny czynnik prognostyczny krótszego czasu
przeżycia u niechirurgicznych pacjentów onkologicznych,
• Niedobór białek w organizmie jest także związany ze spadkiem przeżywalności,
• U niedożywionych pacjentów z chorobami nowotworowymi stwierdza się słabszą
odpowiedź na chemioterapię, zarówno z punktu widzenia częstości odpowiedzi, jak i jej
czasu trwania,
• Większa jest częstość ponownych hospitalizacji, pobyty w szpitalu są dłuższe i jakość życia
jest gorsza,
• Łączna ilość azotu w organizmie jest najsilniejszym czynnikiem prognostycznym
neutropenii po chemioterapii u pacjentek z rakiem piersi
• Niedożywienie stanowi marker stopnia nasilenia choroby oraz niekorzystnego rokowania.
• Od 4 do 23% pacjentów z nowotworami w stadium terminalnym ostatecznie umiera z
powodu kacheksji
Zestaw 23
1. Jakie osoby są zagrożone rozwojem cukrzycy typu 2? Czy, a jeśli tak, to w jaki sposób
można temu zapobiec bez użycia leków?
- osoby z cukrzycą występującą występującą w rodzinie (rodzice lub rodzeństwo)
- osoby z nadwagą lub otyłością [BMI≥25 kg/m2 lub obwód w talii >80 cm (kobiety); >94
cm (mężczyźni)
- osoby mało aktywne fizycznie
- osoby z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę
- osoby u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy
- osoby z nadciśnieniem tętniczym (≥140/90)
Osoy z dyslipidemią [HDL<40 mg/dl lub triglicerydów >150 mg/dl)
- osoby z chorobą sercowo- naczyniową
- kobiety z przebytą cukrzycą ciążową, które urodziły dziecko o masie urodzeniowej >4 kg, z
zespołem policystycznych jajników
Zapobiegać cukrzycy możemy wykonując regularną aktywność fizyczną oraz poprzez
odpowiednią dietę. Dieta o niskim indeksie oraz ładunku glikemicznym, produkty bogate w
błonnik, nabiał nie musi być odtłuszczony, węglowodany złożone zamiast prostych, unikać
tłuszczów trans.
2. Czy w marskości wątroby ilość białka w diecie ma być zmniejszona, niezmieniona, czy
zwiększona? Od czego to zależy?
Ze względu na spadek syntezy i wzrost degradacji białek zalecana ilość:
1,2-1,5 g/kg masy ciała (ok 90-120g dziennie) 1/2-2/3 pochodzenia zwierzęcego.
Nie należy obawiać się nasilenia stłuszczeniawątroby pod warunkiem dostatecznej podaży
białek.Ograniczenie podaży białka u chorych z encefalopatią wątrobową powinno być
zdecydowanie zaniechane. Wyjątek stanowią chorzy z ostrą niewydolnością wątroby i
encefalopatią lub śpiączką wątrobową, którzy w ciągu doby mogą otrzymać do 0,5g/kg masy
ciała białka. Należy zaznaczyć, zę wprzebiegu encefalopatii białka roślinne są lepiej
tolerowane niż białka zwierzęce.
3. W jaki sposób rękawowe wycięcie żołądka oraz ominięcie żołądka metodą Roux wpływają
na przebieg chorób metabolicznych
Ominięcie żołądkowe metodą Roux (RYGB)
• Jest to dobrze standaryzowany zabieg chirurgiczny, który wśród czterech zaakceptowanych
zabiegów chirurgii metabolicznej, wydaje się mieć najbardziej korzystny profil korzyści do
ryzyka u większości pacjentów z T2DM ( cukrzyca typu 2).
Rękawowe wycięcie żołądka (SG)

• Chociaż potrzebne są długoterminowe badania, aktualne dane wskazują, że SG to skuteczny
zabieg, który prowadzi do doskonałej redukcji masy ciała i znaczącej poprawy T2DM
(cukrzyca typu 2), przynajmniej w krótkim i średnim okresie czasu (1-3 lat), które to wyniki
zostały wykazane w RCT.
• Może to być wartościowe rozwiązanie w leczeniu cukrzycy, zwłaszcza u pacjentów, u
których istnieją obawy o ryzyko zabiegu polegającego na przełączeniu jelit.
Jak?
-spadek ryzyka zachorowania na cukrzycę de novo
-poprawa kontroli metabolicznej cukrzycy
-wzrost częstości remisji cukrzycy
-spadek ryzyka powikłań cukrzycy
Zestaw 24
1. Przedstaw homeostatyczne (neurohormonalne i metaboliczne) mechanizmy regulacji głodu
i sytości.
Za koordynację zachowań w zakresie przyjmowania pokarmu bądź hamowania dalszego

spożycia odpowiedzialne jest podwzgórze, w którym zlokalizowane są ośrodki głodu oraz
sytości.
•W tej części OUN odbywa się integracja neuronalnych i humoralnych sygnałów
kontrolujących przyjmowanie pokarmu, równowagę energetyczną i masę ciała.
•Zmiany w wydzielaniu omawianych hormonów mogą wpływać na nieprawidłowe
zachowania żywieniowe i przyczyniać się do zaburzeń w stanie odżywienia.
W podwzgórzu, w jądrze łukowatym znajduje się „ośrodek odbiorczy” sygnałów

obwodowych
•Sygnały obwodowe są tam przetwarzane przez swoiste grupy neuronów
•Neurony AgRP (Agouti-related peptide) zależne od neuropeptydu Y (NPY) – szlak
stymulujący pobór energii
•Neurony proopiomelanokortynowe – szlak hamujący pobór energii

•Szlaki te rzutują na funkcjonowanie innych obszarów podwzgórza, które inicjują reakcję
behawioralną – pojawienie się łaknienia lub sytości
Bodźce anaboliczne
•Głód
•Ogólne zapotrzebowanie na kalorie
•Apetyt
•Chęć spożycia określonego pożywienia wynikający z doznania poznawczego związanego ze
smakiem, zapachem, wyglądem, strukturą i wcześniejszym doświadczeniem związanym z
konkretnym pokarmem
Bodźce kataboliczne
•Zaspokojenie głodu
•Uczucie pełności w żołądku przerywające posiłek
•Sytość
•Odczucie metaboliczne, które między posiłkami wyraża brak chęci rozpoczęcia kolejnego
posiłku
Krótkotrwałe
•Grelina (hormon żołądkowy) – sygnał głodu

•Wstępujące włókna nerwu błędnego przekazujące sygnał rozciągnięcia żołądka – sygnał
zaspokojenia głodu
•Cholecystokinina – sygnał zaspokojenia głodu
•GLP-1 – sygnał sytości
•Średniotrwałe
•Peptyd YY (komórki F wysp Langerhansa trzustki) – sygnał sytości
•Stężenie składników odżywczych w osoczu – sygnał sytości
Długotrwałe
•Sygnały energetyczne (spadek – stymulacja, wzrost – hamowanie)
•Leptyna – zwiększenie jej stężenia powoduje hamowanie poboru energii
•Insulina
Podsumowanie
Głównym podświadomym regulatorem procesu przyjmowania pokarmów jest

podwzgórze, które kontroluje stan energetyczny organizmu
•Monitoruje obecność składników odżywczych we krwi
•Odbiera sygnały obwodowe (z ust, nosa, żołądka, jelit, wątroby, tkanki tłuszczowej,
gruczołów endokrynnych)
•Monoaminy i neuropeptydy produkowane w czasie jedzenia w mózgu i w przewodzie

pokarmowym mogą bezpośrednio i pośrednio aktywować włókna wstępujące nerwu
błędnego
•Swoiste grupy neuronów przetwarzają te informacje na odpowiedzi neuronalne
przekazywane przez...
•Neuronowe obwody sygnałowe drugiego rzędu zawierające oreksyny A i B

