± WOLM²
«Ë rOKF²
«

WOLM
«Ë rOKF
«

w
–U w
b bU Æœ u(« Íd bL Æœ

o “U e
« WF U WOd
« WOK o “U e
« WF U WOd
« WOK

W dB*« uK$_« WJ

‰Ë_« qBH
« ≤
 ≥ WOLMW²
«bËIrOKF²
«

W bI
«—U?
 w …œd?H?² U?NKF?& …bŽ U?O?uB?Ð r
?²ð W?O¹—Uð WK?Šd gO?F½
w²«Ë ≠ U?Ou?B)« Ác¼ r¼√ s qFË Æ W?HK²<« Á—uDð VI?Š w lL?²:« W? dŠ
WO?dF?*« WO½U?
½ù« «—u¦« ≠ lL?²:« wKŽ …b¹b?Ž WO?ł—UšË W?OKš«œ U¹b% ÷d?Hð
Íu?I« U?N?{d?Hð W??O*u?Ž —UJ√ s U?NÐ j³ðd?¹ U?Ë W?OU?Bðô«Ë W?O?łuuMJ²?«Ë W?O?LKF«Ë
Æ U³¼— Ë√ U³ž— s¹dšü« wKŽ Íd³J«

lL?²:« U?
ÝR? ŸUC?š« ÷dHð ≠ U?¹b×?²« rŁ sË ≠ UO?uB?)« Ác¼

…b?OË X½U U?
ÝR*« Ác¼ rEF? Ê√ w U?N²?OL?²Š sLJð w?²«Ë ¨ …dL?²
*« W?Fł«d?LK
U
ÝR*« Ác¼ Ê√ ô≈ Æ c¾MO?Š lL²:« Y¹b%Ë d¹uDð VUD UN²C?² « WMOF ·Ëdþ
W?N??ł«u? —UÞ≈ w W??O?F??L?²?:« U??N?HzUþË ¡«œ√ w …œu??łË …—b? Ë …¡U??H? q √ X×??³?√
Æ WOł—U)«Ë WOKš«b« U¹bײ«

YO?Š s lL?²?:« WO?LM²Ð ÂU?L?²¼ô« …—Ëd?{ ≠ U¼d?OžË ≠ ŸU?{Ë_« Ác¼ b? Rð

W?OLM²« ·b¼ u¼ Íc?« lL²?:« ÊU
½≈ YO?Š sË ¨ W?HK²<« tðUÞU?A½Ë tðU?OŠ V½«u?ł
¨ W¹ƒd lL??²?:« „ö?²?« ≠ ‰U?(« W??F?O?³DÐ ≠ ÂeK²??
¹ «c¼Ë Æ b?Š«Ë ʬ w U?N??²KO?ÝËË
«c¼ ÊQ?AÐ tðUŠu?LÞË tK³I?²
? ·«dA?²ÝUÐË t?F «Ë dB?³²Ð o?KF²¹ U?LO W?×{«Ë WU?ÝdË
«—U
Ë t²UÝ—Ë t²¹ƒ— ¡UMÐ w lL²:« W dŠ WO¦³Ž Ê√ b Rð b¼«uý WLŁ Æ q³I²
*«
¨ WO?½U
½ù« …—UC?(« ÊuŁ«—U w …d?šQ²*« l «u?*« √u³²¹ Ê√ w?≈ ô≈ tÐ ÍœRðô t²? dŠ
Æ qŽUH« ô tÐ ‰uFH*« n u w `³B¹ Ê√Ë

rOKF??²« q¦? …b?Ž q?zU?
? —U?³??²?Žô« w lC½ Ê√ VKD?²¹ W?O?LM²?« sŽ Y¹b?(«Ë

qQ²ð W?OLM²K WO?IOI?(« WÝ—UL*U? Æ rOI«Ë U½UJô«Ë W?¾O³«Ë ÊU?
½ù« W«d Ë d?IH«Ë
W¹œU??B?²?? ô«Ë W?O??ŽU?L??²?łô« ŸU??{Ë_« 5Ð W¹—Ëd??C«Ë W?O??F?O??³D« jЫËd?« b?O?? Qð w
rN²? öŽ wKŽ ŸU{Ë_« Ác¼ tJK9 Íc« d?OŁQ²«Ë ¨ lL²:« œ«d?_ WOU?I¦«Ë WOÝU?O
«Ë
Æ WOFO³D« rN²¾O³Ð

w rOKF?²« tÐ Âu?I¹ Ê√ sJ1 Íc« —ËbUÐ ·«d?²?Žô« b¹«eð «c¼ q l s«e?²¹Ë

…œU?O?? Ë W¹d??A?³« Íu??I« œ«b?Ž≈ qzU??ÝË r¼√ q¦1 t½√ —U??³?²??ŽUÐ W?O??LM²« U??³KD²?? W?O??³Kð
 W‰OLËM_²«
«ËqB
rOKHF
²«
« ¥
W?OŽU?L?²?łô«Ë W¹œUB?²? ô« öJA*« qŠ w ÂU?N?Ýù«Ë lL?²:« w d?O?O?G²« …b?½U
?Ë
œuN'« rŽb¹ U0 U¼U&ô«Ë rOI« dOOGð WOKLŽ w WF«b« …uI« q¦1 t½√ UL Æ WO¾O³«Ë
Æ WOUFHÐ WOLM²« “U$ù WO«d«

ÂUE½ d¹uD²Ð œU?'« ÂU?L?²¼ô« WO?LM²« W?OKL?Ž w rOKF?²K ‰U?FH?« —Ëb« «c¼ VKD²¹
«¡U?I?ð—ô« U?N?L??²?% W??U¼ W?OK?L?Ž rOK?F?²« d¹uD?ð Ê√ p– Æ …d?L??²?
? …—u??BÐ rOKF??²«
…—U?C(« lM W?OKLŽ w ÎU?Izô U½UJ √u?³²½ Ê√ …—Ëd?{ UN?L?²% ¨ …d?L²?
*« W¹—UC?(«
w²« W?Oł—U?)«Ë WO?Kš«b« U¹b×?²« l W?OÐU−¹SÐ qŽU?H?²« …—Ëd{ U?N?L²?% ¨ WO½U?
½ù«
UN?L²?% ¨ WOU?(« WOËb« U? öF« U?NÐ nB²ð w²« W?O
?UM²« WL?Ý UN?L²?% ¨ UN?Nł«u½
„«dŠ À«bŠ≈ …—Ëd?{ UNL²?% ¨ …UO(« «b−?²
 l VÝUM²¹ U0 œdH?« œ«bŽ≈ …—Ëd{
lL?²:« U?¾? W —U?A qO?F?Hð …—Ëd{ U?N?L²?% ÎUC¹√Ë ¨ l?L²?:« w ‰UF? wŽU?L²?ł≈
U?N oI?×¹ W?OLM²?« Ác¼ w »U³?A«Ë ¡U?
M« W? —U?A? qFË W?OLM²?« WOKL?Ž w W?HK²?<«
Æ lL²:« UNJK1 …dO³ U UÞ s …œUH²Ýô«

¨ lL?²:« WO?LMð w rÝU?(« —Ëb« ≠ VFK¹ Ê√ sJ1 Ë√ ≠ VFK¹ rOKF?²« ÊU «–≈Ë

W¹œUB² ô«Ë WOU*« U“ô«Ë ¨ WHK²<« t?³½«u−Ð ©œ«d_« dIË WËb« dI® dIH« Ê√ ô≈
j³ðdð W??F?Hðd*« d?I??H« ôb?F? Ê√ p– Æ ÊQ??A« «c¼ w rOKF??²« —Ëœ W?OU?F?? s qKIð
j³ðdð W??C?H??M*« rOKF??²« U¹u?²??
? Ê√Ë ¨ W?C??H?M*« wL??OKF?²?« “U?$ô« U¹u?²??
0
W??OU?*« U??“_« V³??
Ð ≠ WU?D³« —U??A??²½« Ê√ U??L??? Æ W??C??H??M*« œ«d??_« W??O??łU???²½SÐ
Æ WOLM²« WOKLŽ w rOKF²« —Ëb Ϋb¹bł ΫbFÐ wDF¹ ≠ W¹œUB² ô«Ë

W?OLMð w rOK?F²« ≠ t?³FK¹ Ê√ s?J1 Ë√ ≠ t³?FK¹ Íc« —Ëb« b¹b?% w bO?H¹ U2Ë
·«b¼√ oO?I% w r?OKF²« ÂUE½ “U?$≈ Íb0 W?IKF?²*« «dýR*« wKŽ ·d?F?²« lL²?:«
«d??²? Ë√ U??ŽUD Ë√ oÞUM 5Ð W??OK×?? U½—U?I?? ¡«d??ł≈ o¹dÞ sŽ ¡«u??Ý W?O??LM²«
rOKF²« ÂUE½ U¹UC wKŽ ¡u?C« ¡UI≈ w bOHð WOËœ U½—UI ¡«dł≈ Ë√ ¨ W?HK² WOM“
Æ WHK²<«
 µ WOLM²U
¹«u˲;
rOKF« ²
«

U u;«
W×HB« Ÿu{u*«

≥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ W???b????I???

∂π ≠ π ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ ‰Ë_« qBH
«

±± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW «b*« WOLM
«Ë rOKF
«

±∂ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW«b²Ýô«Ë W¹b?OKI²« 5Ð WOLM²« ∫ ô

Î Ë√

±∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ W¹bOKI²« »u?Ł w WOLM²«

≤± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW«b?²Ýô« …¡U³Ž w W?OLM²«

≤≥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWOL¼_«Ë ·«b¼_«Ë Âu?NH*« ‰uŠ ∫ W«b²?
*« WOLM²«

≤∏ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW«b²
*« W?OLM²« U¹b%

≥∞ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆwËb« ÂUL?²¼ô« `ö ∫ W«b²
*« W?OLM²«

≥≥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ W«b?²Ýô«Ë rOK?F²« ∫ UÎ O½UŁ

≥¥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW?«b²?Ýô«Ë rOKF?²« 5Ð W ö?F«

≥∂ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆrOKF²« Íu²
 ¡UIð—« W?OUJý≈Ë —Ëb« ∫ W«b²Ýô«Ë rOKF²«

¥± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆo¹dD« w U¹b% ∫ W«b²
*« WOLM²« qł√ s rOKF²«

¥µ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW«b?²
*« WOLM²«Ë wU?F« rOKF²« ∫ UÎ ¦UŁ

¥∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ WOËb« «b?O Q²« ∫ W«b?²
*« WOLM²«Ë wU?F« rOKF²«

µ± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ U¹b×?²«Ë —Ëb« ∫ W«b?²
*« WO?LM²«Ë wUF« rO?KF²«

±∞≤ ≠ ∑± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ vU
« qBH
«

∑≥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆwF U'« rOKF
« d uDË dIH
«

∑∂ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆlL²:« W?O d² wFU'« rOKF?²« WOL¼√

∑∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆd¹uD²« U?¹b?% ∫ wF?U?'« rO?KF?²«

∏≤ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW?O??LM²« rŽœË wF??U?'« rOK?F?²«

∏¥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆq¹u?L?²« W¹U?H? Âb?Ž ∫ wF?U?'« rOKF?²«

 WO‰LËM_²
««ËqB
rOKHF
²«
« ∂
∏∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆwF?U?'« rOKF?²« q¹u9Ë d?I?H«

π∞ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆq¹u?L?²« hI½Ë d?IH?« 5Ð d¹uD²« W?OUJý≈

π≥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ…dzUŠ ôƒU?
ð ∫ wFU'« rOKF?²« d¹uDð WOUJý≈

±≥∂ ≠ ±∞≥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ Y
U
« qBH
«

¡«dIH
« rOKFË W œUB ô« U “_«

±≥∂ ≠ ±∞µ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆUO¬ ‚d ‰Ëœ Wd&

±∞∏ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ¡«dI?H« ‰UŠË d?IH«

±±¥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ¡«d?I?H« rO?KFðË d?I?H«

±±∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆUO?ݬ ‚dý ‰Ëb W¹œUB²? ô« W“_«

±±π ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ×U)« w ÊuÝ—b¹ s¹c« »öD«Ë W¹œUB² ô« W“_«

±≤± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ U?O?
?O?½Ëb½≈ w rOKF?²«Ë W¹œU??B?²? ô« W?“_«

±≤¥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ b½ö¹Uð w rOKF²«Ë W¹œUB² ô« W“_«

±≤∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ …œU?H²?
 ”Ë—œ

±∑¥ ≠ ±≥∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ l«d
« qBH
«

¡UM
« W—UA qOFHË rOKF
«

±≥π ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ WOLM
« w »UA
«Ë

±¥∞ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWO?LM²« w ¡U
M« W —UA?Ë rOKF²« ∫ ô

Î Ë√

±¥± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ`ö*«Ë ÂuNH*« ∫ WO?ÝUO
« W —UA*«

±¥≥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW —UA*«Ë W?OÝUO
« W?¾AM²«

±¥µ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ¡U
MK WOÝUO
« W —UA*«Ë WOŽUL²łô« W¾O³«

±¥∂ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ¡U
MK WO?ÝUO
« W —UA*« U? uF

±¥∏ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ¡U
MK W?OÝU?O
« W —U?A*« qOFHðË r?OKF²«

±µ± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWO?LM²« w »U³A?« W —UA?Ë rOKF²« ∫ UÎ O½UŁ

±µ≤ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ ø»U??³??A?« r¼ s

±µ¥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ »U³?A« WOÐd?²Ð WL?²N*« U?
ÝR*«

 ∑ WOLM²U
¹«u˲;
rOKF« ²
«

±µπ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ»U??³??A« Íb n?MF«

±µπ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆnMF« ÂuNH ‰uŠ

±∂∞ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆnMFUÐ UN²? öŽË WOŽUL²łô«Ë W¹œU?B² ô« ŸU{Ë_«

±∂≤ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆnMFK …d?
?H*« U¹dEM«

±∂≥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆnMF« n «u?

±∂¥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆt²?Nł«uË n?MF« j³{

±∂µ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ»U³?A« Íb nMF« WNł«u?Ë rOKF²«

≤±∂ ≠ ±∑µ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆf

U)« qBH
«
±∑∑ ÆÆÆÆÆÆÆWOUL ô« «dR*« —U≈ w WOLOKF
« «dR*«

±∑π ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW?O??ŽU?L?²??łô« «d?ýR*« ∫ ÎôË√

±∏∞ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆr UŠ —UÞS UNðQA½ ∫ W?OŽUL²łô« «dýR*«

±∏≤ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆhzUB)«Ë Âu?NH*« ∫ WOŽUL?²łô« «dýR*«

±∏µ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ«b²Ýô«Ë WžUOB?« ∫ WOŽUL²łô« «dýR*«

±∏π ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWOŽUL²łô« «dýR*« UHOMBð

±π≥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWOLOKF²« «dýR*« ∫ UÎ O½UŁ

±π¥ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWOLOKF?²« «dýR*« ÂuNH

±ππ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆrOKF?²?« «d?ýR? Ÿ«u½√

≤∞∂ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW?OL?OKF²« «d?ýR*« U«b?²?Ý«

≤∂≥ ≠ ≤±∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ”œU
« qBH
«

≤±π ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆrOKF
« ÂUE b b&

≤≤≤ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ…—ËdC«Ë Âu?NH*« ∫ rOKF?²« ÂUE½ b¹b&

≤≤∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆhzUB)«Ë UuI*« ∫ rOKF²« ÂUE½ b¹b&

≤≤π ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆrOKF²?« ÂUE½ b¹b& w bOKI?²«Ë qIM«

≤≥± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆrOKF²« ÂUE½ b¹b& ÷dHð WOKš«œ U¹b%

≤≥µ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆrOKF²« ÂUE½ b¹b& ÷dHð W?Oł—Uš U¹b%

 WO‰LËM_²
««ËqB
rOKHF
²«
« ∏
≤≥∂ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ włuuM?J²«Ë wLKF?« Âb?I??²« ∫ ô
Î Ë√

≤≥∏ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW*uF« ∫ UÎ O½UŁ

≤≥∏ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆUNuN?HË W*uF« ‰uŠ

≤¥≤ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW*u?F« h?zU?B?š

≤¥∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆrOKF?²« ÂUE½Ë W*u?F«

≤¥∏ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆW{ËdH? U¹bײ UŠd²?I «b¹b&

≤ππ ≠ ≤∂µ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆlU
« qBH
«

W
UFH
« W—b*«
≤∂∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ…œu'« U b%Ë d uD
« UuL

≤∂∏ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆo¹dD« w UOUJý≈ ∫ rOKF²« d¹uDð

≤∑≤ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ…—ËdC« «—d?³ ∫ rOKF?²« d¹uDð

≤∑∑ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆd¹uD²« U?ŠuLÞ ∫ q³I?²
*« W?Ý—b

≤∑π ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆq³I²?
*« WÝ—b* WGO ∫ WU?FH« WÝ—b*«

≤∏± ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWUF?H« WÝ—b*« hzU?Bš

≤∏≤ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWUFH« W?Ý—b*« U“ö²

≤∏µ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWKUA« …œu'«Ë WUFH« WÝ—b*«

≤∏∂ ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆWKUA« …œu?'« oOI?% «eJðd

≤∏π ÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆÆ «dýR*«Ë dO¹UF*« WŁœUŠ ∫ WUFH« WÝ—b*« …œuł

π WOLM²
«Ë rOKF²
«

©±®

‰Ë_« qBH
«
v
UF
« rOKF
«
W «b*« WOLM
«Ë
‰Ë_« qBH
« ±∞
 ±± WOLM²
«Ë rOKF²
«

‰Ë_« qBH
«
W «b*« WOLM
«Ë v
UF
« rOKF
«

∫ W bI
vKš«œ U?NC?FÐ ¨ U¹b×?²« s b¹bFUÐ vU?(« dB?F« UF?L²?− lO?Lł t?ł«uð
d³? « WŽd?
Ð dNEð ¨ WŽd?
Ð X u« —Ëd lL? Æ QAM*« vł—U?š dš_« iF³?«Ë QAM*«
…b¹bŽ WOUIŁË ¨ WOŽUL²ł«Ë ¨ W¹œUB² «Ë ¨ WOÝUOÝË ¨ WOłuuMJðË ¨ WOLKŽ «dOGð tM
ôË Æ U?NO? ÂU?NÝûË U?NM …œU?H²?Ýö U?FL?²?:« œ«d√ Èb? WMOF? «—b? v≈ ÃU²?%
lL²:« v WŁœU(« «—uD²«Ë «dOG²UРΫdŁQð WLE½_« d¦ √ u¼ rOKF²« ÂUE½ Ê√ vH¹
ÂeK²?
¹ tK «c¼Ë Æ W?Uš W?O?łuuMJ²«Ë W?OL?KF« U¹b×?²« U¼d?uð v²« U?ODF*UÐË ¨
À«bŠù Èd?IH?« œuLF?« Á—U³²?ŽUÐ rOKF?²« ÂUE½ WOMÐË Èu?²×? v dEM« …œU?Ž≈ …—Ëd{
È_ Âb?I?²« vKŽ …—b?I« b?L²?Fð YO?Š lL?²?:« v ≠ W?«b²?
*« Ë√ W¹b?OKI?²« ≠ W?O?LM²«
©±®
t³FK¹ Ê√ ÷d²?H*« ÂUN« —Ëb« p– v≈ ·UC¹ Æ vLOKF²« UN?UE½ …¡UH vKŽ WËœ
U?F?L?²?:« v d??I?H« ôb?F? qOKIð r?Ł sË ¨ ÈœU?B?²? ô« u?LM« À«b?Š≈ v r?OKF?²«
V
? s tMJ1 U0 W¹œU?B?²? ô« œd?H« W?O?łU?²½≈ b¹e¹ V¹—b?²« Ë√ Ø rOKF?²U? ÆW?HK²?<«
Èd?A?³« ‰U*« ”√— v ÊËd?L?¦?²?
¹ qL?F« »U?×?√Ë U?uJ(« ÊU? «cË Æ vKŽ√ qšœ
r «d?ð ÀËb??Š v≈ ÈœR?¹ U0 V¹—b???²«Ë rOK?F??²?K ‰U*«Ë X u?« hO??B???ð o¹d?Þ sŽ
À«bŠ≈ v ÊuLN?
¹ qC√ WI¹dDÐ ÊuLKF²*« ÊUJ
« Ê√ oKDM s? «—UN*«Ë WdF*«
©≤®
ÆŸdÝ√Ë qC√ WI¹dDÐ WOLM²«

v ôu% Àb?% W¹œUB?² ô« UŠö?ù«Ë WOłuuMJ²« «d?OG?²« X½U «–≈Ë

vUM?ð v W??F¹d??
« …œU¹e?« ÊU?? ¨ qL??F« ‚«u??Ý√Ë U??ŽUMB?«Ë «œU??B??²?? ô« q U??O¼
l «b
²?*« ÈœUB² ô« uLM« W?OUL²Š≈ ldð W?OłuuMJ²« UU?A² ô«Ë WOLKF?« WdF*«
rOK?F?²« v?KŽ ÷d?H?¹ Á—ËbÐ «c¼Ë Æ œ«d??_« …U?O??Š ¡UMŁ√ W??H??Oþu« v …—d?J²? «d??O??Gð
«—UN? »U
² « Êu?FOD²
¹ 5KUŽ s W?OUM²*« «œUB?² ô« U³KÞ WKÐUI? …—Ëd{
Æ dL²
*« WdF*« b¹«eð rŽœ …—Ëd{Ë ¨ WŽd
Ð …b¹bł
 ‰Ë_« qBH
« ±≤
v ¨ U?NL¼√ qF ¨ W?HK²?<« UF?L?²−?LK rOKF?²« W?OL¼√ b? Rð …b¹b?Ž b¼«uý W?LŁ
«c¼Ë Æ dIH« …b?Š qOKIð vË ¨ œ«d_« …UOŠ 5
?% v tUNÝ≈ vU(« Ÿu?{u*« ‚UOÝ
W?OłU?²½« d¦? « «u×?³B¹ vJ œ«d?_« œ«bŽ≈ s?LC?²ð …œbF?² «—U?
 ‰ö?š s oI×?²¹
¡«dŁ≈Ë ¨ œ«d?ú W¹Ëc??G?²«Ë W?O?×?B« ŸU??{Ëô« 5
?%Ë ¨ d?¦? « VÝUJ? vMł rŁ sË
‰öš s WOŽU?L²łô« WOLM²« e¹eFðË ¨ …d?ýU³ WI¹dDÐ œ«dú WHK²?<« …UO(« V½«uł
‰ö?š s d³? √ W«b?Ž oOI?%Ë vŽU?L²?łô« „«d(« qO?F?HðË vŽUL?²?łô« pÝUL?²« rŽœ
ÈœU?B??²? «Ë vÝU?O??Ý —UÞ≈ qš«œ ¨rN?
¹ r?OKF?²« Ê√ È√ Æ œ«d??_« ÂU?√ W?ŠU?²?*« ’d?H«
È—Ëd{ ◊d?ý u¼ bO?'« rOKF²?U ¨ p– lË Æ lL?²:« WO?LMð v ¨ 5F? vŽUL?²ł«Ë
U?bMŽ qC√ W?ł—bÐ oI×?²ð Ábz«u? Ê√ YOŠ ¨ W?OLM?²« Ác¼ À«bŠù ·U? dO?ž tMJË
U?O¬Ë ¨ WO?FL?²?:« W —U?A*«Ë ¨ W?OÝU?O
« U?Ý—U?L*«Ë ¨ W¹œUB?²? ô« UOKL?F« ÊuJð
Æ WœUŽË W¹uÝ WI¹dDÐ …—«b qLF« ‚uÝ

WMO?F? W¹ƒd?Ð j³ðd¹ ¨ lL?²?:« q³?I?²??
? q¦1 Á—U?³?²?ŽUÐ rOK?F?²« sŽ Y¹b?(«Ë

„—U?A*« rKF?²*« lL?²?:« ¡UMÐ v≈ Áœ«d?√Ë l?L²?:« vF?Ý v≈ ÈœR?ð ¨ ÁœU?FÐ√Ë rOKF?²K
u??LM« œËb??Š bMŽ n? u?²?« ÊËœ ¨ lL?²??−??LK W??«b??²??
*« W??O??LM²« oO??I??% v W??OU??F??HÐ
bMŽ Ë√ ¨ lL??²?:« V½U?ł s v½ü« v?u?I« s_« v²?Š Ë√ —U??L?¦?²?Ýô« Ë√ ÈœU??B?²? ô«
…U?O(« u¼ rOKF?²U Æ œ«d?_« V½U?ł s vMN*« uLM« v?²Š Ë√ W?HOþu« Ë√ …œU?NA« œËb?Š
©≥®
Æq³I²
*« u¼Ë ¨ U¼œUFÐ√ qJÐ

UL W_« q√ rN½√ YO?Š ¨ Áœ«d√ v sLJð lL²−LK WOIO?I(« …Ëd¦« X½U «–≈Ë
lOÝuðË ¨ tUJý√ l?OL−Ð ÊU?d(« s œ«d_« ¡ôR¼ d¹d?% ÊS ¨ WO?IOI?(« UNðËdŁ rN½√
bNý WO{U*« WKOKI« œuIF« Ê√ rždÐË Æ WOLM²« WOKLŽ —u× U½uJ¹ Ê√Ë bÐô rNð«—UOš
u?×½ o?¹dD« Ê√ ô≈ ¨ d?I??H« …b?Š nO?H??ðË d?A??³« 5J9 b?O??F? vKŽ ÎU??Ýu?LK U??b?Ið
Æ ö¹uÞ ‰«“U WOŽUL²łô« W«bF« oOI%Ë ÈdA³« ÊUd(« W dð W'UF

”UM« 5JL² tKLŽ V−¹ U2 dO¦J« „UM¼ Ê√ b$ ¨ q³I²
*« v≈ lKD²½ ULMOŠË
Âb?I?²«Ë W*u?F« X×?² b? Ë Æ s¹d?A?F«Ë ÈœU?(« Êd?I« rU?Ž v WKUJ« W? —U?A*« s
Ϋb¹bł U¹b?% UC¹√ ÊUŠdD¹ UL?NMJË ¨ W u³
? dOž ’dH UЫuÐ√ Ÿ—U?
²*« vłuuMJ²«
«—b? “ËU?−??²¹ Ÿ—U?
?²Ð o?Šö?²ð v²« «d?O??G?²« V — sŽ nK??²« dDš v q¦??L?²¹
©¥®
v ≠ W??HK²??<« tðU¹u?²??
??Ë tUJýQÐ ≠ rO?KF?²« —Ëœ Êu?J¹ UM¼Ë Æ ‰Ëb« s d??O?¦J«
 ±≥ WOLM²
«Ë rOKF²
«

¨rNU√ WŠU²*« «—UO)« ‚UD½ lOÝuð ‰öš s lL²:« WOLMð v œ«d_« —Ëœ qOFHð
sŽ nK?²« d?Dš W?N?ł«u?Ë ¨ ÊU?d?(« d¼UE s t½u½U?F?¹ U? …b?Š s nO?H??²«Ë
U¹b?×??²« l W?OÐU?−?¹UÐ qŽU?H?²K? œ«d?_« «—b? W?O??LMðË ¨ v*U?F« È—U??C?(« V d«
Æ …dUF*« W¹—UC(«

v²« «Ëœ_« s ≠ WK?U?A« W?O?L?OKF?²« W?ÝU??O?
« —UÞ≈ v ≠ vU?F« rO?KF?²« b?F¹

¨ UF? q³I?²
*«Ë d?{U(« v t?×ö …—uK?ÐË lL²:«Ë œd?H« s¹uJð v W?OUFHÐ r?N
ð
v v d«Ë ÂbI²« v tðUŠu?LÞ u×½ tðdO
 v lL²−?LK rOK
« —uD²« ‚dÞ ÊUL{Ë
qO³?
« q¦1 ¨ vFU'« rOKF?²« WUš W?HBÐË vUF« rOKF?²U Æ …UO?(« s¹œUO nK²?
—«u?ž√ ÊËd³?
¹ s¹c« 5?¦ŠU?³« œ«b?Ž≈Ë ¨ W?BB??²*« W¹d?A³« Èu?I« œ«b?Žù v
?Ozd«
W??U?I??¦K vD?Fð v²« W??Žb?³*« W?? ö??)« U? UD?«Ë W¹dJH« V¼«u?*« “«dÐ≈Ë ¨ q³??I?²??
*«
©µ®
U¼—U??³??²?ŽUÐ ¨ W??F??U?'U?? Æl «u« V?z«u?ý “ËU??&Ë Ÿ«bÐù« u??×½ U??NÐ lbðË U¼œU??FÐ√
—UJô« QAM v¼Ë ¨ qIF« v?¼ ¨ vUF« rOKF²« WuEM v WO?
Ozd« WOLOKF?²« W
ÝR*«
W
ÝR*« `³?Bð rŁ sË Æ dOOG?²K WOË√ …«œQ ·dB²ðË U?N²UÝ— œb% v¼Ë ¨ lL?²−LK
È√— …œU? «u?×?³?B¹ Y?O?×Ð WÐU?A« ‰U?O?ł_« rO?KFð W?L?N? v≈ U¼¡U?C?Ž√ ·d??BM¹ v²«
©∂®
v²« WO?FU'« U?
ÝR*« v≈ UF?L²:« ÃU?²%Ë Æ q³I?²
*« v 5KŽU? s¹dJHË
U??“_« U?? Ë√ v W???U??š ¨ W??O??LM²« u???×½ U¼—U??
?? v d???OŁQ??²« vKŽ …—œU??? ÊuJð
vKŽ …—bI« pK²9 U?FU'« Ê√ p– Æ …d?O³J« WO?łuuJ¹ô«Ë W¹œUB²? ô«Ë WOŽUL?²łô«
W?O??LM²« U?³KD?²? v³K¹ Èc« q³??I?²?
??LK ȃ—Ë UJ×? d¹u?D² …b¹b?ł qz«bÐ Õ«d??²? «
©∑®
Æ W«b
²*«

Ϋb¹b??Nð q?JAð …dŁR?? W??O??¾??OÐ œU??FÐ√ v?≈ vłuuMJ?²«Ë vŽUMB« u??L?M« Èœ√ b??I
q U?A?*« Èb?Š≈ W?¾??O?³« W¹U??L?Š qF?ł Èc« d??_« ¨ W?O?{—_« …d?J« U½“«u?² ÎU??×?{«Ë
UO?−Oð«d²Ý« Èb?Š≈ WOC?I« Ác¼ X׳√Ë ¨ W?UN« WO?I³Ý_« «– WOK³?I²
*«Ë W?OU(«
«c¼ —UŁ√ qÐ Æ W??O?¾?O?³« q U??A*« qŠË W?N?ł«u? W??O½UJ≈ „«—œ«Ë rN?H??² rOKF?²«Ë W??OÐd?²«
«—u??B??² Ϋ—b??B?? ‰«e?ð ôË X½U?? v²« ∆œU??³?*«Ë rO??I« v Ϋb¹b??ł Ϋb???FÐ Ÿu??{u*«
v dEM« b?OŽ√ rŁ sË Æ tO? tðUO?ŠË t²DA½√ ”—U1Ë t?O gOF¹ Èc« jÝu?K ÊU
½ù«
W?OŽu½Ë W?OF?O?³D« œ—«u*« dOÐbðË W?O?LM²« ÖU/ vKŽ «d?OGð XKšœ√Ë ¨ W?¾?O³« Âu?NH?
tÐ b?BI¹ ô W?¾O?³« Âu?NH? Ê√ tÐ rK
*« sË Æ W?¾O?³« l ÊU
½ù« U?N?LO?I¹ v²« W ö?F«
 ‰Ë_« qBH
« ±¥
©∏®
Æ WOUI¦«Ë WOŽUL²łô« W¾O³« UC¹√ sJË ¨ W¹œU*« W¾O³« jI

¨ W«b²
*« WOLM²K …—Ëd?{Ë WKOÝË qÐ ¨ tð«– bŠ v Ub¼ rOKF²« bF¹ r pcË

W?OLM²« —uEM s W?OL?OKF?²« UÝU?O
« t?OłuðË rO?OIð …œU?ŽS ÂU?N s t?³łu?²
ð U?Ë
¨ lL?²:« U?UL?²¼ô ”U?ÝQ U?O? öš_«Ë rO?IK ÂUE½ ¡U?Ý—≈ u×½ qL?F«Ë W?«b²?
*«
W¹uË_« ¡UDŽ≈Ë ¨v½U
½ù« rN?HK —bBL? …b¹bł rO¼UH .b?IðË WMÞ«u*« WUIŁ W?OLMðË
¨ …U?O?(« …œu?ł vKŽ WEU??×?LK W?H?¦J œu?N?−Ð lL?²?:« p¹d?%Ë ¨ W?¹d¼u?'« U¹U?C?IK
W?³?žd?«Ë d?O?O?G??²« W?O½UJ≈ U??N?O? ÊuJð WKŠd?? v≈ ‰u?uK W?? —U?A*«Ë rN?HK? vF?
«Ë
W?U{ùUÐ Æ Â«b?²
*« q³?I²?
*« `U v WDA?M« W —U?A*UÐ WD³ðd d?OO?G²K W?OI?OI?(«
tO≈ Êu?F
¹ U? oOI% «u?FOD²?
¹ v²Š sJ2 bŠ v?B √ v≈ dA?³« U½UJ≈ d¹uDð v≈
ŸUDI« U
?ÝRË WËb« 5Ð …b¹b?'« U «d?A« lO−AðË ¨ q³?I²?
*« v «“U$≈ s
oO?I?×?² U?NM q —Ëœ t?O? œb?×?²¹ b¹b?ł Z?NMË W?uEM* W?žU?O?B? v½b*«Ë ’U?)«
©π®
Æ ÂbI²«

U³KD² d?Ouð vKŽ tð—b ÂbŽ v¼ oKIK …—UŁ≈ rOKF²« W“√ V?½«uł d¦ √ qFË
œuF?BK ¡«dIHK qšb? dOuð vKŽ tð—b? bI b r?OKF²« Ê√ jI vMF¹ ô «c¼Ë Æ W?OLM²«
sŽ WËeF? X׳?√ UC¹√ ‰Ëb« Ác¼ Ê≈ qÐ ¨ WO?UM« ‰Ëb« s dO?¦ v vŽUL?²łô«
t½S? ¨ dL?²?
¹ Ê√ s¼«d« l{uK `L?Ý «–≈Ë Æ WO*U?F« U?Ołu?uMJ²«Ë Uu?KF*«Ë Wd?F*«
W?d?F*« »U
?²? « v Ÿ«d?Ýù« tO? `³?√ X Ë v ¨ Ϋ¡u?Ý W?“_« œ«œeð Ê√ ô≈ sJ1ô
d?−¹ r «–≈Ë Æ Âb?I?²« oO?I?×?² 5I?³
? 5Þd?ý W?b?I?²*« W?O½U?
½ù« «—U?N*« s¹uJðË
dO?uð vKŽ WO?LOKF?²« rEM« …—b v½bðË rOK?F²« WO?Žu½ v œdD*« —u¼b²« ÁU?&« fJŽ
WKU?ý «¡«d?ł≈ –Uð« ÊU? ¨ pcË Æ W?L?OšË ÊuJ²?Ý V «u?F« ÊU? ¨ WO?LM²« U?³KD²?
U?NUJýQÐ W?O?LM?²« U?³KD²? W?O?³Kð v W?OU?F? d?¦? √ ÊuJð YO?×Ð r?OKF?²« rE½ Õö?ù
©±∞®Æ
W×K WQ
 `³Bð ¨ WHK²<«

W?O??d?F?? «—uŁ s Áb??N?Að U?? ÷d?H?ð ¨ W?O??¹—Uð WKŠd?? gO?F½ U?M½√ l «u«Ë
Æ ‰ƒU
?²«Ë WF?ł«dLK lL?²:« U?
ÝR? q ŸuC?š …—Ëd{ ¨ WOU?Bð«Ë WO?łuuMJðË
W?OF?L²?:« UMðU?
ÝR? rEF? Ê√ w d?OO?G²«Ë d¹u?D²«Ë WF?ł«d*« W?OKLŽ W?O?L²?Š sLJðË
VUD U?N?²?C?²? « W?O?łuuMJðË W?O?ŽU?L?²?ł«Ë W¹œU?B?²? «Ë W?O?ÝU?O?Ý ·Ëdþ …b?OË X½U?
Ác¼ Ê√ ô≈ ¨ lL??²?:« ¡UMÐ√ s? …u?H?B?« s¹uJðË l½U?B?*« W?U? ≈Ë ¨ l?L?²?:« Y?¹b?%
 ±µ WOLM²
«Ë rOKF²
«

