Systemy operacyjne

Programowanie w języku powłoki sh

[2] Programowanie w języku powłoki sh

Powłoka, interpreter poleceń angshell jest programem uruchamianym standardo-
wo po otwarciu sesji użytkownika przez proces login. Powłoka jest aktywna aż do
wystąpienia znaku <EOT>, który powoduje jej zatrzymanie i zgłoszenie tego faktu
do jądra systemu.
Każdy użytkownik otrzymuje własny i odrębny egzemplarz sh. Program sh wy-
pisuje monit $ na ekranie, dając znać o swojej gotowości do przyjęcia polecenia
(komendy).
Interpreter poleceń funkcjonuje według następującego schematu:

1. wypisuje monit,
2. czeka na wprowadzenie tekstu z klawiatury,
3. analizuje wiersz polecenia i znajduje program,
4. zleca jądru wykonanie programu,
5. przyjmuje odpowiedź od jądra, ponownie wypisuje monit.

[3] Inicjalizacja powłoki

Inicjalizacja powłoki:
1. przypisywane są wartości zmiennym powłoki,
2. wykonywane są skrypty systemowe definiujące dalsze elementy otoczenia powłoki.
shell skrypty systemowe
1. sh, ksh .profile
2. csh .login, .cshrc
Rozbudowana lista plików inicjacyjnych dla interpretera zsh:

1. /etc/zprofile
2. /etc/zlogin
3. /etc/zshrc
4. /etc/zshenv
... odpowiedniki kropkowe powyższych plików w katalogu domowym.
 Programowanie w języku powłoki sh

[4] Użytkownicy w systemie Unix

Użytkownicy w systemie Unix
• superużytkownik (ang. superuser, root),
• pozostali użytkownicy.
Użytkownik w systemie, plik /etc/passwd:
• nazwa użytkownika,
• hasło,
• uid (ang. user identification),
• gid (ang. group identification),
• informacja o użytkowniku,
• katalog domowy użytkownika,
• nazwa powłoki inicjowanej po otwarciu sesji.

tnowak:hasło zakodowane:201:50::/usr/tnowak:/bin/sh

[5] Grupy użytkowników

Grupa w systemie, plik /etc/group:
• nazwa grupy,
• hasło grupy,
• numer grupy,
• lista użytkowników należących do grupy.

wheel::10:tnowak,tkruk

Inne zagadnienia:
• prawa dostępu do pliku (-rwxr-xr-x, 0755, komenda chmod),

• bity SUID, SGID (-r-s–x–x, np. komenda passwd),

• plik /etc/shadow.

[6] Zmienne powłoki

Wśród zmiennych powłoki wyróżniamy:
• zmienne predefiniowane z wartością jawnie przypisywaną,

2
 Programowanie w języku powłoki sh

• parametry powłoki, w których gromadzone są informacje dotyczące nazwy i ar-

gumentów aktualnie wywoływanej komendy.

Przykładowe zmienne powłoki sh:

HOME katalog standardowy dla komendy cd,
IFS (ang. Internal Field Separators) znaki separatorów rozdzielających elementy skła-
dniowe występujące w linii komendy,
MAIL skrzynka pocztowa z ustawionym powiadamianiem,
PATH lista katalogów, w których poszukiwane będą pliki wywoływanych komend,

PS1 (ang. Prompt String 1) pierwszy znak zachęty powłoki, standardowo $,

PS2 drugi znak zachęty powłoki, standardowo >,
SHELL domyślny program do wywoływania jako podpowłoka,
TERM rodzaj terminala, identyfikuje zestaw sekwencji sterujących właściwych dla da-
nego terminal (np. ansi, vt100, xterm),

[7] Polecenia
Postać polecenia

$ nazwa_polecenia arg1 ... arg9

$ echo $PATH

Polecenia wbudowane

$ PATH=$PATH:/usr/local/bin
$ export PATH

• bezparametrowe set wyświetla wartości wszystkich zmiennych środowiska

• bezparametrowe export wyświetla wartości wszystkich eksportowanych zmien-

nych środowiska

[8] Parametry powłoki

Parametry powłoki

$0 nazwa wywołanej komendy (cmd)

3
 Programowanie w języku powłoki sh

$1 pierwszy argument (parametr) wywołania

$2 drugi argument (parametr) wywołania

$9 dziewiąty argument (parametr) wywołania

$* argumenty jako jeden łańcuch znaków "$*" = "$1 $2 .."