•Dopaminergiczne i serotoninergiczne włókna zstępujące układu autonomicznego
•Sygnały te przetwarzane są na odpowiedzi behawioralne
2. Jakie są przyczyny i objawy przewlekłego zapalenia trzustki? Jak powinno przebiegać

leczenie dietetyczne osób a tą chorobą?
Przyczyny
● Nadużywanie alkoholu
● Predyspozycje genetyczne
● Palenie papierosów
● Autoimmunologiczne zapalenie trzustki
● Wysokokaloryczna dieta z dużą zawartością białka i tłuszczu
● Wady rozwojowe trzustki
● Zmiany przewlekle utrudniające odpływ soku trzustkowego
Objawy
● Ból brzucha, utrata masy ciała, biegunka, cukrzyca
● Objawy niewydolności trzustki – biegunka tłuszczowa
● Ż zaawansowana choroba cechy niedożywienia
Żywienie
● U pacjentów poprawnie odżywionych dieta normalna
● Niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki – suplementacja enzymów
● Unikać ograniczenia tłuszczów w diecie, nie stosować diety bogatobłonnikowej
● Niewielkie objętości posiłków (5-6 dziennie)
W przypadku niedożywienia można rozważyć zastosowanie:
• Mieszanek odżywczych drogą doustną
• Żywienia enteralnego w przypadku nieosiągania celów terapeutycznych przy stosowaniu
doustnych mieszanek
• Należy zastosować sondę nosowo-jelitową
• W przypadku konieczności prowadzenia takiej terapii przez >30 dni należy rozważyć
jejunostomię
• Żywienia parenteralnego w przypadku niemożności żywienia enteralnego (zwężenia
odźwiernika lub opuszki dwunastnicy i utrudniony pasaż pokarmu)
• W przypadku wystąpienia cukrzycy należy zastosować dietę zbliżoną do cukrzycy typu 1
3. Co to jest leczenie żywieniowe, jaki jest jego cel i jakie są wskazania do jego
zastosowania?
Jest to podaż drogą dojelitową i/lub pozajelitową substratów energetycznych, azotu oraz
elektrolitów w ilościach pokrywających aktualne potrzeby pacjentów, którzy nie mogą
odżywiać się doustnie lub odżywiają się w sposób niedostateczny.
Cel: Leczenie lub zapobieganie niedożywieniu w celu poprawy wyniku leczenia.
Wskazania:
1. Duże ryzyko żywieniowe (ESPEN)
- niezamierzona utrata masy ciała >10-15% / 6 miesięcy
- BMI < 18.5 (20) kg/m2
-SGA (subiektywna globalna ocena stanu odżywienia) klasa C
-NRS (przesiewowa ocena ryzyka związanego z niedożywieniem) >= 3 pkt
- albumina < 30 g/l (przy braku niewydolności wątroby/nerek)
2. Pacjenci bez cech niedożywienia
-okres głodzenia >7 (5) dni
- zmniejszona podaż pokarmu
- <60% dziennego zapotrzebowania przez >10 dni
Zestaw 25
1. W jaki sposób zanieczyszczenia organiczne (endokrynne dysruptory) z otaczającego nas
środowiska mogą wpływać na rozwój otyłości i innych chorób cywilizacyjnych?
Dysruptory endokrynne wpływają na zmianę funkcjonowania układu hormonalnego,
wywołując niekorzystne skutki w organizmie człowieka, jego potomstwie lub subpopulacji.
Na przykład BisfenolA zaliczany jest do ksenoeestrogenów, czyli egzogennych substancji,
które wykazują aktywność estrogenów. W niskich stężeniach BPA indukuje odpowiedź,
podobnie jak w czasie stymulacji estrogenami. Wśród kobiet stwierdzono wpływ min. na
rozwój cukrzycy, otyłości, zespołu metabolicznego. Do czynników ryzyka wystąpienia tych
chorób zaliczane są również ftalany. Ich głównym źródłem jest skażona żywność, gdyż
związki te mogą przechodzi do niej z opakowań oraz w procesie technologicznym. Z badań
przeprowadzonych w National Health i Nutrition Examination Survey, wynika, że
podwyższone stężenie ftalanów w organizmie może zwiększać ryzyko zachorowania na
cukrzycę typu 2, szczególnie w przypadku kobiet.
Gdzie można je znaleźć?

-pestycydy zawierające organiczne związki fosforu i chloru
- produkty poliwinylowe
-odświeżacze powietrza, detergenty, perfumy
-plastikowe butelki, opakowania kartonowe,
-środki zmniejszające palność
2. Jakie jest prawidłowe postępowanie żywieniowe w przypadku encefalopatii i śpiączki

wątrobowej?
Postępowanie żywieniowe w przypadku encefalopatii:
-Ograniczenie podaży białka u chorych z encefalopatią wątrobową powinno być
zdecydowanie zaniechanie;
-Wyjątek stanowią chorzy z ostrą niewydolnością wątroby i encefalopatią lub śpiączką
wątrobową, którzy w ciągu doby mogą otrzymać do 0,5g/kg m.c białka;
-Białka roślinne są lepiej tolerowane, niż białka zwierzęce.
Postępowanie żywieniowe w przypadku śpiączki wątrobowej:

-Wskazane jest żywienie:
 dojelitowe;
 enteralne przez sondę nosowo-żołądkową;
 pozajelitowe.
-35-50kcal/kg m.c./dobę
-Białko: 0,5/kg m.c/dobę
-W żywieniu dojelitowym zalecane są wysokoenergetyczne diety przemysłowe z ograniczoną
ilością sodu, o zmodyfikowanym skł. aminokwasów;
-Dieta łatwostrawna, przygotowana metodą gotowania i konsystencja papkowata;
-Regularne posiłki, małe objętości, 5-7x dziennie;
-Żywienie parenteralne należy wprowadzać z dużą ostrożnością.
3. Jakie po operacji bariatrycznej mogą się pojawić niedobory pokarmowe i w jaki sposób
należy im zapobiegać
ZABURZENIA WCHŁANIANIA PO AGB I SG
• Metody restrykcyjne wymuszają spożywanie bardzo małych objętościowo posiłków, mogą
więc być przyczyną niedoborów składników pokarmowych wynikającą z ich
niewystarczającej podaży z dietą.
• Ponadto częste nudności i niepohamowane wymioty, które są spowodowane między innymi
spożywaniem jednorazowo zbyt dużych porcji pokarmu, mogą się przyczynić do pogłębiania
deficytów żywieniowych oraz odwodnienia organizmu.
ZABURZENIA WCHŁANIANIA PO SG
-Resekcja żołądka skutkuje zredukowaniem sekrecji kwasu solnego i enzymów, co wiąże się
ze zmniejszonym trawieniem i wchłanianiem białka, żelaza, witaminy B12 oraz innych
składników odżywczych dostarczanych wraz z produktami białkowymi pochodzenia
zwierzęcego.
ZABURZENIA WCHŁANIANIA PO BPD, BPD-DS
Wyłączenia żółciowo-trzustkowe i dwunastnicze wiążą się z ograniczeniem działania
enzymów odpowiedzialnych przede wszystkim za trawienie tłuszczów i węglowodanów oraz
ograniczeniem powierzchni chłonnej jelita cienkiego.
• W związku z ograniczeniem powierzchni chłonnej proksymalnej części jelita cienkiego
zostaje zaburzone wchłanianie białka, tłuszczów i witamin w nim rozpuszczalnych (A, D, E,
K) oraz żelaza, wapnia, witamin z grupy B (B1, B6, B12 i kwasu foliowego)
Bez suplementacji witamin i składników mineralnych może dojść do wielu niedoborów