—UÞ≈ v W?O?F?L??²?:« U?N?HzUþË ¡«œ√ v …œu?łË …—b? Ë …¡U?H? q √ X?×?³?√ U?
?ÝR*«

s WJÐU?A² W?ŽuL?− ÂU√ s?×M Æ WOł—U?)«Ë WOKš«b« U?“_«Ë U¹b×?²« WN?ł«u
U¹b??×??²« Ác¼ r¼√ q?FË Æ …b?Ž«u?« ’d?H?« l dÞU??<« U??N?O?? qš«b??²ð «d??O??G??²*«
¨ W?O?d?F*« …—u?¦«Ë ôU?Bðô« …—uŁ v≈ U?N𫜫b?²?«Ë ¨ W?O?łuuMJ²«Ë W?O?LKF« «—u?¦«
WOÝUOÝ …—uŁË ¨ …bŠu WO*UŽ ‚uÝ tLJ% vULÝ√— ÂUE½ sŽ XL$ W¹œUB² « …—uŁË
s b¹e vKŽ jGCð WO?ŽUL²ł« …—uŁË ¨ …uIUÐ uË Á«d¹ U bŠ«u« VDI« U?NO ÷dH¹
W¾?O³« W?ö
Ð qB?²¹ UL?O …b¹b'« U?¹UCI«Ë rO?¼UH*« vðQð rŁ Æ W?OÞ«dI1b« W? —UA*«
WOLM²« WOKLŽ UÝ—U2Ë UÝUOÝ s √e?−²¹ ô Ϋ¡eł U¼—U³²Ž«Ë ¨ ÀuK²« s UN²¹ULŠË
©±±®
ÆW«b²
*«

b?I ¨ b?O?I?F²« d?O?¦? Ë ¨ dO?G?²« l¹d?Ý ¨ b% r?UŽ v gO?F½ UM½√ v≈ W?U?{ùUÐË
U?NKB? sJ1 ô Èd?A³« f?M'« …œUF?ÝË ¡U?I?³ WL?ÝU?(« qzU?
*« Ê√ `{«u« s `³?√
lC½ Ê√ V−¹ ¨ W?«b²?
*« WO?LM²« sŽ Àb?ײ½ U?bMF? rŁ sË Æ iF³« U?NC?FÐ sŽ
fH½ v ÊU?
½ù« W?«d? Ë ¨ rOKF?²«Ë ¨ W?¾?O?³«Ë ¨ d?IH?«Ë ¨ WO?LM²?« qzU
? —U?³?²?Žô« v
5Ð W?OF?O³D« jЫËd« „«—œ√ v qQ?²¹ W«b?²
?*« WO?LM²K vIO?I(« Âu?NH*U? Æ X u«
Ác¼ tJK9 Èc« d?OŁQ?²«Ë ¨ d?A³« rU?F W¹œU?B²? ô«Ë W?O?ÝUO?
«Ë W?OŽU?L?²łô« ŸU?{Ë_«
©±≤®
·«d?²Žô« b¹«eð «c¼ q l s«e?²¹Ë Æ WO?FO?³D« rN?²¾O?³Ð rN²? öŽ vK?Ž ŸU{Ë_«
¨ W?«b?²?
*« W?O?LM²« U?³K?D²? W?O?³Kð v rOKF?²« tÐ Âu?I¹ Ê√ s?J1 Èc« rÝU?(« —ËbUÐ
rU?Ž l qŽU?H« nOJ?²KË ¨ d?O?OG?²?« …b½U?
*Ë ¨ qL?FK œ«d?_« œ«b?Ž≈ qzU?ÝË r¼√ t½QÐË
öJA*« q?Š v ”U?Ý_« u¼ r?OKF?²« ÊQ?Ð ·«d?²??Žô« U?C¹√Ë Æ d??O?G??²« l¹d??ÝË b?I??F?
U¼U&ô«Ë rO?I« dOOGð W?OKLŽ v WF?«œ …u t½QÐË ¨ WO¾?O³«Ë WOŽU?L²łô«Ë W¹œUB?² ô«
Æ WOUFHÐ W«b²Ýô« “U$ô WO«d« œuN'« rŽb¹ U0
 ‰Ë_« qBH
« ±∂

W «bô«Ë W bOKI
« 5 WOLM
« ∫ ôË√

U¹u?²?
? l— sR?ð W¹œU?B?²? « W?O?LMð “U?$« v≈ W?HK²??<« U?F?L?²?:« `LDð
W¹U?L?Š s?Ž Y×?³ð U?C¹√ v¼Ë ¨ W?O?K³?I?²?
*« ‰U?O??łúË s¹d?U?F*« U¼œ«d?_ W??A?O?F*«
V½Uł s …UG²³ ÊuJð W¹œUB² ô« WOLM²«Ë Æ ö³I²
 rNUHÞ_Ë Êü« ¨ rN²¾OÐ e¹eFðË
d?O?u² ÎU?C¹√ sJ˨ œ«d?ö W?O?ÝU?Ý_« W¹œU*« U?łU(« ŸU?³?ýù jI? fO U?FL?²?:«
vKŽ VK?D« W?O??³Kð q¦?? Èd?š√ U¼U??&« v …U?O??(« W?O??Žu½ 5
??×?² W??“ö« œ—«u*«
W?O??LM²« ‰UJý√ s Ϋd??O?¦? Ê√ ô≈ Æ …b?O??ł W?¾?OÐ d?O??uðË ¨ rOKF?²?«Ë ¨ W?O?×?B« W?¹U?Žd«
v²« W?O?FO?³D« œ—«u*« pKN?²?
ð YO?Š ¨ W¾?O?³« »U?
Š vKŽ U?N?«b¼√ oI?% W¹œU?B²? ô«
ÀuK?²« s W¹u?½UŁ U???łu??²?M buðË ¨ ÷d???F« …œËb???×??? …d??O???¦??? ÊU??O???Š√ v Êu?Jð
©±≥®
÷d²H¹ «–UË ¨ WIOIŠ W?OLM²« vMFð «–U b¹bײРÂUL²¼ô« V−¹ ¨ rŁ sË Æb UH«Ë
W?O¼U?— 5
?% Â√ ø V
??×? W?O?u?I« …Ëd?¦« …œU¹“ v ·b?N« œb?×??²¹ q¼ Æe?−Mð Ê√
q oOI?% Â√ ø ÈœUB² ô« rNM√ …œU?¹“ Â√ ø œ«dô« W¹dŠ ÊUL?{ Â√ ø ÊUJ
« rEF
ø œ—«u*« ·«eM²Ý« ÂbŽË W¾O³« vKŽ ÿUH(« l «c¼

¨ sÞuK W?OKJ« …Ëd?¦« …œU¹“ o¹dÞ sŽ ÈœU?B²? ô« u?LM« oI?ײ¹ W?I?OI?(« v

dNEð a¹—U²« b¼«u?ý Ê√ ô≈ Æ Èdš_« öJA*« qŠË dIH« iH?š vKŽ tð—b e¹eFðË
¨ p– s ôb?³ Æ W¹dA?³« WO?LM²« v qŁU2 Âb?I²Ð U?Lz«œ l³²¹ r ÈœU?B² ô« u?LM« Ê√
Ê«b?IË ¨ v?KŽ√ WUDÐË ¨ d?³ « W«b?Ž Âb?Ž v q¦?L²ð W?HKJÐ ÈœU?B?² ô« u?LM« “U?$≈ -
‰U?O?ł√ pK9 v²« œ—«u*« „ö?N?²?Ý« v ◊«d?≈Ë ¨ WM¼«Ë W?OÞ«dI?1œË ¨ WO?U?I?¦« W¹u?NK
W?OŽU?L²?łô« U¹U?CI«Ë ÈœU?B²? ô« uL?M« 5Ð jЫËd« Ê√ YOŠË Æ U?N?O o(« q³?I²?
*«
ÊU?? ¨ U?N½“«uð …—Ëd??{Ë U?N?DЫdð YO??Š s qC??√ W?I¹dD?Ð rN?Hð Ê√ s?J1 W?O??¾?O??³«Ë
u¼ uLM« s ŸuM« «c¼ Ê√ vKŽ ‚UHðô« v≈ ÊuŽeM¹ 5¹œUB² ô« rNML{ sË ¡«d³)«
©±¥®
u?LM« b?C?F¹ Ê√ V−?O ¨ W?«b?²?ÝôUÐ nB?²¹ vJË Æ Â«b?²?
? dO?ž u/ WU?×? ô
¨ W¹dA³« WOLM²?« WOKLŽ s vM& Ê√ sJ1 v²« WHK²<« —UL¦UÐ —«dL?²ÝUÐ ÈœUB² ô«
Æ UN²OLMðË W¾O³« vKŽ ÿUH×K WHK²<« œuN'UÐË

¨ UN½Ë—b?I¹ v²« …UO?(« «ËœuI?O rNð«—UOš lO?Ýu²ÐË œ«d?ôUÐ j³ðdð W¹dA?³« WOL?M²U
vłuuMJ²?« ÂbI?²«Ë ¨ vËb?« —UL?¦?²?Ýô«Ë …—U?−?²«Ë ¨ ÍœU?B?²? ô« uL?M« ÊuJ¹ rŁ sË
 ±∑ WOLM²
«Ë rOKF²
«

W¹dA³« WOLM²« v UNUNÝ≈ Ê√ YOŠ Æ U¹Už X
OË qzUÝË UN½√ ô≈ ¨ Ϋbł WLN Ϋ—u√
¨ œ«d?_« «—UO?š lÝuð X½U? «–≈ U? vKŽ n u?²¹ ·u?Ý s¹d?AF«Ë ÈœU?(« Êd?I« v
W¹—UJ²Ðô« rNð«—b? œ«d?_« —uD¹ vJ W³?ÝUM W?¾OÐ oKš v b?ŽU?
ð X½U «–≈ U? vKŽË
©±µ®
ŸËe½ v¼ ¨ U¼d¼u?ł v ¨ W¹d?A³« W?O?LM²« Ê√ UL? Æ W?OłU?²½ù« U?OKLF« «Ëœu?I¹Ë
v Wu³I dO?ž bFð ŸU{Ë√ s ¨ Ϋœ«d√Ë UŽULł ¨ dA³K WO½U?
½ù« WU(« WO d² rz«œ
¡UIð—« v≈ U¼—ËbÐ ÈœRð ¨ ÈdA?³« œułu« s v —√ ôUŠ v≈ 5F È—UC?Š ‚UOÝ
©±∂®
b?Š√ q¦1 Èc« ¨ Wd?F*« »U?
²? « Ê√ —U?³²?ŽUÐ p–Ë Æ W?dF*« »U?
?² « W?uEM
W?OËb« oOŁ«u*« t?OKŽ b? Rð ¨ W?«b?²?
 Â√ X½U? W¹b?OKIð W?O?LM²K W?O?ÝU?Ý_« «eJðd*«
Æ ÊU
½ù« ‚uI( WOMÞu«Ë

∫ W bOKI
« »u v WOLM
«

·ö²?šô« sJ1 ô ¨ YU¦« rU?F« v WU?šË ¨ WO?LM²K ÂuN?H È_ œUF?Ð√ WLŁ
tðUŠuLÞË tðUłU?O²Š«Ë tðUOŠ ∫ ÊU
½ù« ÊuJ¹ Ê√ vG³M¹ WO?LM²« ·b¼ Ê√ UNM ¨ UNuŠ
l U U
ð«Ë Æ W d²A? Ë√ WO³Fý Ë√ WOuJŠ œuN−Ð «c¼ oI% ¡«u?Ý ¨ WOÝUÝ_« tð«—UOšË
¨ Ϋ¡u?Ý dI?H« ‰UJý√ d?¦? √ vKŽ vzUI?²½ô« Âu?−N« v?¼ WO?LM²« —U?³²?Ž« sJ1 ·b?N« «c¼
l b*« d??I?H?«Ë W?O??_«Ë ÷d*«Ë W¹c?G??²« ¡u??
 vKF??H« ¡U?G?ù«Ë b?ŽU??B?²*« iH??)«Ë
©±∑®
U¹UG« W¹U?ž u¼ Á—u√ ÕöË ÊU
½ù« d?Oš Ê≈ Æ …«ËU
*« ÂbŽ d¼UEË WUD³«Ë
©±∏®
vË ÆlL²?− È√ v WO?LM²« œuNł U?NbN?²
ð v²« v«d*« q³½√Ë bU?I*« vLÝ√Ë
UN—U?FË UNðUb?šË UNFKÝË WHK²?<« UNFUM0 WO?LM²« «uF½U r¼ dA?³« ÊU tð«– X u«
W?¾³?Fð r²ð W?OKL?F«Ë W¹dJH« r¼œu?Nł ‰ö?š sË Æ U?NðU
?ÝR?Ë UNðU?L?OEMðË U?Nð«—UN?Ë
vKŽ b?L²F?¹ Èc« ÃU²½û q¦?_« ŸuM«Ë q¦_« r−?(« UNMŽ r−M¹ v?J lL²?:« œ—«u
©±π®
È√ Æ lL²:« œ«d?√ Èb qLFK WOF«b« —«b?I0 U¼—ËbÐ dŁQ²ð v²« ¨ qUF« W?OłU²½≈
tŽ“UMË vUI¦« tŁ«dð ‰öš s ÊU
½ù« UN u
¹ UO½U
½≈ U½Qý «dš¬Ë ôË√ v¼ WOLM²« Ê√
WU?I¦« Ê√Ë ¨ U?NO? Tý r¼√ u¼ WO?LM²« s ÊU
½ù« n u? Ê√Ë ¨ WOŽU?L²?łô«Ë WO?
HM«
©≤∞®
ÆbŠ«Ë ʬ v UN²¹UžË WOLM²« WKOÝË v¼

WO?LM²« vMF¹ ô ÁbŠË ÈœUB²? ô« uLM« Ê√ u¼ UM¼ bO? Q²« v≈ ÃU²×¹ Èc« Ê√ d?Ož
¨l «uK jO
³²« sË Æ uLM«Ë WOLM²« 5Ð U d? vU²UÐ WLŁ Ê√Ë ¨ UNOKŽ ÈuI¹ ôË WI(«
 ‰Ë_« qBH
« ±∏
"UM« v? Âb?Ið o?O?I??% Ëb??Fð ô W??O??LM²« ÊQÐ sE?« ¨ W?I??(« W??O??LM²K qO?DF?²?« s qÐ
l r²¹ Ê√ sJ1 Èœd?H« qšb« jÝu?² v u?LM« Ê≈ ‰u?I½ Ê√ Ϋb¹b?ł bF¹ rË Ævu?I«
¡UMÐ vMFð oOLF« o(« U¼UMF v WOLM²?« Ê≈ UMK «–≈ uKG½ ô qÐ Æ U¼d¦FðË WOLM²« RÞU³ð
WO?ŽUL²?łô«Ë W¹œUB² ô« V½«u?'« 5Ð Ê«“u²« tO? d«u²¹ ¨ qUJ²? È—UCŠ ŸËd?A
qJ vUI¦«Ë v¹—U²«Ë vŽUL²łô« Èu²;« q¼U& ezU'« dOž s t½√ UL Æ WOUI¦«Ë
©≤±®
Æ nK²«Ë WOLM²« s

W??O??LM?²« Ë√ Ø u??LMK W?¹e?? d*« W??O??L¼_« s r?žd« vKŽ t½√ ¨ p?– v≈ ·U??C¹
qšb«Ë vuI« "UM« r−?×Ð WÝUI U?FL²−?LK WKUA« WO?LM²« oOI% v W¹œUB?² ô«
WOLM²« UOÐœ√ vKŽ U?N
H½ X{d «dOG² „UM¼ Ê√ ô≈ ¨œd?H« qšœ jÝu²Ë vuI«
lO??ÝuðË l?¹“u??²« W«b??Ž oO??I??% W¹e?? d??Ë ¨Èd??A??³« d??BM?F« W¹e?? d?? s XI?KD½«
‰bF?L Æ lL?²:« ¡UMÐ_ W?OŽU?L²?łô« W¹UŽd«Ë W?O×B«Ë W?OL?OKF²«Ë W?OU?I¦« «—U?O)«
- Èc« œd??H« q?šœ jÝu??²?? v …œU¹e« rJ?Ð ”U?I?¹ ô√ V−¹ W??O??LM²K? WDš È√ ÕU??$
W?OŽu½ q¦? W?OŽU?L²?łô« U?b)«Ë lK
K? UC¹√ ”U?OI« l?
²¹ Ê√ qÐ ¨ V
?×? tI?OI?%
v×???B« ·d???B«Ë ¡UÐd???NJ?«Ë …U??O?*«Ë ‚dD«Ë ÊUJ?Ýù«Ë ¡«c??G?«Ë W??×???B«Ë r?OKF???²«
v WOÝUO
« W —UA*« ∫ lÝ«u« UNuNH0 W —UA*«Ë ¨ qLF« ’dË WOUI¦« Ub)«Ë
»«e??Š_U?? v½b*« l?L??²??:« U??
??ÝR?? v W?? —U??A*«Ë ¨ «—«d??I« –U???ð« U??OKL??Ž
v²« …U?O?(« W?O?Žu½ V½U?ł v≈ «c?¼ Æ W?O?uJ(« d?O?ž U?¾?O?N«Ë U?O?F?L?'«Ë UÐU?IM«Ë
rOI« WOŽu½Ë ¨ UN?F rNKŽUHðË ‰UBðô« Z«d³ rN{dFð ÈbË ¨ lL²?:« ¡UMÐ√ UNAOF¹
l q?U??F???²« vKŽ r?Nð—b?? Ë ¨ r?N¹b qF???H«Ë d???OJH???²« ÖU/ rJ?% v²« U¼U???&ô«Ë
U¼œ—U?BË U?uKF*« UO?łuuMJð l qUF?²« vKŽË ¨ W?OLKŽ W?O−?NM0 l «u« UOD?F
Æ —uD² vÐU−¹« qJAÐ WHK²<«

W¹—U?J²Ðô« «—b???I« ‚öÞ≈ v? tðU½U?J«Ë rOK?F??²?« W???O??Žu?½ v≈ W???U??{ùU?Ð «c¼
l «u« 5
?% vKŽ —œU?I« b? UM« dJH« «—b? dO?−?Hð˨ lL?²:« ¡UMÐ√ Èb? WO?Ž«bÐù«Ë
vLKF«Ë v?U?I?¦« Ÿ«bÐù«Ë 5Þu?²« qł√ s t?O≈ W??U?{ù«Ë d?šü« Èb U? »U?F?O?²?Ý«Ë
©≤≤®
d?uð r U?? ”UM« U? UÞ „d?% Ê√ s?J1 ô Wu?¾?
*« W?O??LM²« Ê≈ Æ vłuuMJ²«Ë
«u?L?N?H?¹ Ê√Ë ¨ qC?√ u?×½ vKŽ rN??
?H½√ «u?L?N?H¹ Ê√ s? rNMJ1 …U?O?×K? Ϋ“«u?ł ôË√ rN
©≤≥®
Æ lL²:« …UOŠ vË vFL'« ŸËdA*« v Êu —UA¹ vU²UÐË ¨ s¹dšü«
 ±π WOLM²
«Ë rOKF²
«

WNł«u? UNöš s WO?UM« ‰Ëb« lOD²
ð …«œ√ tHuÐ W?OLM²« ÂuNH? dNþ b Ë
WOLM²« Ê√ v≈ V¼c¹ iF³U Æ WbI²*« UFL²:« hzUB) UNOM³²Ð nK²« q«uŽ
«c?NÐË Æ Y¹bŠ lL?²?− W?U ≈ ·b?NÐ œ—«u?LK bO?ýd« ‰ö?G²?Ýô« v≈ bM²?
ð WOKL?Ž v¼
¨ dCײ«Ë ¨ vŽUL²?łô« b½U
²«Ë ¨ UOłuuMJ²« oO³D²Ð eOL²¹ Âb?I²*« lL²:U vMF*«
W?IDM*«Ë a¹—U?²« l W?O?³F?A« «b?Šu?²« sŽ ö?C? ¨ vŽU?L²?łô« „«d?(«Ë ¨ rOKF?²«Ë
∫ UNM W?MOF hzU?Bš d?«uð ÷d²Hð W?OLM²« ÊU? ¨ Èdš√ …—U?³FÐË Æ vuI?« ÊUOJ«Ë
…b???Šu«Ë ¨ …u???I«Ë ¨ d???O?ŁQ??²?«Ë ¨ ‰ö???I??²???Ýô«Ë ¨ l?OMB???²«Ë ¨ d???O???G???²«Ë ¨ W???O???UM?¹b«
©≤¥®
v …b¹b?'« WO½U?
½ù« UłU?(« œułuK Xłd?š√ v²« v¼ WO?LM²« Ê√ U?L ÆWOKš«b«
©≤µ®
vKŽ W?OLM²« rN? ¡u{ v p–Ë ¨W?O½U¦« W?O*UF« »d?(« cM rUF« ¡U?×½√ lO?Lł
W¹œU??B?²? ô«Ë W??O?ÝU?O??
«Ë W?O??łuuMJ²«Ë W??O?LKF?« «—uD²«Ë «d?O??G?²« Ÿ«u½√ q U??N½√
Æ lL²:« v Àb% v²« WOUI¦«Ë WOŽUL²łô«Ë

lL?²:« qJO¼ vKŽ qšbð v²« W?OÝU?Ý_« «dO?G²« W?ŽuL?− WO?LM²« sL?C²ðË
ÃU?²½ù« s ‰u?³?I? Èu?²?
 v≈ ‰u?u« b?B?IÐ ¨ W?O?Ž«Ë …—«œ≈ U?NŁb?% v²«Ë ¨ t?
?H½
Ÿ«Ë qš«bð œu?łË W??O?LM²« `KDB?? sL?C?²¹Ë Æ …U?O??(« s¹œU?O? lO?L??ł v U?b?)«Ë
©≤∂®
WKUA« W?OLM²«Ë ÆWO?ŽUL?²łô«Ë W¹œU?B² ô« wŠ«u?M« v …œU¹e« ·bN?²
¹ Íœ«—≈Ë
Æ W¹dA³«Ë W¹œUB² ô«Ë WOŽUL²łô« WHK²<« WOLM²« V½«uł 5Ð lL&

ôu% œU?−¹≈ u×½ WN?łu*« WOŽ«u« W?OFL?²:« WOKL?F« ¨ UC¹√ ¨ WO?LM²« vMFðË
W?LŽb? W?OłU?²½≈ W? UÞ WO?LMð vKŽ …—œU? ÊuJðË ¨ vŽU?L²?łô« ≠ÈœUB?²? ô« ¡UM³« v
Èb*« vKŽ œd??HK vI?O?I?(« q?šb« jÝu?²? v W?L?E²M …œU¹“ oO?I?% v?≈ ÈœRð U?Oð«–
qHJð WOÝUOÝ ≠ WOŽUL²ł« U öŽ WOLMð u×½ WNłu ÊuJð X u« fH½ vË ¨ —uEM*«
d?O?u?ð ·b?N?²?
ð U?L?? Æ W?O?łU?²½ù«Ë b?N??'« s q 5ÐË …Q?UJ*« 5?Ð ◊U?³ð—ô« …œU¹“
Á—«dI²Ý«Ë tM√ U³KD² oOLFðË ¨ W —UA*« v t?IŠ ÊUL{Ë œdHK WOÝUÝ_« UłU(«
©≤∑®
Æq¹uD« Èb*« v

œ—«u? qJ WKU?ý W?O?ŽU?L?²?ł« W?¾³?FðË ¨ j?D? vLKŽ p¹d?% v¼ Ê–≈ W?O?LM²«
W×{«Ë W?Ołuu¹b¹√Ë WH?
K ‰öš s WOU?I¦«Ë W¹dA³«Ë W¹œU?B² ô« tðU UÞË l?L²:«
W?O½U??
½ù« tðU?łU??O?²?Š« d??O?uðË ¨ WMUJ?« tðU½UJ«Ë ÊU?
?½ù« U? UÞ d¹d?% v?≈ ·b?Nð
hOK?ðË ¨ W?O??u?I« …Ëd??¦«Ë ÃU??²½ù«Ë qL??F« v WœU??Ž ’d? oO??I?%Ë ¨ W??O?ÝU??Ý_«
 ‰Ë_« qBH
« ≤∞
©≤∏®
W?OLM²« v?≈ dEM« sJ1 ô p– rždÐË Æ W?Oł—U?)« WMLO?N«Ë WO?F³?²« s lL²?:«
W³z«œ WO d?Š WUŠ v UN½√Ë ¨ n uð ÊËœ —uD²« WLz«œË WKNÝË W
KÝ WOKL?Ž U¼—U³²ŽUÐ
5Ð Àb??% v²« ¨ W¹œU?B??²? ô« U?“_U?? Æ X u« fH½ v …—u??L?F*« ¡U??ł—√ q v
X u« vH? Æ p– vK?Ž W?ÝuL?K Wœ√ d?³?²?Fð W?O?ŽUMB« U?F?L?²?:« v d?šü«Ë 5(«
Èd?š√ ÎU½«bKÐ b?$ ¨ U“_« s v?½UFð W?O?ŽUMB« W?OÐdG?« ‰Ëb« iFÐ tO? b?$ Èc«
W d?Š v W?OUF?HÐ W —U?A*« œö³« s `³?BðË ¨ WO?LM²« ‰U−? v jAMð W?OÐdž d?Ož
©≤π®
Æv*UF« œUB² ô«

Ë√ …u? s U??N½U?
½≈ t?OKŽ Êu?J¹ U?L?O? œb?×??²¹ W?√ È√ v …u?I« e?? d? ÊU? «–≈Ë
W?O?L?M²« W?O?L¼√ b? R?¹ «c¼ ÊU? ¨ W?d?F? Ë√ q?N?ł s ¨ —d?% Ë√ W¹œu?³??Ž s ¨ nG?{
«—b?I«Ë nzUþu« lO?Ýuð o¹dÞ sŽ ”UM« «—U?O?š lO?Ýuð WOKL?Ž v¼ v²« W¹d?A?³«
Ác¼ v oI×?²ð w²« W¹dA³« Z?zU²M« sŽ UC¹√ W¹d?A³« WO?LM²« d³Fð rŁ sË Æ W¹d?A³«
W?O?LM²« rU?Ž Ê√ U?L?? Æ tð«– X u« v W¹U?žË W?OKL?Ž q¦9 v?¼Ë ¨ «—b?I«Ë nzUþu«
ÊU??
½ù« ‚u?I??ŠË W?«b??²??Ýö W?OK?ÐU?I«Ë s_«Ë W?? —U??A*« sL??C?²¹ Ê√ sJ?1 W¹d?A??³«
l²?L?²?¹ vJË U?−?²MË U?? ö?š ÊU?
½ù« ÊuJ¹ vJ? W?“ô —u?√ U?NK v¼Ë ¨ W?½u?L?C*«
W?O?LM?²« Ê√ È√ Æ 5F? lL?²?−?? v≈ ¡U?L?²½ôUÐ ”U?
??ŠôUÐË 5JL?²UÐË «c?« «d?²?ŠUÐ
∫ WOU²« lЗ_« UUŽb« vKŽ ÂuIð W¹dA³«
Æ ”UM« «—b qOFHð vMF¹ U2 ¨ WOłU²½ô« §
v ‰b?F« d?«uð ÊU?L?{ s bÐô qÐ vHJ¹ ô ’d?H« d?«uð œd?−?L? ¨ ‰b?F« §
Æ UNF¹“uð
Âb?I²« v oŠô l{u? Ϋ—«dL?²Ý« vU?(« l{u« ÊuJ¹ YO?×Ð ¨ W¹—«d?L²?Ýô« §
Æ WOLM²« o¹dÞ vKŽ

W?O?LM²?« vKŽ …—œU?I« d?UMF« W?U?? 5Ð W? —U?A*« d?«u?²ð YO?×?Ð ¨ 5JL?²« §

©≥∞®
ÆUNO —«dL²Ýô«Ë

s d??O??¦J?« Âu??O« t??ł«uð W??OÐd??F?« U??F??L??²??:« v W??O??LM²« Ê√ k?Šö*« sË

¨ UN ÈbB?²K vLKF« Y׳« U
ÝR W?U W —UA ÂeK²
ð v²« U?“_«Ë U¹bײ«
«c¼ v W?U?š tðUO?MIðË rKF« U?NŁbŠ√ v?²« WŽ—U?
?²*« «d?OG?²«Ë «—uD²« W?I?Šö*Ë
Èc« se« v?C? b?I?? Æ ‰Ëb« Âb?Ið vKŽ r?J(« fO¹U?I?? t?O? XH?K²?š« Èc« d??B?F«
 ≤± WOLM²
«Ë rOKF²
«

X×?³?√ q?Ð ¨ vu?I« qšb« Ë√ WKzU??N« W¹d?A?³« …u?I?« r−?×Ð ‰Ëb« t?O? ”U??Ið X½U?
¡U????LKF?« œb???Ž Y?O???Š s? tJ?K9 Èc« v?łuuM?J²«Ë v?LK?F« b????O???d?« r−????×Ð ”U????Ið
W¹dJH?« W?OJ?K*« ‚u?I??Š «d?²??Š«Ë ¨ …d?N?*« 5OMH«Ë «¡U??HJ«Ë W??O?LK?F« U?U??A?²?? ô«Ë
W?O?LKF« ÀU?×Ð_« t?O?łuðË U?O?łuuMJ²?« »UF?O?²?Ý« vK?Ž …—bI?«Ë ¨5Ðu¼u*«Ë 5Žb?³?LK
©≥±®
Æ WOLM²« Wb)

W??O?LM?²K ¨ U¼d??O?žË ¨ W??IÐU??
« rO¼U??H*« Ê√ b?? Rð W?O?½«b?O??Ë W¹dE½ b?¼«u?ý W??LŁ

WO?FO³D« œ—«u*« s ÈuB?I« …œUH²Ýô« …—Ëd?{ vKŽ e dð WOŽU?L²łô« ≠ W¹œUB?² ô«
¨ÈœdH« qšb« jÝu²?Ë vuI« qšb« …œU¹eÐ WIKF²*« UN«b¼√ “U?$ù WŠU²*« W¹œU*«Ë
dEM¹ ÊU? v?²«Ë ¨ p– vKŽ W?³ðd?²*« W??O?¾?O?³« —UŁü« ¨ —U?³?²?Žô« v? l{u« Âb?Ž l
s p– vKŽ Vðd?²¹ U v≈ W?U{ùUÐ Æ UN?Oöð sJ1 ô W?OL?²Š ZzU?²½ UN½√ vKŽ U?NO≈
Ê√ v rNI?×ÐË ¨ UN?O WO?U²« ‰UO?ł_« o×Ð dC¹ U0 œ—«u*« Ác¼ «b?²?Ý« v ◊«dù«
Æ UNM rNðœUH²Ý« qJý rN
H½QÐ «Ë—dI¹

∫ W «bô« …¡U v WOLM
«

t½QAÐ XðËUHðË XŽuMð b ȃd« Ê√ ¨ WOLM²« ÂuNH* oÐU
« ÷dF« s `C²¹
öJA? W??N?ł«u?Ë ¨ Y¹b??×?²« u?×½ lKD?²« v v*U?F« dJ?H« œu?
¹ ÊU? U0 …d?ŁQ?²?
ÃU?²½ô« U?ŽUD Ë W?¹œU?B?²? ô« œU?FÐô« vKŽ d?_« W¹«bÐ v e?O? d?²?« ÊU? Ë Æ nK?²«
dŁQð s t??OKŽ √dD¹ U??Ë ¨ vU?L??łô« vu?I« "U?M« —U?O??F0 U¼œU?B??Š ”U?O? Ë v?FK
«
Æ nK²«Ë œuL'« Ë√ uLMUÐ

¨ÊUJ
« WO³UG WOAOF*« ‰«uŠô« 5
?% sŽ W¹œUB² ô« WOLM²« —uB V³
ÐË

U* jDš XF?{ËË ¨ WHK²?<« WO?F?L²?:« UNðU?ŽUDIÐ WO?ŽU?L²?łô« WO?LM²« ÂuN?H d?Nþ
Æ ÁU?d« WËœ oO?I?×?² W?O?ŽU?L?²?łô«Ë W¹œU?B?²? ô« W?O?LM²« v W?KU?A« W?O?LM²UÐ ·d?Ž
d??š¬Ë vłU??²½« 5ŽUD v?≈ W?O??LM?²« ÂU?B??H½« Âu??N??H*« «c??N vKF??H« o?O?³?D²« sL??CðË
X½U bIË Æ ‰œU?³² dOŁQðË qŽUHðË qš«bð s U?LNMOÐ U* ·U UH²« ÊËœ v ö?N²Ý«
vÐU
(« lL'« UOKLŽ qO³ s ‰uLAUÐ UNHË v WOLM²« UŽUDI ULO
I²« Ác¼
«c??O?HMðË «—u??Bð ¨ —u??B?I?UÐ U?ND?ODð »U??√ U2 ¨ W?
?½U?−??²? Êu?Jð ô b? «b??Šu
tðU½uJ qŽU?H?²ð ¨ b?Šu? qLŽ »u?KÝ√ U¼—U³?²?ŽUÐ U?N?uN?H? W?O?LM²« b?I²?«Ë ÆZzU?²½Ë
 ‰Ë_« qBH
« ≤≤
v …œu?A?M*« U¹U?G« oO??I?% qł√ s U?OK?L?F«Ë ö?šb*«Ë qzU??Ýu« t?O? pÐU??A?²ðË
Æ œb;« vMe« b_« vKŽ UNðUłd

œ—u*« vKŽ b?O Q?²« v≈ qB² U?Nð«eJðdË U?NðUN?łuË W?OLM²« rO¼U?H v«u?²ðË
¨ WOŽUL?²łô« U
ÝR*«Ë ÈœUB² ô« —U?L¦²Ýô« U¹UC vKŽ eO? d²« l U½“«uð ÈdA³«
v rN
¹ Ê√ sJ1 ÈdAÐ ‰U ”√d Ë ÈœUB² « œ—uL ÊU
½ù« v≈ …dEM« vMF¹ «c¼Ë
Æ ÈœU*« ÃU²½ô« …œU¹“

U?łU?(« ŸU?³?ý« Âu?N??H? U?N?F? jK²??O U??Nð«eJðd? s¹U?³?²ðË qŠ«d?*« V U?F?²ðË

dO?uð v≈ WOŽU?Ý Ã–uLM« «c¼ ·«b¼√ ¡Uł b? Ë Æ WOLM²« jOD?² ÖuLM WO?ÝUÝ_«
ÂuNH*« «c¼ sD³²
¹Ë Æ W×K*«Ë WOÝUÝ_« UłUO²Šô« pK²Ð ¡UuK »uKD*« v½œ_« b(«
W¹uË_« Á—U?³²ŽU?Ð ¨ v½œ_« b(« p– u¼ W?OUM« ‰Ëb« v ÊU?
½ù« WO?LM² »uKD*« Ê√
v p–Ë Æ W?O½U?
½ù«Ë U?NM W?¹uMF*« Èd?š_« U?łU?(« v≈ t?łu?²« vŽb?²?
ð ô v²«
Æ ÁUd« lL²− UN
HM oI% ÊQÐ WOÐdG« ‰Ëb« tO r²Nð Èc« X u«

—UÞ≈ v ¨ W¹d?A?³« W?O?LM²?« Âu?N?H v?KŽ e?O? d?²« v≈ qB?² …d?O?
*« d?L?²?
ðË
‰U*«Ë ÷—_U? W?O?LM²K ΫeJðd?Ë ¨ œU?B?²? ô« W?b) WK?OÝË ¨ W?¹dA?³« œ—«u*« Âu?N?H?
vzU?NM« ·b?N« ÊU
½ù« ÊuJ?¹ ‚UO?
« «c¼ vË Æ W?OšU?M*«Ë WO?¾?O³«Ë W?O½b?F*« œ—«u*«Ë
qE¹ ·u?Ý …—Ëd?CUÐ t½√ U?L? ¨ ÃU?²½ù« q«u?Ž nK?²? n?Oþuð s U¹U?G« W¹U?žË
v¼ W¹d?A?³« W??O?LM²« ÊuJð pcÐË Æ nO?þu?²« p– WDA½√Ë U?OKL??Ž v r¼_« qU?F«
W¹U?Žd«Ë W?×?B?«Ë rKF?²« YO?Š s rN??d? …œU¹eÐ »u?F?A« «—U?O?š lO?Ýu?ð W?OKL?Ž
¨ WO½U
½ù« «—U?O²šô« s …dO³? W×¹dý pcÐ WODG? ¨ WULF«Ë qšb«Ë WOŽU?L²łô«
Æ WOÝUO
«Ë W¹œUB² ô« U¹d(« v≈ ¨ WHOE½ W¹œU W¾OÐ s ¡«b²Ð«

ô W?O??LMð v¼Ë ¨ W??O?LM?²« ‰u?Š ”UM?« fOË ”UM« ‰u??Š W?O??LM²« `³??Bð «cJ¼Ë
‰«uÞË ¨ WœUI« ‰UOł_« ‚u?I×Ð ¡UË dL²
ðË b²9 UNMJ ¨ d{U?(« qO'« vKŽ dB²Ið
…d?O
? v œ«dÞô«Ë W«b?²Ýô« Âu?N?H vðQ¹ UM¼ sË Æ W¹d?L?F« ÊU
½ù« …U?OŠ qŠ«d?
«dŁR*«Ë «d??O?G?²*« n?K²?? q?ŽU?H?² W??−?O??²½ ¨ W?O?ŽUD?I« fOË ¨ W?³?? d*« W?O??LM²«
©≥≤®
ÆWOł—U)«Ë WOKš«b«