$@ argumenty jako osbne łańcuchy znaków "$@" = "$1" "$2" ..

$# liczba argumentów przekazanych przy wywołaniu lub przez set,

$? stan końcowy (ang. exit status) ostatnio wykonywanej komendy,

$$ numer procesu aktualnie wykonywanej powłoki,

$! numer procesu ostatnio wykonywanego procesu w tle.

$0-9 także: opcje przypisane powłoce przy wywołaniu lub przez set,

[9] Metaznaki
Podczas opracowywania nazw plików oraz przy grupowaniu komend w większe całości
stosuje się znaki o specjalnym znaczeniu dla interpretera nazywane metaznakami.

* dowolny łańcuch znaków nie zawierający "/",

? jeden dowolny znak,
[ ] każdy pojedyńczy znak ze zbioru zamkniętego w te nawiasy,
[...-...] jak [ ], w zakresie od pierwszego do ostatniego podanego znaku,
[!..-...] w zakresie wszystkich oprócz od pierwszego do ostatniego znaku,
# komentarz,
\ (back slash) przywraca poprzedzonemu metaznakowi jego normalne
literalne znaczenie,
$ wartość zmiennej,
; koniec komendy,
‘ ‘ łańcuch w znakach akcentu jest wykonywany jak komenda,
’ ’ klamrowanie apostrofami jednostki tekstu powoduje uniknięcie
jakichkolwiek podstawień (substytucji),
" " klamrowanie cudzysłowem jednostki tekstu powoduje uniknięcie
wszelkich podstawień za wyjątkiem: $ ‘ ‘ \

[10] Interpretacja komend

Interpretacja komend przez powłokę sh odbywa się w następujący sposób:

1. wprowadzenie tekstu polecenia (ciągu znaków),

2. podzielenie ciągu znaków na ciąg słów w oparciu o zawarte w IFS seperatory,

4
 Programowanie w języku powłoki sh

3. substytucja 1: zastępowanie zmiennych powłoki tzn. zastępowanie metawyrażeń

o postaci ${słowo} ciągami znaków zawartymi w zmiennych wyspecyfikowanych
przez słowo np.
$ b=/usr/user
$ ls -l prog.* > ${b}3
4. substytucja 2: rozszerzanie parametrów tzn. rozszerzenia słów zawierających me-
taznaki * ? [ ] na odpowiednie nazwy plików w katalogu aktualnym,
5. substytucja 3: interpretacja łańcucha ujętego w znaki akcentu ‘ ‘ jako komendy i
jej wykonanie.

[11] Grupowanie
• przyjęto konwencję, że argumenty które nie są nazwami plików należy poprzedzać
znakiem minus –.
• komendy mogą być grupowane w nawiasy:
– nawiasy okrągłe ( ciąg-komend ) służą do grupowania komend, które będą
wykonywane jako samodzielny proces. Proces ten może być również wyko-
nywany w tle (&).
– nawiasy klamrowe { ciąg-komend; } służą do grupowania komend, które będą
normalnie wykonywane w ramach bieżącego procesu.
• końcem komendy są następujące znaki: <NL> ; &

[12] Przeadresowywanie wejścia/ wyjścia

Po otwarciu sesji do otoczenia użytkownika należą następujące pliki:
• wejście standardowe (stdin) - strumień 0,
• wyjście standardowe (stdout) - strumień 1,
• standardowe wyjście błędów (stderr) - strumień 2.