pokarmowych powodujących np.: niedokrwistość, zaburzenia czynności ośrodkowego układu
nerwowego, chorobę metaboliczną kości (niedobory wapnia i witaminy D, zwiększone
stężenie parathormonu).
Aby uniknąć niedożywienia białkowego, zaleca się spożycie białka w ilości 1–1,5 g/kg
idealnej masy ciała/dobę
Zestaw 26
1. Skąd się bierze, jaką rolę w zespole metabolicznym odgrywa insulinooporność i jaką rolę
w walce z nią odgrywa żywienie i terapia behawioralna?
Zjawisko insulinooporności polega na tym, że tkanki obwodowe, do których dociera wraz z
krwią insulina w celu ułatwienia wykorzystania glukozy przez ich komórki są głuche na jej
działanie. Nie rozpoznają one lub słabo rozpoznają sygnał związany z obecnością insuliny.
Jeżeli tkanki obwodowe są mniej wrażliwe na insulinę, to jej wychwyt jest zmniejszony i
występuje hiperglikemia. Organizm, żeby skompensować zmniejszoną wrażliwość tkanek
obwodowych na insulinę, wydziela jej coraz więcej. Przy zwiększonej produkcji insuliny
powstaje hiperinsulinemia, ale początkowo nie ma hiperglikemii.
Na rozwój insulinooporności wpływa wiele czynników, między innymi czynniki genetyczne,
niewłaściwy sposób żywienia, niska aktywność fizyczna i stres emocjonalny. Najczęstszymi
schorzeniami, w których stwierdza się insulinooporność, są: cukrzyca typu 2, pierwotne
nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek. . Nasilenie insulinooporności stwierdza się też
wraz ze starzeniem się organizmu.Na czynniki genetyczne nakładają się wpływ środowiska
zewnętrznego, szczególnie zwiększone dostarczanie energii z pokarmem, pochodzącej
głównie z tłuszczów zwierzęcych i łatwo przyswajalnych węglowodanów, a także mała
aktywność fizyczna. Istotną rolę w rozwoju insulinooporności odgrywa również nadmierne
pobudzenie współczulnego układu nerwowego.
Insulinooporność stanowi główną składową zespołu metabolicznego. Wraz z otyłością
(zwłaszcza brzuszną) oraz nasilonym ogólnoustrojowym stanem zapalnym odgrywa
kluczową rolę w jego rozwoju, jest jego główną przyczyną.Zespół metaboliczny jest to stan
kliniczny charakteryzujący się współwystępowaniem wielu wzajemnie powiązanych
czynników o charakterze metabolicznym, zwiększających ryzyko rozwoju chorób układu
sercowo-naczyniowego (ChSN) o podłożu miażdżycowym oraz cukrzycy typu 2.
Najważniejszym elementem leczenia insulinooporności jest wprowadzenie i utrzymanie

zdrowej, zbilansowanej diety opartej na zasadach zdrowego odżywiania. To nie jest dieta na
chwilę, a zmiana nawyków żywieniowych na całe życie. Jadłospis w insulinooporności
powinien dostarczać niezbędne makro- i mikroskładniki oraz substancje bioaktywne (m.in.
pochodzące z roślin polifenole), ale również zapobiegać nagłym skokom poziomu glukozy i
insuliny. W przypadku nadmiernej masy ciała, dieta dodatkowo powinna przyczyniać się do
jej redukcji.
Bardzo ważną kwestią jest terapia behawioralna, a więc modyfikacja naszych zachowań.
Składa się na nią: regularna, umiarkowana aktywność fizyczna - co najmniej 150 minut w
tygodniu, redukcja poziomu stresu (odnalezienie sposobów na radzenie sobie z codziennym
stresem jest szczególnie ważne, a jeśli jest to dla nas zbyt trudne, poszukajmy pomocy u
specjalisty), odpowiednia ilość snu - minimum 7 godzin, rezygnacja z używek (tytoń, alkohol
- zwłaszcza jeśli włączone jest leczenie metforminą!).
2. Przedstaw postępowanie dietetyczne u pacjenta po przebyciu łagodnej (obrzękowej)

postaci ostrego zapalenia trzustki?
W postaci obrzękowej zmiany dotyczą praktycznie samej trzustki i mają postać zapalenia
surowiczego. W przestrzeniach międzyzrazikowych gromadzi się płyn wysiękowy i nacieki z
komórek zapalnych.
W łagodnym przebiegu OZT żywienie doustne należy wprowadzić od razu po ustaniu
ostrych dolegliwości. Są to między innymi nudności, wymioty czy ból brzucha. Do tego czasu
stosowana jest dieta ścisła oraz nawodnienie dożylne.
Wprowadzana dieta powinna być łatwostrawna bez dodatku tłuszczu, o konsystencji

kleiku. Wraz z dobrą tolerancją pokarmów, dieta zostaje rozszerzona z postaci zmiksowanej
do stałej. Można wtedy stosować gotowanie na wodzie lub parze, pieczenie w folii czy
duszenie bez obsmażania. Po 7-10 dniach tolerancji pokarmów, dieta powinna składać się z
4-5 niskotłuszczowych posiłków
Nie odnotowano korzyści z żywienia dojelitowego u osób z łagodnym zapaleniem trzustki. U

takich pacjentów powinno zostać prowadzone żywienie doustne, jeśli nie ma ku temu
przeciwwskazań
Pacjenci z przewidywanym łagodnym lub umiarkowanie ciężkim przebiegiem choroby
powinni zostać zbadani w kierunku ryzyka niedożywienia.
3. Jakie są wskazania do operacji bariatrycznej i od czego zależy wybór konkretnej metody?