Z«dÐË jDšË Âu?N?H?L? ¨ W¹œU?B?²? ô« W?O?LM²?« X½U? «–≈ t½√ b? Rð b¼«u?ý W?LŁ
 ≤≥ WOLM²
«Ë rOKF²
«

ÈœdH« qšb« …œU?¹“Ë ÊU
½ù« WA?OF Èu?²
? 5
% v≈ ÈœRð Ê√ sJ1 ¨ U?OKLŽË
v≈ X u« fH½ v ÈœRð Ê√ sJ1 U?N½U ¨ WMOF? WOFL?²− ŸU?{Ë√ qþ v vuI« Ë√
¨…œËb;« W UD« r−Š ·«eM²?Ý« Ë√ ¨ WOFO³D« œ—«u*« ·«eM²Ý« q¦? …dODš WO³KÝ —UŁ√
WOŽ«—e« v{«—ô« vKŽ ¡«b?²Žô« Ë√ ¨ lHM« «– WFO³D« d¼U?E iFÐ vKŽ ¡UCI« Ë√
Èœ√ U? «c¼ qFË Æ …db*« U¼—UŁ¬Ë U¼d¼UE? qJÐ W¾?O³« ÀuKð Ë√ ¨ vŽ«d*«Ë W?³B?)«
WO?¼U—Ë ÈœUB?² ô« u?LM« 5Ð Ê“«u²« oI?% v²« W?«b²
*« W?OLM²?« ÂuNH? “ËdÐ v≈
W?N?ł s U?N??OKŽ ¡«b?²?Žô« Ë√ U?NÐ —«d?{ù« Âb??ŽË W?¾?O?³« W¹U?L?ŠË ¨ W??N?ł s ÊU?
½ù«
©≥≥®
ÆÈdš√

WOLô«Ë ·«bô«Ë ÂuNH*« ‰u ∫ W «b*« WOLM
«

Êd??I« s U??OMO??F?³??
« b??I?Ž s d?J³? X? Ë v W?«b??²??ÝôUÐ ÂU?L??²¼ô« d??Nþ
¨ nF??C¹ ·u?Ý W??¾?O??³« œU?
?? Ê√ œ«d?_« s …b¹«e??²? œ«b??Ž_ oI?% U??LMO??Š v{U*«
©≥¥®
Æ W¹œU?B?²? ô« W«b?F«Ë —U¼œ“ô« v lÝu?²« ÊU?L{ v?KŽ …—bI?« ¨ …dO?³? W?ł—bÐ
¡«—Ë UOFÝ W¾O³K ◊dH*« ÊU
½ù« «b²Ýô ÁU³²½ô« XÐcł v²« UÝ«—b« v≈ WU{ùUÐ
WÝ«—œË ¨ WO¾O?³« œuOI«Ë WOLM²« ·«b¼UÐ v*UF« ÂUL²¼ô« vUMðË ¨ W¹œU?B² ô« WOLM²«
W«b²?
*« WOLM²« …dJ v WMLC?²*« —UJ_« s dO¦ Ë Æ W?OLM²«Ë W¾O?³« 5Ð U öF«
U½UJôUÐ t?²?? ö?ŽË ÊUJ
« u/ sŽ ©”u?¦U?® ÈœU?B?²? ô« r?U?F« ‰U?L?Ž√ v≈ œu?Fð
©≥µ®
Æ V uJ« «c¼ ÊUJÝ …UOŠË rUF« ¡«cG …d«u²*«

W??LE½ô« X½U?? «–« U0Ë ¨ U?? lL?²??−?? v …U?O??(« W??O?ŽuM?Ð W?«b??²??Ýô« j³ðdðË
W?L?OKÝ …UO?Š d?O?uð v rN?
ð lL?²:« «c?¼ v WO?¾?O?³«Ë ¨ W?OŽU?L?²?łô«Ë ¨ W¹œUB?²? ô«
Ê√ ”U?Ý√ vK?Ž vM³ð U?L?? Æ ö?³?I??²?
?Ë Î«d??{U?Š lL??²?:« œ«d?√ qJ? W?œU¼Ë W?−??²MË
vKŽ bO Q²?« vMF¹ U0 ¨ iF³« UNCFÐ sŽ WKBHM —e?ł ÀöŁ s ÊuJ²¹ ô lL²:«
v W?O??¾?O?³«Ë ¨W?O??ŽU?L?²?łô« ŸU??{Ëô«Ë ¨ œU?B?²? ô« 5?Ð WKš«b?²*«Ë …œb?F??²*« jЫËd«
d?¦ « nzUþË d?O?u?²Ð Êu¹œUB?²? ô« ÂUL?²¼« ¨ ‰U?¦*« qO?³Ý vKŽ ¨ p?– sË Æ lL²?:«
ŸU{Ëô« sŽ Êuu¾
?*« ÂUL²¼«Ë ¨ WO¾O³« œ—«u*« »U?
Š vKŽ uË œ«dù« qšœ …œU¹e
Ë√ lM W?¾O?³« sŽ Êuu¾?
*« WËU×?Ë ¨ rOKF?²«Ë WO?×B« W¹U?Žd« dO?u²Ð W?OŽU?L²?łô«
iF??³« rN?C??FÐ sŽ ‰e?F0 t?K «c¼ Àb?×¹Ë Æ Àu?K²« sŽ W?L??łUM« öJA*« q?OKIð
Æ s¹dšü« ·ËdþË ŸU{Ë_ —U³²Ž« U/Ëœ
 ‰Ë_« qBH
« ≤¥
b v²«Ë ¨ WÐužd*« dOž —UŁü« s d?O¦J« tOM³ð vKŽ Vðd²¹ √e:« qšb*« «c¼
Æ Èb*« …d?OB? WO?ŽUDI« bz«u?H« iFÐ oO?I% rždÐ lL?²:« ŸU?{Ë√ vKŽ U?³KÝ dŁRð
WO¾O³« Ë√ ¨ WOŽUL²?łô« ŸU{Ëô« Ë√ ¨ œUB² ô« v öJA*« bŠ√ qŠ vKŽ Vðd²¹ bI
s U??
??? ¡UMÐ v≈ ö??¦??? dEMM? Æ Èd??š√ U??ŽUD v? Ϋ¡u??Ý d??¦?? « öJ?A?? ÀËb??Š
W? d?Š W?U?¦? b¹«eð s t?OKŽ Vðd?²¹ U?Ë r?NKL?Ž s U?√ sŽ Ϋb?O?FÐ œ«d?ö W¹œU?B?²? «
U* —U³?²Ž« ÊËbÐ W¹—U& Ë√ WO?ŽUM UŽËdA? WU « Ë√ Æ ÀuK²« …œU¹“ rŁ sË ¨d?O
«
«b?O?³*« iF?Р«b??²?Ý« Ë√ ¨ W?O?¾?O?³« œ—«u?LK? d?O?bð Ë√ œU?HM²?Ý« s t?O?KŽ Vðd?²¹ b?
oO?I??% ÊuJ¹ rŁ sË Æ ÊË“Ë_« W??I?³Þ vK?Ž …—U?C« U¼—UŁü …U??Ž«d? ÊËbÐ W¹d??A?(«
—u×? u¼ WO?¾O?³«Ë ¨ WO?ŽUL?²łô«Ë ¨ W¹œU?B²? ô« lL²?:« ¡«eł√ 5Ð Ê“«u?²«Ë jЫËd«
Æ W«b²Ýô« …dJ tOKŽ vM³ð Èc« “UJð—ô«

WM−K« t²F{Ë Èc« n¹dF²« UNMË ¨ W«b?²Ýô« n¹dF²Ð WU)« ȃd« œbF²ðË
v²« W?OLM²« U?N½QÐ W«b?²
*« W?OLM?²« œb×¹ Èc«Ë ¨ ±π∏∑ ÂU?Ž WO?LM²«Ë W¾?O³K W?OËb«
W?O??³Kð v W??OK³??I?²??
*« ‰U?O??ł_« …—b? vK?Ž W?ËU??
*« ÊËœ d?{U??(« U?łU??O?²??Š« v³Kð
©≥∂®
‰UO?ł_« 5Ð ‰bF« oOI?% VFB¹ t½√ ÂuN?H*« «cNÐ j³ðd¹Ë Æ WU?)« UNðUłUO?²Š«
VÝUJ?*« —«d??L??²??Ý« ‰U???Š vË ¨ d??U??F?*« qO??'« œ«d??√ 5?Ð ‰b??F« »U??O???ž ‰U??Š v
Êu??L?²?M¹ œ«d??√ W?O¼U??— dD?K ÷d??F¹ U0 œ«d??_« U?Žu??L??−?? iF?³? W¹œU??B?²?? ô«
‰b?F« v≈ dEM«Ë Æ rU?F« s Èd?š√ ¡«e?ł√ v Êu?AO?F¹ œ«d?√ Ë√ ¨ Èd?š√ UŽu?L?:
∫ d¼UE WŁöŁ pK²1 lL²?:« ‰UOł√ 5ÐË qš«œ WŠU²*« ’d?H« v …«ËU
*« t½√ vKŽ
5Ð jЫd²«Ë Ê“«u²« oI% v²?« WOLM²« ÊU rŁ sË Æ v¾OÐË ¨ vŽUL²?ł«Ë ¨ ÈœUB² «
q¼U& ÊU ¨ fJ?F« vKŽË Æ WK¹uÞ …d²H «b²?
ð Ê√ sJ1 WŁö¦« d¼UE*« Ác¼ ·«b¼√
W??O??LM?²« W??OKL???ŽË qÐ ¨ ÈœU??B??²?? ô« u??LM?« W??OKL??Ž œb??N?¹ Ê√ sJ1 d¼UE?*« Ác¼ b??Š√
©≥∑®
ÆqJ

W?O?×?B«Ë W?O?U?I?¦?«Ë W?O?ŽU?L?²?łô«Ë W¹œU?B?²? ô« U?łU?O?²?Šô« W?O?³?K²Ð b?N?F?²«Ë

W?O?³Kð vKŽ W?OK³?I?²
*« ‰U?O?ł_« …—b? s qOKI?²« ÊËbÐ W?OU?(« ¨ U¼d?O?žË ¨ WO?ÝU?O?
«Ë
∫vMF¹ ¨ WU)« rNðUłUO²Š«

Æ …œb−²*« dOž œ—«u*« s b UH« Ë√ bOýd« dOž «b²Ýô« qOKIð §

Æ …œb−²*« œ—«uLK «b²
*« «b²Ýô« §

 ≤µ WOLM²
«Ë rOKF²
«

Æ U¹UHMK WO*UF«Ë WOK;« —R³K WOUB²ô« …—bI« qš«œ ¡UI³« §

ÿU?H?(« sJ1 v²« …U?O?(« W?OŽu½ “U?$« vMF?ð W«b?²?
*« W?O?LM²« ÊU? ¨ rŁ sË
∫ÊuJð UN½_ ¨ …dO¦ ‰UOł_ UNOKŽ

W?OŠËd«Ë W¹œU*«Ë W?O?UI?¦« œ«d?ô« UłU?Š v³Kð YO?Š ¨ UO?ŽUL?²?ł« WÐužd? §

ÆWœUŽ ‚dDÐ

Èu?²?
? vD?²¹ ô U0 U?N?²?HKJð sLŁ lb?ð YO?Š ¨ U¹œU?B?² « o?O?³D²K WKÐU? §

Æ qšb«

Èb*« q¹u?Þ oO??³D²K? W?O?KÐU??I« vKŽ k?U??% YO??Š ¨ U??O??łuuJ¹≈ W??«b??²??
?? §

Æ WHK²<« WOłuuJ¹ô« WLE½ú

ÊUJù« v ÊuJ¹ UL?MOŠ WŁö¦« V½«u?'« Ác¼ qUJð W«b²?
*« WOL?M²« ÂeK²
ðË
Æ qUJ²« «c¼ oOI?% WO½UJ« ÂbŽ bMŽ U?NMOÐ ö¹b³ðË «—UO?²š« qLŽË ¨ p– oO?I%
Âö?
« q?¦? …b?Ž q«u?F?Ð …d?O?³? W??ł—bÐ dŁQ?²ð ·u?Ý ö?¹b?³?²« Ác¼ ÊU?? ¨ l³DUÐË
U??³??Oðd??²«Ë ¨ W??O??ÝU??O??
« W??LE½_«Ë ¨ …b?zU??
« W¹œU??B??²?? ô« U??U??L??²¼ô«Ë ¨ s_«Ë
©≥∏®
Æ WOUI¦« dO¹UF*«Ë ¨WO
ÝR*«

ÊËœ d{U?(« UłUŠ v³?Kð v²« WOLM²« U?N½√ vKŽ W«b?²
*« WO?LM²« v≈ dEM«Ë
W?OLM²« Ác?N Ê√ vKŽ b R?¹ ¨ UNðU?łUŠ W?O³Kð vKŽ W?K³I*« ‰U?Ołô« …—b? vKŽ WËU?
*«
W¹uË_« vDFð Ê√ vG?³M¹ v²« W¹dA?³« UłU(UÐ r²?N¹ Èc« v¾O?³« bF³?« ∫ WŁöŁ œUFÐ√
W¾?O³« …—b vKŽ vŽUL?²łô« rOEM²«Ë UO?łuuMJ²« WUŠ UN?{dHð v²« œuO?IUÐË WIKD*«
vMF?¹ Èc« ÈœU??B??²?? ô« b???F??³«Ë ¨ q³??I???²??
*«Ë d??{U??(« U???łU??( WÐU??−??²???Ýô« vKŽ
Èc« vÝUO?
« vŽUL²?łô« bF³«Ë ¨ W?¾O³« vKŽ œUB?² ö WK³I*«Ë W?M¼«d« UÝUJF½ôUÐ
©≥π®
Æd¹uD²« WOKLFË vŽUL²łô« ÂUײö WKOÝË uLM« s qF−¹

U?łUO?²?ŠUÐ vHð v²« W?O?LM²« U?N½QÐ W?«b²?
*« W?O?LM²« n¹d?Fð Ê√ s rždUÐË

s UЫcł Ëb³¹ ¨ UNðUłUO²ŠUÐ ¡Uu« vKŽ q³I²
*« ‰UOł√ …—b s qOKI²« ÊËœ d{U(«
WLK vMF? Ê≈ Æ UOKL?Ž tIO?³Dð YOŠ s W?³F WK¾?Ý√ dO¦¹ t½√ d?Ož ¨ WO?H
KH« W?Nłu«
vMFð «–U? sJË ¨ U?Žuł u*UÐ s¹œb?N*«Ë ¡«d?IH?K WuI?F? Wł—bÐ `{«Ë U?łU?O²?Š«
¨u¹bO È“UNłË ¨ Êu¹eHOKð …eNł√ WŁöŁË ¨ 5ð—U?OÝ qFHUÐ pK²9 …dÝ_ UN
H½ WLKJ«
 ‰Ë_« qBH
« ≤∂
•∏∞ vKŽ b¹e¹ U? pKN²?
¹ Èc« u¼ d?Ý_« s v½U¦« ŸuM« ÊU? ¨ p– lË ø ÁdO?žË
©¥∞®
nOHð œuN?ł ÂU√ ¡«œQ W³IŽ q¦1 ÈœUB?² ô« ËUH²« Ê√ È√ Æ rUF« qšœ s
ÊU rŁ sË Æ œu?N'« Ác¼ vKŽ ÈœUB?² ô« uLM« d?OŁQð s qKI¹ t½√ YOŠ ¨ dI?H« …bŠ
œ«dô« lO?−Að o¹dÞ sŽ W?«b²
*« W?OLM²« v WF?Ý«u« W —UA*« r?Žb¹ …«ËU
*« b¹«eð
…d?O?B? W?U??)« U¹U?C?I« s d?¦? « Èb*« W?K¹uÞ W? d?²?A*« ·«b¼ôUÐ ÂU??L?²¼ô« vKŽ
©¥±®
oOI?% vKŽ eJðd¹ W«b?²
*« W?OLM²« “U$«Ë d?IH« iH?š ·b¼ ÊU «cË Æ Èb*«
Êu?Bð v²« ‚dDUÐ œ—«u*« W¹U?L?ŠË „öN?²?ÝUÐ oKF?²¹ UL?O? U?UL?²¼ö oO? œ Ê“«uð
©¥≤®
ÂbŽË ¨ ÈœU?B² ô« ËUH?²« ÊU «–«Ë Æ tO Êu?AOF¹ Èc« rUF?«Ë œ«d_« s ö
ÊU ¨ W«b?²
*« dOž W?OLM²K WFzUý `ö? v¼ v¾O³« œU
?H«Ë ¨ vŽUL²łô« —«d?I²Ýô«
rNðU?O?Š Ê√ YO?Š ö?JA*« Ác¼ …QÞË ÊuKL?×?²¹ ¨ r¼d??O?ž s d?¦? « ¨ ¡«d?I?H« œ«d?ô«
UM¼Ë Æ dO?G²K W?{dF« U¾?O³«Ë W³KI?²*« W¹œUB?² ô« ’dH« V³?
Ð …dI?²
 d?Ož ÊuJð
Æ œ«dô« ¡ôR¼ …UOŠ 5
% v W«b²
*« WOLM²« —Ëœ ÊuJ¹

¨ W?O?¾?O?³?« …—«œù«Ë ¨ d?I?H« U¹U?C? W?'U?F0 r?²?Nð W?«b?²?
*« W?O?L?M²« X½U? «–≈Ë
WOU?Jýù« ÊU ¨ WÐuF? d¦? √ Èdš√ U¹b?% WN?ł«u v ¨ UF? WO?ŽUL?²łô« U¹U?CI«Ë
…bŠ nOH%Ë ¨ W?¾O³« W¹ULŠ ·«b¼√ ÎUOKL?Ž qUJ²ð Ê√ sJ1 nO v¼ UM¼ ÕdDð v²«
qU?J²« «c?¼ ÊU??? «–≈ U???N?MOÐ ö?¹b???³ð ¡«d????ł≈ sJ1 n?O??? Ë ø ‰U*« l?L???łË ¨ d???I????H«
«—ËdC« l Èb*« WK¹uÞ UłUO²Šö vIOI?Š Ê“«uð ¡«dł≈ sJ1 nO Ë øÎöOײ

ZUFð Ê√ sJ1 nO Ë ø tÐ R³M²K qÐU? dOž dOG²« ÊuJ¹ UbMŽ W?Uš ¨ Èb*« …dOB
¡«dł≈ sJ1 nO Ë ø WLC« WO*UF«Ë WOMÞu« U³KD²*« V½U−Ð WOK;« UłUO²Šô«
©¥≥®
ø WOKLF« Ác¼ v W —UA*« s —b d³ « d«uð l —«dI« WŽUM WOKLŽ

∫ W«b²
*« WOLM²K WOU²« UH¹dF²« ÷dŽ sJ1 o³Ý U v≈ WU{ùUÐË

v W?œUI« ‰U?O?ł_«Ë vU(« q?O'« oŠ vKŽ b?O? Q²« v¼ W?«b?²
*« W?O?LM²« §

v²« rNð«—b Ë r?NðU½UJô q¦_« —UL?¦²Ýô« vKŽ W?LzU W1d? WAO?Ž gOF«
¨ rNÐ WDO?;« W?¾O?³« U½UJUÐ 5F?²?L?²
?Ë ¨ rNð«Ë– v r¼U¹≈ tK« U?N?×M
©¥¥®
ÆU¼—UL¦²Ý« 5LEFË

u×½ vL
? dOž qł√ v≈ —uD²¹ Ê√ sJ1 Èc« ÂUEM« v¼ W«b²?
*« WOLM²« §
l Ê“«uðË ¨ d?³? « œ—«u?LK «b??²?Ý« …¡U?H? Ë ¨ d?³? « W?O½U?
½≈ W?F?HM oO?I?%
 ≤∑ WOLM²
«Ë rOKF²
«

Æ Èdš_« ¡UOŠ_« rEF*Ë dA³K ΫbOH ÊuJ¹ W¾O³«

ÍœUB?² «Ë vŽUL²?ł« ÂUE½ œU−¹« sLC?²ð v²« WOLM²« v¼ W?«b²
*« W?OLM²« §

¨ W?O?LOK?F²« W¹—U?O?F*« U¹u?²?
*« W?O dðË ¨ W?O?I?O?I(« ‰u?šb« ŸU?Hð—« oI?×¹
Æ WUF« …UO(« WOŽu½ ÂbIðË ¨ v×B« Èu²
*« 5
%Ë

W?OLM²« Ác¼ n?OUJð qIMð ô YO?×Ð U lL?²?− W?OL?Mð v¼ W«b?²?
*« WO?LM²« §

Æ WK³I*« ‰UOł_« v≈

lO???A¹ U???×?KDB??? WŁö?Ł 5Ð W??? d???H???²« È—Ëd???C« s ¨ ‚U???O???
« «c?¼ vË

«b?²?Ýô«Ë ¨ «b?²
*« u?LM« v¼Ë ¨ Ÿu?{u*« «c?NÐ WKB?²*« UO?Ðœ_« v UN?«b?²?Ý«
YOŠ ¨ tð«œd?H v i UM² Âu?NH u¼ «b
?²*« uLM« Æ W«b?²
*« WOLM²«Ë ¨ «b?²
*«
ÊuJ¹ ÂuNH u¼ «b²
*« «b²Ýô«Ë ¨ W¹UN½ôU v≈ uLM¹ Ê√ sJ1 ÈœU Tý błu¹ ô
U? v≈ WU?{ùUÐ ¨ ·b?Nð vN? W«b?²?
*« W?OLM²« U?√ Æ jI? …œb?−²*« œ—«u?LK rzö?
qL?% …—b qš«œ Êu?A?O?F¹ r¼ ULMO?Ð dA?³« …U?OŠ W?O?Žu½ 5
% v≈ ¨ U?IÐU?Ý t?O« dO?ý√
v²« W?O?¾?O?³« œu??O?I« —U?³?²?Žô« v c?š_« l ©¥µ®¨ rNÐ WDO?;« W?O?łu?uJ¹ô« W?LE½_«
U?łU??(« W?O?³K²Ð ÊU?D³ðd*« vŽU?L??²?łô« rOEM²«Ë U??O?łuuMJ²?« «b??²?Ý« vK?Ž ÷d?Hð
WKš«b??²*« U? ö?F?« vU?²« qJA?« `{u¹Ë Æ ÊU?
½ù« …U??O?Š W?O??Žu½ 5
?×??²Ð W?IK?F?²*«
iFÐË ¨ W¾O³«Ë WO?ŽUL²łô« ŸU{Ëô«Ë œUB² ô« ∫ WŁö¦« W?«b²
*« WOLM²« «eJðd*
Æ UNM qJÐ WD³ðd*« ·«b¼ô«
 ‰Ë_« qBH
« ≤∏
dOJH²« v WU¼ «d?OGð À«bŠ≈ VKD²ð W«b²
*« W?OLM²« Ê√ ¨ o³Ý U2 `C²¹
lK
« U?NÐ pK?N²?
?ðË Z²Mð v²« W?I¹dDUÐ jI? oK?F?²ð W?O?LM²« Ác¼ X½U? «–« U? b¹b?×?²
WI¹dDUÐ Â√ ¨ W?OŽUL?²łô«Ë WO?ÝUO
« U¹uËô« U?NÐ l{uð v²« WI¹dDUÐ Â√ ¨ W?HK²<«
¨ Èdš√ …—U?³FÐË Æ ÷—_« V uJ v¾O?³« ÂUEMUÐ ‚b% v²« —UDšôUÐ UNÐ d?FA½ v²«
v ÁUMFM U?L?Ž W?HK²? …b¹b?ł «—«d? W?ŽUM rKFð VKD²ð W?«b?²
?*« WO?LM²« ÊU?
«—«d???I?« lM?B½ nO???? rKF????²½ Ê√ v? vÝU???Ý_« —Ëb?« rOK?F???²?« VFK?¹ UM¼Ë Æ v?{U*«
©¥∑®
rOKF?² ÂU?L?²¼ô« s dO?³? —b? ¡UDŽ√ V−¹ «cË Æq³?I²?
*« vË Âu?O« W?×?O×?B«
Ê√ oK?DM s? p–Ë ¨ «—«d???I?« s ŸuM?« «c¼ W???ŽU?M W????O???H???O???? 5OK?;« œ«d???ô«
vN ¨ U lL²− vKŽ ×U)« s ÷dHð Ê√ sJ1 ô ¨ WÝ—U2Ë ÂuNHL ¨ W«b²Ýô«
oI% sË qLFð s? UN½U ô≈Ë ¨ t
H½ lL?²:« q³ s cHMðË UN? jD¹ Ê√ v≈ ÃU²%
iFÐ v Êu?F« b¹ .b?I?ð Êu?F?OD²?
¹ Êu?O?ł—U?)« ¡«d?³?)U? Æ U?NM …u?łd*« ·«b¼ô«
tO≈ `LD¹ UË rNFL²− Êu¾AÐ …d³š d¦ ô« r¼ lL²− È√ ¡UMÐ√ Ê√ ô≈ ¨ jI qŠ«d*«
Æ ö³I²
Ë UO½¬

∫ W «b*« WOLM
« U b%
d9R? d¹dIð œb?Š b Ë ¨ W«b?²
*« W?OLM²« o?OI% t?ł«uð v²« U¹b?ײ« œbF?²ð
d?³L?²³?Ý® U?OI¹d?√ »uM−Ð Ãd?³
?½U¼uł v b?IŽ Èc?« W«b?²
*« W?O?LM²K v*U?F« WL?I«
∫ vK¹ ULO U¹bײ« Ác¼ r¼√ ©≤∞∞≤

œ—«u*« …b?ŽU W¹U?LŠË W?«b²
?*« dOž „ö?N²?Ýô«Ë ÃU²½ô« ◊U?/√ dOO?Gð Ê≈ ≠±

·«b¼√ v¼ W?O?ŽU?L?²?łô«Ë W¹œU?B?²? ô« W?O?LM²« qł√ s U?Nð—«œ«Ë W?O?F?O?³D«
Æ W«b²
*« WOLM²K WOÝUÝ√ U³KD²Ë WKUý

…u?−?H«Ë ¨ ¡«d?I??Ë ¡U?OMž√ v≈ Èd?A?³« lL??²?:« r
?Ið v²« W?I?O??L?F« …u?N« ≠≤
Ϋd?O³? Ϋb¹b?Nð ÊöJAð vUM«Ë u?LM« Âb?I²?*« 5*UF« 5Ð ŸU?
ðù« …b¹«e?²*«
Æ rUF« Èu²
 vKŽ —«dI²Ýô«Ë s_«Ë —U¼œ“ö

vłuu??O?³?« ŸuM²« h UM²?? ¨ —u¼b??²« s v½U??Fð W?O*U??F« W??¾?O??³« ‰«eð ô ≠≥

s …b¹«e²? UŠU
 nK²?¹ d×B²«Ë ¨ W¹d?׳« «Ëd¦« œU?HM²Ý«Ë ¨ dL²?

b¹«eðË ¨ W??×?{«Ë XðU?Ð ŒUM*« d?O??G?²? …—U?C« —UŁü«Ë ¨ W??³?B??)« v{«—_«
 ≤π WOLM²
«Ë rOKF²
«

‰Ëb« X×??{√Ë Æ —U?œ s U??N?OKŽ Vðd??²¹ U?Ë W??O?F??O?³D« À—«uJ?« ÀËb?Š

5¹ö? Âd?×¹ —U×?³«Ë ÁU?O*«Ë ¡«u?N« ÀuK𠉫e¹ ôË ¨ ôU?Š nF{√ W?O?UM«
Æ .dJ« gOF« s ’Uý_«

l¹d?
« ‚«u?Ý_« qUJ²? Æ U¹b×?²« Ác?N Ϋb¹b?ł Ϋb?FÐ W*uF« X?U{√ b? Ë ≠¥

‰u?Š «—U?L¦?²?Ýô« U?I?bð v W?UN?« «œU¹e«Ë ‰«u?_« ”˃— WO? d?ŠË
W???O????LM²?« oO???I???×????² W???³????
MU?Ð …b¹b???ł ÎU????d???Ë U¹b???% X?ŠdÞ rU????F«
©¥∏®
ÆW«b²
*«

W¹œU?B?²? ô«Ë W?OŽU?L?²?łô« U?ÝU?O?
«Ë ¨ W?L?OK
« W?O?¾O?³« U?ÝU?O?
« d?O?uð ≠µ

…œUO?ÝË ¨ ”UM« UłU?O²?Šô W³?O−?²
*« WO?Þ«dI1b« U?
ÝR*«Ë ¨ W³?zUB«
W?¾?OÐ W?¾?O?NðË ¨ 5?
M'« 5Ð …«ËU?
*«Ë ¨ œU?
?H« W?×?UJ d??OЫbðË ¨ Êu½U?I«
Æ —UL¦²Ýö WOMOJ9

WOÝUÝ_« U¹d?(«Ë ÊU
½ù« ‚uIŠ «d²Š«Ë —«d?I²Ýô«Ë s_«Ë Âö
« q¦1 ≠∂

v W?O??ÝU?Ý√ d?U?MŽ vU?I?¦?« ŸuM²« «d?²??Š«Ë ¨ W?O?LM?²« v o(« U?N??O? U0
Æ UNM lOL'« …œUH²Ý« ÊUL{Ë W«b²
*« WOLM²« oOI%

lL?²?:« W?UI?Ł s …bL?²?
*« U?O? ö?š_« q¦9 YO?Š ¨ W?O ö?š_« …u?−?H« ≠∑
W???O???LM?²K W???³???
?MUÐ …d???O???³??? W???O???L?¼√ W???O???¹—U???²« Á—Ëc???ł v?KŽ …eJ?ðd*«Ë
©¥π®
ÆW«b²
*«

d?uð v²« W?O?łuuJ¹ù« rEM?« Wö?Ý v? W¹d?A³?« WDA½ú b¹«e?²*« d?OŁQ?²« ≠∏
Æ W¹œU??B?²? ô« W?DA½_« —U¼œ“«Ë d?A??³« ÁU??d W?O??ÝU?Ý_« U?b??)«Ë œ—«u*«
oOI?ײ WKUJ²?Ë W«b²?
 W?I¹dDÐ WOF?O³D« œ—«u*« …b?ŽU …—«œ≈ s bÐôË
ÁU?&ô« dO?O?Gð v Ÿ«d?Ýö ÂeK¹ ¨ ’uB?)« «c¼ vË Æ W?«b?²
*« W?O?LM²«
W¹UL( WUF UO−Oð«d²Ý« cO?HMð ¨ WOFO³D« œ—«u*« Èœd²Ð qB²¹ ULO bzU
«
©µ∞®
Æ WO(« œ—«u*«Ë v{«—ú WKUJ²*« …«—œô≈ oOI%Ë WOłuuJ¹ù« rEM«

W?O?×? …U?O?Š «u?O?×¹ Ê√ rN?I?Š sË ¨ W?«b?²?
*« W?O?LM²« rO?L? r¼ d?A?³« ≠π

ô≈ W«b²
*« WOLM²« ·«b¼√ oOI% sJ1 ôË Æ WFO³D« l ÂUzË v W−²MË
VÝUJ oOI% -Ë ¨ …d¦JÐ dA²Mð v²« WM¼u*« ÷«d_« vKŽ ¡UCI« - «–«
 ‰Ë_« qBH
« ≥∞
WłU?Š „UM¼Ë Æ d?IH« vKŽ ¡U?CIUÐ ô≈ vðQ?²¹ ô U u¼Ë W?U d?A³K? WO?×
vKŽ U¼dŁ_Ë ¨ WO?¾O³« »U?³Ý_« UNO? U0 ¨ ‰ö²Žô« »U?³Ý_ ÈbB²K W?ÝU
lL??²??:« U??¾?? vKŽË qH?D«Ë …√d*« vKŽ W??U??š b¹b??A??²« l? ¨ W??O?L?M²«
©µ±®
Æ5M
*«Ë 5 uF*« q¦ WHOFC«

¨ d?B? U??NMOÐ sË ¨ W?O??UM« ‰Ëb« s d?O?¦?J W?³?
MUÐ p?– v≈ ·U?C¹ ≠±∞
r «dðË ¨ l b*« d?I?H«Ë WU?D³«Ë W?O?_« —U?A?²½«Ë ¨ v½UJ
« b¹«e?²« —«d?L?²?Ý«
UË Êb*« s dO?¦ v W¹—Ëd*«Ë WO½UJ
« WU?¦J« b¹«eðË ¨ U¼bz«uË Êu¹b«
¨ W????O?z«u????A?????F« o?ÞUM?*« —U????A?????²½«Ë U?¹U????H?M« r «d?ðË ÀuK?ð s t?Ð j³?ðd¹
d?O??ž Ë√ U?NM …œb?−??²*« ¡«u?Ý W?O??F?O?³D« œ—«u??LK b?O?ýd?« d?O?ž ‰ö?G??²?Ýô«Ë
W?O??³Kð sŽ W?O??¦?×?³?«Ë W?O?L??OKF?²« U??
?ÝR*« nF??{ V½U?ł v≈ Æ …œb??−?²*«
Æ W«b²
*« WOLM²« U³KD²

v
Ëb
« ÂULô« ` ö ∫ W «b*« WOLM
«

d¹d?Ið v Õu{uÐ ÷—_« vKŽ W?HK²?<« s Uú ‰œU?³²*« ◊U?³ð—ô« nË -
qJA¹Ë Æ WOL?M²«Ë W¾O³K WO*U?F« WM−KUÐ ’U)« Brundtland (1987) b½öðb½dÐ
¡UMŁ√ tOK?Ž ‚UHðô« - Èc« ≤± ÊdI« ‰U?LŽ√ ‰Ëb?ł nKš vIDM*« ”UÝ_« d¹d?I²« «c¼
Ëd?O½U?ł Èœ u¹— v b?I?FM*« ©÷—_« W?L? ® WO?LM²?«Ë W¾?O?³« sŽ …b?×?²*« 3_« d9R?
ÈuI« v¼ UOłuuMJ²«Ë ¨ „ö?N²Ýô«Ë ¨ ÊUJ
« Ê√ vKŽ b R¹ Èc«Ë ©µ≤® ¨ ±ππ≤ ÂUŽ
ÖU/ qO?KIð «uD?š W??I??OŁu« Ác?¼ œb??Š b?? Ë Æ v¾???O??³« d??O??G???²K W?? d???;« W??OË_«
W?O?LM²« œu?N?ł l−?Að U?LMOÐ ¨ rU?F« ¡«e?ł√ iFÐ v ‰U?F?H« d?OžË d?b*« „ö?N?²?Ýô«
W?OLM²« e¹e?F²? rOKF²« W?OL¼√ U?C¹√ W?IOŁu« X×?{Ë√ U?L Æ Èd?š√ ¡«eł√ v W?«b²?
*«
©µ≥®
Æ WOLM²«Ë W¾O³« U¹UC tOłu² œ«d_« «—b 5
%Ë W«b²
*«

W¹œU?B?² ô« W?O?LM²« 5Ð Ê“«uð œU?−¹« v≈ v«d« b?N?'« qJA¹ ¨ W?UŽ W?H?BÐË
3_« d9R b?IFÐ √bÐ WO?*UŽ WOKL?Ž s Ϋ¡eł WO?FO³D« W?¾O?³« W¹ULŠË W?OŽUL?²łô«Ë
U¹b?ײ?« b¹b×?²Ð ÂU? Èc«Ë ¨ ©±π∑≤ ≠ ru?NJ²?Ý«® W¹dA?³« W?¾O?³UÐ vMF?*« …b×?²*«
d9R ÂU b‡ Ë Æ WO?¾O³« qzU‡
*« ÊQAÐ „d²‡A qL?Ž ZU½d³ “ö« ”UÝ_« l{uÐË
XÐUŁ ”UÝ√ l{uÐ © ±ππ≤ ≠ ËdO½U?ł Èœ u¹—® WOLM²«Ë W¾O?³UÐ vMF*« …b‡×²*« 3_«
 ≥± WOLM²
«Ë rOKF²
«

s …d?O?³? W?Žu??L?−? b¹b?×?²ÐË ¨ W?O?¾?O?³« W?¹U?L?(«Ë W¹œU?B?²? ô« W?O?LM²?« 5Ð jЫËdK

d?u¹Ë Æ U?«b?²??
? Á—U?³?²?Ž« sJ1 vzU?/« Öu/ œU?−¹« v≈ vdð Z«d?³?«Ë U?ÝU?O?
«
”UÝ_« l{u ö?Uý Ϋ—UÞ≈ ≤± Êd?I« ‰UL?Ž√ ‰ËbłË W¾?O³«Ë W?OLM²« ÊQ?AÐ u¹— ÊöŽ«
Æ WK³I*«Ë WOU(« ‰UOłú s¬Ë «b²
 q³I²
* “ö«

l{uÐ ©≤∞∞≤ ≠ Ãd?³?
½U¼u?ł® W?«b?²?
*« W?O?LM?²K v*U?F« W?L?I« d9R? ÂU? Ë

…œU? ÂU d9R*« «c¼ vË Æ W?OËb« W?OLM²« ‰U?LŽ√ ‰Ëb?ł VK v W?«b²?
*« WO?LM²«
»U??×?√Ë v½b*« lL??²?:«Ë W??O?
??Ozd« U??Žu?L??:«Ë U?uJ?(« vK¦2 s ¨ rU??F«
Æ W?«b²?
*« WO?LM²« v q¦?L²?*« ·bN« oO?I×?²Ð r¼b?NFð b¹b?−?²Ð ¨ s¹dšü« `U?B*«
cOHMð œuNł …œU¹“ qł√ s qLFUÐ WI?KF²*« …œb;« U«e²ô« vKŽ UuJ(« XIHð«Ë
b¹bł rš“ œU−¹≈ s d9R*« sJ9Ë ÆÁcOHMð WFÐU?² ZU½dÐË ¨≤± ÊdI« ‰ULŽ√ ‰Ëbł
dOž ◊U/ô«Ë dIH?« vKŽ ¡UCI« q¦ ¨ WKB« «– qzU
*« W'UF v≈ W?O«d« œuN−K
«c?NÐË Æ W¾?O?³K WKUJ²*« W¹U?L(«Ë ¨ ÃU?²½ô«Ë „ö?N²?Ýô« vU?− v W?«b?²Ýö WKÐU?I«
œ—«u*« W¹U?L?×Ð vÝU?O?
« «e²?ô« b¹b& s?Ž dO?³?Fð WÐU?¦0 Ãd?³?
½U¼u?ł ÊöŽ« d?³?²?F¹
b?O?FB« v?KŽ Âö
«Ë ¡U?šd« oO?I?%Ë ¨ W¹d?A?³« W?OLM²?« e¹eFðË ¨ W?O?¾?O?³«Ë WO?F?O?³D«
©µ¥®
Æv*UF«