Znakami przeadresowywania są:

> plik przekieruj stdout do pliku
>> plik dopisz stdout do pliku
< plik przekieruj stdin z pliku
<< EOT czytanie tekstu z stdin w trybie bezpośrednim,
aż do wystąpienia słowa EOT [13]
n > plik przekierowanie wyjścia strumienia o deskryptorze n do pliku,
n >> plik dopisanie przekierowania wyjścia strumienia do pliku,
n>&m przekierowanie wyjścia strumienia n do wyjścia strumienia m,
n<&m przekierowanie wejścia strumienia n do wejścia strumienia m.

Procedury powłoki (skrypty)

Komendy powłoki zgrupowane w zwykłym pliku tekstowym mogą być wykonane
poprzez:

5
 Programowanie w języku powłoki sh

$ sh [opcje] plik_z_komendami [arg ...]

Po nadaniu plikowi zawierającemu komendy, atrybutu wykonywalności, komendą

chmod, np.:

$ chmod +x plik_z_cmd

można go wykonać jak komendę, bez podawania sh przed jego nazwą.

$ plik_z_komendami arg ...

[14] Struktury sterujące

• do sterowania przebiegiem procedury powłoki służą instrukcje takie, jak: if, for,
while, until, case
• możliwe jest skrócenie zapisu if, przy użyciu znaków:
And-if && (gdy rezultat równy zero)
Or-if || (gdy rezultat różny od zera)

$ cp x y && vi y
$ cp x y || cp z y

• Każda komenda umieszcza w $? status z jakim zakończyło się jej wykonanie. Sta-
tus 0 oznacza pomyślne zakończenie działania procesu. Status niezerowy oznacza
wystąpienie błędu podczas wykonywania się komendy.

[15] Instrukcja if

• ogólny zapis jest następujący:

if ciąg_komend_1
then ciąg_komend_2
{else ciąg_komend_3}
fi

• przykład

if cc -c p.c
then
ld p.o
else
echo "compilation error" 1>&2
fi

6
 Programowanie w języku powłoki sh

[16] Instrukcja case

• ogólny zapis jest następujący:

case słowo in
wzór_1) lista_komend_1;;
wzór_2) lista_komend_2;;
*) lista_komend_domyślnych;;
esac

• przykład

case $# in
0) echo ’usage: man name’ 1>&2; exit 2;;

[17] Instrukcje iteracyjne (pętle)

W powłoce sh instrukcje iteracyjne (pętle) występują w trzech odmianach:

• instrukcja for, której treść jest wykonywana jednorazowo dla każdego słowa
w liście słów,

• instrukcja while, której treść jest wykonywana tak długo, jak długo jest speł-
niony warunek w while,

• instrukcja until, której treść jest wykonywana tak długo, aż nastąpi spełnie-
nie warunku w until.

• można stosować instrukcje continue i break

#!/bin/sh
for i in /tmp /usr/tmp
do
rm -rf $i/*
done

[18] Przykłady różne

• $ cat file.dat | while read x y z

do
echo $x $y $z
done

7
 Programowanie w języku powłoki sh

• #!/bin/sh
i=1
while [ $i -le 5 ]; do
echo $i
i=‘expr $i + 1‘
done

• $ who -r
. ru-level 2 Aug 21 16:58 2 0 S
$ set ‘who -r‘
$ echo $6
16:58

[19] Przykład duży

#!/usr/bin/zsh
PATH=/usr/bin:/usr/local/bin:/bin
WAIT_TIME=5
. /export/home/oracle/.zshenv
#sprawdz czy jest sens go sprawdzac..
PID=‘ps -ef | grep LISTENER | grep -v grep | awk -e ’{print $2 }’‘
if test -z "$PID"
then
exit 0
fi
# sprawdz jak dziala
lsnrctl status >/dev/null 2>&1 &
sleep $WAIT_TIME
kill $! 2>/dev/null
res="$?"
if test "$res" != "1"
then
kill $PID
kill -9 $PID
logger -p user.err Oracle LISTENER ERROR (stunned) - restarted
lsnrctl start
fi