•Wiek 18-65 lat (lub starsi ze wskazań życiowych)
•Otyłość III stopnia (BMI ≥ 40 kg/m2) lub II stopnia (BMI 35,0-39,9 kg/m2) z
występującymi powikłaniami otyłości (np. cukrzyca typu 2, nocny bezdech senny,
nadciśnienie tętnicze, choroby zwyrodnieniowe stawów, niewydolność serca), których
przebieg mógłby ulec poprawie w wyniku redukcji masy ciała,
•Ponowny przyrost masy ciała po jej znacznym ubytku w wyniku leczenia zachowawczego
•Wszystkie niechirurgiczne metody zostały wypróbowane oraz zastosowane przez co

najmniej 6 miesięcy ale zawiodły w osiągnięciu lub utrzymaniu klinicznie korzystnej utraty
masy ciała,
•Nie ma przeciwwskazań ogólnych do znieczulenia i zabiegu chirurgicznego,
•Pacjent ma świadomość konieczności zaangażowania się i rozumie potrzebę
•Wskazania do operacji bariatrycznychu chorych powyżej 65 roku życia powinny być

rozpatrywane indywidualnie.
•W tej grupie chorych należy wykazać przewagę korzyści z zastosowanego leczenia nad
ryzykiem operacji.
•U osób starszych, głównym celem operacji jest poprawa jakości życia, natomiast wydaje się
być mało prawdopodobne przedłużenie ich życia.
3. Jakie są wskazania do operacji bariatrycznej i od czego zależy wybór konkretnej metody?

•Wiek 18-65 lat (lub starsi ze wskazań życiowych)
•Otyłość III stopnia (BMI ≥ 40 kg/m2) lub II stopnia (BMI 35,0-39,9 kg/m2) z
występującymi powikłaniami otyłości (np. cukrzyca typu 2, nocny bezdech senny,
nadciśnienie tętnicze, choroby zwyrodnieniowe stawów, niewydolność serca), których
przebieg mógłby ulec poprawie w wyniku redukcji masy ciała,
•Ponowny przyrost masy ciała po jej znacznym ubytku w wyniku leczenia zachowawczego
•Wszystkie niechirurgiczne metody zostały wypróbowane oraz zastosowane przez co
najmniej 6 miesięcy ale zawiodły w osiągnięciu lub utrzymaniu klinicznie korzystnej utraty
masy ciała,
•Nie ma przeciwwskazań ogólnych do znieczulenia i zabiegu chirurgicznego,
•Pacjent ma świadomość konieczności zaangażowania się i rozumie potrzebę
•Wskazania do operacji bariatrycznychu chorych powyżej 65 roku życia powinny być
rozpatrywane indywidualnie.
•W tej grupie chorych należy wykazać przewagę korzyści z zastosowanego leczenia nad
ryzykiem operacji.
•U osób starszych, głównym celem operacji jest poprawa jakości życia, natomiast wydaje się
być mało prawdopodobne przedłużenie ich życia.
Zestaw 27
1. W jaki sposób białka, tłuszcze i węglowodany wpływają na poziom glukozy i wydzielanie
insuliny u osoby z krótko trwającą cukrzycą typu 2?
Na poziom glukozy i wydzielanie insuliny największy wpływ wywierają węglowodany. Po
spożyciu posiłku o wysokim IG następuję szybki wzrost glikemii ze znacznym wyrzutem
insuliny. Później następuje szybki spadek glikemii z hipoglikemią po 2 do 4 godzinach po
posiłku.
Po spożyciu posiłku o niskim IG poziom glukozy nie rośnie tak gwałtownie jak w przypadku
posiłku o wysokim IG i po 2 do 4 h wraca do normy, nie generuje to hiperinsulinemii oraz nie
następuje hipoglikemia.
Posiłek złożony z białka, tłuszczy, węglowodanów złożonych zawierający błonnik nie
spowoduje gwałtownego wzrostu poziomu glukozy i wyrzutu insuliny. Dodatek białka i
tłuszczy obniża ŁG posiłku.
W badaniach klinicznych:
 Dieta bogatobiałkowa obniżała glikemię
 Dieta ubogowęglowodanowa, bogatobiałkowa obniżała insulinemię
 Dieta o niskim IG /ŁG obniżała insulinemię
 Dieta o niskim IG, wzbogacona białkiem + OMEGA 3 WNKT poprawiała kontrolę
cukrzycy
2. Co to jest alergia krzyżowa na pokarm? Podaj kilka przykładów i oceń w jaki sposób
alergia pokarmowa może wpływać na jakość życia osoby nią dotkniętej.
Alergia krzyżowa polega na tym, że u osoby uczulonej na jeden alergen (np. pyłki brzozy)
niepożądane objawy mogą się pojawić także po kontakcie z innym alergenem (np. jabłkiem).
Przykłady alergii krzyżowych:

● brzoza - jabłko, brzoskwinia, śliwka, wiśnia, morela, migdały, marchewka, seler,
pietruszka, orzechy laskowe (możliwa również alergia układowa na soję i orzeszki
ziemne);
● ambrozja - melon, ogórek, cukinia, banan, kiwi;
● bielinek - seler, marchewka, pietruszka, papryka, musztarda, kalafior, brokuły,
czosnek, cebula;
● krupówka (rodzaj trawy) - melon, orzeszki ziemne, ziemniaki, pomidor;
● tymotka - boćwina szwajcarska, pomarańcza.
Osoby dotknięte alergią pokarmową muszą zrezygnować ze spożywania danego produktu,

aby uniknąć ryzyka wystąpienia objawów. Należy wprowadzić dietę eliminacyjną. Często
produkty bez składnika uczulającego, np. bez glutenu, są droższe i mniej dostępne. Cechują
się też mniejszą smakowitością. Alergicy często rezygnują z jedzenia w restauracjach,
ponieważ nie mają pewności czy dana potrawa nie zawiera alergenu.
3. Jakie są wskazania do zastosowania żywienia dojelitowego i jakie są metody jego

prowadzenia?
Wskazania do żywienia dojelitowego:
1. Nie przyjmowanie pokarmów doustnie
 Pacjent nieprzytomny
 Zaburzenia połykania (neurogenne, niedrożność przełyku, zaburzenia motoryki
przełyku)
 Opóźnione opróżnianie żołądkowe (niedrożność nowotworowa, gastropareza)
2. Niewystarczająca podaż
 Zaburzenia trawienia/ wchłaniania (zespół krótkiego jelita, popromienne zapalenie
jelit, choroba Crohna, mukowiscydoza)
 Okres okołooperacyjny
 Intensywna terapia
 Ostre zapalenie trzustki
 Anoreksja
3. Schorzenia neurologiczne
 Stan po udarze mózgu
 Stan po urazie głowy, rdzenia kręgowego
 Demencja
4.Choroba nowotworowa
 Nowotwory głowy, szyi
 Nowotwory górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyku, żołądek)
Metody żywienia dojelitowego:

 Zgłębnik nosowy (nosowo-żołądkowy, nosowo-dwunastniczy, nosowo-jelitowy)
 Gastrostomia (chirurgiczna, przezskórna- endoskopowa PEG, pod kontrolą RTG-
RIG)
 JejuPharyngostomianostomia (chirurgiczna, przezskórna)
Esophagostomia
Zestaw 28
1. W jaki sposób dieta niskokaloryczna wpływa na wydzielanie hormonów przewodu
pokarmowego oraz na odczucie głodu i sytości?
Dlaczego tak trudno jest walczyć z otyłością?
a)przez zachodzące w organizmie zmiany hormonalne w trakcie odchudzania
b)trudności z redukcja masy ciała
c)odczucie głodu w trakcie odchudzania
d)u osób otyłych pojemność żołądka jest znamiennie wyższa niż u osób szczupłych
e)sytość i reakcja hormonalna w odpowiedzi na standaryzowany posiłek w zależności od
masy ciała (tym szybsza im mniejsza masa ciała i mniejsza pojemność żołądka)
f)wdl badań stopień trudności w osiągnięciu pożądanych efektów w procesie leczenia jest
najwyższy, wyższy nawet niż leczenie schizofrenii,nadciśnienia czy też wprowadzenia
aktywności fizycznej
Ponadto na otyłość mają wpływ następujące czynniki:
a)genetyczne
im częstsze występowanie alleli związanych z ryzykiem otyłości w % tym wyższy iloraz
szans rozwoju otyłości - FTO gen otyłości
b)epigenetyczne (kiedy geny spotykają się ze środowiskiem)
GENY (sekwencje DNA)
-SNP’s - poliformizmy pojedyńczych nukleotydów
-mutacje
-CNV’S - mutacje badające przyczyny autyzmu
EPIGENETYKA (ekspresja genów)
-metylacja DNA
-modyfikacje histonów
-RNAi (interferencja RNA)
ŚRODOWISKO (ekspozycje)
-toksyny
-dieta
-infekcje
-chemikalia
-pestycydy
Dziecko kobiety, która ma prawidłową masę ciała ma większe szanse na to, aby gdy dorośnie
również mieć prawidłową masę ciała, natomiast dziecko kobiety otyłej prawdopodobnie gdy
osiągnie dorosłość również będzie otyłe.
c)środowiskowe
-EDC (Endocrine disrupting chemicals) czyli endokrynne dysruptory ich ilość szacowana jest
obecnie na ok 1000. Są to takie substancje i ich mieszanki, które interferują w funkcje układu
wydzielania wewnętrznego a w efekcie mogą wywołać niekorzystne skutki zdrowotne u
narażonej osoby jej potomstwa juz calych populacji.
Zaliczamy do nich:
-pestycydy zawierające organiczne związki fosforu i chloru
-tributylina (TBT)
-dichlorodifenylotrichloroetan (DDT)
-plastyfikatory np. bisfenol A (BPA) i ftalany – obecne w plastikowych butelkach, wnętrzu
konserw i opakowań kartonowych (Tetra-Pak)
-polichlorowane bifenyle (PCB), stosowane w elektronice
-środki zmniejszające palność, np. polibromowany eter difenylowy (PBDE)
-siarczan perfluoroalkilu (PFOS) i kwas perfluorooktanowy (PFOA) – związki stosowane w
powłokach antyadhezyjnych
PCB,PBDE,DDT są trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi ( – persistent organic
pollutants), które mają wysoką zdolność bioakumulacji (głównie w tkance tłuszczowej) i
narażania na ekspozycję
d)osobnicze - zaburzenia regulacji głodu i sytości

-Duża ilość reklam niezdrowej żywności
-Brak codziennej, właściwej aktywności fizycznej w szkołach
-Brak/mała ilość bezpiecznych placów do gier i bycia aktywnym
-Ograniczony dostęp do zdrowej żywności
-Duża dostępność wysokoenergetycznej żywności i słodzonych napojów
-Rosnące porcje jedzenia w restauracjach, barach etc.
-Telewizja i media
e)rola flory jelitowej

Flora jelitowa ma ogromny wpływ na masę ciała, ponieważ w odróżnieniu od naszych
enzymów trawiennych bakterie jelitowe mają zdolność metabolizowania złożonych
polisacharydów roślinnych i wytwarzania ulegających absorbcji, bogatoenergetycznych
krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych SCFA
Mikroflora bakteryjna wpływa na regulację równowagi energetycznej gospodarza poprzez

wpływ na:
- Łaknienie i pobór pokarmów
-Wydatek energii
Dieta bogatotłuszczowa powoduje
-Zmiany składu flory jelitowej
-Uszkodzenie bariery nabłonkowej jelit
-Zaburzenia w wydzielaniu hormonów przewodu pokarmowego
-Inicjację „tlącego się” systemowego stanu zapalnego
f)zaburzony bilans energetyczny
(zwiększony pobór kalorii + zmniejszona aktywność fizyczna)
2. Jakie powinno być postępowanie żywieniowe w ostrym wirusowym zapaleniu wątroby

typu B?
Jadłospis powinien być złożony z około:
● 70% węglowodanów
● 10-20% tłuszczów
● 10% białka
Zaleca się spożywanie 5-6 niewielkich posiłków dziennie. Powinny one być przygotowane
poprzez : gotowanie, pieczenie w folii lub w pergaminie.
Pamiętać należy, że przeciwwskazane jest smażenie potraw.
Menu powinno zawierać:
● mleczne zupy, twaróg, świeże masło
● białe , czerstwe pieczywo, potrawy mączne, kasze , ryż
● dżemy, miód
● białe, gotowane mięso, chude ryby również gotowane opcjonalnie w galarecie
● jarzyny (bez wzdymających: grochu , kapusty, fasoli)
● kompoty, kisiele, galaretki
W okresie rekonwalescencji zwiększa się ilość białka 1,5g/kg/dobę, a masła do 70-80g

(3000kcal/ dobę).
Po wypisaniu pacjenta do domu nie stosuje się nadzwyczajnych ograniczeń z wyjątkiem
ZAKAZU PICIA NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH PRZEZ ROK ( mały kieliszek wina lub
szklanka piwa co jakiś czas nie są jednak zakazane)
Przez pół roku powinno się unikać potraw ciężkostrawnych i regulować swoje potrzeby
dietetyczne w zależności od ich indywidualnej tolerancji.
3. Jakie składniki żywności zwiększają, a jakie zmniejszają ryzyko nowotworów złośliwych,

szczególnie przewodu pokarmowego?
Sól oraz ostre przyprawy trzeba ograniczyć ze względu na ryzyko uszkodzenia śluzówki
żołądka oraz wystąpienie nadciśnienia tętniczego.
Nienasycone kwasy tłuszczowe pomagają łagodzić stan zapalny i przeciwdziałają utracie
ciała, ich źródła to: jarmuż, brokuły, orzechy, nasiona , oleje np. rzepakowy
Czynniki ryzyka:
-Wysokie spożycie tłuszczów nasyconych, cukrów prostych i produktów z rafinowanej
skrobi
-Czerwone mięso
-Produkty konserwowe, wędzone, smażone
-Alkohol
-Mała ilość błonnika
-Małe spożycie przetworów mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu
Rak jelita grubego- mięso czerwone i przetworzone i mało błonnika

Rak żołądka- nadmiar soli
Rak prostaty- nadmierne spożycie wapnia
Rak wątroby- żywność zawierająca alfatoksyny
Rak jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, wątroby, jelita grubego, piersi- alkohol
Rak przełyku- herbata jerba mate
Rak płuca- suplementacja beta karotenem
Czynniki zmniejszające ryzyko:

Rak jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, żołądka- warzywa niskoskrobiowe
Rak jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, żołądka, płuca- owoce
Rak żołądka- warzywa cebulowe
Rak jelita grubego- czosnek
Rak przełyku- witamina c
Rak trzustki- foliany
Rak jamy ustnej, gardła, krtani, płuc- karotenoidy
Rak przełyku- beta- karoten
Rak prostaty- likopen, selen
Rak jelita grubego- prod. Mleczne bogate w wapń
Zestaw 29
1. W jaki sposób intensywność wysiłku fizycznego wpływa na zużycie substratów
energetycznych przez pracujące mięśnie?
Wysiłek fizyczny zwiększa zużycie ATP, fosfokreatyny oraz substratów służących do
odbudowy tych związków
• Substraty energetyczne dzielą się na:
• Wewnątrzmięśniowe - Glikogen ,Triglicerydy
• Krwiopochodne - •Glukoza , Wolne kwasy tłuszczowe ,Triglicerydy ,Ciała ketonowe
Zużycie poszczególnych substratów zależy od • Intensywności wysiłku • Czasu trwania
wysiłku • Typu włókien mięśniowych
W czasie wysiłku fizycznego glikogen mięśniowy jest zużywany w stopniu zależnym od
intensywności wysiłku. W czasie wysiłku fizycznego pracujące mięśnie wykorzystują WKT,
triglicerydy osocza i mięśni oraz ciała ketonowe jako źródło energii
Zużycie składników odżywczych w czasie pracy mięśniowej:
Podczas wysiłku fizycznego trwającego do 30min:
Podczas trwania krótkiego wysiłku fizycznego (łagodnego) substratem dla pracujących
mięśni są w największym stopniu (prawie całkowitym) wolne kwasy tłuszczowe. W
umiarkowanym wysiłku zwiększa się zużycie glikogenu mięśniowego oraz triglicerydów,
natomiast maleje zużycie wolnych kwasów tłuszczowych.
Podczas ciężkiego wysiłku mięśniowego głównym substratem energetycznym staje się
glikogen mięśniowy, w znacznie mniejszym stopniu zużywane są wolne kwasy tłuszczowe,
triglicerydy oraz glukoza.
Wysiłek trwający 90-120min
Podczas łagodnego wysiłku Mięśnie korzystają prawie całkowicie z Wolnych kwasów
tłuszczowych, w niewielkim stopniu z glukozy i triglicerydów. Wraz z intensyfikacją wysiłku
rośnie zużycie przez mięśnie glikogenu mięśniowego oraz triglicerydów.
2. Jaką dietę należy stosować w czasie zaostrzeń nieswoistych zapaleń jelit, a jak żywić
pacjentów w okresie remisji?
Leczenie żywieniowe CD
l Nie wykazano skuteczności probiotyków, prebiotyków, symbiotyków; diety
ubogowęglowodanowej; diety bogatej w nienasycone kw. Tłuszczowe n-6; glutaminy
l W stanach zaostrzenia należy unikać potraw bogatoresztkowych (razowy chleb,
strączki,…)
l W przypadku zwężeń jelita dieta powinna być ubogoresztkowa, z wyłączeniem
jabłek, cytrusów, sałaty, szpinaku, buraków
Leczenie żywieniowe w podtrzymaniu remisji CD
l Ograniczenie tłuszczów zwierzęcych
Uniknie produktów bogatych w nierozpuszczalny błonnik
l Unikanie pretworzonej, tłustej żywności
l Wprowadzenie suplementacji wit. D
l Nabiał- pomaga zapewnić właściwą podaż wapnia
l Dieta powinna być dietą zdrowego człowieka
Leczenie żywieniowe UC
 W fazie ataków zapalnych
l Ostry atak: dieta ubogoresztkowa
l Umiarkowany atak: dieta ubogobłonnikowa
 W stadium remisji:
l Produkty bogate w kw. tłuszczowe Omega-3 (co najmniej 3x/ tyg)- sardynki, łosoś,
makrela, halibut…
l Produkty bogate w wapń i wit. K (3x dziennie prod. Mleczne, wody mineralne bogate
w wapń),( kapusta, brokuł, szpinak (K))
l Ograniczone spożycie mięs zwłaszcza czerwonych i przetworzonych (rzadziej niż
2x/tyg)
l Unikanie margaryn; ochronne działanie oliwy z oliwek
l Nieuzasadnione jest unikanie nabiału/ laktozy
3. Podaż jakich mikroelementów należy ograniczyć i w jakim stopniu, a jakich zwiększyć w