W¹uË√ q¦?9 …œb?×? U?Žu??{u? vKŽ ‚U?Hðô« - ¨ U??C¹√ ¨ Ãd?³?
½U?¼u?ł vË

¨ v½U
½ù« UMFL²− v t½√ vKŽ ‚UHðô« - UL Æ u¹— d9R cM vI³²*« rC« qLFK
Æ WOLM²K UU¼ UI³
 U³KD WdF*« ÊuJð ¨ …b¹«e² Wł—bÐ WdF*« nO¦ Ë bOIF²« dO¦
W?«b²?
*« WO?LM²« sŽ W?dF*« ÊU? ¨ W?«b²?
 W?OL?M²« Ác¼ ÊuJð Ê√ U½œ—√ «–≈ t½√ p–
Ác¼Ë Æ «bł dO?¦JÐ WOL¼√ d¦ « W«b?²
*« WOLM²« qł√ s Wd?F*« ÊuJðË ¨ WU¼ `³Bð
s WdFË ¨ WU?)«Ë WUF« ôU:« v …bO'« …—«œù« s WdF? sLC²ð WdF*«
ŸU{Ëô« qQ?ð Ê√ ô≈ Æ WOŽU?L²?łô« ÂuKF« s Wd?FË ¨ WO?łuuMJ²«Ë W?OFO?³D« ÂuKF«
¨lOL−K W(U …bŠ«Ë WHË błuð ô t½√ Õu{uÐ 5³¹ WOLOK ù« Ë√ WOuI« U UO
«Ë
W??O??ŽU?L??²??łô« ŸU??{Ëô« vKŽ U??Lz«œ b??L??²??Fð W??«b??²?
?*« W?O??LM?²« W??OKL??Ž Ê√ b?? R¹ U0
©µµ®
Æ lL²− qJÐ WU)« WOK;« WOÝUO
«Ë WOUI¦«Ë W¹œUB² ô«Ë

¨ Ãd?³
½U¼u?ł W?L d?9R ZzU?²½ …b?ײ*« 3ú W?U?F« W?OF?L?'« d √ U?bMŽË

lU?'« —UÞô« d?UMŽ s U?O
?Oz— Ϋd?BMŽ U?NH?uÐ W?«b?²
*« W?O?LM²« œU?L?²Ž« —d?
 ‰Ë_« qBH
« ≥≤
U?N??OKŽ ‚U?Hðô« - v²« W??OzU/ô« ·«b¼_« oO?I??×?² U?L??O?ÝôË ¨ …b?×?²?*« 3_« WDA½_
—«dI« W?UF« WF?OL'« cð« U?bMŽ ¨ ≤∞∞≥ uO½u¹ v —«dI« p– b?O Qð bO?Ž√Ë ÆUOËœ
W?U?)« «d9R*« ZzU?²M 5I?
M*«Ë 5K?UJ²*« W?FÐU?²*«Ë c?O?HM²« ÊQ?AÐ ¡UÐ ≤∑∞ص∑
U2 b¹eð …b?×?²*« 3_« W?uEM U?
?ÝRË ¨ 5(« p– c?MË Æ W«b?²?
*« W?O?LM²UÐ
W?O?−?U?½d?³« U?N?²DA?½« l c?O?HM²« vK?Ž e?O? d?²« …œU¹“ qU?Jð WU?HJ œu?N?ł s? tc?³ð
∫ œuN'« Ác¼ WK¦√ sË ÆWK³I*«

”—U? v 5
?L?)«Ë WMU?¦« U?Nð—Ëœ v U?ÐË—Ë_ W¹œU?B?²? ô« WM−K« XI?«Ë §

WŁö¦« œU?FÐ_« ÃUœ≈ vKŽ ¨ Ãd?³
½U¼uł W?L d9R* U?N²FÐU?² v ¨ ≤∞∞≥
UN½√ vKŽË ¨ UNKL?Ž ôU− lOLł v WDA½_« VK v W«b²?
*« WOLM²K
Æ W«b²
*« WOLM²« UO−Oð«d²Ý« cOHMð v ÎUDA½ Ϋ—Ëœ VFKð Ê√ V−¹

WM−?K W??F?ÐU??²« W??O???F??O??³?D« œ—«u*« W??O???LMðË W???¾??O??³?UÐ W??OM?F*« WM−?K« XË√ §

v W?FЫd« U??Nð—Ëœ v ÈœU?N« jO?;«Ë U??O?Ýü W?O?ŽU?L?²?łô«Ë W?¹œU?B?²? ô«
vKŽ ÊËUF²« e¹eF²Ð ¨ Ãd³
½U¼uł WL? d9R* UN²FÐU² v ¨ ≤∞∞≤d³L
¹œ
UuKF*« ‰œU³² UJ³A« WOLMð rŽœË ¨ vLOK ô« ÊËœË vLOK ô« s¹bOFB«
Æ UÝ—UL*« qC√ dA½Ë œ—«u*« W¾³FðË «d³)«Ë UÝUO
« rÝUIðË

È—«“u« v¾??O?³« Èb?²?M*« Ø W?¾?O??³K …b?×??²*« 3_« ZU½dÐ …—«œ« fK−?? U?Žœ §
d¹«d??³?? v vÐËd??O?½ v …b??I??FM*« s¹d??A??F«Ë W??O½U??¦« t?ð—Ëœ v ¨ v*U??F«
¨ Ãd?³
½U¼u?ł WL? d9R ZzU?²½ cO?HM²Ð ”u?LK*«Ë ÂU²« «e?²ô« v≈ ¨≤∞∞≥
W?'U?F* W??“ö« U?F¹d?A?²«Ë U??ÝU?O?
« l{Ë vKŽ ‰Ëb« …b??ŽU?
? v≈Ë
©µ∂®
Æ W*uFUÐ WD³ðd*« WO¾O³« —UŁü«

¨ W?«b?²
*« W?O?LM²« ÊQ?AÐ W?OËb« œu?N?'« —UÞ≈ vË ¨ o³?Ý U v≈ W?U?{ôUÐË
s rOKF?²« bI?Ž ÊöŽUРΫ—«d? ≤∞∞≤ dOL?
¹œ v …b?ײ*« 3ú W?UF« WO?FL?'« XM³ð
uJ
½uO« dO?²š√ b Ë Æ ≤∞∞µ d¹UM¹ s ‰Ë_« v √b³¹ Ê√ vKŽ W«b²?
*« WOLM²« qł√
fOÝQ?ð vKŽ WHK²?<« ‰Ëb« lO−?A²Ð Âu?Ið Ê√ UNM VKÞË ¨ b?IF« «c?N WO?
Oz— WU? u
©µ∑®
ÆbIF« «cNÐ WU)« UNð«—œU³
 ≥≥ WOLM²
«Ë rOKF²
«

W «bô«Ë rOKF
« ∫ UOU

Ád?uð ¨ WËb« vKŽ 5Ž ÷d? u¼Ë ¨ lO?L−K v½U?
½≈ oŠ rOK?F²« ¨ ‰«b?ł öÐ
¨ »uKD*«Ë v?ÝU?Ý_« s¹uJ²« Èd??: U½U?L??{ p–Ë Æ t?OKŽ ·d??AðË t?L?ŽbðË t?KHJðË
WMÞ«u?*« s¹uJ² U???«d??×½« È_ U??×??O??×???BðË ¨ sÞ«u*« W??O?Ðdð v tÐU??O??
?½« ‚U??
ð«Ë
©µ∏®
W??O?I??O??I??(« W?O??LM²?« À«b?Š≈ v ‰U??F??H« —Ëb« VF?Kð v²« WMÞ«u?*« pKð Æ…b?O??ýd«
VFK¹ rOKF²U Æ WOLM²« Ác¼ —ULŁ s …bOý— …œUH²Ý« b?OH²
ð v²«Ë ¨ UNFL²: W¹dBF«
WOÝUÝ_« ·«b¼ô« b?Š√ tð«– b×Ð u¼Ë ¨ …œuAM*« WOLM²« ·«b¼√ oOI?% v ULÝUŠ Ϋ—Ëœ
∫ vK¹ ULO ¨ WUŽ …—uBÐ ¨ WOLM²« v rOKF²« —Ëœ œbײ¹Ë Æ WOLM²K

qJ rOKF?²« s v½œ√ b?Š ÊUL?CÐ W?LKF²? W?C¹dŽ W?O?ŽUL?²?ł« …bŽU? s¹uJð §
Æ lL²:« v gOF« s tMJ1 sÞ«u

¨ W¹u??LM²« U?Šu??LD« l V?ÝUM²¹ U0 lL??²?:« v rO??I« q¹b??FðË Ø W?O??LMð §

W?OUJðô« c³½Ë ¨ d?OJH²« v W?Oö?I²?Ýô« rŽœË ¨ ÃU²½ô«Ë qL?F« WL?O U?NMË
«—b??I« ‚öÞ« v?≈ W??U??{ôUÐ Æ …b??O??ýd« d??O??ž W??O?? ö??N???²??Ýô« W??ŽeM«Ë
Æ lL²:« œ«d_ W¹—UJ²Ðô«Ë WOŽ«bÐù«

W??HK²??<« qL??F« U??ŽUDI W??“ö« ¨ U??H??O?? Ë U??L?? ¨ W¹d?A??³« Èu??I« q?O¼Qð §

©µπ®
W??HK²??<« U?N?ð«—b? W??O??LMðË ¨ W??“ö« «—U?N?*«Ë ·—U?F*U?Ð U¼b¹ËeðË
U0 …dL?²
*« W?OłuuMJ²«Ë WO?LKF« UŁb×?²
*« l ‰UF?H« g¹UF?²K W“ö«
Æ lL²:« WOLMð v≈ WO«d« œuN−K W¹u WFœ oI×¹

¨ lL²:« WOLMð v WO
Ozd« d?UMF« bŠ√ u¼ rOKF²« v —UL¦²Ýô« ÊU rŁ sË

bF¹ Èd?A³« ‰U*« ”√— v —U?L¦²?Ýô« Ê√ p– Æ W¹dA³« W?OLM²« v ‰U?FH« Á—Ëb ΫdE½
©∂∞®
dA?³U Æ UN?LzUŽœ s W?OÝU?Ý√ WU?ŽœË WOLM?²« UOKL?F bzUI« ŸUDI« v Ϋ—U?L¦?²Ý«
Æ W«b?²
 W?OLMð Â√ X½U W¹b?OKIð WO?LMð ¨ lL²:« W?OLMð tOKŽ v?M³ð Èc« ”UÝ_« r¼
«Ëœ√ s WU??F?? …«œ√ tM? qF??−¹ Èc« rOK?F?²?« Ÿu½ u¼ U?? ¨ UM¼ Õd?D¹ Èc« ‰«R??
«Ë
Âb?I?²« v≈ ÈœR*« rOKF?²« Ê√ u¼ ‰«R?
« «c¼ vKŽ …d?ýU?³*« WÐU?łô«Ë øW?O?LM²«Ë Âb?I?²«
Á«u²?×Ë t?²OMÐ v UI?³
? lC½ Èc« rOKF²« u¼ qÐ ¨ rOK?F²« s Ÿu½ È√ fO WO?LM²«Ë
 ‰Ë_« qBH
« ≥¥
W?O?LM²« vKŽ U?¾?³Ž `?³B¹ r?OKFð s rJ Æ —Ëb« «c¼ ¡«œ√ vKŽ Ϋ—œU? tKF?−¹ U? tKzU?ÝËË
Á—Ëœ Ëb?F¹ ô rOKFð s r Ë ¨ U?N«b¼√ fJŽ v d?O
¹ 5?Š WO?ŽUL?²łô«Ë W¹œU?B²? ô«
d?BF« «d?OG?² V
?Š W?LKF²? t³?ý Ë√ W?LKF²? WUDÐ v≈ WK¼U?'« WUD³« ld¹ Ê√ ô≈
Á—Ëœ ËbF¹ ô rOKFð s r Ë ¨ VKD«Ë ÷dF« 5½«u t{d?Hð UË WOłuuMJ²«Ë WOLKF«
«–≈ p–Ë ¨ W?OKL??F« s¹œU?O*« v v²?Š ¡U?C??O?³« U? U?O« »U?×?√ s b??A?Š s¹uJð ô≈
Æ WUD³« hH s —«dH« v «u×$

Áb?$ «–U?L?K ¨ W?I?(« W?O??LM²« v« ÈœR¹ Ê√ sJ?1 ¨ rOKFð È√ ¨ rOKF??²« ÊU? «–«Ë
¨ tO≈ u³?B½ Èc« WdF*« lL²−? ¡UMÐË ¨ vłuuMJ²«Ë vLKF« ÂbI²« oKš sŽ Ϋd?BI
vLM¹ «–U* ¨ p?– v≈ ·U?C¹ ÆtM Ãd???²¹ sË t?OKŽ oH?M¹ U? W?U???{ s rždUÐ
p– oI×¹ ô tMJË ¨ ‰Ëb« iFÐ v b?¹b−²«Ë —UJ²Ðô«Ë Ÿ«bÐô« «—b rOKF?²« “d³¹Ë
©∂±®
Æ Èdš√ ‰Ëœ v

∫W «bô«Ë rOKF
« 5 W öF
«

3ú W?U?F« W?OF?L?'« q³? s …d? ‰Ë_ W«b?²?
*« W?O?LM²« vKŽ W?I?«u*« cM
bŽU
L rOKF²K È“«u*« ÂuNH*« v≈ qu²« UNF s«eð bI ¨ ±π∏∑ ÂUŽ v …bײ*«
WOLM²« qł√ s rOKF²« ÊU ¨ WOLOKF²« rEM« WDA½√ rEF ·öÐË Æ W«b²
*« WOLM²K
U?F?b« Ê√ p– Æ rOKF?²« lL?²?−? ×U?š s œ«d?√ WDÝ«uÐ t?ŠdÞ √bÐ b? W?«b?²?
*«
W??O??ÝU??O?
?« U¹b??²M*« s Xð√ W??«b??²??
*« W??O??LM²« qł√ s? rOKF??²« Âu??N??H* …d??O??³J«
¨ W?O?LM²«Ë ÈœU?B?²? ô« ÊËU?F?²« W?LEM?Ë ¨ …b?×?²*« 3_« q¦?® W?OËb« W¹œU?B?²? ô«Ë
`³?√ ¨ W«b?²?
*« WO?LM²« Âu?NH? mO?Ë g u½ U?bMŽË Æ © WOJ?¹d_« 3_« W?LEMË
©∂≤®
Æ W«b²Ýô« ÊU —√ s vÝUÝ√ s — rOKF²« Ê√ `{«u« s

¨ ¡«uÝ b?Š vKŽ WOK;«Ë W?OËb« ◊UÝËô« v ¨ …b¹«e?² …—u?BÐ rOK
²« - b?I
t?ł«u?ð v²« U¹b?×??²K Èb?B??²«Ë q U??A*« q( W?O??ÝU?Ý√ …«œ√ t?H??uÐ rOKF??²« W?O??L¼QÐ
WO?ŽUL?²łô« WO?LM²«Ë ¨ v¾O?³« —u¼b²«Ë ¨ ÊUJ
« q U?AË ¨ d?IH« p– v U0 W¹d?A³«
…œU?Ž≈ v≈ ‚UDM« W?FÝ«Ë …u?Žœ U?OUŠ b?łuðË Æ ÃU?²½ô«Ë ¨ „ö?N²?Ýô«Ë ¨ W¹œU?B²? ô«Ë
ÆUC¹√ q³I²
*« UłUO²Š«Ë qÐ ¨ d{U(« UłUO²Š« ¡u{ v WOLOKF²« rEM« v dEM«
œU?−¹« WO?KLŽ s √e?−?²¹ ô ¡ełË t?M bÐô d√ t½√ vK?Ž rNH¹ rO?KF²« `³?√ ¨ vU?²UÐË
 ≥µ WOLM²
«Ë rOKF²
«

dOOGð sJ1 t½√ vMF¹ ô «c¼ Ê√ ô≈ Æ Â«b²
 q³?I²
 ¡UMÐË v*UF« bOFB« vKŽ ‰uK(«
X u« vË Æ W?L?ÝU(« q(« d?UMŽ s u¼ rOKF?²« Ê≈ qÐ ¨ jI? rOKF?²« WDÝ«uÐ rU?F«
v „—U??Að Ê√ lL?²??:« U?ŽUD lO??L?ł vKŽ 5?F?²¹ t½QÐ b¹«e??²? —«d?? ≈ W?LŁ ¨ t?
??H½
s b?O?Hð b v²« l?L²?:« U?ŽUD lO?Lł W?Ou?¾?
 rO?KF²« ÊQÐË ¨ v?LOKF?²« ŸËd?A*«
©∂≥®
Æ rOKF²« sŽ QAMð b v²« s
ײ« tłË√

Æ W«b²Ýô« vMF rNË dO
?Hð “eF¹ Èc« rOKF²« u¼ W«b²Ýô« qł√ s rOKF²«Ë
“e?F¹ U0 W?«b²?Ýô« U¹U?C? ÁU& W?UF? U?Ý—U?L0 ÂUO?I« vKŽ »öD?« l−A¹ t½√ U?L?
sË Æ œ—«u?LK ‰œU?F?«Ë «b?²?
*« «b??²?Ýô« l W?I?«u?²? ÊuJð v²?« W?A?O?F*« VOU?Ý√
YO?Š ¨ W¾?O?³UÐ oKF?²*« rOKF?²« sŽ W?«b²?Ýô« qł√ s rOKF?²« nK²?¹ ¨ Èd?š√ WO?ŠU½
rO¼UHË ozUI?× WHK²<« WOÝ«—b« «—dI*« v WO?FO³Þ WI¹dDÐ WO¾O?³« U¹UCI« ZUFð
WOF?O³D« WLE½ô« qUJð qLN¹ U U?³Už W¾O³UÐ o?KF²*« rOKF²« Ê√ v« WU{ôUÐ Æ W?O¾OÐ
©∂¥®
Æ UF WOŽUL²łô«Ë

v²« Z«d?³?« c?O?HM²Ð ÂU?L?²¼ô« …—Ëd?{ v?KŽ W?«b?²?Ýô« qł√ s rOK?F?²« b? R¹Ë
s rOKF?²« UN?O U0 W?«b²?
*« WO?LM²« Z«dÐ q Ê√ p– ÆU?OU?IŁË UOK×? W³?ÝUM ÊuJð
¨ W¹œU?B²? ô«Ë ¨ WO?¾?O³« ŸU?{Ëô« —U?³²?Žô« v cšQ?ð Ê√ V−¹ W«b?²
?*« WO?LM²« qł√
·u?Ý W«b?²?
*« W?OLM²« q?ł√ s rOKF?²« Ê√ p– vKŽ Vðd?²¹Ë Æ WOK;« W?O?F?L²?:«Ë
©∂µ®
Æ rUF« ‰uŠ …œbF² ôUJý√ cšQ¹

rOKF²«Ë ¨ W?«b²
*« W?OLM²UÐ oKF²*« r?OKF²« 5Ð ‚dH« `O?{uð È—ËdC« sË

W?O?LM²K W?¹dE½ W?A? UM Ë√ W?Ý«—œ v≈ ‰Ëô« d?O?A¹ YO?Š ¨ W?«b?²?
*« W?O?L?M²« qł√ s
«–«Ë Æ W«b²Ýô« “U$« qł√ s …«œQ rOKF²« «b²?Ý« v≈ v½U¦« dOA¹ ULMOÐ ¨ W«b²
*«
W?«b?²?Ýô« ‚U?O?Ý ÊU? ¨ 5I?Kð W?OKL?Ž v≈ d?O?Að ¢ åqł√ sò ¢ ÊQ?Ð ‰œU?−¹ iF?³« ÊU?
U?L Ë Æ t?IO?I×?² WMO?F «¡«d?ł« c?²ð Ê√ V−¹ ·b¼ v≈ d?OAð å¢ qł√ sò ¢ Ê√ b? R¹
t?O? —U?L¦?²?Ýô« r²¹ s?K ù«Ë ·«b¼√ Ë√ Ø ·b¼ Âb?¹ Ê√Ë bÐô ÂUE½ È√ ÊU? ÂuKF? u¼
qł√ s rOKF?²« W?F?O?³D U?C? UM ÊuJO?Ý t½U? p– oI?×?²¹ r Ê≈Ë Æ lL?²?:« q³? s
qł√ s «—U?N*«Ë ·—U?F*« œ«d?ô« »U?
? ≈ ¨ W?I?O?I?(« v? ¨ ÂeK²?
ð v²« W?«b?²?Ýô«
¨ W??O???¾??O???³« r¼U¹U???C??I …b?¹b??ł ‰uK?Š œU??−¹« v?KŽ rNðb???ŽU??
* …U???O??(« Èb??? rOKF???²«
©∂∂®
Æ WOŽUL²łô«Ë ¨ W¹œUB² ô«Ë
 ‰Ë_« qBH
« ≥∂
∫ q¦ ¨ W¾ÞU)« rO¼UH*« iFÐ —uNþ rNH« ¡uÝ Ë√ ‰b'« «c¼ vKŽ Vðdð b Ë

qł√ s rOK?F?²UÐ b?B??I¹ U? W?«b?²??
*« W?O?LM?²UÐ oKF?²*« r?OKF?²UÐ b??B?I¹ t½√ §
‰Ëô« Âu?N?H*« Ê√ ¨ UI?ÐUÝ p– v≈ d?O?ý√ U?L? ¨ l «u«Ë Æ W?«b²?
*« W?O?LM²«
¨ U¼U¹U?C? Ë W?«b?²?
*« W?OL?M²« ∆œU?³ n?K²? sŽ U?uK?F*« qIMÐ oKF?²¹
U??L?? ≤± Êd???I« ‰U??L??Ž√ ‰Ëb??ł d?¼u??ł qJA¹ Èc?« ≠ v½U??¦« o?KF??²¹ U??L?MOÐ
nuÐ V¹—b?²«Ë ¨ ÂU?F« vŽu«Ë ¨ rOKF?²« —ËbÐ ≠ b?FÐ U?L?O p?– `C²?O?Ý
qł√ s rOKF?²U? Æ W?«b²?
*« W?OLM?²« oOI?×?² W?O
?Oz— «Ëœ√ d?UMF« Ác¼
W?O?ŽU??L?²?łô« W?O?LM?²« e¹e?Fð W?OK?L?Ž s √e?−?²¹ ô ¡e??ł W?«b?²?
*« W?O??LM²«
¨WOF?O³D« œ—«u*« «b²Ý« …—«œ«Ë ¨ dI?H« …bŠ s nOH²«Ë ¨ W¹œU?B² ô«Ë
Æ v½UJ
« uLM« j³{Ë ¨ 5«b²
*« ÃU²½ô«Ë „öN²Ýô« lO−AðË

qł√ s rOKF?²U pcË ¨ W?¾O?³« ‰u?Š VUG« v —Ëbð W?«b²?
*« WO?LM²« Ê√ §

Ê√ l «u«Ë Æ v¾?O³« rOKF²« Âu?NH* b¹b?ł d¹u% œd?− u¼ W«b?²
*« W?OLM²«
Âu??N?H*« «c?¼ U?NK?L?A¹ v²?« d?UM?F« s b?Š«Ë d??BMŽ Èu??Ý X
??O W??¾?O??³«
ÆlÝ«u«

Æ jI?? W??O?L??OKF??²« ◊U??ÝË_«Ë rOKF??²« «—«“Ë ’U??B??²?š« s u?¼ rOKF??²« Ê√ §

U?ŽUD lO?L?ł t??O? „d?²?Að ¨ W?«b?²?Ýô« —uEM s rO?KF?²« Ê√ W?I?O?I?(«Ë
Æ ¡«uÝ bŠ vKŽ …bOH²
Ë WKŽU U«dÞ√ UNHuÐ lL²:«

W??OMÝ WKŠd?? s lL??²?:« ¡UM?Ð_ vUEM« rO?KF?²?« vKŽ d?B??²??I¹ rOKF??²« Ê√ §

b …U?O(« «ËbÐ WLz«œ W?OKLŽ Á—U³?²ŽUÐ tO≈ dE?M¹ rOKF²« Ê√ WI?OI(«Ë ÆWMO?F
”UMK v¼Ë ¨ U¹u?²?
*« l?OL?ł v?KŽ r²ðË ¨ W?O?UE½ d?O?ž Ë√ W?O?UE½ ÊuJð
©∂∑®
Æ —ULŽ_« nK² s

rOKF
« Èu ¡UI—« WO
UJ«Ë —Ëb
« ∫ W «bô«Ë rOKF
«

vŽu« UNO U0® tU?Jý√ lOL−Ð rOKF²« —Ëœ WOL¼QÐ ≤± Êd?I« ‰ULŽ√ ‰Ëbł rK
¹
bF¹ r?Ë Æ W«b²?
*« WO?LM²« ÁU&« v Âb?I²« “«d?Šù WO?ÝUÝ√ WKO?Ýu © V¹—b²?«Ë ÂUF«
v W“ö« «dO?OG²« À«bŠù WOÝU?Ý√ …«œ√ `³√ qÐ ¨ tð«– bŠ v W¹Už d³?²F¹ rOKF²«
 ≥∑ WOLM²
«Ë rOKF²
«

©∂∏®
jЗ s ·b??N«Ë Æ W??«b??²???Ýô« WU??HJ g?O??F« ◊U/√Ë „u?K
«Ë rO??I?«Ë ·—U??F*«
‰UL?Ž√ ‰Ëbł ôU?− qJÐ ¨ V¹—b²«Ë vŽu?« …œU¹“Ë vKJA« rOKF²« UML?C² ¨r?OKF²«
v rN??
ð Ê√ sJ1 v²« W??HK²?<« W?O??L?OKF??²« Z«d?³« vK?Ž ¡u?C« ¡U?I≈ u?¼ ≤± Êd?I«
UŽUD Ë rOKF²« —«Ëœ√ 5Ð ◊U³ð—ô« «c¼ `C²¹Ë Æ WHK²<« W«b²
*« WOLM²« UŽUD
∫ vK¹ ULO ¨ W«b²
*« WOLM²«

Æ dIH« W×UJ0 j³ðd¹ vÝUÝ_« rOKF²« v≈ ÂUF« ‰ušb« §

Æ W×BUÐ j³ðd¹ W×B« sŽ ÂUF« vŽu« …œU¹“ §

Æ Èu'« ·öGUÐ j³ðd¹ ŒUM*« dOGð ÊQAÐ ÂUF« vŽu« …œU¹“ §

Æ ÷—_« …—«œUÐ j³ðd¹ «b²
*« ÷—_« «b²Ý« ÊQAÐ ÂUF« vŽu« …œU¹“ §

WDA½_«Ë Æ ·U??H?'«Ë d??×?B??²UÐ j³?ðd¹ d?×??B?²« ÊQ??AÐ ÂU?F?« vŽu« …œU¹“ §

Æ d×B²« ÊQAÐ vH¹d« rOKF²« sLC²ð ZU½d³« «c¼ v …œułu*«

Æ ‰U³'« Ø UÐUGUÐ j³ðd¹ ‰U³'«Ë UÐUG« ÊQAÐ ÂUF« vŽu« …œU¹“ §

Æ WŽ«—eUÐ j³ðdð 5ŠöH«Ë ¡U
M« V¹—bðË rOKFð Z«dÐ §

Æ vłuuO³« ŸuM²UÐ j³ðd¹ vłuuO³« ŸuM²« ÊQAÐ ÂUF« vŽu« …œU¹“ §

Æ vłuuO³« ŸuM²UÐ j³ðd¹ vłuuO³« ŸuM²« Êu vKŽ V¹—b²« Z«dÐ §

Æ vIM« ¡U*UÐ j³ðd¹ ¡U*« Êu ÊQAÐ ÂUF« vŽu« …œU¹“ §

U¹ËU??L??O?JUÐ j³ðd?¹ W??U??
« U¹ËU??L??OJ?« ÊQ??AÐ 5d??²??;« V¹—b?ð Z«dÐ §

ÆWU
«

W?Fýô«Ë …dD)« œ«u*« Ê«b?IHÐ j³ðd?¹ ÃU²½ô« …œU?Ž≈ ÊQAÐ ÂU?F« vŽu« …œU¹“ §
©∂π®
ÆWUFH«

”UM« …—b e¹eFðË ¨ W«b²
*« WOLM²« e¹eF² rÝUŠ rOKF²« Ê√ WIOIŠ b¹R¹ «c¼Ë
v lÝ«Ë ‚UD½ vKŽ ·d²F¹ YOŠ ¨ UN WÐU−²Ýô«Ë WO?LM²«Ë W¾O³« U¹UC W'UF vKŽ
rŽb«Ë Èd??O?¼U??L??'« rN??H??²« v≈ W??łU??(UÐ ≤± Êd??I« ‰U??L??Ž√ ‰Ëb??ł s? ≥∂ qB??H«
‰Ëb?ł v …d? ∂±∑ V¹—b²«Ë rO?KF²« Ÿu?{u? d? – œd¹Ë Æ ÈœdH?« qLF«Ë vÝU?O?
«
 ‰Ë_« qBH
« ≥∏
Æp– s d¦ « Xb²Ý« v²« …bO?Šu« WLKJ« v¼ UuJ(« WLK Ë ¨ ≤± ÊdI« ‰ULŽ√
U0 „uK
?« d?O?O?G?ðË rO?I« W?O??LMðË v ö?š_«Ë v¾??O?³« vŽu« o?O?I?×?² v?ÝU?Ý√ rOKF??²U?
W? —U?A? dO¼U?L?'« W? —U?A* pc? Ë ¨ «—U?N*« 5
?%Ë W«b?²?
*« W?O?LM²«Ë vA?L?²¹
©∑∞®
Æ —«dI« lM WOKLŽ v WOŽ«Ë

”UM« r?O?? qO?JAð v ÎU?¹u??O???Š Ϋ—Ëœ ¨ vUEM« d???O??žË v?UEM« r?OKF???²« ÈœR¹Ë
U?ö?²?šô« «d??²?Š« “e?F¹ Ê√ W?«b?²?
*« W??O?LM²« qł√ s rO?KF?²K vG?³M?¹Ë Æ rN? uKÝË
WU?š W«b²?Ýö ‰uKŠ v≈ ‰uuK ”UM« U¼—U?²¹ b? v²« WŽuM²*« q³?
«Ë WOU?I¦«
ÆWOLM²«Ë W¾O³«Ë ÊU
½ù« 5Ð W öF« rNH 5MÞ«u*« nOI¦ð u¼ vzUNM« ·bN«Ë Æ rNÐ
U¹uË_« vKŽ√ 5Ð s U½uJ¹ Ê√ W«b²
*« WO?LM²« rNË ÂUF« vŽuK vG³M¹ ¨ vU²UÐË
Æ V¹—b²«Ë rOKF²« Õö« v

v≈ ÁU??³??²½ô« ≤± Êd??I?« ‰U??L??Ž√ ‰Ëb??ł s ≥∂ qB??H« t??łu¹ ÊQ??A?« «c¼ vË
b¹bFK W¹uË√Ë ¨ W?OzU/ô«Ë WO¾O?³« WUI¦K U?I³
 UÞdý t?HuÐ vÝUÝ_« rOKF²?K WłU(«
vMF*« v*UF« d9R*« b √ b? Ë Æ dIH« W×UJ* WKUA« œuN?'UÐ qB²ð rUF« Ê«bKÐ s
5b?N« oO?I×?² W?O?ÝUÝ_« W?O?L¼_« © ±ππ∞ ≠ b½ö¹Uð ¨ 5²?O?uł ® lO?L?−K rOKF?²UÐ
oO?I×?² dL?²
?*« vF
«Ë ¨ W?O_« u?×Ë lO?L?−K vÝUÝ_« rOKF?²« W?ŠUð≈ v 5K¦L?²*«
©∑±®
Æ Â«b²
 …UOŠ “«dÞ oOIײ UI³
 UÞdý ÊöJA¹ UL¼—U³²ŽUÐ ¨ 5bN« s¹c¼

W?«b?²?
*« W?O?LM²?K W?O*U?F« W?L?I« d9R* c?O?HM²?« WDš s ±±∑ …œU*« Ê√ U?L?
«b?N?F??²« …—Ëd?{ vKŽ Õu?{uÐ b?? Rð ¨ ©≤∞∞≤d?³?L?²?³??Ý® Ãd?³?
½U¼u?ł v b??I?FM*«
q vK?Ž WKłU??Ž ‰U??F??√ rŽœË ¨ W??«b?²??
?*« W?O??LM?²« qł√ s rO?KF??²« u??×½ W??O??uJ(«
du¹ Ê√ sJ1 YOŠ W«b²
*« WOL?M²« qł√ s rOKF²K bIŽ vM³²Ð vuðË ¨ U¹u²
*«
ÊQ?ý Ë– vL?OKF?ð b?N?ł È√ Ê√ —U?³?²?ŽUÐ p–Ë Æ ÊËU?F?²K W¹u? …—R?Ð Ác?O?HMðË t œ«b?Žô«
W?«b?²
*« W?O?LM²« qF?' W¹—Ëd?C« W?O?F?«b«Ë ¨ «—UN?*«Ë ¨ rNH« d?O?u?² U?U¼ ÊuJ¹
q¦1 W«b²?
*« WOLM²« qł√ s rOKF²K Ϋb?IŽ vM³ð Ê√ UL Æ W?Ý—UL*«Ë WÝUO
K W?OÝUÝ√
X½U? U??N½√ rždÐ ¨ W??«b?²?
*« W??O?LM²?« oO?I?×??² W¹uËQ?? »uKD rOKF??²« ÊQÐ U?«d??²?Ž«
©∑≤®
b¹b% qFHUÐ - b Ë Æ Ãd³
½U¼u?ł v« u¹— s b²L*« bI?F« v …œuIH*« W¹uËô«
≠ ≤∞∞µ d¹UM¹ s …d?²?H?« v W?«b?²?
*« W?O?LM²« qł√ s rO?KF?²K …b?×?²*« 3_« b?I?Ž
…œ—«u« WO?u²K …b?ײ*« 3ú WU?F« WO?FL−K? WÐU−²?Ý« q¦1 Èc«Ë ¨ ≤∞±¥ d³?L
¹œ
 ≥π WOLM²
«Ë rOKF²
«

UL?O U?NO« —U?A*« ¨ W«b?²
*« W?OLM²K? v*UF« d9R?LK cO?HM²« WDš s ±±∑ …œU*« v
XHK Ë bIF« «cN ÂUN? d¹bL uJ
½uO« —UO²š« vKŽ UC¹√ —«d?I« «c¼ qL²ý« b Ë Æ o³Ý
—UÞ≈ WU?š ¨ WOU?(« WOL?OKF²« U?OKLFUÐ t?² ö?Ž tO `{u¹ Èc?OHMð jD? d¹uD²Ð
ÂU??Ž v √bÐ Èc« W??O?_« u??; …b?×??²*« 3_« b??I?ŽË ¨ ©≤∞∞∞ q¹dÐ√ ® q?L?FK —U?? «œ
Èdš_« W?OËb« ULEM*«Ë …bײ*« 3_« l —ËU?A²« uJ
½uO« s VKÞ U?L Æ ≤∞∞≥
Èd?š_« …bO?H²?
*« UN?'«Ë ¨ WO?uJ(« dO?ž ULEM*«Ë ¨ U?uJ(«Ë ¨ W ö?F« «–
qł√ s rOKF?²« 5?Ð W? d²?A? W?O?{—√ œu?łË b? R¹ «c¼Ë Æ jD<« «c?N U?¼d¹uDð bMŽ
È√ V
Š t½√Ë ¨ WO_« u; …b?ײ*« 3_« bIŽË ¨ lOL−K rOKF²«Ë ¨ W«b?²
*« WOLM²«
Æ W?«b²?
*« W?OLM²K W¹e? d? WO?−?Oð«d²?Ý« q¦1 rOKF?²« ÊU? Àö¦« «—œU?³*« Ác¼ s
W?Ý—b*« 5Ð rO?
?I?²« dO?
?&Ë ¨ vK;« ‚U?O?
« …U?Ž«d? …—Ëd{ vK?Ž UNK b? Rð U?L?
©∑≥®
Æ UuJ(« —ËœË ¨ v½b*« lL²:« U —UAË ¨ lL²:«Ë

—UŁ√ W«b?²
*« W?OLM²« qł√ s rOK?F²K …b¹b'« W?¹ƒd«Ë ¨ vËb« ÂUL²?¼ô« «cNË
v Ê«bK³?« s b¹b?F?« t?O?? Ÿd?Að X? Ë v vðQð –≈ W??O?UEM?« rOKF??²« rE½ vKŽ W??U¼
W?O?³?K² W?O?U?? b?Fð r v²« W??O?UEM« U?N??L?OKFð rE½ v? ¨ W?U?Ž …—u?BÐ ¨ d?EM« …œU?Ž≈
v{U*« v WO?LOKF?²« Z«d³« s ·b?N« ÊU «–≈Ë Æ qLF« ‚u?ÝË lL²?:« UłUO?²Š«
œ«b?Ž≈ WO?H?OJÐ r²?Nð …b¹b?'« W¹ƒd« ÊS? ¨ …œułu*« rO?I«Ë «—U?N*«Ë ·—U?F*« qI½ u¼
d?OG?²« l¹dÝ l?L²?− U?³KD²* WÐU?−²?ÝôUÐË ¨ vH?Oþu« s_« WUH?JÐË ¨ …UO?×K ”UM«
vF
UÐË ¨ …UO(« V½«u?ł s V½Uł q vKŽ dŁRð v²« WOłuuMJ²« «dO?G²« WUšË
©∑¥®
Æ bžd« gOF«Ë ÁUd«Ë …œUF
« oOI% v≈

rOKF?²« `³?√ ¨ W?«b?²?
*« W?OLM?²«Ë rOKF?²« 5Ð W? ö?FK …dEM« Ác¼ ¡u?{ vË
∫ W«b²
*« WOLM²K U³KD² UOML{ q¦9 v²«Ë ¨ WOU²« ·«b¼_« oOIײ WKOÝË

W?OL?M²« oOI?×?² …U?O(« ◊U/√Ë „u?K
«Ë rOI?« v W“ö« «d?O?O?G²« À«b?Š≈ §

Âö
?« ‰öŠ≈Ë ¨ ÈdA?³« s_« oO?I%Ë ¨ WO?Þ«dI1b« ¡U?Ý—«Ë ¨ W«b²?
*«
Æ ‰œUF«

ÃU²½ö W«b²
 ◊U/√ œU−¹ù W“ö« «—UN*«Ë WOMH« …d³)«Ë WdF*« dA½ §
¨ W?? UD«Ë ¨ W??Ž«—e«Ë ¨ W?O??F??O?³D« œ—«u?*« …—«œ≈ 5
?×??²Ë ¨ „ö??N?²??Ýô«Ë
Æ vŽUMB« ÃU²½ô«Ë
 ‰Ë_« qBH
« ¥∞
UŽUDI« nK² tMŽ iL²ð U rŽb bF²
? dOM²
 —uNLł œułË WUH §
©∑µ®
Æ W«b²Ýô« ÁU&« v «dOOGð s

WŁö?¦« ôU:« v W?«b?²Ýô« jDš v …d?ýU?³ W?I¹dDÐ dŁR¹ rOKF?²« Ê√ UL?

∫WOU²«

Æ W«b²?
*« WOLM²« jDš c?OHM² UOÝU?Ý√ ÊuJ¹ rKF²*« œdH« Ê√ YOŠ ∫ c?OHM²« §
Èu²
0 b?OIð Ë√ “eFð Ê√ sJ1 WOMÞË W?«b²Ý« WDš È√ ÊU ¨ WI?OI(« vË
¨ W?O??_« s W?OU?F« U?¹u?²?
*« «– 3_U? Æ œ«d??ô« Áe?−M¹ Èc« rO?KF?²«
oO?I??% U?N?²ËU??×? bMŽ q √ «—U??O?š pK²9 …d¼U?*« d?O?ž qL??F« …u? «–Ë
pK²9 v²?« pKð W?U?š ¨ W?O?LM²« «—U?O?š Ê√Ë ¨ WMO?F? W?¹u?LMð U?Šu?LÞ
ÆrOKF²« œ«œe¹ ULMOŠ l
²ð ¨ q √ WO¾OÐ «dOŁQð

v W? —U?A*«Ë —«d?I« vKŽ v?M³*« b?O?'« lL?²?:« Ê√ YO?Š ∫ —«d?I« W?ŽUM §

¨ v¾?O³«Ë ¨ ÈœU?B²? ô«Ë ¨ vŽUL?²łô« ÁU?d« v dŁRð v²« «—«d?I« lM
Æ 5LKF² 5MÞ«u s tJK1 U vKŽ UC¹√ bL²F¹

Æ …UO?(« WO?Žu½ 5
×?² U¹d¼uł U?C¹√ ÊuJ¹ rOKF?²« Ê√ YOŠ ∫ …U?O(« W?OŽu½ §
U??O?Ë ôb??F?? iH??¹Ë ¨ W¹œU?B??²?? ô« d?Ý_« ŸU??{Ë√ s
??×¹ rOK?F?²U??
’d?? vLM¹ t½√ È√ Æ v?U?²?« qO??−K vL??OKF??²« “U??$ô« s
??×¹Ë ¨ ‰U??HÞ_«
©∑∂®
ÆvŽUL²łô«Ë ÈœUB² ô« ÁUdK vU²« qO'«

vËb« —«u(UÐ WD³ðd*« WO
Ozd« U¹UC?I« s œ—«u*« „öN²Ý«Ë ÊUJ
« d³²F¹Ë

u½d½ U U?{dF¹ œ—«u*« «b²Ý« ¡u?ÝË ÊUJ
« v «œU¹e« Ê√ YOŠ ¨ W«b?²Ýô« ÊQAÐ
qJÐ j³ðd t½√ YO?Š ULÝU?Š Ϋ—Ëœ rOKF²« VFK¹ UM¼Ë Æ dDK «b?²
 q³?I²
? s tO«
iH??š v?KŽ b??ŽU??
?¹ ÀU½ô« rOKF?ð Ê√ p– Æ œ—«u*« „ö??N??²???Ý«Ë b??O«u*« ‰b???F?? s
oOI?% u×½ ÂbI²« W?OKLŽ d
?O¹ «c¼Ë ¨ ÊUJ
« u/ iH¹ WO?F³²UÐË ¨ bO«u*« ôb?F
WH?BÐ ¨ ÎU
? UF? U¼U&« c?šQ𠜗«u*« «b?²Ý«Ë rOKF?²« 5Ð W ö?F« Ê√ ô≈ Æ W«b?²Ýù«
W?OF?L²?− U? UO?Ý qþ v ¨ ÊuKB×¹ s¹c?«Ë UOU?Ž UL?OKFð ÊuLKF?²*« œ«d_U? Æ WU?Ž
s¹c« U???L??OKFð q? ô« œ«d??_« s d??¦?? « œ—«u?? ÊuJ?KN??²??
¹ v?KŽ√ ‰u??šœ vKŽ ¨ W?MO??F??
v≈ U¹œR? rO?KF?²« Èu?²?
? ¡U?Ið—« Êu?J¹ ¨ WU?(« Ác¼ v Æ q √ ‰u?šœ vK?Ž ÊuKB?×¹
 ¥± WOLM²
«Ë rOKF²
«

Æ W«b²Ýö b¹bN²« b¹«eð

—UŁü« nKð ÎU?L?KFð d?¦? ô« 3_« Ê√ 5³ð vËb« l «u?« ¡«d?I?²?Ý« s qzôœ W?LŁ
Æ œd qJ vKŽ_« „ö?N²Ýù« ôbF? pK²9 UN½√ YOŠ ¨ oL?Ž_« WO³K
« W?OłuuJ¹ù«
œU?−¹ô UO?U ÊuJ¹ ô vKŽ√ U?¹u²?
 v≈ œ«d?ô« rOKFð Èu?²
0 ¡U?Ið—ô« Ê√ vMF¹ «c¼
d?Ož ÊuJð U? U³U?ž v²« „ö?N²?Ýô« ôbF? vUM²Ð t½«d?² ô ¨ W?«b²?
 U?FL?²−?
W?G?O? œU?−?¹« v q¦?L?²¹ U?F?L??²?:« Ác¼ t?ł«u¹ Èc« Èb?×?²?« ÊU? ¨ «cË Æ …b?O?ý—
vKŽ v?UM²?? VKÞ ÀËb??Š ÊËœ rOKF??²« U¹u??²?
?? l— U¼—U?Þ≈ v oI??×?²¹ W??³??ÝUM
b?L??²?FðË Æ U¹U?H?M«Ë UŁuKLK ÃU??²½« s t?³?×??B¹ U?Ë ¨ W?O?? ö?N?²?Ýô« l?K
«Ë œ—«u*«
¨ W??O??Ý«—b« Z¼UM*« t??O??łuð …œU??Ž≈ vKŽ ¨ W??O??
??Oz— …—u??BÐ ¨ Èb?×??²« «c?¼ W?N??ł«u??
„öN²Ý«Ë ÃU²½« ÖU/ œU−¹ô WłU(« v³Kð vJ? ¨ Èdš_« WHK²<« WOLOKF²« WDA½_«Ë
©∑∑®
ÆW«b²Ý« d¦ « …b¹bł

o dD
« v U b% ∫ W «b*« WOLM
« q √ s rOKF
«

b¹e v≈ ÃU²×¹ U¾?ýU½ UuNH W«b²
*« WOLM?²« qł√ s rOKF²« ÂuNH ‰«e¹ ô
nOI¦²« ÂuNH0 t² öŽ s¹dO¦J« ‰UÐ qGAð v²« qzU
*« sË Æ WÝ—UL*«Ë WÝ«—b« s
Èc« W¹d?A?³« W¾?O?³UÐ vMF*« …b?×?²*« 3_« d9R? b?FÐ œułu« v?≈ Ãdš Èc« v¾?O?³«
d?³??²?F¹Ë Æ U?N?²?¹U?L?ŠË W?¾??O?³« vKŽ ‰Ë_« ÂU?I?*« v e? — Èc«Ë ¨ ±π∑≤ ÂU?Ž v b??I?Ž
fO tMJË ¨ W?«b?²?
*« WO?LM²« q?ł√ s rOKF?²« s U?U¼ Ϋ¡eł U?OU?Š v¾?O?³« nOI?¦?²«
WOŽU?L²łô« WOLM²«Ë W¹d?A³« WOLM²« rO¼UH? ÃUœ≈ v UM¼ Èbײ« q¦L?²¹Ë Æ t Uœ«d
Æ UB?B²« œb?F² vK vL?O¼UH —UÞ≈ v W?O¾O?³« W¹UL(« l W¹œU?B² ô« W?OLM²«Ë
W?O?LM²« ÁU?&« v v?¾?O?³« nO?I?¦?²« q¹u?% s d?O?¦JÐ o?L?Ž√Ë lÝË√ W?L?N*« ÊU? pcË
qL?A??²?Ý v¼Ë Æ ≤± Êd?I« ‰U?L??Ž√ ‰Ëb?ł s ≥∂ qB?H« U??NÐ ÈœUM¹ v²« W?«b??²?
*«
¡«e?ł√ lOL?ł s »dI¹ U? vUEM« rOKF?²K W³?
MUÐË ¨ U?BB?²« lO?Lł …—Ëd?CUÐ
©∑∏®
Æ WOÝ«—b« «—dI*«

W??O??LM?²« qł√ s rO?KF??²« Âb??Ið ‚u???Fð v²« U¹b??×???²« s b¹b??F?« b??łuð U??L??
rOKF²« œuNł lœ sJ1 ¨ j?OD²« WKŠd v UN²Nł«u? o¹dÞ sŽ v²«Ë ¨ W«b²
*«
 ‰Ë_« qBH
« ¥≤
U¹b×?²« Ác¼ sË Æ W«b²Ýô« U?³KD² oOI?% rŁ sË ¨ W«b²
*« W?OLM²« qł√ s
∫ vK¹ U

s rOKF??²« nO?OJð …œU?Ž≈ ÊQÐ ÂU?F«Ë v?L?OKF?²« lL?²?:« qš«œ v?Žu« d¹uDð §
qI?(« v 5KU?F?« ÊU? «–S? Æ U¹—Ëd?{Ë U?U¼ ÊuJ¹ W?«b?²?Ýô« “U?$≈ qł√
ÊU? ¨ W«b?²
*« W?OLM²«Ë r?OKF²« 5Ð W?UN« jЫËd?UÐ 5Ž«Ë dO?ž vLOKF?²«
oI?×¹ ô ·uÝ W?«b²?
*« W?OLM²« U?³KD²? v³K¹ vJ rOKF?²« nOOJð …œU?Ž≈
W?O½UJ≈ 5?
?% lOD²?
¹ rOK?F?²« Ê√ œ«d?ô« oI?×?²¹ U??bMŽ t½« ô≈ Æ Tý È√
WOK;« Z«d?³«Ë ¨ WOL?OK ù« œ—«u*« …—«œ≈ Z«dÐË ¨ WOMÞu« U?ÝUO
« c?OHMð
“U$≈ v b?ŽU
¹ vJ t?HO?OJð …œUŽ≈ tO? sJ1 l{Ë v ÊuJ¹ rOKF?²« ÊU ¨
Æ W«b²Ýô«

«c¼Ë Æ W?OÝ«—b« Z¼UM*« v W?«b²?
*« WO?LM²« qł√ s rOKF?²« l{ËË rOEMð §

UŽu{u*« iFÐ WU?{SÐ iF³« ÂuI¹ bI ¨ dš¬ v« lL²?− s ËUH²¹
Æ WO½U?J
« WOÐd?²« Ë√ ¨ WO¾?O³« W?OÐd²« Ë√ ¨ W?«b²?
*« WOL?M²« q¦ W?OÝ«—b«
vJ q?J rOKF??²« W?DA½√Ë Z«dÐ t??O??łu?ð …œU?ŽU?Ð d??šô« iF??³« Âu??I¹ b?? Ë
WO?LM²UÐ oKF²*« f¹—b?²« 5Ð W dH?²« V−¹ UM¼Ë Æ W«b?²
*« WO?LM²« tł«uð
U œd−? ÂuNH nKš U¹dEM« iFÐ f¹—bð q¦ ÊuJ¹ Èc«Ë W?«b²
*«
s f¹—b?²«Ë ¨ —UNE²?Ýô«Ë kH(« o¹dÞ sŽ W?«b²?Ýô« ∆œU³? f¹—bð Ë√
¨ dEM« U?N?łËË ¨ «—U?N*« »öD« vDF¹ Èc«Ë W?«b?²?
*« W?O?LM²« qł√
Æ rNðUFL²− v W«b²
 …UOŠ «uAOF¹ vJ WdF*«Ë ¨ rOI«Ë

WNłu*« «œUI?²½ô« V³
Ð UOUŠ …dA²M*« vLOKF²« Õö?ô« œuN−Ð ◊U³ð—ô« §

Æ …d?O??G?²*« lL?²??:« U?łU?O??²?ŠUÐ U?N??²? ö?Ž ¡u??{ v W?O?L??OKF?²« W??LE½ú
s rOKF?²?K d?u¹ vL?OKF?²« Õö?ô« U¹u?Ë√ s d?¦? « Ë√ b?Š«uÐ ◊U?³ð—ôU?
s_« ÊU??L??{ ÊU?? «–«Ë Æ ÕU???−MK d??³?? « U??d??? W??«b??²??
*« W??O??LM?²« qł√
sL ¨ rOKF²« rE½ Õöô WOU(« WO
Ozd« UUL²¼ô« bŠ√ u¼ ÈœUB² ô«
Èb*« q¹uÞ ÈœU?B² ô« ÁU?d«Ë W«b?²Ýô« 5Ð jЫËd« `O?{uð È—ËdC«
Æ lL²−LK

W??O???LM²« q?ł√ s rOK?F??²« Z«d?Ð d¹uDð b?MŽ W??O???³??F??A?« W?? —U??A?*« …—Ëd??{ §
 ¥≥ WOLM²
«Ë rOKF²
«

vKŽ vM³¹ W?«b?²?
*« WO?LM²« qł√ s? rOKF?²« ÂuN?H? Ê√ YO?Š ¨ W«b?²?
*«
lCð Ê√Ë ¨ U?O?U?IŁ W?LzöË U?OK×? W?³?ÝUM c?O?HM²« Z«dÐ ÊuJð Ê√ …—Ëd?{
W?OŽU?L?²?łô«Ë ¨ W¹œU?B²? ô«Ë ¨ W?O¾?O?³« ŸU?{Ëô« —U³?²?Žô« v Z«d?³« Ác¼
YO?×Ð W«b?²
*« W?OLM²« qł√ s rOKF?ð Z¼UM d¹uDð ÊU rŁ sË ÆW?OK;«
W?OF?L²?:« W —U?A*« ‰öš s t?IO?I% q?N
¹ ·u?Ý ¨ UOK×? WLzö? ÊuJð
ÆlL²−LK W³ÝUM*« Z¼UM*« rŽbð v²« WO
Ozd« —UJô« qOJAð v

«Ëœ√Ë rO¼UH vKŽ t²FO³DÐ bL²F¹ W«b²
*« WOLM²« qł√ s rOKF²« ÊU «–« §
t?
¹—bð VFB¹ t½U? ¨ …œb?F²? WO?Ý«—œ «—dI?Ë W?Ý«—œ ŸËd s W?OKOK%
W?Ý«—b« «—d?I?Ë ŸËd? qB?HMð YO?Š W¹b?O?KI?²« W?Ý—b*« ŸU?{Ë√ qþ v
VKD²¹ W?«b²?
*« W?OLM?²« qł√ s rOKF?²« ÊU ¨ «cË Æ iF?³« U?NC?FÐ sŽ
ÆqUJ² —UÞ≈ v WÝ«—b« «—dIË ŸËd l qUF²«

qł√ s rOK?F?²« sŽ Wu?¾??
*« W?HK²??<« U?ŽUDI« 5Ð W??Ou?¾?
*« W?? —U?A? §

W?×B«Ë ¨ …—U?−²«Ë ¨ W?¾?O³« «—«“Ë ÊU? ¨ l «u« vË Æ W«b?²?
*« WO?LM²«
o¹dÞ sŽ t½U? ¨ «cË ÆW?«b²?
*« W?OL?M²« qł√ s rOKF?²« v U³?O?B½ pK9
œ«œeð t½U?? ¨ …œb??F??²?? «—«“Ë s q¹u??L??²«Ë ¨œ—«u*«Ë ¨ «d??³??)« b??O??Šuð
oO??I?% qł√ s W??OU?Ž …œu?−?Ð nB?²¹ `łU?½ vL?OKF?ð ZU½dÐ ¡UMÐ W??O½UJ«
Æ W«b²Ýô«

vL?OKFð ÁU&« È_ `łUM« c?OHM²« Ê√ YO?Š ¨ W“ö« W¹d?A³« «—b?I« WO?LMð §

Æ W«b?²
*« W?OLM²« ‰U−? v rNÐ ‚uŁu ¡«d?³šË …œU? dOuð VKD?²¹ b¹bł
V¹—b²«Ë ¨ Wb)« ¡UMŁ√ V¹—b²« ∫ W¹dA³« «—bI« WOLM² ÊUł–u/ błu¹Ë
¡u?{ v vU{« V¹—b?²Ð 5KU?F« œËe¹ ‰Ë_« ÖuLM« vË Æ W?b)« q³?
¨ rO¼UH*UÐ r¼b¹Ëeð r²¹ t½U Wb)« q³ V¹—b²« v U√ Æ WIÐU
« rNð«d³š
U?OÝU?Ý√ ¡e?ł `³?Bð YO?×Ð ¨ vË_« r¼œ«b?Ž≈ ¡UMŁ√ U?O−?NM*«Ë ¨ ∆œU?³*«Ë
W?«b²?
*« W?OLM?²« qł√ s rOKF?²« ÕU−M? t½U ¨ p– rždÐË Æ r?Nðd³?š s
Æ UU¼Ë U¹—Ëd{ Wb)« ¡UMŁ√Ë q³ V¹—b²« ÊuJ¹

WO?LM²« qł√ s rOKF?²« nOOJð …œU?Žù W“ö« W¹œU*«Ë W?OU*« œ—«u*« dO?uð §
Èc« qOKI« ÂbI?²« »U³Ý√ bŠ√ u¼ W?OU*« œ—«u*« hI½ ÊU b Ë Æ W«b?²
*«
 ‰Ë_« qBH
« ¥¥
ÂU??Ž u¹— v ÷—_« W??L? cM? W?«b??²??
*« W?O??LM²?« qł√ s rOKF??²K Àb??Š
Æ ±ππ≤

W?«b?²??
*« W?O?LM²« qł√ s? rOKF?²« ÕU?$ Ê√ Y?O?Š ¨ vÝU?O?
« rŽb?« d?O?uð §
…œU?Ž≈ qł√ s d¹u?D²« W?ÝU?O?Ý œu?Ið v?²« U?uJ(« s rŽœ vKŽ b??L?²?F¹
Æ W«b²Ýô« “U$ù rOKF²« nOOJð

¨ 5¹—«œù«Ë ¨ W??O??L?OK?F?²?« W?ÝU??O??
« ŸUMB `?O?²¹ —U?J²Ð«Ë Ÿ«bÐ≈ ŒUM d?¹uDð §

·«b¼_« “U?$ù t?½u?łU?²??×¹ Èc« V¹d?−??²«Ë «d?O?O??G?²« qL??Ž 5Ý—b*«Ë
Æ …b¹b'« W«b²Ýô« ·«b¼√Ë WOLOKF²«

d?A??²Mð r v²?«Ë ¨ W?O?u?J(«Ë W?O??³?F?A?« ◊U?ÝËô« v W??«b?²?Ýô« W??U?IŁ d??A½ §

qł√ s rO?KF?²« W??O?L¼√ vKŽ lO??L?'« b? R?¹ U?LMOÐË Æ b??FÐ WÐuKD*« W??ł—bUÐ
WU?I¦« v œu
ð r W?«b²Ýô« ∆œU?³Ë UŽu?{u ÊU ¨ W?«b²
*« W?OLM²«
ôbF Ê√ ¨ ‰U¦*« qO³Ý vKŽ ¨ p– sË Æ WOuJ(« UÝUO
« Ë√ WO³FA«
Èc«Ë ¨ U¼bOuð …œU?Ž≈ ôbF vD?²¹ ô√ V−¹ …œb−²*« œ—«u*« «b?²Ý«
q³? s WOU? Wł—bÐ vM?³²¹ô t½√ ô≈ ¨ W?«b²
*« W?OLM²?« ∆œU³ b?Š√ q¦1
©∑π®
ÆWOuJ(« UÝUO
«Ë WO³FA« WUI¦«
 ¥µ WOLM²
«Ë rOKF²
«

W «b*« WOLM
«Ë v
UF
« rOKF
« ∫ U
U

ÈœUB² ô« u?LMKË ¨ lL²:« v …UO×K WNłu*« Èu?I« ÈbŠ≈ u¼ vUF« rOKF²«
U?N??F½U?Ë W??d?F*« Ÿœu??²?
??Ë ¨ lL?²??:« v rOKF??²K W¹e? d*« W?DIM« u¼Ë ¨ W??U?š
WOUI¦« W?L «d²*« ÊU
½ù« …d³š qIM WO
Ozd?« …«œ_« uN ¨ p– sŽ öC Æ U¼—uDË
œu
ð rUŽ v d¼œeðË œ«œeð Ê√ ô≈ tðU?
ÝRË vUF« rOKF²« WO?L¼√ pK9 ôË Æ WOLKF«Ë
Ê√ U?L Æ W?OLM²« v q«u?F W¹œU*« œ—«u?*« vKŽ Wd?F*« œ—«u b¹«e?² u?×½ vKŽ tO?
b¹«e² u×½ vKŽ VK?D²ð ·uÝ «œUB² ô« Ê√ vMF¹ vłuuMJ²« ÂbI?²«Ë b¹b−²« dOŁQð
U
?ÝR e?OL?²ðË ©∏∞® Æ ‰U?Ž Èu²?
 «– U?Ý«—œ vC²?Ið v« U?Ž«d³«Ë «¡U?HJ«
∫ vK¹ U0 vUF« rOKF²«

Y×?³«Ë ¨ W?OKL?F«Ë W?O?LKF« —œ«uJ« q?O¼QðË œ«b?Ž≈ v¼ W?O?ÝUÝ_« U?N?²?L?N? Ê√ §

ÆlL²:« WbšË ¨ vLKF«

ôU??:« lO??L??ł v lL??²??:« W??O?L?Mð v U??
??ÝR*« r¼√ s d??³??²??Fð U??N½√ §

Ê√Ë ¨ WO?łuuMJ²«Ë WOLKF« «—uD²?« ÀbŠ_ t²³? «uË ¨ dL?²
*« Ád¹uDðË
…dL?²
 W?OKLŽ ÊuJð Ê√ V−¹ qÐ »öD« Z¹d?²Ð …œËb?× X
O U?N²L?N
W?O?LM²« W?O?u?¾?
? qL?×?²ð v²« —œ«uJ« œ«b?Ž≈ v? ŸU?F?ý« e? d?Ë lL?²?:UÐ
W?O?LM²« o?O?I?% v vLEF« W?O?u?¾?
*« U?
?ÝR*« Ác¼ vKŽ lI?ðË ÆWKU?A«
dJH« ¡«dŁù q«u²*« vF?
« ‰öš s WOU?I¦«Ë WOŽU?L²łô«Ë W¹œU?B² ô«
Æ wUI¦«Ë vLKF«

W¹dEM« U?uKF?*« W³?KD« 5IKð vKŽ Ϋd?U? b?F¹ r U?
?ÝR*« Ác¼ —Ëœ Ê√ §
b??
Ð Âu?I?ð Ê√Ë ¨ t?O?? b?łu?ð Èc« lL??²?:UÐ j³?ðdð Ê√ bÐô qÐ ¨ W¹b??OKI??²«
W???O???LM?²« jD?Ð ◊U???³ð—ô« o?¹dÞ sŽ W???O????LKF« —œ«u?J« s t?ðU???łU???O???²???Š«
ÆlL²:« v qLF« ‚uÝ UłUO²Š«Ë

œU−¹«Ë U?¼dA½Ë UN?KI½Ë UN?²OLM?ðË WdF*« Èu?²
? l— v ÂU¼ —ËbÐ ÂuI?ð UN½√ §
‰uK(« .b??IðË U??NÐ R?³M²?«Ë lL?²??:« öJA?? rN?H?ðË ¨ d?(« d??OJH?²?K ŒUM
©∏±®
ÆUN²Nł«u* WLzö*«
 ‰Ë_« qBH
« ¥∂
rOKF²?« U
ÝR* v
?Ozd« ÊuJ*« U¼—U³?²ŽUÐ ¨ WF?U'« ÊU ¨ ·Ëd?F u¼ U?L Ë
duð WO?LKŽ W
ÝR v¼Ë ¨ tO b?ł«u²ð Èc« lL²−LK ”UJF½ô«Ë W?Nł«u« v¼ ¨ vUF«
W??Ou?¾??
*« U?N? Ê√ U?L?? Æ vLKF« Y×??³«Ë rOK?F?²K W??“ö« U??O½UJô«Ë VÝUM*« u??'«
s œb?Ž d³? « Èu×¹ Èc« ÊUJ*« U?N½_ ¨ ÀU×Ð_U?Ð WO?LM²« l¹—UA? b— v W?O
?Ozd«
©∏≤®
…—UM d?³²?Fð ≠U?¦¹b?ŠË U1b ≠ U?F?U'U? ÆW?HK²<« ôU?:« v 5B?B?²*«
U qŠ v bŽU
ðË ¨ tuL¼ qL%Ë ¨ ÁU¹UC sŽ d³Fð ¨ lL²− È√ v ÂbI²«Ë v d«
©∏≥®
Æ WM“_«Ë —uBF« —uD²Ð qJA²ðË —uD²ð öJA s tNł«u¹ b

vLOKF²« rK
« qŠ«d dš¬ UN½u œd: fO vLOKF²« ÂdN« WL WFU'« q¦9Ë
lL?²?−LK W?O?I?OI?(« …Ëd?¦« WO?LMð v q¦?L?²ð …d?ODš W?LN0 lKD?Cð UN½_ qÐ ¨V?
×?
œ«b?Ž≈ ‰ö??š s W?L?N*« Ác¼ o?O?I?% vKŽ W??F?U?'« qL?F?ðË Æ W¹d?A?³« U?? UD« v¼Ë
«œUO o¦?³Mð »U³A« sL Æ ¡U?L²½«Ë ¨ öFË ¨Î«dJ W?_« q³I²
 ÊuK¦?1 s¹c« »U³A«
¨ W?OÝU?O?
«Ë ¨ W?OŽU?L?²łô«Ë ¨ W¹œU?B?²? ô«Ë ¨ WO?LKF« ôU?:« nK²? v? lL²?:«
ÆÁ—uDðË tbIð …dO
 lL²:« lÐU²¹ U?N²DÝ«uÐ v²«Ë ¨ U¼dOžË ¨ W¹—«œô«Ë ¨ WOUI¦«Ë
È—UC?(«Ë vLOI?« o
M« WžUO? v tUH?ž≈ sJ1 ô dOŁQð WF?U−K Ê√ v≈ W?U{ôUÐ
Æ tðöŽUHðË tðU öŽË t² dŠ vË ¨ Á—uDðË tbIð …dO
 v lL²:« ÁUM³²¹ Èc«

Z¹d??²Ð vMF?ð W?O?L?OKFð U?
?ÝR? U?F?U?'« —U?³?²?Ž« sJL?*« s b?F¹ r ¨ «cË

ÂuIð WO¦×Ð e «d œd− U¼—U³²Ž« Ë√ ¨ V
× WHK²<« ôU:« v «¡UHJ«Ë —œ«uJ«
W?F?U?ł È√ gO??Fð Ê√ sJL*« s b?F¹ r U??L? Æ W?B?B??²? W?O1œU?? √ ÀU?×Ð√ ¡«d?łSÐ
rK×¹ U q?JÐË ¨ q UAË U¹b?% s tN?ł«u¹ U qJÐ UNÐ jO?;« lL²?:« sŽ ‰eF0
j³ðd¹ Èc«Ë ¨ W¾O³« WOLMðË lL²:« Wb?š ÂuNH —U bI Æ ‰U¬Ë UŠuLÞ s tÐ
q¦L²ðË Æ UFU'« UNÐ lKDCð v²« ÂUNLK U¹—u?× ΫbFÐ q¦1 ¨ W«b²Ýô« …dJHРΫdO¦
U?b?)« .b?Ið v W?OK?F?H« W? —U?A*«Ë jO?;« lL?²?:« l qŽU?H??²« v W?L?N*« Ác¼
qO?³?Ý v W?O¦?×?³« rNðU½UJ?«Ë f¹—b²?« W¾?O¼ ¡U?C?Ž√ «d?³š l?{ËË ¨ «—UA?²?Ýô«Ë
qO?³Ý v Ÿ«bÐô«Ë d¹uD²?K bz«— e d?Ë v½U
½ù« d?JHK qIF?L W?F?U'« WU?Ý— oOI?%
©∏¥®
Æ lL²−LK WOLM²« …dO
 rŽœ v WUFH« W —UA*«

tł«uð v?²« —UDšô«Ë U¹b×?²« WN?ł«u v Èd³? WOu?¾
? WF?U'« qL?ײðË

s¹dJ?H*« s¹uJð ‰ö??š s? W??O??LM²« oO??I??% v? …u??I« sLJ U?¼—U??³??²??ŽUÐ ¨ lL??²??:«
 ¥∑ WOLM²
«Ë rOKF²
«

vŽdðË v?łuuMJ²«Ë v?LKF« Âb??I??²« …d??O?
?? t??łuð v²« …u??I« YF??³??Ë ¨ 5Žb??³*«Ë
rŁ sË ≠ U?MðU??F??U??ł t?N??ł«u?ð Èc« Èb??×??²« Ê≈ Æ …b??Ž«u« «—b??I« ÈË– sC??²??%Ë
«—bI«Ë U?OłuuMJ²«Ë rKF« U?NO jЫd²?¹ UFUł v≈ ‰u?ײ« WO?L²Š u¼ ≠ UMðU?FL²?−
Ÿ—«e? v≈ WF?U'« v? rKF²« W?¾?OÐ ‰u×?²ð Ê√ VKD²¹ «c¼Ë ÆW?O ö?šô« rO?I«Ë W¹dA?³«
t?łu??²« «– d??B?F« ÂuK?Ž U?N?O?? qŽU??H?²ð —UJ?²Ð«Ë Ÿ«bÐ≈ U½U?C??Š v≈Ë ¨ Èd??AÐ dJ
UNðU?łdË U¼bz«u?Ž ÊuJ² W ö)« rKF?²«Ë rOKF²« UO?łuuMJðË VOUÝ« l vK³I?²
*«
W?O??F?«bÐ W?A??O?−?Ë WKO??√ ·—U?F? v≈ b?M²?
ð WKŽU?? «—U?N? pK²?9 W?Žb?³? ôu??I?Ž
©∏µ®
W?_« XЫuŁ vKŽ W?OM³*«Ë s …b?L²?
*« W?O ö?šô« rO?I« s —UÞ« qš«œ ¨“U$ô«
Æ WO¹—U²« U¼—ËcłË UNu√Ë

WO
Ëb
« «bOQ
« ∫ W «b*« WOLM
«Ë v
UF
« rOKF
«

WN?ł«u v UU¼ Ϋ—Ëœ VFK¹ tKŠ«d?Ë tUJý√ qJÐ rOKF²« ÊU ¨ U?IÐUÝ U½dý√ U?L
ÊQ?AÐ U?N??C?F?³Ð WD³ðd?*« U¹U?C?IU? Æ W?«b??²?
*« W?O?LM²« U??³KD²? W?O?³?KðË ¨ U¹b?%
¨ ÊU
½ù« ‚u?IŠË ¨ WOÞ«d?I1b«Ë ¨ vŽUL²?łô« ‰bF«Ë ¨ dI?H« …bŠ nOH?ðË ¨W*uF«
pK²1Ë Æ W?³?ÝU?M rKFð W?¾?OÐ œU?−¹ô W?KU?ý U? «d?ý VKD²ð W?¾?O?³?« W¹U?L?ŠË ¨ Âö?
«Ë
lL?²?−? ¡UM?ÐË W?«b?²?
*« W?O?LM²?« “U?$ù W?“ö« «e?H?;« W?U?š vF?U?'« r?OKF?²«
W¹—Ëd??C« W??O?LKF?« ÀU?×Ðô« ¡«d??łô W¹d??A?³«Ë W?¹œU*« U½UJô« pK?²1 u?N?? ÆrKF??²«
Ác¼ qO?u?ð U?C¹√Ë ¨ b?G« vLK?F?Ë …œU? V¹—bðË ¨ WÐu?KD*« …b¹b?'« W?d??F*« ÃU?²½ù
©∏∂®
Æ qJ —uNL'«Ë —«dI« ŸUM v≈ WdF*«

¨ © ±π∑≤ ≠ ru?NJ²?Ý« ® W¹d?A?³« W?¾?O?³« sŽ …b?×?²*« 3_« d9R? œU?I?F½« cM

U?L Æ Â«b?²
? q³I?²
? s bAM¹ U? e¹eFð v vU?F« rOKF?²« —ËbÐ vËœ ÂUL?²¼« vUMð
W??O??LM?²« qł√ s W??HK?²??<« vU??F« rO?KF??²« U½ö??Ž«Ë ¨ ≤± Êd???I« ‰U??L??Ž√ ‰Ëb??ł Ê√
«c¼ vKŽ W?×¹d …—u?BÐ U?C¹√ b √ ¨ v{U*« Êd?I« s UMO?F
?²« v W?«b²?
*«
Æ —Ëb«

v ¡U?ł W?«b?²?
*« W?OL?M²«Ë rOKF?²« 5Ð W? ö?F« vKŽ ru?NJ²?Ý« d9R? b?O? QðË
s W??O??¾??O??³« W??OÐd??²« …—Ëd??{ vKŽ hM¹ Èc?« ru??NJ²??Ý« Êö??Ž« s ±π r — √b??³*«
qJ lL²?:«Ë ¨ U
ÝR*«Ë ¨ œ«dô« —Ëœ W?OL¼√Ë ¨ ⁄uK³« sÝ v≈ WOz«b?²Ðô« WÝ—b*«
 ‰Ë_« qBH
« ¥∏
d9R*« b?I?Ž ±π∑∑ ÂU?Ž vË Æ qUJ« Èd?A?³« U¼b?FÐ v W?¾?O?³« 5
?%Ë W¹U?L?Š v
sŽ vËœ Êö?Ž≈ ‰Ë√ sŽ i?9 Èc«Ë ¨ v
?OK³ð v W??O?¾?O?³« W?OÐd?²?« sŽ vuJ(«
¨ Y×?³«Ë ¨ v¾?O³« rOKF?²« e¹e?Fð …—Ëd?{ vKŽ ÊöŽô« «c?¼ b √ b? Ë Æ WO?¾?O³?« WOÐd?²«
WKš«b?²*« W??F?O?³DUÐ Êö?Žô« ·d??²?Ž« U?L? ÆvMH«Ë v?MN*« rOKF?²« U??C¹√Ë ¨ V¹—b?²«Ë
Æ WO¾O³« WOÐd²K