przewlekłej niewydolności nerek? Uzasadnij
Mikroelementy:
ŻELAZO
• Często obserwowanym deficytem pokarmowym u chorych ze schyłkową niewydolnością
nerek jest niedobór żelaza.
• Może to być wynikiem jego utraty w czasie dializoterapii (utrata krwi), utajonych krwawień
z przewodu pokarmowego oraz zwiększonego zapotrzebowania w czasie nasilonej
erytropoezy.
• Z tego względu u osób dializowanych podawanie preparatów żelaza jest niezbędne, aby
zapobiec rozwojowi niedokrwistości.
• Dawkę należy dobierać indywidualnie w zależności od stopnia niedoboru, nasilenia
niedokrwistości i dawki preparatu stymulującego erytropoezę
• U osób nie wymagających leczenia nerkozastępczego dobowe spożycie żelaza powinno
wynosić 8 mg dla mężczyzn i 8–12 mg dla kobiet.
• Dodatkową suplementację doustną lub dożylną należy zastosować u pacjentów, u których
zostanie zdiagnozowany niedobór żelaza.
CYNK
• U chorych z CKD obserwowano również obniżone stężenia cynku w surowicy, mogące
być wynikiem zmniejszonego poboru w diecie oraz utraty w czasie dializy.
• Zalecane spożycie cynku wynosi 10–15 mg/dobę dla mężczyzn i 12 mg/dobę dla kobiet.
• Suplementację należy rozważyć jedynie w przypadku jawnych klinicznie objawów
niedoboru cynku, takich jak: zaburzenia wzrostu, obniżenie libido, brak apetytu,
upośledzenie smaku i węchu czy utrudnione gojenie się ran - wówczas cynk należy
podawać przez 3–6 miesięcy w dawce 50 mg/dobę
Makroelementy:
SÓD
• W CKD zmniejsza się zdolność do wydalania sodu z organizmu.
• Zwiększona retencja sodu powoduje nadmierne pragnienie, zatrzymanie wody w
organizmie, nadciśnienie tętnicze oraz występowanie obrzęków.
• Dlatego u chorych z CKD rekomenduje się ograniczenie spożycia sodu do 1000–3000
mg/dobę, natomiast u osób hemodializowanych do 750–2000 mg/dobę
• Należy jednak pamiętać, że zarówno podaż dużych , jak i bardzo małych ilości NaCl
niekorzystnie wpływa na przebieg PChN, stąd trudno jest określić optymalną ilość sodu w
diecie osoby z CKD
POTAS
• Wraz z postępem CKD maleje zdolność do wydalania potasu przez nerki.
• Retencja potasu może doprowadzić do rozwoju hiperkaliemii i wystąpienia powikłań pod
postacią zaburzeń rytmu serca (bradykardia), które mogą być przyczyną nagłej śmierci
sercowej.
• W początkowych stadiach choroby prawidłowe stężenie potasu w surowicy jest
utrzymywane dzięki sprawnemu działaniu mechanizmów wyrównawczych, takich jak
zwiększenie cewkowej sekrecji potasu i jego wydalania z kałem.
• W zaawansowanym stadium CKD (GFR <30 ml/min/1,73 m2) dochodzi do istotnej retencji
potasu, ponieważ mechanizmy kompensacyjne stają się niewystarczające
• Ograniczenie podaży potasu do 50–75 mmol/dobę (ok. 2–3 g/d.) zaleca się w 4. i 5.
stadium CKD, zarówno u osób niewymagających leczenia nerkozastępczego, jak i
dializowanych.
• U chorych dializowanych nie zaleca się ograniczania potasu
FOSFOR
• Nerki są odpowiedzialne za wydalanie z organizmu około 70% fosforu.
• W CKD dochodzi do retencji fosforu oraz kontrregulacyjnej nadmiernej sekrecji PTH i
czynnika wzrostu fibroblastów 23 (FGF-23, fibroblast growth factor 23).
• Wzrost wydzielania PTH w odpowiedzi na zwiększone stężenie fosforu, hipokalcemię i
niedobór aktywnej witaminy D3 oraz wzrost wydzielania FGF-23, zależny od spożycia i
stężenia fosforu, są w stanie zapewnić prawidłową fosfatemię aż do obniżenia się GFR do
20–25 ml/min
• U chorych z zaawansowaną CKD nadmierne spożycie pokarmów bogatych w fosfor może
prowadzić do rozwoju wtórnej nadczynności przytarczyc i osteodystrofii nerkowej (w tym
powstawania zwapnień w tkankach miękkich, ścianach naczyń, zastawkach serca).
• Badania na modelach zwierzęcych, jak i u ludzi sugerują, że dieta z niską zawartością
fosforu może spowalniać rozwój CKD
• ostatnia analiza badania NHANES III wykazała, że dieta bogatofosforanowa nie powoduje
zwiększenia śmiertelności u chorych z umiarkowaną CKD (stadium 3)
• Zalecane spożycie fosforu u chorych z GFR w zakresie 25– 70 ml/min/1,73 m2 wynosi 8–
10 mg/kg mc./dobę.
• Dieta z niską zawartością fosforu opiera się na warzywach i owocach
• Chorym z GFR poniżej 25 ml/min/1,73 m2 niewymagającym leczenia nerkozastępczego
zaleca się spożywanie 5–10 mg/kg mc./dobę fosforu, a hemodializowanym 10–17 mg/kg
mc./dobę.
• U większości chorych konieczne jest również zastosowanie leków wiążących fosforany w
przewodzie pokarmowym (węglan wapnia maks. do 3,75 g/d., chlorowodorek sewelameru
maks. do 12 g/d.).
• Leki te nie mogą zastąpić ograniczeń dietetycznych
WAPŃ
• Hipokalcemia jest częstym zaburzeniem u chorych z CKD.
• Główną przyczyną niedoboru wapnia jest zmniejszenie jego wchłaniania w przewodzie
pokarmowym z powodu niedoboru aktywnej formy witaminy D i oporności na jej działanie.
• Dodatkowym czynnikiem wpływającym na rozwój hipokalcemii są restrykcje dietetyczne,
ponieważ dieta z niską zawartością białka i fosforanów jest również uboga w wapń.
• Hipokalcemia jest jednym z czynników indukujących rozwój wtórnej nadczynności
przytarczyc i osteodystrofii nerkowej.
• Zaleca się, aby dieta chorych w 4. i 5. stadium CKD zawierała 1200–1600 mg wapnia/dobę,
dlatego wskazane jest spożywanie serów twarogowych i pleśniowych.
• Natomiast u chorych, u których stosowane są leki wiążące fosfor zawierające wapń, jego
spożycie nie powinno przekraczać 1000 mg/dobę
MAGNEZ
• Ze względu na obniżone nerkowe wydalanie magnezu przez nerki w przebiegu CKD
może dochodzić do rozwoju hipermagnezemii.
• Dlatego zaleca się ograniczenie spożycia tego pierwiastka do 200– 300 m hig/dobę, co
powinno zapewnić prawidłowe lub nieznacznie podwyższone stężenie magnezu w surowicy
krwi
• Chory w 5. stadium CKD powinien unikać produktów bogatych w ten pierwiastek,
zwłaszcza jeśli planowane jest stosowanie preparatów magnezu wiążących fosforany w
przewodzie pokarmowym
Zestaw 30
1. W jaki sposób zmienia się zapotrzebowanie na białko, tłuszcze i węglowodany u osób o
dużej lub umiarkowanej aktywności fizycznej?
Zapotrzebowanie na białko:
· -Zapotrzebowanie na białko u osób prowadzących siedzący tryb życia wynosi ok. 0,8
g/kg masy ciała/dobę
· -U osób o umiarkowanej aktywności fizycznej (10 -12 h tygodniowo) 1,1 - 1,3 g/kg
masy ciała/dobę
· -Taka sama aktywność, ale 20 h tygodniowo 1,4 g/kg masy ciała/dobę
· -U osób intensywnie trenujących podaż białka powinna wzrosnąć jeszcze bardziej, ale
nie przekraczając 2 g/kg masy ciała
Zapotrzebowanie na tłuszcze:
· -W czasie wysiłku fizycznego pracujące mięśnie wykorzystują WKT, triglicerydy
osocza i mięśni oraz ciała ketonowe jako źródło energii
· -Dzienna podaż tłuszczu w diecie sportowców nie powinna przekraczać 30% energii
· -Po 10% powinno pochodzić z kwasów tłuszczowych nasyconych, jedno-
· i wielonienasyconych
· -Niektórzy autorzy postulują suplementowanie w diecie średniołańcuchowych
· triacylgliceroli (MCT) o kwasach tłuszczowych składających się z 6 - 10 atomów
węgla lub karnityny
Zapotrzebowanie na węglowodany:
· -W okresie międzyposiłkowym za stałe stężenie glukozy we krwi odpowiada wątroba
· -W spoczynku mózg dorosłego człowieka zużywa ok. 140 g glukozy na dobę,
a krwinki czerwone ok. 40 g na dobę
· -Po posiłku dochodzi do przejściowej hiperglikemii poposiłkowej
· -W czasie wysiłku fizycznego glikogen mięśniowy jest zużywany w stopniu zależnym
od intensywności wysiłku
· -Na potrzeby treningowe dla sportowców dzienna podaż węglowodanów powinna
wynosić
· -W większości przypadków 5-7 g/kg m. ciała/dobę
· -Wysiłek wytrzymałościowy 7-10 g/kg m. ciała/dobę
· -Wysiłek ultrawytrzymałościowy>11 g/kg m. ciała/dobę
2. Jakie jest wczesne i odległe postępowanie dietetyczne po usunięciu pęcherzyka