¨ UMO½UL¦« dš«Ë√ v …œbF²*« WO¾O³« U“_« XDŽ√ bI ¨ Èdš√ WOŠU½ sË
Èœ u¹— v b??I?Ž v²?«Ë ¨ ÷—ô« W?L??I œ«b?Žô«Ë ¨ ±π∏∑ ÂU??Ž b½öðb½dÐ d¹d??IðË
v W?¾O?³«Ë W«b?²Ýô« qł√ s? rOKF²« WQ?
* «b¹b?ł UOËœ ÎU?Lš“ ¨ ±ππ≤ ÂU?Ž ËdO½U?ł
¨ rOKF²« `KDB ÊU ¨ UIÐUÝ p– v« dO?ý√ UL Ë Æ v{U*« ÊdI« s UMOF
²« qz«Ë√
lÝË√ u¼ u¹— W?L v ôË√ dN?þ Èc« W«b²?
*« WO?LM²« qł√ s ¨ WH?K²<« tðU¹u?²
0
¨ W?OËb« W?O?LM²« U¹U?C? sL?C²¹ YO?Š ¨ W?O?¾?O?³« WO?Ðd²« `?KDB? s …dO?³? W?ł—bÐ
ÆWO¾O³«Ë WOŽUL²łô« W«bF«Ë ¨ vUI¦« ŸuM²«Ë

rN?? W??O??LMð v?≈ vU??F« rOK?F??²« Z«dÐ ·b??Nð Ê√ V?−¹ ¨ u¹— Êö??Žù U??I??³ÞË
qUJ² —UÞ≈ ‰öš s? W¹œUB² ô«Ë ¨ WO?ŽUL²łô«Ë ¨ WO?łuuJ¹ù« öJALK »öD«
Æ öJA*« Ác¼ v qUJ²*« d?OJH?²« vKŽ »öD« …—b W?O?LMðË ¨ UNMOÐ U?LO? qš«b²?
‰UO?łú «b²?
Ë rOKÝ rU?Ž s¹uJð b¹d½ UM «–« ¨ vUF« rOK?F²« ÂU√ d?O³? Èb% «c¼Ë
Æ WOK³I²
*«

v rOKF?²« W?O?L¼√ vKŽ b? R¹ ≤± Êd?I« ‰U?LŽ√ ‰Ëb?ł s ≥∂ qB?H« ÊU? «–«Ë

bI ¨ WOLM²«Ë W¾O³« qzU
 WNł«u vKŽ œ«dô« …—b 5
%Ë W«b²
*« WOLM²« e¹eFð
q³?I?²?
? ¡UMÐ v U?F?U?'« —Ëb W?O?Žu½ s?J …d?B?²?? «—U?ý≈ qB?H« «c¼ sL?Cð
vF?U?'« rOK?F?²« ôU?−?Ë qzU?ÝË ‰Ëb« lÝuð Ê√ …—Ëd?{ vK?Ž b? √ YO?Š ¨ «b?²?
?
v≈ ·b?Nð UO?−Oð«d?²Ý« œ«b?Žù U?uJ(« `UJð Ê√Ë ¨ W«b?²
?*« WO?LM²« rŽb¹ vJ
W??O?LM²?« “e?Fð v²?« U?F??U?'« WDA?½√ rŽbð Ê√Ë ¨ rOKF??²« v W??O?LM?²«Ë W?¾??O?³?« qUJð
Ê√Ë ¨ ÊQ??A« «c¼ v qL??F« ŸUD? l …b¹b??ł U? «d??ý sŽ Y×??³ð v?²«Ë W?«b??²??
*«
W??O??LM²« ÊQ??A?Ð œ«d??ô« vŽË W??O??LMð v d??³?? √ W??ł—bÐ rN??
ð v?J U??F??U??'« l−??Að
ÆW«b²
*«

qz«b???³« f?LKð ≤± Êd???I« ‰U???L??Ž√ ‰Ëb???ł s ≥∂ q?B??H?« s ¡«e???łô« Ác¼Ë

 ¥π WOLM²
«Ë rOKF²
«

WF?O³Þ «– Z¼UM d¹uDð W?OŠU½ s W?«b²
*« W?OLM²« qł√ s vU?F« rOKF²K W?ŠU²*«
¡UA½≈Ë ¨ W?«b²?ÝôUÐ j³ðdð WO?LKŽ Àu×Ð ¡«d?ł«Ë ¨ W«b?²
*« W?OLM²UÐ oKF?²ð WO?{dŽ
ÆW«b²Ýô«Ë v¾O³« vŽu« e¹eFð vKŽ qLFðË UNM s¹b?OH²
*« U¾ œbF²ð …b²2 WJ³ý

vKŽ uJ
½u?O«Ë W?«b²?
*« W?O?LM²K …b?ײ*« 3ô« WM' b? Rð ¨ ±ππ∂ ÂU?Ž cMË
v Õu?{uÐ b?O? Q?²« «c¼ d?Nþ b? Ë Æ W?«b?²
?*« WO?LM?²« qł√ s vU?F« rOKF?²« W?O?L¼√
vKŽ b??O? Q??²« v≈ W??U?{ôUÐ ¨ X?Ë√ YO?Š ¨ ±ππ∏ ÂU??Ž v WM−K? W?ÝœU??
« …—Ëb«
vM³ð …—Ëd?CÐË ¨ vKJA« rOKF?²« W?LE½√ t?Ołuð …œU?Ž« …—Ëd?CÐ ¨ vU?F« rOKF?²« WO?L¼√
Æ Y׳«Ë f¹—b²K WKUJ²*« qš«b*« »uKÝ√

W???U???C???²???ÝU?Ð ¨ vU???F« r?OKF???²?« sŽ v*U???F?« d9R*« b???I????Ž ±ππ∏ ÂU???Ž vË

©∏∑®
Êd?I?K vU?F« rO?KF?²« sŽ v*U??F« Êö?Žô« vM?³?²Ð tU??L?Ž√ r²?²??š« Èc«Ë uJ
½u??O«
W?U?Žb? rOKF?²« W??O?L¼√ vKŽ W?I?OŁu« Ác¼ b? RðË Æ qF?H?«Ë W¹ƒd« ∫ s¹d?A?F«Ë ÈœU?(«
«c¼ b R¹ U?L Æ Âö
«Ë ¨ W?«b²
*« W?OLM²«Ë ¨ W?OÞ«dI1b«Ë ¨ ÊU
½ù« ‚u?I( WO?ÝUÝ√
v ÂU?N?Ýô« W?L?N? W?U?šË ¨ v?U?F« rOKF?²K W¹—u?;« ÂU?N?*« Ê√ vKŽ U?C¹√ Êö?Žô«
¨ U¼e¹e??F?ðË ¨ U??N??OKŽ WEU??;« V−?¹ ¨ qJ lL??²??:« 5
??%Ë W??«b??²??
*« W??O??L?M²«
Æ d³ « Wł—bÐ UNFOÝuðË

«uK¦2 b??I?Ž ¨ v?{U*« Êd?I« s U?MO?F??
?²« W¹«b?Ð lË ¨ p– v≈ W?U??{ôUÐ
UNÐ ·d?²F*« U½öŽô« s WK
KÝ U?NMŽ Z²½ ¨ rUF« ‰uŠ …b?¹bŽ «d9R UF?U'«
u?Žb?ðË ¨ W?«b?²??
*« W?O??LM²« qł√ s? vU?F« rO?KF?²« W??O?L¼√ vK?Ž e? dð v²«Ë ¨ U??OËœ
Æ UNÐ qLFK tðU
ÝR

rOKF?²« v W?«b?²?Ýô« e¹e?FðË b¹b?×?² UF?U?'« …œU?I vË_« WËU?;« X½U? Ë

ÆU
½d v Talloires ÊöŽ≈ UNMŽ Z?²½Ë ¨ ±ππ∞ ÂUŽ dÐu² √ v X¹d?ł√ b vUF«
d¹uD?ðË …—«œ« Êu?F??OD²??
¹ s¹c?« œ«d?ô« rO?KFð v W??F??U?'« —Ëœ Êö??Žô« «c¼ œb??×¹Ë
¨ WdF*«Ë ¨ vŽu« …œU¹e …dO³ UOu¾
 U?FU'« qLײð «cË Æ lL²:« U
ÝR
Æ UO¾OР«b²
 q³I²
 ÃU²½ù W“ö« «Ëœô«Ë ¨ UOłuuMJ²«Ë

bNF?²« Èu²
 `{uð v²«Ë ¨ ÊöŽô« «c¼ UN?OKŽ b R¹ v²« ¡«œ_« d¼UE sË
¨ rOKF?²« vKŽ q³?Ið vJ UF?U'« q l?O−?Að …—Ëd{ ¨ vF?U'« r?OKF²« s l u?²*«
 ‰Ë_« qBH
« µ∞
vJ W?O??LM²«Ë W?¾?O??³«Ë ÊUJ
« sŽ U?u?KF*« ‰œU?³ðË ¨ W?ÝU??O?
« W?žU?O??Ë ¨ Y×?³«Ë
…—«œ« v ¡«d?³?š Z?²Mð Z«dÐ fO?ÝQð v?≈ W?U?{ôUÐ Æ Â«b?²?
? q?³?I?²?
? u?×?½ „d?×?²ð
vJ WKB« «– Èdš_« ôU:«Ë ¨ ÊUJ
«Ë ¨ W«b²
*« W¹œUB?² ô« WOLM²«Ë ¨W¾O³«
Æ WOu¾
*« ÊuKLײ¹ 5MÞ«uË UO¾OÐ 5HI¦ WFU'« v−¹dš q ÊuJ¹ Ê√ sLCð

f¹—b?² f¹—b??²« W?¾?O¼ «—b? W?O?LM?ð lO?−?Að vKŽ U?C¹√ Êö??Žô« b? R¹ U?L?
qJA¹ U0 W?F?U?'« Âd?Š v b U?H« qO?KIðË ¨ œ—«u*« vKŽ WEU?;«Ë ¨ W?O?¾O?³« W?d?F*«
ÆW×O×B« WO uK
« …ËbI«

W??O??LM²?« qł√ s vF??U??'« rO?KF??²K Èd??š_« …“—U??³« W??OËb?« U½ö??Žù« sË

∫ vK¹ U ¨ W«b²
*«

…—Ëd{ vKŽ b? R¹ Èc«Ë ¨ © ±ππ± d³?L
¹œ Halifax) f UH?OU¼ ÊöŽ≈ §

rOKF?²« U?
?ÝR W?N?ł s W?Ý—U?L*«Ë f¹—b?²« WO?Žu½Ë ¨ v
?ÝR*« q³?I?²«
·«b¼_UÐ «e?łu Êö?Žô« sLCð U?L Æ W«b?²
*« W?OLM²?« “U$ô vF?U'«
Æ ÊQA« «c¼ v W¹bMJ« UFU−K Èb*« WK¹uÞË Èb*« …dOB

‰Ëœ U??F???U??ł W?DЫd © ±ππ≥ fD?
??ž√ Swansea ) Èe½«u???Ý Êö??Ž≈ §

lM* UF s¹—“P² ÊuKLF¹ œ«d?√ œ«bŽù WłU(« vKŽ b √ Èc«Ë ¨ YuMuJ«
W¹dA³« œ—«u*« vKŽ ÿUH?(« ÂbŽ ‰UŠ v UFL²:« qJ „d?²A*« ◊uI
«
Æ WHK²<« WO¾O³«Ë

b R¹ Èc«Ë ¨ © ±ππ≥ n¹dšCopernicus ) fJO½dÐu? WFU?ł ‚U¦?O §

v U?C¹√ ÊuJð Ê√Ë ¨ f¹—b²« U?¾?O¼Ë »öDK WO?¾O?³« W?UI?¦« WO?L¼√ vKŽ
¡«d?³?K W?Kš«b?²*« UJ³?A« W?O??L¼√ vKŽË ¨ W?U?Ž W?H?BÐ —u?N??L?'« ‰ËUM²?
Æ WOËb«Ë ¨ WOLOK ô«Ë ¨ WOMÞu«Ë ¨ WOK;« U¹u²
*« vKŽ 5O¾O³«

b??N??F???²« vKŽ b??? R¹ Èc«Ë ¨ © ±ππ≥ d??³???L??u½ Kyoto ) uðu??O??? Êö??Ž≈ §

W?O??ŽuM« W??O?
?ÝR?*« ¡«œô« jDš l{uÐË Õö??ôUÐ U?F??U?−K v? ö?š_«
Æ W«b²Ýô« “U$ô

ÂU?F« vŽu«Ë r?OKF?²« sŽ(Thessaloniki 1997 ) vJO½uU??
?OŁ Êö?Ž« §

 µ± WOLM²
«Ë rOKF²
«

¨ ÊU½u?O« W?uJŠË uJ?
½u?O« 5Ð ÊËU?F?²UÐ b?I?Ž Èc« ¨ W?«b?²?Ýô« qł√ s

…œU?Ž« Ê√Ë ¨ W«b?²?Ýô« “U$ù v?ÝUÝ√ ◊d?ý u¼ d?IH« iH?š Ê√ vKŽ b? √Ë
Æ W«b?²
*« WO?LM²« v≈ WO?Ý«—b« œ—«u*« q t−?²ð Ê√ VKD²ð rOKF²« W?Ołuð
©∏∏®
Æ WOÝ«—b« œ«u*« 5Ð qUJ²« qšb vM³ð ÂeK²
¹ «c¼Ë

¡U dý ¡U?I v W«b²
?*« WOLM²« “U$« v vU?F« rOKF²« —Ëœ WA UM X?9 UL

¡U??IK« vË√ b?? Ë Æ © ≤∞∞≥ u??O½u¹ ≠ f¹—UÐ ® uJ?
½u??O« t?²??LE½ Èc?« vU?F?« rOKF??²«
d¹e?F?²Ð s¹dšü« —«d?I« ŸUMË ¨ U?½U*d³«Ë ¨ U?uJ(«Ë ¨ ‰Ëb« Âu?Ið Ê√ …—Ëd?CÐ
«¡«dłô« –Uð« VKD²¹ Èc«Ë ¨ W«b²
*« WOLM²« “U$« v ÈuO(« vUF« rOKF²« —Ëœ
©∏π®
Æ Ád¹uDðË ¨ Áb¹b&Ë ¨ tŠöù W“ö«

U b 
«Ë —Ëb
« ∫ W «b*« WOLM
«Ë v
UF
« rOKF
«

rOK?F??²K rÝU???(« —ËbUÐ v
??ÝR?*«Ë vËb« ·«d??²??Žù« vU?Mð o³??Ý U2 `?C??²¹
WÐU?łô« VKD²¹Ë ¨ t?
?H½ ÕdD¹ Èc« ‰«R?
«Ë Æ W?«b?²?Ýô« U?³KD²? “U?$« v vU?F«
UNO U0 ¨ vUF« rOKF²« U
ÝR? UNÐ ÂuIð Ê√ sJ1 v²« —«Ëœ_« U ∫u¼ ¨ öOBHð tMŽ
sË ¨ W?«b²?
*« WO?LM²« U?³KD² W?O³Kð v ¨ W?¹—«œ≈ W¾?O¼Ë f¹—bð W¾?O¼Ë »öÞ s
ø «b²
 q³I²
 s vG²³¹ U oOI%Ë …UO(« WOŽu½ 5
% rŁ

v²« U¼U&ô«Ë «—U?N*« e¹eFð qł√ s …d?O³ W?Ou¾?
 vUF« rOKF?²« pK²1
W?³??ÝUM*« …œU?H??²?Ýô« oŠ vKŽ ‰u??B?(« ¨ ö??³?I?²??
?Ë Î«d?{U??Š ¨ »öDK `O??²ð ·u?Ý
vKŽ WE?U?;«Ë ¨ W1d? …U?O??Š W?O?Žu½ vK?Ž ‰u?B?(«Ë ¨ ÷—ô« œ—«u? s W?œU?F«Ë
UI?OI% ¨ t½√ UL? Æ dA³« q U?NOKŽ bL²?F¹ v²« UOłuu?OÐ WŽuM²*« WO?łuuJ¹ù« WLE½_«
«u?LN?H¹ YO×?Ð UO?ŽUL?²?ł« 5Ž«Ë œ«d√ ÃU?²½UÐ vU?F« rOKF²« Âu?I¹ Ê√ V−¹ ¨ W?«b²?Ýö
ÊËd¹ 5MÞ«u «u?׳B¹ «cNÐË ¨ WO? öšô«Ë WOŽU?L²łô« rN²Ou?¾
* dNEL W?«b²Ýô«
ÊU?? ¨ «cË Æ s?¹d??š_« d??A??³U?ÐË ¨ rNÐ jO??;« v?F??O??³D?« rU??FUÐ 5?D³ðd?? rN???
??H½√
v WÐuKD*« «—UN*« s dO¦J« d¹uDð v bŽU
ð Ê√ sJ1 ‰UFH« rOKF²« UO−Oð«d²Ý«
÷ËU?H??²«Ë ¨ o¹d? v qL??F«Ë ¨ È—UJ²Ðô« d??OJH?²«Ë ¨ b?? UM« d?OJ?H?²« q¦? ÊQ??A« «c¼
©π∞®
Æ WHK²<« q«u²« UOKLŽË ¨ dOOG²« …—«œ≈ vKŽ …—bI«Ë ¨ X u« …—«œ«Ë

¨ W?«b²?Ýô« U³KD²? WO?³Kð v vUF« r?OKF²« —Ëœ ÊQ?AÐ dEM« UN?łË œbF?²ðË
 ‰Ë_« qBH
« µ≤
∫ vK¹ ULO ¨ UIÐUÝ Ád – - U v« WU{ôUÐ ¨ ȃd« Ác¼ iFÐ ÷dŽ sJ1Ë

v vU??F« rOKF?²?« U?U?N??Ý≈ Ê√ s¹d?š¬Ë W. von Richter ©2000® Èd¹

∫ vðü« v œbײð Ê√ sJ1 W«b²
*« WOLM²«

¨ 5¹uÐd?²«Ë ¨ 5Ý—b*« W?U?šË ¨ W?HK²<« W?¹dA?³« Èu?I« V¹—bðË œ«b?Ž≈ §

ÀU?×Ы ¡«d??łUÐ Âu?Ið U??L? Æ rOKF?²?« vDD?Ë W??O?L?OKF??²« W?ÝU?O??
« ŸUMË
W?OKL??Ž ¡«—Ë rOKF?²« ŸUD n?K?²¹ U?N½ËbÐ v²?«Ë W?O?
¹—bðË W?O?
??H½Ë W¹uÐdð
Æ WOLM²«

v²« UÝUO
« dA½Ë l{Ë o¹dÞ sŽ lL²:« v dIH« nOHð v ÂUNÝô« §

5B??B???²*« V¹—b?²?Ð ÂU?O??I« Ê√ p– Æ d?I??H« iH??š v rN??
ð Ê√ sJ1
¨ v½b*« lL?²?:«Ë vÝU?O?
?« ŸUDIKË ¨ qL?F«Ë W?ŽUMB« ŸU?DI s¹d¹b*«Ë
¨ Y×?³« ‰ö?š s …b¹b?'« ·—U?F*« s? oI?×?²«Ë d?A½Ë W?'U?F?Ë b?OuðË
`BM« .b??IðË ¨ U?O?F?L?²?−?? Wu?³?I*«Ë U?O*U??Ž W?ŠU?²*« W?d?F*« v?M³ðË qI½Ë
Ê√ sJ1 ¨ W??ŽUMB?«Ë qL??F« ŸUD v …œU??I«Ë W??ÝU??O?
?« ŸUMB …—u??A*«Ë
Æ dIH« …bŠ nOHð v …dO³ UUNÝ« oI%

¨ W?³?ÝUM?*« W?O?¾?O?³« W¹U??L?(« ‚dÞË W?¾?O?³?« dÞU?? sŽ Y×?³?« v ÂU?N?Ýô« §

Æ WUFH« WO¾O³« W¹UL(« sŽ Wu¾
*« U¾ON«Ë UDK
K …—uA*« dOuðË

“U??$« v ‰U??F?? —ËbÐ t??U??O?? qł√ s? ’U??)« ŸUDI« d¹u?Dð v ÂU??N??Ýô« §
Æ W«b²Ýô«

v½b*« lL²?:« d¹uDð v UU¼ Ϋ—Ëœ vUF?« rOKF²« U
?ÝR VFKð Ê√ sJ1 §
U? V³?
Ð ¨ W??O?uJ(« d?O?žË W?O?u?J(« U?¾?O?NK …—u?A?*« .b?Ið ‰ö?š s
UN d?
Oð …d?³šË WO?ŽUL?²ł«Ë WO?M WdF?Ë rOEMð s U
?ÝR*« Ác¼ tJK²9
”U?Ý_« œu?łË W??O?LM²K W??O?ÝU?Ý_« «œb?;« r?¼√ s Ê_ p–Ë Æ —Ëb« «c¼
s W?OzUMÐ W? ö?Ž UC?¹√Ë ¨ WUF? W?OÞ«d?I1œ W?uJ( vU?I¦?«Ë vŽUL?²?łô«
©π±®
ÆrEM*«Ë ‰UFH« v½b*« lL²:«Ë WOÝUO
« U
ÝR*« 5Ð WœU³²*« WI¦«

WOLM²« qł√ s vUF« rOKF²« Ê√ Rosalyn Mckeown (2002) ÈdðË

Æ lL²?:«Ë ¨ œUB?² ô«Ë ¨ W¾?O³UÐ j³ðdð ·—U?F …b?ŽU dO?uð s d¦? « u¼ W«b?²
*«
 µ≥ WOLM²
«Ë rOKF²
«

lbðË œu??Ið v²« r?O?I«Ë ¨ dE?M« U?N??łËË ¨ «—U??N*« rKFð v≈ ¨ U??C¹√ ¨ t??łu¹ u?N??
Ác¼Ë Æ vÞ«d?I1œ lL?²?− v? ÂUN?Ýô«Ë ¨ W?«b?²
? W?A?O?F q³?Ý sŽ Y×?³K œ«d?ô«
VKD²ð ©rO?I«Ë ¨ dEM« U?NłËË ¨ U¹U?C?I«Ë ¨ «—UN*«Ë ¨ W?dF?*«® W
?L)« V½«u?'«
sJ1Ë Æ W?«b²?Ýô« “U?$« v ôUF? Ϋ—Ëœ UN oI?×¹ U0 W?OÝ«—b« Z?¼UM*« nOOJð …œU?Ž≈
¨W«b²
*« WOLM²« U³KD² WO³Kð v vUF« rOKF²« —Ëb W
L)« U½uJ*« Ác¼ `O{uð
∫ vK¹ ULO

WdF*« §

œ«dô« ÊU? lL²?:«Ë ¨ œUB²? ô«Ë ¨ W¾?O³« qL?Að W«b²?
*« WO?LM²« Ê√ —U³?²ŽUÐ
rNH U?O½U
½ô«Ë ¨ W¹œUB?² ô« ÂuKF«Ë ¨ WO?FO³D« ÂuKF« s W?OÝUÝ√ W?dF ÊułU?²×¹
rO??I«Ë ¨ U¼c?O??HMð sŽ W??³ðd?²*« ZzU??²M«Ë ¨ c??HMð Ê√ sJ1 nO?? Ë ¨ W?«b??²?Ýô« ∆œU??³?
Æ UNO WMLC²*«

WOLM²« qł√ s rOKF²« Z¼UM œU−¹« WOKLŽ v UFL²:« tł«u¹ Èc« Èbײ«Ë
¨ W«b?²ÝôUÐ WU?)« rN«b¼√ rŽbð ·uÝ v?²« WdF*« —U?O²š« v q¦?L²¹ ¨ W«b?²
*«
Æ W³ÝUM bFð r UNMJË ÕU−MÐ «uM
 ”—bð X½U v²« UŽu{u*« sŽ ¡UMG²Ýô«Ë

U¹UCI« §

U¹U?CI« vKŽ ¨ …d?O³? Wł—bÐ ¨ W?«b²?
*« WO?LM²« qł√ s vU?F« rOKF²« e? d¹

Æ ÷—_« V uJ W«b?²Ýô« œb?Nð v²« WO
?Ozd« WO¾?O³«Ë ¨ W¹œU?B² ô«Ë ¨ W?OŽUL?²łô«
¨ Ëd?O?½U?ł Èœ u¹— v ÷—ô« W??L? v W??O?
??Ozd« U¹U??C?I« Ác¼ rE?F? b¹b??% - b? Ë
v W«b?²
*« WOL?M²«Ë rOKF²K WO*U?F« WLI« v≈ W?U{ôUÐ ≠ ≤± ÊdI« ‰UL?Ž√ ‰ËbłË
Ác¼ W?Nł«u?Ë rN? Ê√ ¨ `{«u« sË Æ o³?Ý U?LO? p– v≈ d?Oý√ U?L? ≠ Ãd³?
½U¼u?ł
WD³ðd*« U¹UCI« Ê√Ë ¨ W«b²
*« WOLM²« qł√ s vUF« rOKF²« —Ëœ ”UÝ√ u¼ U¹UCI«
rOKF²UÐ j³ðd? ZU½dÐ È√ v UNMO?LCð V−¹ lL²−? ÈQÐ WU)« W?OK;« ŸU{ËôUÐ
Æ W«b²
*« WOLM²« qł√ s vUF«

«—UN*« §

œËb?Š vD²¹ Ê√ vK?Ž W«b?²
*« W?O?LM²« qł√ s vU?F« rOKF?²« ÕU$ n u?²¹
Æ W?HK²?<« W?OK;«Ë WO?*UF« U¹U?C?I« ÊQ?AÐ tðU?
?ÝR q?š«œ WO?UEM« f¹—b?²« W?OKL?Ž
 ‰Ë_« qBH
« µ¥
«—U?N*« œ«d?ô« V
J¹ Ê√ V−¹ W?«b?²?
*« W?O?LM²« qł√ s vU?F« r?OKF?²« Ê√ vMF0
rOKF?²« WKŠd? s ¡UN?²½ô« bFÐ rK?F²« v —«d?L²?Ýô« s rNMJ9 v²« W?HK²?<« WOKL?F«
«—UN*« Ác¼ ÊU ¨ l³DUÐË Æ W«b?²
 …UOŠ rŁ sË WAOF? q³Ý „ö²«Ë ¨ vUEM«
Æ U½U“Ë U½UJ UFL²:« ŸU{Ë√ ·ö²šUÐ nK²ð ·uÝ

≠ Ϋ—U³ Ë Î«—U?G ≠ œ«dô« Èb UN?²OLMðË UNÐU
? ≈ V−¹ v²« «—UN*« r¼√ sË
¨ WOŽUL²łô«Ë ¨ W¹œUB² ô« W«b?²
*« WOLM²« ôU− s d¦ « Ë√ bŠ«uÐ j³ðdð v²«Ë
tÐ R³?M²«Ë q³I?²
*« v d?OJH²« vKŽ …—b?I«Ë ¨ WOU?FHÐ q«u?²« vKŽ …—bI« ∫ W?O¾?O³«Ë
vKŽ …—b?I?«Ë ¨ W?HK²?<« U¹U??C?I« ÊQ?AÐ Èb??IM« d?OJH?²?« vKŽ …—b?I«Ë ¨ t jO?D?²«Ë
ÆqFH« v« WdF*« v≈ vŽu« s „dײ« vKŽ …—bI«Ë ¨ s¹dšü« l v½ËUF²« qLF«

dEM« UNłË §

dEM« U??N?łË tðU?³?Mł 5Ð W?«b?²??
*« W?O?L?M²« qł√ s vU?F?« rOKF?²« q?L?×¹

‚U?OÝ v? WOK;« U¹U?C?I« rN?H U?C¹√Ë ¨ WO?*UF« U¹U?C?I« rN?H W?OL¼_« «– W?HK²?<«
R³M²«Ë W?OC È√ —Ëcł v≈ dEM« ÊU? ¨ q³I²
?Ë a¹—Uð WOC qJ ÊU? «–«Ë Æ v*UŽ
ÎU?O?ÝU?Ý√ ÎU½u?J q¦1 ¨ W?HK²?? U?¼u¹—UMO?Ý vKŽ W?OM?³*«Ë U?N WKL?²?;« ö?³??I?²?
*UÐ
nK²? —U?³²?Žô« 5FÐ c?š_« ÊU rŁ sË Æ W?«b²?
*« W?OLM²« qł√ s v?UF« rOKF?²K
W??O??LM²« qł√ s? vU??F« rOKF??²?K U??O?ÝU??Ý√ Êu?J¹ U?? W?O??C??IÐ W??IK?F??²*« dEM« U??N??łË
ÆW«b²
*«

¨ W«b²?
*« WOLM²« qł√ s vU?F« rOKF²UÐ WD³ðd*« dEM« UN?łË WK¦√ sË
Ê√Ë X u« l dOG²ð W¹œU?B² ô«Ë WO¾O³«Ë WO?ŽUL²łô« öJA*« Ê√ »öD« „—b¹ Ê√
WD³ðd? …d?U?F*« W?O*U?F« W?O?¾?O?³« U?¹U?C?I« Ê√Ë ¨ ö?³?I?²?
Ë U??¹—Uð pK1 U?NM ö?
ÊuJ¹ W?OMÞu«Ë WO?LOK ô« œËb?(« ×Uš lL?²:« v?≈ dEM« Ê√Ë ¨ UNMOÐ U?LO? WKš«b²?Ë
v WHK²<« dEM« UNłË l{Ë Ê√Ë ¨ v*UŽ ‚U?OÝ v WOK;« U¹UCI« rNH U¹—Ëd{
Æ UU¼Ë U¹—Ëd{ ÊuJ¹ 5F rJŠ Ë√ —«d v≈ ‰uu« q³ —U³²Žô«

rOI« §

rN Ê√ p– Æ W?«b²?
*« WOLM²« qł√ s v?UF« rOKF²« s √e?−²¹ ô ¡e?ł rOI«
u¼ rU?F« ‰u?Š s¹dšü« rO? Ë ¨ t?O? gOF¹ Èc« l?L²?:« rO? Ë ¨ WU?)« t?LO?I œd?H«
 µµ WOLM²
«Ë rOKF²
«

¨ WOÞ«dI1b« U?FL²:« vH? Æ Â«b²
 q³I?²
 qł√ s vUF« rOKF?²K Èd¼uł ¡eł
¨ W?OÞ«dI1b« W?OKL?F« rO¼U?H ÊQ?AÐ W d?²?A ÎU?LO? »öD« vM³?²¹ ¨ ‰U?¦*« qO³?Ý vKŽ
rN
ð U?NK Ë ¨ vŽUL?²łô« ‰bF«Ë ¨ W?OŽuD²«Ë ¨ —«d?I« WŽUM v lL?²:« W —U?AË
Æ W«b²Ýô« ·«b¼√ oOI% v

qł√ s vU??F« rOKF??²« v W¹d¼u?ł W??L?O? d??³?²?F¹ Èc« ¨ v?ŽU?L?²??łô« ‰b?F«Ë

¨ W«dJ«Ë ¨ ‚uI(UÐ r²N¹Ë WOÝUÝô« ÊU
½ù« UłU?Š WO³Kð sLC²¹ ¨W«b²
*« WOLM²«
¨Èdšô« UUI¦«Ë U?FL²:« ÊU¹œ√Ë bOUIð «d²Š« sLC²¹ U?L Æ œ«dô« q WO¼U—Ë
©π≤®
Æ s¹dšü« œ«dô« …UOŠ ŸU{Ë√ l nÞUF²« rŽb¹Ë

lOD²
ð …b¹b?Ž —«Ëœ√ błuð t½√ Daphné de Rebello (2003) Èd¹Ë

p–Ë ¨ W«b²?
*« WOLM²« qł√ s rOKF?²« bIŽ v vUF« rOK?F²« U
ÝR U?NÐ ÂuIð Ê√
pK²9 v?N? Æ ÊQ??A« «c¼ v …œd?H??²? U??NKF??& v²« «e?O??L*« s b¹b??F« pK²9 U??N½_
…d?³)« s «uMÝ pK?²9Ë ¨ v½U
½ù« rKF?²« ôU?− s ‰U?−? q v W¹dAÐ œ—«u?
ÂuKF« v Y?×?³« ôU?−? q v ¡«d?³?š pK²9Ë ¨ q³?I?²?
*« …œU? V¹—b?ðË rOKFð v
ŸËd? œËb?Š “ËU?−?²ð W?O¦?×?³« U?Nð«d?³?š Ê√ U?L? Æ W?O?ŽU?L²?łô«Ë W?O½U?
½ù«Ë W?O?F?O?³D«
Æ WHK²<« UÝ«—b« ŸËd 5Ð ULO Y׳« v≈ WOUEM« WÝ«—b«

W?O?LM²« —ËU?×? v v?Žu« e¹e?Fð lOD²?
ð vU?F« r?OKF?²« U?
?ÝR? ÊU? ¨ «cË
v b?ŽU?
ðË ¨ WO?¾?O?³« W¹UL?(«Ë W?O?ŽUL?²?łô«Ë W¹œU?B²? ô« W?O?LM²« ∫ WŁö?¦« W«b?²?
*«
VFKð Ê√ sJ1Ë Æ W«b²
*« WOLM²UÐ WKB« «– WOMÞu« UÝUO
«Ë ÂUF« È√d« qOJAð
o¹dÞ sŽ v?ÝU?Ý_« rOKF??²« 5
??%Ë rO?Žbð v U??U¼ Ϋ—Ëœ vU??F« rOKF??²« U?
??ÝR?
¡«d?ł«Ë ¨ W?«b²?Ýô« U?³KD²? fJFð YO?×Ð f¹—b?²« ‚dÞË Z¼UM*« W?O? dðË WF?ł«d?
l ÊËU?F??²UÐ W?«b??²?Ýö WÐuKD?*« …b¹b?'« W?d??F*« ÃU?²½UÐ W??IKF?²*« W??O?LKF« Àu??×?³«
Z«dÐË U?ÝUOÝ t?Ołuð …œU?Ž≈ v ¨ UC¹√ ¨ U?U¼ Ϋ—Ëœ VFKð UL? Æ WOK;« U?FL?²:«
¨ W«b?²Ýù« “U$« v rOKF²« —Ëœ ÊU?AÐ ÂUF« vŽu«Ë rNH« W?OLMð vË ¨ WOU?(« rOKF²«
«—U??N*«Ë U¼U??&ô«Ë rO?I«Ë W??d??F*« d?u?ð W?B??B???²? V?¹—bð Z«dÐ .b??Ið vË
©π≥®
Æ W«b²Ýô« “U$ô WÐuKD*« «dOG²« À«bŠ≈ s œ«dô« 5JL² WÐuKD*«

Ϋd
?O ÊuJ¹ s W?«b²Ýù« “U?$ô tM ‰uQ*« —ËbUÐ vU?F« rOKF²« ÂU?O Ê√ ô≈
UÐu?F?Ë U¹b×?²Ð t?ł«u¹ vU?F« rOKF?²U? Æ U?N?OKŽ ÊuJ¹ Ê√ vG?³M¹ v²« W?ł—b« v≈
 ‰Ë_« qBH
« µ∂
¨ f¹—b²« W?¾O¼ ¡UC?Ž√ WO?LMðË ¨ tÐ ‚Uײô« ◊Ëd?ý W«bŽË ¨ q¹uL?²UÐ j³ðdð …dO?³
v …œu??'« vKŽ ÿU??H?(«Ë e¹e??FðË ¨ WÐuKD?*« «—U?N*« vKŽ v?M³*« V¹—b??²« d?O??uðË
WOKÐU? Ë ¨ UNbI¹ v²« Z«d?³« WO³ÝUM Èb?Ë ¨ Ub)«Ë Y׳«Ë V¹—b?²«Ë f¹—b²«
WU???F?? ÊËU??Fð U??? U??Hð« f?O??ÝQðË ¨ W???HK²??<« q?L??F« U??ŽU?D v qL???FK 5−?¹d??)«
Èb?×??²Ð vU?F« r?OKF?²« t??ł«u¹ U?L?? Æ U? U?Hðô« Ác?¼ bz«u? s W??O?I?O??I?(« …œU?H??²?Ýô«Ë
v²« ‚dD« s
% v²« UOłu?uMJ²« «b²ÝUÐ WIKF²*« …b¹b'« ’d?H« s …œUH²Ýô«
©π¥®
s p– d???O??žË ¨ W??d??F?*« v≈ ‰u??šb«Ë j³??{Ë d???A½Ë …—«œ«Ë ÃU??²½« U??N?Ð sJ1
5
% v vUF« rOKF?²« —Ëœ WOUF s b% Ê√ sJ1 v²« WOK;«Ë W?O*UF« U¹bײ«
Æ lL²−LK «b²
 q³I²
 rŁ sË ¨ W«b²
 WOLMð oOI% ÊUL{Ë ¨ …UO(« WOŽu½

W??O*U?F« U?¹b?×??²« Ác¼ «d??OŁQð s b??(« sJ1 ¨ Èd?š√ W??O??ŠU½ s ¨ t½√ ô≈

WOLM²« U?³KD² WO³Kð v vU?F« rOKF²« —Ëœ qOFHð v≈ ÈœR¹ U0 ¨ U¼d?OžË ¨ WOK;«Ë
∫ —U³²Žô« v WOU²« V½«u'« l{Ë ‰öš s W«b²
*«

Z«dÐ ¡b?³ ’U?)«Ë ÂU?F« 5ŽUDI«Ë vU?F« rOK?F²?« U
?ÝR? 5Ð ÊËU?F?²« §

„ö?N??²?Ýô«Ë ÃU??²½ô« ◊U/√ rO??Žbð ·b?N?Ð 5KU?F?« V¹—bðË rOKF??² WU??F?
Z«d?³« Ác¼ bO?Hð UL? Æ U?O¾?OÐ WL?OK
« U?OłuuMJ²?« «b?²Ý«Ë ¨ W?«b²?
*«
Z«d??³ s¹b?O??'« c?O??HM²«Ë jOD??²K W??“ö« W¹d?A??³« «¡U??HJ« d?O??uð v
Æ W«b²
*« WOLM²«

W?O?Žu?²« v W?Ou?J(« dO?ž U?LEM*« l? vUF?« rOKF?²« U?
ÝR? „«d?²?ý« §

qB?²ð «—œU³?0 ÂUO?IK v½b*« lL?²?:« eH?ŠË ¨ W?«b²?
*« W?OLM²?« WO?L¼QÐ
Ê_ ΫdE½ p–Ë Æ WOK;« UFL?²:« v WHK²<« W«b²?
*« WOLM²« —ËU×0
W??F??«b« Èu??I« b??Š√ q¦?1 ¨ W??U?F?« W??O??Žu??²« vKŽ Vðd??²*« ¨ ÂU??F?« rŽb«
Æ W«b²Ýô« oOIײ WO
Ozd«

U0 WO?b)«Ë WO
¹—b?²«Ë WO¦?׳« tK UO¼ d¹uDðË Õö?UÐ vUF« rOKF²« ÂU?O §

¨ W«b²?
*« WOLM²« U³KD² W?O³K² UNÐ ÂuI¹ Ê√ V−¹ v²« œu?N'« l oH²¹
¨ WOU(« WOÝ«—b« «—dI*« iFÐ v ö¹bFð ¡«dł« vKŽ —UB² ô« ÂbŽË
Æ …b¹b'« «—dI*« iFÐ WU{« Ë√
 µ∑ WOLM²
«Ë rOKF²
«

W??d?F?*« —œU?B??Ë W??¦¹b??(« U?uK?F*« U??O?łuu?MJð «b???²??Ý« lO??ÝuðË d??A½ §

U??O?łuu?MJ²« Ác¼ s Èu??B??I« …œU?H??²?Ýô« v?KŽ b?ŽU??
¹ U0 W??O½Ëd??²Jô«
v vU?F« rOKF²« U?
ÝR* ö?UJðË WOKŽU? d¦? √ —Ëœ oOI% v? —œUB*«Ë
Æ W«b²Ýô« “U$«

—Ëœ VF vKŽ œ«dô« «—b? WOLM²Ð vU?F« rOKF²« U
?ÝR ÂUL?²¼« …—Ëd{ §
W?d?F*« qI½ œd?−? vKŽ U¼e?O? dð s d?¦? « ¨ W?«b?²‡
*« W?O?LM²« v ‰U?F?
ÆrN

¡«d?ł«Ë ¨ vF?U?'« Âd(« qš«œ «b?²?
*« lL?²?−?LK Öu/ œU?−¹« vKŽ qL?F« §
Æ vFU'« Âd×K È—Ëœ v¾OÐ rOOIð

W?HK²?<« U?³KD²*«Ë rO?¼UH?*« fJFð YO?×Ð rKF?²« œ«u* …d?L?²?
*« W?F?ł«d*« §

rO?I« v?KŽ b?O? Q?²« W??HK²?<« W?O?L??OKF?²« WDA?½_« sL?C?²ð Ê√Ë ¨ W?«b??²?Ýö
b?F?³« vKŽ b??O? Q?²« v≈ W?U?{ôUÐ Æ W?«b?²?
?*« W?O?LM²UÐ W?IKF??²*« d?O¹U?F*«Ë
Æ W«b²Ýô« ÂuNH* WOÝUÝ_« U½uJ*« bŠQ vËb«

W??U?šË ¨ l?L?²??:« W??b??š v vU??F« rOKF??²« —Ëb ’U??š ÂU??L?²?¼« ¡UDŽ≈ §

¨ nMF«Ë ¨ VB?F?²«Ë ¨ d?IH« …b?Š s nO?H??²« v≈ ·b?Nð v²« WDA½_«
Æ v¾O³« œU
H«Ë ¨ ÷d*«Ë ¨ WO_«Ë

rOEMðË lL?²:« v rOKF?²« WuEM d¹uDð v? vUF« rOKF?²« ÂUN?Ý« …—Ëd{ §
ÂUE½ s ¡e??ł t½√ —U??³?²?ŽU?Ð ¨ W?HK²??<« U?NðU?¹u?²?
?? 5Ð …œu??łu*« jЫËd«
Æ iF³« UNCFÐ v dŁRðË bL²FðË ¨ iF³« UNCF³Ð tðUIKŠ j³ðdð qB²

t²DA½√Ë tHzUþË sLC?²¹ YO×Ð vUF« rOKF²« v …œu'« ÂuNH? vKŽ bO Q²« §
W?OM³« ≠ …—«œô« ≠ »öD« ≠ f¹—b?²« W?¾?O¼ ≠ Y×?³« ≠ rOKF?²« ∫ W?HK²?<«
Æ lL²:« ŸU{Ë√ 5
%Ë W«b²
*« WOLM²« v ÂUNÝô« ≠ WO²×²«

WO?U{≈ q¹u?9 —œUB sŽ Y?׳« …—Ëd?{ r²% W?OU(« ŸU{Ëô« X?½U «–« §
ÊU?L?C U??O?ÝU?Ý√ qE¹ Y×?³«Ë r?OKF?²K vuJ?(« rŽb« ÊU? ¨ vU?F« rO?KF?²K
vuI« s_« ÂuN?H ‚UOÝ v WO?ŽUL²łô«Ë WO?LOKF²« tUN* Ê“«u?² “U$«
Æ lL²:« ÁUM³²¹ Èc«
‰Ë_« qBH
« µ∏
 µπ WOLM²
«Ë rOKF²
«

g «u‡‡‡‡N
«
«d?OG?² ¡u?{ v WF?U'« –U?²Ý_ W?«b²?
*« WO?MN*« WO?LM²« ¨ bL?Š√ Ãd kU?Š ≠±
vFU'« rOKF?²« ∫ © YU¦« vÐdF«® dAŽ ÈœU(« ÈuM
« vu?I« d9R*« ¨ dBF«
l ÊËU?F?²UÐ vF?U?'« rOKF?²« d?¹uDð e? d? ¨ d¹uD²«Ë Õö?ô« ‚U?¬ ≠ vÐd?F«
’ ¨ ≤∞∞¥ d³?L
¹œ ±π ≠ ±∏ ¨ fL?ý 5Ž WFU?ł ¨ WOd?F*« UÝ«—b« e? d
Æ ±∞∂

2 -Soubbotina, T. P.; and K.A. Sheram, Beyond Economic Growth:

Meeting the Challenges of Global Development, WBI Rsources Se-
ries, The World Bank, Washington D.C., 2000, P. 35.
Èb?²M ¨ ≤∞≤∞ ÂUŽ v²?Š q³I?²
*«Ë l «u« ≠ d?B? v rOKF²« ¨ UMO? œ«d e¹U? ≠ ≥
’ ¨ ≤∞∞± ¨ …d¼U?I« ¨ W¹d?B*« uK‡?‡‡$ô« W?³?²J ¨ ≤∞≤∞ d?B? YU?¦« rU?F«
Æ ≤µ

ÈœU?????B????²????? ô« ¡U/ö? vÐd?????F« ‚Ëb?MB?«Ë ¨ vzU?/ô« …b????×?????²?*« 3_« ZU?½dÐ ≠¥

‰UOłú ’dH« oKš ∫ ≤∞∞≤ ÂUFK WOÐdF« W?O½U
½ù« WOLM²« d¹dIð ¨ vŽUL²łô«Ë
¨ W???OÐd???F« ‰ËbK? vL???OK ô« V²?J*« ¨ vzU?/ô« …b??×???²*« 3_« Z?U½dÐ ¨ W???œU???I«
Æ ± ’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ „—u¹uO½

v rOK?F?²« Õö??« d9R?? ¨ q³?I??²??
*« U¹b??%Ë vF?U??'« rOKF??²« ¨ Ê«—bÐ q³??ý ≠µ

¨ ≤∞∞¥ d?³L?
¹œ ±∞ ≠ ∏ ¨ W¹—bMJÝù« W³?²J ¨ vÐd?F« Õöù« Èb?²M ¨dB?
Ʊ’

6 -Hognladarom, Soraj, Sustainable Development and the Mission of

the University,Chulalongkorn University, Thailand, P.2

at, pioneer. netserv. chula. ac. th/~ hsoraj/ web/ sustain. Html

7- Deutscher, Eckhard; and Wolfgang Gmetin, University Coopera-

tion and Sustainable Development, ZED Texts, Education, Science
and Documentation Center (Z.E.D), Bonn, 1998, P.2.
 ‰Ë_« qBH
« ∂∞
WOÐd²« rO Ë ∆œU³? qOQð ¨ W¹—bMJÝù« W³²J0 W¾O³«Ë WO?LM²K W¹—UA²Ýô« WM−K« ≠ ∏
v rOKF²« Õö« d9R ¨ dB v vÝUÝ_« rOKF²« v WK«u²*« WOLM²«Ë WO¾O³«
¨ ≤∞∞¥ d?³L?
¹œ ±∞ ≠ ∏ ¨ W¹—bMJÝù« W³?²J ¨ vÐd?F« Õöô« ÈbM²? ¨ dB?
Ʊ’

qL??F« u???×½ »öD« U¼U??&« W???O??LMð v W??F??U??'« —Ëœ ¨ ·—U???Ž b??L??×?? ÊU1« ≠π
d?ýU??F« ÈuM
?« vu?I« d9R?*« ¨ W?«b?²??
*« W??O?LM²« Âu??N?H?? ¡u?{ v v?ŽuD²«
rOK?F?²« d?¹uDð e?? d? ¨ vÐd??F« sÞu?« v q³??I?²??
*« W??F?U??ł ∫ ©v½U??¦« vÐd??F«®
Æ µ∞≤ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L
¹œ ≤∏ ≠ ≤∑ ¨ fLý 5Ž WFUł ¨ vFU'«

ÈœU????B???²???? ô« ¡U/ö v?Ðd???F?« ‚ËbMB?«Ë ¨ vzU/ô« …b????×????²*« 3_« ZU?½dÐ ≠±∞

’ ¨ oÐU?Ý lłd ¨ ≤∞∞≤ ÂU?FK WO?ÐdF« W?O½U
½ù« W?OL?M²« d¹dIð ¨ vŽU?L²?łô«Ë
Æ µ± ≠ µ∞ ’

v W?OUI?¦«Ë W¹uÐd²?« tðUOŽ«b?ðË ≤∞∞± d³L?²³?Ý s dA?Ž ÈœU(« ¨ —U?LŽ b?UŠ ≠±±
¨ ≤∞∞¥ ¨ …d¼UI« ¨ WO½UM?³K« W¹dB*« —«b« ¨ …œb−² W¹uÐd?ð ‚U¬ ¨ vÐdF« sÞu«
Æ ±∂∏ ≠ ±∂∑ ’ ’

12 - United Nations University, Effective Pathways to Sustainable

Development,UNU Report to the Second Preparatory Session for
the 2002 World Summit on Sustainable Development, United Na-
tions, New York, 28 Jan.- 8 Feb. 2002, P.6.

13- The University of Reading, Sustainable Development, ECIFM,

PP. 1-2. at, www.ecifm.rdg.ac.uk sustainable_ development
.htm
14- Soubbotina, Tatyana P.; and Katherine A. Sheram, Beyond Eco-
nomic Growth,Op. Cit., PP. 7-8.

15- United Nations Development Programme, Human Development

Report 2002: Deepening Democracy in a Fragmented World,
UNDP, New York, 2002, P.13.
 ∂± WOLM²
«Ë rOKF²
«

ÈœU????B???²???? ô« ¡U/ö v?Ðd???F?« ‚ËbMB?«Ë ¨ vzU/ô« …b????×????²*« 3ô« ZU?½dÐ ≠ ±∂

lL?²−? W?U ≈ u?×½ ∫ ≤∞∞≥ ÂU?FK WO?ÐdF« W?O½U?
½ù« WO?LM²« d¹d?Ið ¨ vŽU?L²?łô«Ë
¨ W???OÐd???F« ‰ËbK v?L??O?K ô« V²J?*« ¨ vzU/ô« …b???×??²?*« 3_« ZU½dÐ ¨ W???d???F*«
Æ ≥∑ ’ ¨ ≤∞∞≥ ¨ „—u¹uO½

W?OLM²« d¹d?Ið dB? ¨ vuI« jO?D²« b?NF?Ë ¨ vzU/ô« …b×?²*« 3_« ZU½dÐ ≠±∑
¨…d¼U?I« ¨ vu?I« jOD?²« b?NF? ¨ W? —U?A*UÐ WO?K;« WO?LM²« ∫ ≤∞∞≥ W¹d?A?³«
Æ µ≥ ’ ¨ ≤∞∞≥

≠ «d??ýR*« ≠ rO¼U??H*« ∫ v?Ðd?F?« sÞu« v W¹d??A??³« W??O??LM²?« ¨ —U?L??Ž b??U??Š ≠±∏

Æ ±≥ ’ ¨ ±ππ≤ ¨ …d¼UI« ¨ dAMK UMOÝ ¨ ©±® ¡e'« ¨ ŸU{Ëô«

Æ ≥µ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ≠±π

W?O?−?Oð«d?²?Ý« ∫ vÐd?F« sÞu« v ÊU?
½ù« W?O?LMðË W?OÐd?²« ¨ rz«b« b?³?Ž tK« b?³?Ž ≠≤∞
¨ ±ππ± dÐu² « ¨ ËdOÐ ¨ 5¹öLK rKF« —«œ ¨ WO½U¦« WF³D«¨ WKUF« ÈuI« WOLMð
Ƶ’

Æ ≥≥ ≠ ≥≤ ’ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ≠≤±

UÝ«—œ WK
KÝ ¨ vÐdF« rU?F« v UuKF*« lL²−Ë WOLM²?« ¨ vÞuUL
« qO³½ ≠≤≤
¨ ·U? Ë_« …—«“Ë ¨ W?O?ö?Ýù« Êu??¾?AK vKŽô« fK:« ¨ ©±±≤® œb??F« ¨ W?O?ö?Ý«
Æ ∏ ≠ ∑ ’ ’ ¨ ≤∞∞¥ d³L
¹œ ¨ …d¼UI«

ÈœU(« ÊdIK WOÐd²K WOËb« WM−K« d¹dIð ∫ sUJ« eMJ« p– rKF²« ¨ —uK¹œ „Uł ≠≤≥
’ ¨ ±ππ∑ ¨ W?OÐdF« W?C?NM« —«œ ¨ dÐU?ł bO?L?(« b³?Ž dÐU?ł V¹dF?ð ¨ s¹dA?F«Ë
Æ πµ

—«œ ¨ W¦?U¦« W?F³D« ¨ W?OzUMÐ WO?¹—Uð WÝ«—œ ∫ nK?²«Ë WO?LM²« ¨ vMO?
(« bO?
« ≠≤¥
Æ µ ’ ¨ ±π∏µ ¨ …d¼UI« ¨ ·—UF*«

ÈdJý W?L?łdð ¨ U?MO½U?L?¦« —uEM s r?OKF?²« v rU?F« W?“√ ¨ e?³??u? VOKO? ≠≤µ
Æ ∏≥ ’ ¨ ±π∏∑ ¨ ÷U¹d« ¨ dAMK a¹d*« —«œ ¨ ÊËdš¬Ë vLKŠ ”U³Ž

…dÝ_«Ë rOKF?²« ∫ ÈuÐd²« jOD²?«Ë WOÐd²« U¹œU?B² « ¨ v−Š qO?ŽULÝ≈ b?LŠ√ ≠≤∂
 ‰Ë_« qBH
« ∂≤
Æ ¥π ’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ …d¼UI« ¨ vÐdF« dJH« —«œ ¨ ÂöŽô«Ë

W??ŽU?³D?K qÝö?
?« «– ¨ t?łu U??N??łË W?O??LM²«Ë rO?KF?²« ¨ r?O¼«dÐô« vKŽ s
??Š ≠≤∑
Æ ¥µ ’ ¨ ±π∏π ¨ X¹uJ« ¨ l¹“u²«Ë dAM«Ë

e? d ¨ vÐd?F« rU?F« v W?OLM?²«Ë WOÐd?²K W¹b?I½ W¹ƒ— ¨ ÈËö?O³?« 5
Š s
?Š ≠≤∏
Æ ≥π≥ ’ ¨ ±π∏π ¨ dD WFUł ¨ W¹uÐd²« Àu׳«

b³Ž b?LŠ√ bL×? WLłdð ¨ vz«dł≈ q?šb u×½ ∫ WO?LM²K vUI¦« bF?³« ¨ uJ
½uO« ≠≤π
Æ µ∞ ’ ¨ ≤∞∞∞ ¨ …d¼UI« ¨ W¹dB*« uK‡‡‡$ô« ¨ .«b«

¨ vÐd?F« sÞu« v? W¹d?A?³« W?O?LM²« ‰«u?Š√ v «dE?½ ¨ vKŽ qO?ŽU?L?Ý≈ b?O?F?Ý ≠≥∞
W?F??U?ł W?O?Ðd?²« W?OK? ¨ W?OÐd?²?« ‰u?√ r
? ¨ W??«b?²?
?*« W?O?LM?²«Ë rOKF?²?« d9R?
Æ ≤ ’ ¨ ≤∞∞¥ ”—U ±± ≠ ±∞ ¨ o¹“U e«

W?Nł«u* W?OÐdF« U?FU?'UÐ vLKF« Y×?³« d¹uDð ¨ U?UF*« 5
?Š vO×¹ b?L×? ≠≥±
W?F??U?ł ∫ © v?½U?¦« vÐd??F«® d?ýU??F« ÈuM
?« vu?I« d9R?*« ¨ q³?I??²?
*« U?¹b?%
Æ ≤±≤ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐdF« sÞu« v q³I²
*«

v W?OUI?¦«Ë W¹uÐd²?« tðUOŽ«b?ðË ≤∞∞± d³L?²³?Ý s dA?Ž ÈœU(« ¨ —U?LŽ b?UŠ ≠≥≤
Æ ©·dB²Ð® ≤≥≥ ≠ ≤≤π ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐdF« sÞu«

¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐd?F« rUF« v UuKF*« lL²?−Ë WOLM²« ¨ vÞuU?L
« qO³½ ≠≥≥
Æ ≤± ’

34 -Clugston, Richard M.; and Wynn Calder, Critical Dimensions of

Sustainability in Higher Education, in Walter L. Filho (ed.) Sus-
tainability and University Life, 1999, P.1. at, www.ulsf.org/pdf/
Critical_dimensions_SHE.pdf.

v WO?UI¦«Ë W?¹uÐd²« tðUO?Ž«bðË ≤∞∞± d³L?²³Ý s? dAŽ ÈœU?(« ¨ —ULŽ b?UŠ ≠ ≥µ
Æ ≤≥¥ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐdF« sÞu«

36 -Clugston, Richard M.; and Wynn Calder, Critical Dimensions of

Sustainability in Higher Education, Op. Cit., P.1.
 ∂≥ WOLM²
«Ë rOKF²
«

37- Soubbotina, Tatyana P.; and Katherine A. Sheram, Beyond Eco-

nomic Growth, Op. Cit., PP. 9 - 10.

38- Dalal - Clayton, Barry, What is Sustainable Development? , P.3 &

P.4. at,www.nssd.net/pdf/sustdev2.pdf

qL??F« u?×?½ »öD« U¼U??&« W?O??LMð v W??F?U??'« —Ëœ ¨ ·—U?Ž b??L?×?? ÊU1« ≠ ≥π
≠ µ∞∑ ’ ’ ¨ oÐU?Ý lłd?? ¨ W?«b?²?
?*« W?O?LM²« Âu??N?H? ¡u?{ v? vŽuD²«
Æ µ∞∏

Õö ¡UO* WL?łdð ¨ »uFA« «ËdŁË W«b²
*« WOLM²« ¨ s¹b« ëd?Ý qOŽULÝ« ≠¥∞
¨ …d¼U?I« ¨ ·—UF*« —«œ ¨ ∂π∏ œb?F« ¨ W¹dN?ý WO?UIŁ WK
KÝ ¨√d? « ¨ vÐu¹_« s¹b«
Æ ±∞ ’ ¨ ≤∞∞¥

41 -United Nations, Global Challenges, Global Opportunity: Trends

in Sustainable Development, Department of Economic and Social
Affairs, World Summit on Sustainable Development, Johannes-
burg, 26 August - 4 Sept. 2002, P.7.

42- United Nations Development Programme, A World of Develop-

ment Experience, Annual Report 2003, UNDP, New York, 2003,
P.18.

43- Dalal - Clayton, Barry; and Stephen Bass, Recent Progress and
New Thinking on Strategies for Sustainable Development, Paper
Presented at the Annual Meeting of the International Association
for Impact Assessment, Netherlands Congress Center, The Hague
IAIA'02, 15 - 21 June 2002, P. 4.

t²¾OÐ v≈ ÈdB?*« ÊU
½ù« qš«œ s W«b²
*« WOLM²« ¨ s¹bÐUŽ ”U?³Ž œuL× ≠ ¥¥
¨ W?«b²?
*« WO?LM²«Ë rOKF?²« d9R ¨ W?OÐd?²« vKŽ WH?ŽUC? U?Ou¾?
 ∫ WDO?;«
Æ ≥∞≥ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ o¹“U e« WFUł WOÐd²« WOK ¨ WOÐd²« ‰u√ r

 ‰Ë_« qBH
« ∂¥
45 -The University of Reading, Definitions of Sustainability, ECIFM,
PP.2-3. at,www.ecifm.rdg.ac.uk/definitions.htm

46- Soubbotina, Tatyana P.; and Katherine A. Sheram, Beyond Eco-

nomic Growth,Op. Cit., P. 10.

47- United Nations, Commission on Sustainable Development, Back-

ground Paper No. 27, Sixth Session, New York, 20 April - 1 May
1998, P.4.

v b??I??FM*« W??«b?²??
*« W??O?L?M²K v*U??F« W??L?I?« d9R? d?¹d?Ið ¨ …b??×??²*« 3ô« ≠ ¥∏

¨ ≤∞∞≤ d?³?L?²?³?Ý ¥ ≠ fD?
?ž√ ≤∂ s …d?²?H« v U?O?I¹d?√ »uM?−Ð Ãd?³?
½U¼u?ł
Æ ≥ ’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ „—u¹uO½ ¨ …bײ*« 3_«

Æ ±∞ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ≠¥π

Æ ≤∂ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ≠µ∞

Æ µ± ’ ¨ oÐU
« lłd*« ≠µ±

52 -van Dam-Mieras, M.C.E., The 10th Anniversary of the Coperni-

cus Charter: Time To Look Forward, Open University of the Neth-
erlands, Copernicus- Campus, P.2. at,www.ki.pte.hu/copernicus/
docs/Dam_Mieras.do.

53- Clugston, Ricard M.; and Wynn Calder, Critical Dimensions of

Sustainability in Higher Education, Op. Cit., P.2.

¨ W?«b?²?
*« W?O?LM²« W?M' ¨ vŽU?L?²?łô«Ë ÈœU?B?²? ô« fK:« ¨ …b?×?²*« 3_« ≠ µ¥

W??O??LM²« W?M−K q³??I*« —Ëb?«Ë W?«b??²??
*« W??O??LM?²K v*U??F« W??L??I« d9R?? W??FÐU??²??
u¹U π ≠ q¹dÐ√ ≤∏ ¨ „—u?¹uO½ ¨ …dA?Ž W¹œU(« …—Ëb« ¨ c?OHM²« —U
? ∫W«b?²
*«
Æ ∂ ≠µ’ ’ ¨ ≤∞∞≥

55 -van Dam - Mieras, M.C.E., The 10th Anniversary of the Coperni-

cus Charter, Op. Cit., P.2.
 ∂µ WOLM²
«Ë rOKF²
«

‰U?L?Ž√ ‰Ëb?ł c?O?HM² U?NÐ lKDC*« WDA½_« ¨ W?U?F« W?O?F?L?'« ¨ …b?×?²*« 3_« ≠ µ∂
W?L??I« d9R? ZzU??²½Ë ≤± Êd?I« ‰U??L?Ž√ ‰Ëb??ł c?O?HMð W?K«u? ZU½d?ÐË ≤± Êd?I«
¨ Êu??
??L?)«Ë W?MU?¦?« …—Ëb« ¨ ÂU??F« 5_« d¹d??Ið ¨ W??«b??²?
?*« W?O??LM?²K v*U??F«
Æ π ≠ ∏ ’ ’ ¨ ≤∞∞≥ fD
ž√ ± ¨ „—u¹uO½

57 - Association of University Leaders for a Sustainable Future

(ULSF), United Nations Decade of Education for Sustainable De-
velopment (2005 - 2014), P.1. at,www.ulsf.org/resources_de cade.
htm

WO?LM²«Ë rOKF²« d9R? ¨ vÐdF« W?dF*« XOÐ fO?ÝQð u×½ dÞ«uš ¨ —U?LŽ b?UŠ ≠ µ∏
¨ oÐUÝ lłd? ¨ o¹“U e« W?FUł W?OÐd²« WOK ¨ W?OÐd²« ‰u?√ r
¨ W«b?²
*«
Æ ≤∏± ’

µµ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd? ¨ tłu UN?łË WOLM²«Ë rOKF?²« ¨ rO¼«dÐô« vKŽ s
Š ≠µπ
Æ µ∂ ≠

¨ oÐUÝ lłd? ¨ ÈuÐd²« jOD?²«Ë WOÐd?²« U¹œUB²? « ¨ v−Š qO?ŽULÝ« b?LŠ√ ≠∂∞
Æ µ≤ ’

¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐdF?« sÞu« v ÊU
½ù« WOLMðË WOÐd²« ¨ .«b« b?³Ž tK« b³Ž ≠∂±

Æ ≥∞µ ≠ ≥∞¥ ’ ’

62 - McKeown,Rosalyn, Education for Sustainable Development

Toolkit, Energy, Environment and Resources Center, University of
Tennessee, U.S.A., Version 2, July 2002, P. 10.

cOHMð ¨W«b²
*« WOLM²« WM' ¨ vŽUL²łô«Ë ÈœUB² ô« fK:« ¨ …bײ*« 3_« ≠ ∂≥

…—Ëb« ¨ ÂUF« 5_« d¹dIð ¨ V¹—b²«Ë ÂUF« vŽu«Ë rOKF²UÐ oKF²*« qLF« ZU½dÐ
Æ ≤ ’ ¨ ≤∞∞∞ u¹U µ ≠ q¹dÐ√ ≤¥ ¨ „—u¹uO½ ¨ WMU¦«

64 -Institute of Environmental Studies, Education for Sustainability,

Integrating Environmental Responsibility into Curricula : A Guide
 ‰Ë_« qBH
« ∂∂
for UNSW Faculty, The University of New South Wales, Sydney,
Australia, Nov. 1999, P.6.

65- McKeown, Rosalyn, Education for Sustainable Development

Toolkit, Op. Cit., P. 13.

66- Ibid, P.7.

¨ W?«b?²?
*« W?O?LM²« W?M' ¨ vŽU?L?²?łô«Ë ÈœU?B?²? ô« fK:« ¨ …b?×?²*« 3_« ≠ ∂∑

5_« d¹d?I?ð ¨ V¹—b?²«Ë ÂU?F« vŽu«Ë r?OKF?²« ÊQ?AÐ v?Ëb« qL?F« ZU½dÐ c??O?HMð
Æ ≥ ’ ¨ ±πππ q¹dÐ√ ≥∞ ≠ ±π ¨ WFÐU
« …—Ëb« ¨ „—u¹uO½ ¨ ÂUF«

¨ W?«b?²??
*« W?O?LM²?« WM' ¨ vŽU?L?²??łô«Ë ÈœU?B?²? ô« fK:« ¨ …b??×?²*« 3_« ≠∂∏

…—Ëb« ¨ ÂU?F« 5_« d¹d?Ið ¨ W?«b?²
?*« WO?LM²« q?ł√ s WU?F« W?O?Žu?²«Ë rOKF?²«
u¹U ≤ ≠ q¹dÐ√ ≥∞ ¨ „—u¹u?O½ ¨ W«b?²
*« WO?LM²K v*UF« WL?I« d9R* WO?LOEM²«
Æ ≤ ’ ¨ ≤∞∞±

69 -United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Di-

vision for Sustainable Development, National Information Analysis
Unit, National Implementation of Agenda 21: A Summary, United
Nations, New York, August 2002, P. 12.

¨ W?«b?²?
*« W?O?LM²« W?M' ¨ vŽU?L?²?łô«Ë ÈœU?B?²? ô« fK:« ¨ …b?×?²*« 3_« ≠ ∑∞

¨ W??F?Ыd« …—Ëb« ¨ ÂU??F?« 5_« d¹d???Ið ¨ V¹—b??²?«Ë ÂU??F« v?Žu«Ë rOK?F??²« e¹e???Fð
Æ ¥≠≥ ’ ’ ¨ ±ππ∂ u¹U ≥ ≠ q¹dÐ√ ±∏ ¨ „—u¹uO½

Æ ∑ ≠ ∂ ’ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ≠∑±

72 -Clugston, Richard; and Wynn Calder, the World Summit on

Sustainable Development and Higher Education for Sustainable De-
velopment, International Association of Universities, International
Universities Bureau, Newsletter, Vol. 8, No.4, Nov. 2002, P. 1.
73- de Rebello, Daphné, The Role for Higher Education Institution
 ∂∑ WOLM²
«Ë rOKF²
«

in the UN Decade of Education for Sustainable Development, In-

ternational Association of Universities and Charles University in
Prague, International Conference on Education for a Sustainable
Future: Shaping the Practical Role of Higher Education for a Sus-
tainable Development, Charles University, Karolinum, Prague,
Czech Republic, 10-11 Sept. 2003, PP. 3- 4 .

¨ W?«b?²?
*« W?O?LM²« W?M' ¨ vŽU?L?²?łô«Ë ÈœU?B?²? ô« fK:« ¨ …b?×?²*« 3ô« ≠ ∑¥

Æ ∑ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ W«b²
*« WOLM²« qł√ s WUF« WOŽu²«Ë rOKF²«

¨ W?«b?²??
*« W?O?LM²?« WM' ¨ vŽU?L?²??łô«Ë ÈœU?B?²? ô« fK:« ¨ …b??×?²*« 3ô« ≠∑µ

¨ WO?LM²«Ë W?¾O?³UÐ vMF*« …b×?²*« 3_« d9R œU?IF½« cM “d?;« vUL?łô« ÂbI?²«
Æ ∂ ’ ¨ ±ππ∑ q¹dÐ√ ≤µ ≠ ∑ ¨ „—u¹uO½ ¨ W
U?)« …—Ëb« ¨ ÂUF« 5_« d¹dIð

76 - McKeown, Rosalyn, Education for Sustainable Development

Toolkit, Op. Cit.,PP. 12 - 13.

77- Ibid, PP. 10 - 11.

¨ W?«b?²?
*« W?O?LM²« W?M' ¨ vŽU?L?²?łô«Ë ÈœU?B?²? ô« fK:« ¨ …b?×?²*« 3ô« ≠ ∑∏

¨ WO?LM²«Ë W?¾O?³UÐ vMF*« …b×?²*« 3_« d9R œU?IF½« cM “d?;« vUL?łô« ÂbI?²«
Æ π ’ ¨ oÐUÝ lłd

79 -McKeown, Rosalyn, Education for Sustainable Development

Toolkit, Op. Cit., PP. 27- 36. © ·dB²Ð®

Æ ±∂≥ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ sUJ« eMJ« p– rKF²« ¨ —uK¹œ „Uł ≠∏∞

v WO?LM²« jDšË qL?F« ‚u
Ð U?NÞU³ð—«Ë q³?I²
*« W?FU?ł ¨ —bO?Š nOÝ b?LŠ√ ≠∏±
® d??ýU?F« Èu?M
« vu??I« d9R*« ¨ Èd??š_« W?OÐd??F« ‰Ëb«Ë W??OML??O« W¹—u??N?L??'«
Æ ±πµ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐdF« sÞu« v q³I²
*« WFUł ∫ © v½U¦« vÐdF«

f¹—b?²« v≈ ‰u?uK W¹u?O(« «u?D)« ¨ Ê«bF? —U?L?ŽË ¨ œu¼d b?O?F?Ý bL?×? ≠∏≤
Æ ≤ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ¨ q³I²
*« WFUł v q¦_«
 ‰Ë_« qBH
« ∂∏
¨ vÐd?F?« sÞu« U?F?U??ł U?N?N?ł«uð v?²« U¹b?×?²« ¨ …d??O?FÐ vHDB?? dJÐ uÐ√ ≠∏≥
Æ ∂∂ ’ ¨ oÐU
« lłd*«

d9R*« ¨ W?¾?O³?«Ë lL²?:« W?b?š v W?FU?'« —Ëœ ¨ ÊU?C?— bL?×? vHDB? ≠ ∏¥

‚U?¬ ≠ vÐdF« vF?U?'« rOKF?²« ∫ © YU¦« vÐd?F« ® d?AŽ ÈœU?(« ÈuM
« vu?I«
Æ µµµ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ d¹uD²«Ë Õöô«

Æ µ∏± ’ ¨ oÐU
« lłd*« ¨ Ÿ«bÐô«Ë WFU'« ¨ bO³Ž rOË ≠∏µ

86 -The International Copernicus, the Luneburg Declaration on High-

er Education for Sustainable Development, the International Coper-
nicus Conference: Higher Education for Sustainability: Towards
the World Summit on Sustainable Development (Rio + 10), the
University of Luneburg, Germany, 8 -10 Oct. 2001, P.1

s WIÐU?
« ¡«ełô« v UNMŽ Y¹b?(« - ¨ ¡e'« «c¼ v UN?O« —UA*« «d9R*« ≠ ∏∑

Æ g«uN« WLzU v UNO≈ …—Uýù« rŁ sË ¨ WÝ«—b«

88 - Calder, Wynn; and Richard M. Clugston, Progress Toward

Sustainability in Higher Education, Environmental Low Institute,

Washington, D.C., 2003, PP. 4-6 ©·dB²Ð®

89 - van Dam - Mieras, M.C.E., The 10th Anniversary of the Coper-

nicus Charter, Op. Cit., P.3.

90- Institute of Environmental Studies, Education for Sustainability,

Op. Cit., P.7.

91- von Richer, W.; H. Seel; and H. Stahr, Role of Higher Education
in Sustainable Development, Eschborn, May 2000, PP. 4- 5.
at,www.dse.de/zed/profile conference/ ehochsc.doc

92- McKeown, Rosalyn, Education for Sustainable Development

Toolkit, Op. Cit., PP.16 - 22. ©·dB²Ð®
 ∂π WOLM²
«Ë rOKF²
«

93 - de Rebello, Daphné, The Role for Higher Education Institutions

in the UN Decade of Education for Sustainable Development, Op.
Cit PP 8-9.