żółciowego?
Przez pierwsze dni po operacji pacjent powinien stosować dietę płynną i półpłynną, lecz
należy stopniowo powracać do normalnych posiłków.
Gdy już powrócimy wskazane jest spożywanie 5-6 niewielkich posiłków dziennie w
odstępach 2-3 godzinnych. Należy pamiętać, by unikać produktów bogato tłuszczowych, np.
Frytki, tłuste mięsa (parówki, kiełbasy, mielone czerwone mięsa, tłuste produkty mleczne,
kremowe zupy, tłuste sosy, czekolada, oleje kokosowy i palmowy. Stopniowo należy re-
introdukować produkty bogate w błonnik.
Zazwyczaj ok. miesiąca po operacji można powrócić do regularnej diety pamiętając o
ograniczeniach dotyczących ilości tłuszczu i o zwiększonej podaży błonnika (z dużą
zawartością frakcji rozpuszczalnej), aby zapobiec kamicy przewodowej.
Podstawową dietą, jest dieta oparta na potrawach ubogotłuszczowych i bogatobłonnikowych.
Istotne jest unikanie obfitych posiłków, ale również głodzenia. Wskazane jest przyjmowanie
mniejszych porcji pożywienia ze zwiększoną częstością, najlepiej około 5–6 posiłków
dziennie, regularnie, o stałych porach, i staranne ich przeżuwanie. Potrawy pieczone należy
zastępować gotowanymi i duszonymi. Zalecane jest spożywanie większych ilości
odtłuszczonych produktów mlecznych, chleba pełnoziarnistego lub chleba typu graham, kasz
oraz makaronów (razowych).
3. Jakie znasz czynniki ryzyka powstania nowotworów i jakie są najczęstsze przyczyny
powstawania nowotworów w Polsce?
70% nowotworów złośliwych u ludzi jest zwiazanych ze szkodliwymi nawykami,
niezdrowym stylem życia
20-30% predyspozycja genetyczna
Czynniki ryzyka:
· -wiek -zanieczyszczenia środowiska -promieniowanie -palenie -alkohol
· -nieprawidłowa dieta, nadmierna masa ciała 35-40% -mała aktywność fizyczna
· -wirusy, bakterie -skłonność dziedziczenia -czynniki zawodowe -leki
· W polsce głównie: -palenie 30% -dieta 30%

Zywienie kliniczne w. - Dabrowski M.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zywienie kliniczne w. - Dabrowski M.

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zywienie kliniczne w. - Dabrowski M.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zestaw 1

W 25-35% alkohol stanowi czynnik który uszkadza komórkę pęcherzykowa trzustki i

W Polsce przyczyną ok 80% przypadków przewlekłego zapalenia trzustki (PZT) jest

Alkohol stanowi czynnik chorobotwórczy, przewlekle stymulując komórki gwiaździste, które

Nadużywanie alkoholu prowadzi do marskości wątroby.

Alkohol stanowi czynnik powodujący relaksację dolnego zwieracza przełyku.Alkohol nasila

2. Jakie są przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego, czym się różni refluks od

3. Kiedy w chorobie nowotworowej należy zastosować żywienie medyczne? Wymień,

Bezpieczne do spożycia produkty bogatopurynowe:

2. Co zalecił(a)byś pacjentowi z chorobą wrzodową w okresie jej remisji? Które

KORZYSTNE NEUTRALNE SZKODLIWE

1. Kwas linolowy 7. Mleko 10. SÓL

Nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT).

 Dieta wysokobłonnikowa może być jednym z czynników chroniących przed

3. Jak powinna kształtować się podaż energii w przewlekłej niewydolności nerek?

 Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) jest przewlekłym zaburzeniem czynnościowym

1. związany jest z defekacją,

W postaci biegunkowej IBS stosowana jest dieta low-FODMAP.

1. Roztwory aminokwasów o stężeniu 5–15%, zazwyczaj mieszaniny zawierające 13–20

Choroby sercowo-naczyniowe są klinicznym przejawem miażdżycy. Zaliczamy do nich:

Jednym z modyfikowalnych czynników ryzyka choroby wieńcowej jest OTYŁOŚĆ. Zatem

1. Kwasy tłuszczowe Nasycone (SFA) - zastępujemy NIENASYCONYMI

Są dobre na serce, ponieważ zawierają zdrowe NIENASYCONE kwasy tłuszczowe

Zawierają JEDNONIENASYCONE kwasy tłuszczowe, pomagają obniżyć LDL,

1. NASYCONE kwasy tłuszczowe <10% zapotrzebowania energetycznego

Do tłuszczów nasyconych zaliczamy--> tłuste kiełbasy i mięsa, masło, smalec, śmietany,

2. NIENASYCONE kwasy tłuszczowe typu TRANS <1% zapotrzebowania

Kobiety --> 10g - 1 kieliszek/ dobę

4. Cukry proste (słodycze, białe pieczywo itp)

2. Jak powinna kształtować się podaż kalorii, makro- i mikroskładników pokarmowych

2. Wymień czynniki patogenetyczne, objawy i najczęściej spotykane niedobory

Patogeneza IBD (nieswoistych zapaleń jelit):

CD (choroba Crohna) UC (wrzodziejące zapalenie j. grubego)

Wśród mechanizmów powstawania W UC obserwuje się aktywność układu

Ogólne nieswoiste objawy: Dominującym objawem jest biegunka,

- niedobór cynku -niedobór żelaza

3. Jaki wpływ na ludzkie zdrowie ma kawa i herbata? Jakie są zagrożenia i korzyści

1. Zaleca się spożywanie przynajmniej jednej porcji warzyw strączkowych dziennie

WYBIERAĆ NABIAŁ PEŁNOTŁUSTY!

3. W jaki sposób chirurgia bariatryczna wpływa na masę ciała i metabolizm? (Dlaczego

U dzieci często występuje zakażeniu dróg oddechowych

Nietolerancja – spowodowana mechanizmami niealergizującymi brak aktywacji układu

Nietolerancja laktozy- powodowana niedostatecznym trawieniem laktozy, dwucukru

Głodzenie krótkotrwałe <72godzin

Organizmu przestraja się w kierunku czerpania energii z przemian katabolicznych -

Pierwotne konsekwencje niedoborów pokarmowych:

3. W jaki sposób choroba nowotworowa wpływa na stan odżywienia?

Wiele osób chorujących na nowotwory ma problemy z jedzeniem. Mają obniżone łaknienie

Zaburzenia odżywiania dzieli się zazwyczaj na dwie grupy:

W postaci biegunkowej IBS stosowana jest dieta low-FODMAP.

3. U jakich pacjentów możemy i powinniśmy zastosować doustne suplementy

Właściwości sycące węglowodanów

Ze względu na procesy trawienne węglowodany dzielimy na przyswajalne i nieprzyswajalne.

białko ma większy wpływ na sytość w porównaniu z węglowodanami lub tłuszczami.

• Dieta • Właściwa częstość spożywanych posiłków (optymalnie 4-5 x dziennie) •

b) epigenetyczne (kiedy geny spotykają się ze środowiskiem) GENY (sekwencje DNA)

d)osobnicze - zaburzenia regulacji głodu i sytości

e)rola flory jelitowej

Mikroflora bakteryjna wpływa na regulację równowagi energetycznej gospodarza poprzez

f)zaburzony bilans energetyczny