94- UNESCO, World Declaration and Framework for Priority Action

for Change and Development in Higher Education, World Confer-
ence on Higher Education in the Twenty First Century: Vision and
Action, UNESCO, Paris, 5-9 Oct. 1998, P. 2.
‰Ë_« qBH
« ∑∞
∑± w½U¦
« qBH
«

©≤®
v
U« q‡‡‡BH«
duDË dIH«
vFU'« rOKF«
WOLM²
«Ë rOKF²
« ∑≤
 ∑≥ w½U¦
« qBH
«

v
U« qBH«
vFU'« rOKF« duDË dIH«
∫ WbI
ÃU??²½ù« W??OKL??Ž d?? UMŽ r?¼√ t½_ fO W??O??LM²?K vÝU??Ý_« —u??;« u¼ ÊU??½ù«
v W??O?LM²?« W?OKL??Ž s v?O?zd« ·b?N??²?*« ÎU??C¹√ Á—U?³??²?ŽUÐ q?Ð ¨ V?×?? W?O??LM²«Ë
v t²?OL¼√ —uEM s UNðdz«œ XF?ð«Ë rOKF²« v≈ …dEM« dO?Gð bI pcË ÆlL?²:«
…dEM« b?Fð rK Æ tð«– W?OLM²?« ÂuN?H v? «dO?G²« l? o²¹ u?×½ vKŽ W?OLM?²« WOKL?Ž
¨ WHK²?<« lL²:« U¹UC?IÐ ÊUJ« vŽË WOLM?² WKOÝË Á—U³²?Ž« vKŽ dB²?Ið rOKF²« v≈
ÃU??²½ù« U??O?KL??F 5Ðu?KD*« nO?J«Ë rJUÐ W?Зb*«Ë WK¼R*« W?¹d??A??³« Èu??I?« d??O??uðË
v t?²O?L¼√ qLA?² tO?≈ …dEM« b²?« qÐ ¨ jI ‰Ëb?« «œUB?²« Y¹b?%Ë ¨ WO?LM²«Ë
U?łU(« s r?OKF²« Êu? b? R¹ «c¼Ë Æ d?IH?« …bŠ s qOK?I²«Ë œ«d?_« W?O¼U?— oOI?%
©±®
sË ÆÈdš√ W?OÝUÝ√ U?łUŠ oOI?ײ WKO?ÝË U¼—ËbÐ bFð v²«Ë ¨ W?OÝUÝ_« W¹d?A³«
v¼Ë rOKF?²K WO?O?zd« "«uM« vKŽ e d¹ W?OL?OKF?²« WO?LM²K ÈœU?B²?ô« qOKײ« ÊS? rŁ
vË ¨ W?O?ŽU??L?²?łô« W«b?F« oO??I?% vË ¨ W?O??UM?²«Ë ÈœU?B?²?ô« u?LM?« v ÂU?N?Ýù«
”√— ‰UJý√ bŠ√ u¼ rOKF²« ÊS ¨ ÈdA³« ‰U*« ”√— W¹dEM UI³ÞË Æ dIH« …bŠ nOH ð
Æ ÈœUB²ô« ÃU²½ù« WOKLŽ v œ«dú WOłU²½ù« …—bI« l— v Á—Ëœ ‰öš s ‰U*«
ØWHKJ« qOKײ UI³Þ bz«uH«Ë nOUJ²« s qJ —UL¦²Ý« u¼ rOKF²« vKŽ ‚UH½ù« ÊS «cË
©≤®
Æ …bzUH«

qLF« dBMŽ WOłU²½≈ 5% s bFÐ√ v≈ b²9 rOK‡F²K W¹œUB²ô« «dOŁQ²« Ê≈
d?¦ √ Êu½u?J¹ ¨ ‰U¦*« qO?³?Ý vKŽ ¨ Êu?LKF?²*« œ«d_U? ¨ ÃU?²½ù« U?OKLŽ v? ÈdA?³«
v ‰UOł√ œułË vKŽ bŽU¹ U2 WLzö*« W¹ËcG²«Ë WO×B« «œUFK U«b ²Ý«Ë WdF
v rOKF²« v —UL¦?²Ýô« WOUF …œU¹“ v≈ ÈœR¹ «c¼Ë Æ qC√ WOz«c?žË WO× ·Ëdþ
©≥®
vFð «cË ÆlL²:« v dI?H« …bŠ s n‡OH ²« v bŽU¹ U?L ¨ WOU²« qŠ«d*«
vH¹ U?0 W??O???L??OK?F??²« U???N??LE?½ d¹uDðË ¨ U?¼œ«d??√ ÂU??√ r?OKF???²« ’d?? …œU?¹“ v≈ ‰Ëb«
Æ WHK²<« UNðUOŠ V½«uł v UNðUłUO²ŠUÐ
 WOLM²
«Ë rOKF²
« ∑¥
s d?O¦? tOKŽ vM³ð Èc« ”U?Ý_« t½√ YOŠ ¨ W?OLM?²« WOKL?F ÂU¼ s — rOKF²?U
W¹œUB²ô« WO?łU²½ù« …œU¹e ”UÝ_« t½√ UL Æ vŽUL²łô«Ë ÈœU?B²ô« ¡Ušd« d¼UE
5ŽUD?I« WU??L??Ž …¡U??H?? Ë W??L??O?? …œU¹“ o?¹dÞ sŽ vŽU??L??²??łô« pÝU???L??²« oO??I??%Ë
sŽ WMÝü« d?IH« W? dÐ s ¡«d?IH?« ‰UA?²½« v bŽU?¹ t½√Ë ¨ vŽU?L?²łô«Ë ÈœU?B²?ô«
bŽU¹ t½√ UL ÆW?OKJ« WOłU²½ù« …œU¹“ rŁ sË ¨ qLF« …uI WOKI?F« …—bI« WOdð o¹dÞ
dL²*« dOG²UÐ WHB²*« W?O*UF« ‚«uÝ_« v ÎUOUMð «Î—Ëœ lL²:« VFK¹ Ê√ ÊUL{ v
Æ ÃU²½ù« ‚dÞË UOłuuMJ²« v l¹d«Ë

v W??O??UM« ‰Ëb« ÃU??b½≈ W??O½UJ≈ `?O?²?ð W?OU??(« W??OËb« ŸU??{Ë_« X½U?? «–≈Ë
·u?Ý ‚«u?Ý_« Ác¼ v W?UM*« vK?Ž …—bI« ÊS? ¨ …b¹«e?²? …—uB?Ð WO*U?F« ‚«u?Ý_«
U2 ©¥® ÆW??U?M*« pK² ‰Ëb« Ác¼ Áb??Fð Èc« Èd?A?³« ‰U*« ”√— W??O?Žu½ vKŽ b?L??²?Fð
hI½ V³?Ð ‰UM*« VF? iF?³« Á«d¹ b? Èc«Ë rO?KF?²« rE½ d¹uDðË Õö? ≈ ÂeK²?¹
Æ ‰Ëb«Ë œ«d_« s q dIHÐ j³ðd*« WOU*« œ—«u*«

U¹u?²?? v lÝu?²« W?HK? WKÐU?I? v …œb?F?²? U?³?I?Ž W?O?UM« ‰Ëb« t?ł«uðË

VKD²¹ W?OL?OKF?²« WL?E½_« v lÝu²« Ê√ p– Æ W? U?š WH?BÐ U?OKF« WO?L?OKF²« ’d?H«
WuI vM³²ð U? U³Už UuJ(« Ê√ ô≈ ¨ UN WBB<« W?OU*« œ—«u*« v WO³½ …œU¹“
©µ®
v²« U?ÝU?O?« W?O?L¼√ b? R¹ «c¼Ë ÆW?OU?F« nOUJ?²« Ác¼ d?O?uð vKŽ U?Nð—b? Âb?Ž
W«b?F« vKŽ WEU?;« l rOKF²?« WOKL?Ž v d?³ √ W?ł—bÐ WO?F?L²?:« W? —UA*UÐ `L?ð
œ«d??_ v?U*« l{u« ÊuJ?¹ Ê√Ë ¨ Ábz«u?? s? …œU??H??²???Ýô«Ë t??H??OU?Jð v ÂU??N???Ýù« v
Æ W —UA*« Ác¼ WO½UJ≈ `O²¹ lL²:«

¨Wd?F*« vKŽ WOM³*« «œU?B²ô« u?×½ „d×?²ð ‰Ëb« s b¹bF« Ê√ b¼«u?ý WLŁ
V¹dI« q³I²?*« vH Æ b¹«e²« v dL²ð ·uÝ Èd?A³« ‰U*« ”√— WOL¼√ Ê√ vMF¹ U0
U−²MLK …b¹bł WLO WU{ù Wd?F*« Êub ²¹Ë ÊuŽb³¹ s¹c« ‰ULF« qJA¹ ·uÝ
¡ôR¼ bł«u?²¹ ·uÝË Æ qL?F« …u vKŽ WMLO?N*« U0—Ë …“—U³« W?ŽuL:« ¨ U?b)«Ë
¨ W?Ž«—e« v≈ U?uKF*« U?O?łuuMJð s ∫ W?HK²?<« W¹œU?B²?ô« U?ŽUDI« v ‰U?L?F«
ÊuKB?×?O?Ý rN½√ U?L? Æ 5Ý—b*« v≈ d?ðuO?³?LJ?« v−?d?³? s ∫ W?HK²?<« sN*« vË
…—u??BÐ œËb??×K «Îd‡?ÐU??Ž rNKL??Ž ÊuJO??ÝË ¨ vK?Ž√ v≈ „«d??(« s W??OU??Ž W??ł—œ vKŽ
 ∑µ w½U¦
« qBH
«

Æ …b¹«e²

nŽUC?²ð ·uÝ W?ŽUMB« U−?²M ÊS ¨ ≤∞≤∞ ÂUŽ ‰uK×Ð t?½√ iF³« Èd¹Ë
v q_« vKŽ ¨ W?ŽUMBUÐ 5KU?F« œb?Ž iH M?¹ ULMOÐ ¨ W?O?UM« ‰Ëb« s d?O¦? v
V³?Ð p–Ë Æ qL??F« …u? vU?L?ł≈ s •±µ ≠ ±∞ 5Ð U? ¨ ÎU¹œU?B?²??≈ W?−?²M*« ‰Ëb«
`³?Bð rŁ sË ¨ …b¹«e²? Wł—bÐ W?ŽUMB« nzUþË q×? Wd?F*« nO¦? qLF« ‰ö?Š≈
…d?? b?O?? Q??²« v≈ UMÐ ÈœR¹ «c¼Ë Æ ‰Ëb?« Ác?N v??Ozd?« ÈœU?B??²?ô« œ—u?*« W?d??F*«
—bM¹ ·u? Èd?A³« ‰U*« ”√— v ‰U?F —U?L?¦²?Ý« ÊËbÐ t½√ vKŽ ¨ ULz«œË qÐ ¨ Èd?š√
sJË …d¹e?ž jI X?O W?dF*« `?³Bð ·u? ‰U?F?H« —UL?¦?²Ýô« l U?√ ¨ œ—u*« «c¼
W¹√ ¡«dł≈ b?MŽ ÎUU¼ d³?²F¹ 5F?{u« s¹c¼ 5Ð eO?OL?²«Ë Æ ÎUOð«– W?−²MË …œb?−²? UC¹√
©∂®
ÆWOK³I² W¹œUB²« UFuð

«c¼ W?N?ł«u* W?O?U?M« ‰Ëb« b?F?²?Ý« q¼ ∫ ÊQ?A« «c¼ v? ÕdD¹ Èc« ‰«R?«Ë
v ÎUþu?×?K ÎU?b?Ið XI??I?Š ‰Ëb« Ác¼ Ê√ «d?ýR*« iFÐ s? Z²M²?¹ b? ø Èb??×?²«
…œU¹“ vMF¹ U2 ¨ WHK²<« tKŠ«d v rOKF²« UÝR0 bOI«Ë ‚Uײô« ôbF …œU¹“
«c¼ vM³ð v≈ ÈœR¹ ô l«u« Ê√ ô≈ Æ ‰Ëb« Ác¼ v Èd?A³« ‰U*« ”√— s? ÷ËdF*«
¨ ‰U?¦*« qO?³?Ý vKŽ ¨ ÕdDð v²« ôƒU??²« s? b¹b?F« „UM¼ YO?Š ¨ WÞU??³Ð ÂöJ«
œb??Ž r Ë ¨ 5Kš«b?« œb??Ž v≈ ÎUÐu??M rO?KF??²« U????ÝR? s? 5łd?? ??²*« r ÊQ??AÐ
U??Ë ¨ t?²Ł«b??Š Èb?? U?Ë q?F?HU?Ð Áu?LK?Fð Èc« U??Ë ¨ U¼u?C?? v²« W??OÐöD?« «uM«
p– W??ö?Ž U??Ë ¨ rN¹b U??N?²??O??LMð - v²« «—b??I« U??Ë ¨ U¼u?³???²?? « v²« «—U??N*«
WQ?? sŽ «–U?Ë ¨ U?¼u?³??²? « v²« U?O? uK?«Ë rO?I« U?Ë ¨ qL?F« ‚u??Ý U?łU?O?²?ŠUÐ
U¹U?CI« s Ád?OžË ¨ p– oO?I×?² WO?U W?OU*« œ—«u*« X½U q¼Ë ¨ W¹u?N«Ë ¡UL?²½ô«
Æ Èdš_«

rNMJ rOKF²« U?ÝR v bO W?OUM« ‰Ëb« ¡UMÐ√ s …dO³ W?³½ X½U «–≈Ë
W?−O?²M«Ë ¨ rOKF²« U?¹u²? q s …b?F³?²? X«“U Èd?š√ W?³½ ÊS? ¨ ÎöOK «u?LKFð
b?O? vKŽ ·d?AÐ ¡U?I?³K W?O?ÝU?Ý_« «—U?N*« ÊuJ?K1 ô s¹c« œ«d?_« s d?O?¦J« œu?łË
d? U?F*« UM*U?Ž v —U¼œ“ô«Ë u?LMK? W“ö?« Wb?I?²*« «—U?‡N*« sŽ pO¼U½ ¨ …U?O?(«
©∑®
ÆvUM²« bIF*«
 WOLM²
«Ë rOKF²
« ∑∂

∫ lL:« WO d vFU'« rOKF« WOL √

U/≈Ë U?N?²??×? b? R¹ ÊU¼dÐ v≈ ÃU??²?% ô W?O?F?O??³D« ÂuKF« U?LK?? X½U? «–≈
rOKF??²« W?ö??Ž Ê√ Èd½ UM½S? ¨ U??N?O? Àb??% W?OzUM¦??²?Ý« d?O??ž ·Ëdþ v≈ jI? ÃU??²?%
dO?ž vFL?²−? ‚UOÝ v≈ ô≈ ÃU?²% ô U?LK vKŽ Èu?²% lL²?:« WO?d²Ð vF?U'«
Æ tO Àb% vzUM¦²Ý«

∫ vK¹ U ¨ UIÐUÝ tO≈ dOý√ U v≈ WU{ùUÐ ¨ ULK*« Ác¼ 5Ð sË

W?O?Žu?½ e¹e?FðË ¨ W?A?O??F*« U¹u?²??? 5?% vKŽ vF??U?'« rOKF?²« b??ŽU?¹ §

WOL¼√ d?¦ √ vFU'« rOKF²« `³?B¹ ¨ dOG²« l¹dÝ vU(« UM*U?Ž vË Æ…UO(«
¨ …œb?F?²? W? d?Š «—U??0 W¹—U?C?Š U¹b?% UMN?ł«u?ð YO?Š q³? È– s
vLKF« Ÿ«bÐù« vUMð ¨ W?OÞ«dI1bK l¹d?Ý —UA²?½« ¨WŽ—U?² W*u?Ž ∫ UNM
‰Ëb« „ö²« VKD?²¹ «c¼Ë Æ …b¹bł ‚uÝ «œUB²?« —uNþË ¨ vłuuMJ²«Ë
©∏®
ÆWOUŽ Wł—bÐ s¹d¼UË 5LKF² œ«d_

5?% ‰ö?š s ÈœU?B?²?ô« u?LM« qO?F?H?ð v W?O?ŽU?L?²?łô« W?O?LM²« rN?ð §

sË Æ ÃU²½ù« q«u?Ž bŠQ? …b¹«e²*« UN?²OL¼_ «ÎdE½ W¹d?A³« œ—«u*« W?OŽu½
¨ …d?O?³J« UðËU?H²« VM?&Ë WO?ÝU?Ý_« U?łU(« W?KÐUI? vKŽ …—b?I« ÊS? rŁ
U??I?³??? U??³KD b??Fð v²«Ë vÝU??O?«Ë v?ŽU?L??²?łô« —«d??I?²??Ýô« ◊Ëd?ý d??u¹
©π®
W?O?L¼√ b? Q?²ð «cË Æu?LM« oO?I?% rŁ sË ¨ v?³Mł_«Ë vK;« —U?L?¦?²?Ýö
ÆW¹œUB²ô«Ë WOŽUL²łô« WOLM²« U³KD² WO³Kð v vFU'« rOKF²«

ÊuJ¹ Ê√ VKD²¹ ¨ tO≈ WK u*« ·«b¼_« “U$≈ v vFU'« rOKF²« ÂUE½ ÕU$ §
U?uJ(« duð Ê√ ¨ vU?²UÐ ¨ VKD²¹ «c¼Ë Æ ¡«d?IH« ‰ËU?M² v rOKF?²« «c¼
W?O??Žu½ W??O?d?²? sJË ¨ rOKF??²UÐ »öD« ‚U??(ù jI? f?O “ö« q¹u?L??²«
©±∞®
ÆtÐ rNUײ« œd−0 vFU'« rOKF²«

WOLM²«Ë ¨WOÞ«dI1b«Ë ¨ÊU?½ù« ‚uI( WOÝUÝ√ WUŽœ vFU?'« rOKF²« d³²F¹ §

©±±®
iGÐ lO?L??'« ‰ËUM²? v? ÊuJ¹ Ê√ V−¹ «cË Æ Âö??«Ë ¨ W?«b??²?*«
Æ W¹œUB²ô« Ë√ WOŽUL²łô« rNŽU{Ë√ sŽ dEM«
 ∑∑ w½U¦
« qBH
«

—b?I?ÐË ¨ vu?I« s?_« sŽ ŸU?b« «eJ?ðd? r¼√ s b??F¹ vF??U?'« rOKF??²« §

vu???I« s_« Èu???²????? oO???I???% v Á—Ëœ ÊuJ¹ t???OKŽ v?uJ(« ‚U???H½ù«
Æ »uKD*«

nB???²ð Ê√ V?−¹ W¹—Ëd???{ W???OK?L???Ž u¼ W???HK²???<« t?KŠ«d0 rO?KF???²« d¹u?Dð §

UNÐ ¡Uu« V−¹ W?×K WOFL²−? UłU( WÐU−²Ý« ÊuJð Ê√Ë ¨ W¹—«d?L²ÝôUÐ
Æ—U³²Žô« v WOK³I²*« tðUŠuLÞË tðU¹b%Ë lL²:« l«Ë l{Ë l ¨

¨tÐ jO?×¹ Èc« vF?L?²?:« ‚U?O?« sŽ ‰e?FM ¡UM³Ð oK?F²¹ ô r?OKF?²« d¹uDð §
tO≈Ë WOKš«b« tðUOKLŽ WHK²<« Ád UMŽ WDÝ«uÐ r²ðË tðöšb vI²¹ tMË
qJ? rOK?F???²« W????uEM? d¹uD?²« qL????A¹ Ê√ V−?¹ «c Æ tðU????łd??? ??? V?¼cð
ÆtKUJÐ lL²:« WuEMË

du‡D« Ub% ∫ vFU'« rOKF«

¨…dO³ Wł—bÐ tUJý√ ŸuM²ðË vUM²¹ vUF« rOKF²« vKŽ VKD« Ê√ kŠö*« s
¡UM³Ë ¨ W¹œU?B?²?ô«Ë W?O?U?I?¦«Ë W?O?ŽU?L?²?łô« W?O?LM²K? W¹u?O?(« t?²?O?L¼QÐ vŽu« œ«œe¹Ë
«—UN*UÐ e?N& vJ rOKF²?« s ŸuM« «c¼ lL²:« ‰U?Oł√ ÃU²?%Ë Æ œuAM*« q³I?²*«
U??Ý«—b?« Ÿ«u½√ q vU???F« rOK?F??²« s?L??C??²?¹ YO??Š ¨ —UJ?_«Ë ·—U??F*«Ë ¨ …b?¹b??'«
vFU'« rOKF²« tł«u¹Ë Æ W Uš WHBÐ UFU'« WDÝ«uÐ ÂbIð v²« Y׳«Ë V¹—b²«Ë
¨ q¹uL²UÐ oKF²¹ QAM*« vKš«œ d?šü« UNCFÐË ¨ WOFL²−Ë ¨ W?Oł—Uš …b¹bŽ U¹bײÐ
¨f¹—b²« W¾O¼ ¡UCŽ_ WO¦×³«Ë WOLKF« «—bI« d¹uDðË ¨ tÐ ‚Uײô« ◊Ëdý W«bŽË
Æ 5−¹d)« qO?GAðË ¨ UN?bI¹ v²« Z«d³« W?O³ÝUMË ¨ f?¹—b²« WOKL?Ž …œuł e¹e‡FðË
ÃU?²?½≈ U?NÐ sJ1 v²?« ‚dD« s?% v?²« …b¹b?'« U??O?łuuMJ?²« Èb?×??²Ð t?ł«u¹ U??L?
s b¹b?F« v vF?U?'« rOKF?²« vDŽ√ b?Ë Æ U?ND³?{Ë ¨ U¼d?A½Ë ¨ U?Nð—«œ≈Ë ¨ W?d?F*«
dOG?²« WŽdÝ V³ÐË Æ lL?²:« v ÂbI²«Ë dO?OG²« eH?Š vKŽ tð—b vKŽ ÎU½U¼dÐ ‰Ëb«
Y×?³«Ë vF?U'« rOK?F²« qL?F¹ Ê√ V−¹ ¨ W?d?F*« lL²?−? ¡UMÐ v W?³žd?«Ë ¨ WOU?(«
¨ W¹œU?B?²ô«Ë ¨ W?O?ŽU?L²?łô«Ë ¨W?O?UI?¦« W?«b?²?*« WO?LM²K W?O?ÝU?Ý√ U½uJL? vLKF«
©±≤®
Æ UFL²:«Ë œ«dú WO¾O³«Ë
 WOLM²
«Ë rOKF²
« ∑∏
U¹b%Ë WOËœ «dOGð bNAOÝ s¹dAF«Ë ÈœU(« ÊdI« Ê√ b Rð U U¼—≈ WLŁ
U?L?Ý l ÎU?U?−?½«Ë Æ v{U*« Êd?I« U?¹U?N½ cM U?N?×?ö? √bÐ …d?O?¦? W¹—U?C?Š
W?F¹dÝ vN? Æ WI?OL?ŽË ¨ WKUýË ¨ W?F¹dÝ ¡U?ł U¹b×?²« Ác¼ ÊS ¨ vU?(« dB?F«
¨ WNł«uLK Ë√ —UO?²šö Ë√ dOJH²K ÎôU− UN „d²ð Ê√ ÊËœ UF?L²:« r¼«bð UN½≈ YOŠ
UN½u? U√ ÆWO?UI¦«Ë W?¹œUB²?ô«Ë WOÝU?O«Ë WO?ŽUL²?łô« vM³« v dŁRð UN½u? WKUýË
W¹U?NM« v b?O?F?² WO?½U½ù« U?ö?F« Êu?L?C? vKŽ U?Nð«dO?ŁQð s lÐU½ pc? W?IO?L?Ž
©±≥®
ÆtOKŽ X½U ULŽ WHK²  fÝ√ vKŽ UN²žUO

Ád?{U?Š v lL?²:« U?N?N?ł«u¹ v²« W¹—U?C?(« U¹b?ײ«Ë «d?O?G?²« r¼√ sË

W UšË ¨ W?HK²<« lL²:« W?LE½√ UNF qŽU?H²ðË UN QO?N²ð Ê√ V−¹ v²«Ë ¨ tK³I?²Ë
¨ ‰UBðô«Ë ‰U?I²½ô« qzUÝË v …—u¦«Ë ¨ vłuuMJ²?«Ë vLKF« ÂbI²« ∫ vFU?'« rOKF²«
W??O??ÝU??O??« U¼œU??FÐQ?Ð W*u??F«Ë ¨ U??uKF*« U??O??łuu?MJð Âb??IðË ¨ W??OðU??uK?F*« …—u??¦«Ë
W¹bF²? U dA«Ë ¨ lOL'« vKŽ UN?{d WËU×Ë WOU?I¦«Ë WOŽUL²?łô«Ë W¹œUB²ô«Ë
«—UC?Š «b ÷d WËU×?Ë ¨ …dO³J« W¹œUB?²ô«Ë WOÝU?O« UNð«dOŁQðË U?OM'«
oO?I??% v U¼—ËœË W¹d??A?³« W?O??LM²«Ë ¨ WM?O?F? U??U?IŁ ÊQ?ý q?OKIð s tÐ j³?ðd¹ U?Ë
Æ WO¾O³«Ë WOŽUL²łô«Ë W¹œUB²ô« U¼œUFÐQÐ W«b²*« WOLM²«

WU≈ qO×?²*« s t½√ `{uð WHK²<« WO½U½ù« W¹—UC?(« «d³)« X½U «–≈Ë
b? R¹ «c¼ ÊS?? ¨ WЗb*«Ë W?LKF??²*« W¹d?A?³« Èu??IK t? ö?²??« ÊËbÐ È—U?C?Š lL??²?−?
U¹bײ« pKð l WNł«u*«Ë q?ŽUH²« WOKLŽ —u× ¨ W¹dA³« W?OLM²UÐ ÂUL²¼ô« …—Ëd{
lœË ¨ U¹b?ײ« Ác¼ l q?ŽUH?²« vKŽ —œUI« s?Þ«u*« œ«bŽ≈ ‰ö?š s ¨ W¹—UC?(«
©±¥®
Ê√ vH ¹ ôË ÆW?HK²?<« W?O½U?½ù« «—U?C?(« 5Ð tÐ ozö« ÊUJ*« v≈ t?F?L?²?−?
W?O?LM²?« pKð oO?I?×?² W?O???Ozd« —ËU?;« b?Š√ u¼ ¨ W? U??š vF?U?'« rOKF?²«Ë ¨ r?OKF?²«
ÆW¹dA³«

vFU'« rOKF²« dOuð …—ËdCUÐ VKD²¹ lL²−LK qŽU È—UCŠ —Ëœ oOI% Ê≈
v W¹—U?C(« «“U$ù« V «u?¹Ë ¨ WdF*« lL?²−? ¡UMÐ v WOU?Ž …¡UHJÐ rN?¹ Èc«
«c¼ v vFU'« rO?KF²« tII×¹ U? VÝUM²¹ Ê√ È—ËdC« sL «cË Æ WHK²?<« UNðUŽUD
ÂU?O??I« VKD²¹ «c¼Ë Æ W?¹—U?C?Š U??Šu?LÞË ·«b¼√ s tJ?K²/ Ê√ V−¹ U? l? ÊQ?A«
 ∑π w½U¦
« qBH
«

U0 t??H?Oþuð r?Ł sË ¨ W?HK?²?<« tðU½u?J ‰UDð vF??U?'« rO?KF?²K? …œU?ł d¹uD?ð W?OKL??FÐ
Æ lL²:« œ«d_ W¹—UC(« UłUO²Šô« WO³Kð vKŽ «Î—œU tKF−¹

r²?% v?²« W¹—U?C?(« U¹b??×?²« iF??³ ¨ “U?−¹UÐ ¨ vK¹ U??L?O? ÷d??F½ ·u?ÝË
Æ vFU'« rOKF²« d¹uDð …—Ëd{

∫ vłuuMJ²«Ë vLKF« ÂbI²« ≠±

W?O?UM²?Ë …dO?³? vLKF« ‰U?:« v »uM'« ‰ËœË ‰U?L?A« ‰Ëœ 5Ð …u?−?H« Ê≈

b$ ‰U¦*« qO?³Ý vKF Æ U³?ÝU(« dBŽ v vłuuMJ²«Ë v?LKF« ÂbI²« WFO?³Þ V³Ð
s¹œułu*« 5OMH«Ë ¡U?LKF«Ë Àu׳« œb?Ž «d dAŽ v?«uŠ UN¹b Wb?I²*« ‰Ëb« Ê√
vKŽ√ W?³½ rN¹b Ê√ U?L? Æ ©h ý n√ qJ ∞[¥ qÐU?I? v ≥[∏® WO?UM« ‰Ëb« v
‚U?×??²ô« ôb??F? V³??Ð W?O??F?U??'« qŠ«d*« v ÂuK?FK 5Ý—«b« ÊUJ?« s d?O??¦JÐ
vK;« "UM« s •≤ W?bI?²*« ‰Ëb« oHMð p– vKŽ …ËöŽ Æ …d?O³? Wł—bÐ WF?Hðd*«
‰Ëb« rE?F? v q?√ Ë√ • ∞[µ ‰b?F?0 W½—U?I?? ¨ U??O??łuuMJ²«Ë r?KF« vKŽ v?U?L??łù«
s •∏¥ WOŽUMB« UOݬ ‰ËœË ÊUÐUO«Ë WOU?LA« UJ¹d√Ë UЗË√ ‰Ëœ pK²9 UL Æ WOUM«
«¡«dÐ q? s •π∑ s d???¦??? √ oÞU?M*« Ác¼ Âb???IðË ¨ …—u???A?M*« W???O???LKF?« ÀU???×Ð_«
Æ WOJ¹d_« …bײ*« U¹ôu«Ë UЗË√ v WK−*« …b¹b'« Ÿ«d²šô«

v≈ …dýU?³ rłd²ð Ê√ sJ1 ¨ lL?²:« vKŽ …dýU?³ «Î—UŁ¬ UO?łuuMJ²«Ë rKFK Ê≈
ÎU?¾?O?ý d?³?²?F¹ …b?O?ł …—u?BÐ «Î—uD²?Ë ÎU?OU?Ž ÎU?O?L?OKF?ð ÎU?ŽUD ÊS? pc Æ ÈœU?B?²?« u/
—UO?²šUÐ WLJ×Ð ÂuIð Ê√Ë ¨ …b?¹bł WOLKŽ U?uKF buð Ê√ ‰ËbK `L¹ YO?Š ÎU¹d¼uł
vJË Æ WOK;« ·ËdE« l ¡«u²ð UNKF& Ê√Ë ¨ qFHUÐ …œułu*« UOłuuMJ²« cOHMðË
s b¹e?LK …b?A?Ð ÃU?²?×¹ U?O?łuuMJ²«Ë ÂuK?FK vU?F« rOKF?²« ÊS?? ÂU?N*« Ác¼ “U?$≈ r²¹
©±µ®
Æ…œułu*« œ—«uLK …¡UH d¦ √ «b ²Ý«Ë «—UL¦²Ýô«

«d?O??G?²« vKŽ d??O?³? Ë `{«Ë dŁ√ t v?łuuMJ²«Ë vL?KF« Âb?I?²« Ê√ v?H? ¹ ôË

v²« …d?O?³J« «—uD²?« qO?N?ð v r¼U?¹Ë ¨ vU?(« d?B?F« v Àb?% v²« W?F¹d?«
©±∂®
ÂbI?²« ÈœR¹Ë Æ ö? «u*«Ë ‰UB?ðô« UOKL?Ž v ¨ W?O*U?F« ‚«uÝ_« v Àb?%
¨WKzU¼ W?OMIð «—uDð v≈ WHK²?<« …UO(« s¹œU?O vKŽ t?IO?³DðË ¨ vłuuMJ²«Ë vLKF«
sÞ«u*« v?KŽ VF??B« s —U?? v²??Š W??O??łuu?MJ²« U??Žd??²??<« vUM?ð v≈ ÈœR¹Ë
 WOLM²
«Ë rOKF²
« ∏∞
©±∑®
VKD²¹ «c¼Ë ÆW?I?Šö??²*« U?Žd?²??<« Ác¼ W?FÐU?²?? hB? ?²*« v²??Š Ë√ ÈœU?F«
÷u??NMK ¨ W??HK?²?<« t?ðU???ÝR?? W??OMÐ d¹u?DðË vF??U??'« rOKF??²« —Ëœ qO??F??Hð …—Ëd??{
ÂU?NÝù« rŁ sË ¨ …d? UF*« W?O?łuuMJ²«Ë W?OLKF« «—uD²« v? W —U?A*«Ë lL²?:UÐ
Æ WHK²<« tð«—U0 vU(« È—UC(« ¡UM³« v

v≈ ÃU²×¹ ôU?:« WU v UOUŠ ÁbNA½ Èc?« vłuuMJ²«Ë vLKF« ÂbI²« Ê≈
W?OKI?Ž «—b? ÊuJK²1 5?MÞ«u? ¨ Âb?I?²« «c¼ W?N?ł«u? vKŽ s¹—œU? …d?N? 5MÞ«u?
WOzU?L²½«Ë W?OÐU−¹≈ U?O½«błuÐ 5¾K²2Ë ¨ W?bI?² WO?łuuMJð «—UN?* 5³²J ¨U?OKŽ
©±∏®
«—b WO?LMð …—Ëd{ ÷dH¹ «c¼Ë ÆWFO?d« UNLOË rN?²O½U½≈Ë rN²?OuË rNMÞu
W??O?H??O? v?KŽË ¨ U?uK?F*« s U??OU?Š ÕU??²*« qzU??N« rJ« l q?U?F??²« vKŽ ÊU??½ù«
ÆUNM bO'« ¡UI²½ô«

dŁRð Èb? È√ v≈ `{uð …d? UF*« W?O?łuuMJ²«Ë W?OLKF« «d?O?G²« X½U? «–≈Ë
œ«dú WO?KIF« «—bI« WL?O b R¹ «c¼ ÊS ¨ WO½U?½ù« …—UC(« lM v W?dF*« …u
¡UMÐ ÊS? rŁ sË Æ W?O?łuuMJ²«Ë W?O?LKF« W??UM*UÐ WD³ðd*« W?U?N« «eJðd*« b?ŠQ?
©±π®
d¹uDðË vF?U'« rOKF?²UÐË WU?Ž rOKF?²UРΫb¹«e²? ÎUU?L²¼≈ VKD²¹ W?dF*« l?L²?−
b¹b?% v ÎU?U?¼ «Î—Ëœ VFKð W?OU*« œ—«u*« Ê√ v?H? ¹ ôË Æ W? U?š W?HK²??<« tðU??ÝR?
Æ d¹uD²« «c¼ UŠuLÞ nIÝ

∫W‡‡‡‡*uF« ≠≤

«dOGð À«bŠ≈ v≈ œ√Ë ¨ ÂuO« rUŽ v «Î—UA²½« d¼«uE« d¦ √ W*uF« X׳ √
bŠ v≈ dŁRðË ¨ WOMÞu« «œU?B²ô«Ë WOu?I« UUI¦« f9 …dO³? U¹b%Ë W¹d¼uł
…u? lł«dð sŽ WO?ÝU?O« W?OŠUM« s? d³?Fð UN½≈ YO?Š ‰ËbK W?OMÞu« …œU?O« v d?O³?
©≤∞®
W?O?U?I?¦« W?O?ŠUM« sË ÆvM‡Þu« —«d?I?« vKŽ vËb« –u?HM« b¹«e?ðË W?O?u?I« WËb«
vKŽ vÐd??G« vŽU?L?²?łô«Ë vU?I??¦« Öu?LM« ÷d? WËU??×? sŽ d?³?Fð W?O??ŽU?L?²?łô«Ë
sŽ d³F² W¹œU?B²ô« WOŠUM« s U√ Æ Èdš_« UFL²?:« v WHK²<« …UO(« d¼UE
…dDO?ÐË ¨ U?'« q¦? W?OËœ U?U?HðUÐ W?uJ×? …b?Š«Ë W?O*U?Ž ‚u?Ý œU?−¹ù vF?«
…—U?−?²« W??LEMË vËb« b?I?M« ‚ËbM Ë vËb« pM³« q?¦? W?OËb« W?OU?*« U??ÝR*«
©≤±®
ÆWO*UF«
 ∏± w½U¦
« qBH
«

ÕU?²? « vKŽ qL?Fð vN? ¨ tðU?O¬Ë ‚u?« oDM0 WD³ðd? W*u?F« Ê√ —U³?²?ŽUÐË
‰U?:« sŽ W?O?L¼√ qIð ô W¹u?O?Š ôU?−? v¼Ë W?ÝU?O?«Ë ÂöŽù«Ë W?U?I?¦« ôU?−?
pcË Æ W?HK²?<« ‰ËbK W¹—U?C(«Ë W?O?UI?¦« U?O u?B?)« vKŽ dŁRðË ¨ ÈœU?B²?ô«
lO?L?ł vKŽ W¹d?O?B?Ë W¹—c?ł U¹b?% ÷dHð «d?O?G?²? s tKL?% U0 W*u?F« ÊS?
©≤≤®
ÆWOŽUL²łô«Ë WOUI¦«Ë WOÝUO«Ë W¹œUB²ô« ôU:« v ‰Ëb«

U?öF?«Ë œUB?²?ô« s √b?³ð v²« rO¼U?H*« s W?uEM vKŽ W*u?F« iNMðË

W??O??ŽU??L??²?łô« …U??O??(« mO?? Ë „ö??N??²??Ýô« ◊U/√ bMŽ v?N?²?Mð ôË ¨ Âö??Žù«Ë W??OËb«
lO??L?ł vKŽ ÷u??d? u¼ U??Ë U?NM? ‰u?³?I?? u¼ U?Ë r?O?I« Vð«dð b?¹b?%Ë ¨W??O?U?I??¦«Ë
vKŽ U?N?²?C?³? rJ?×?² …d?O?³? Ë …d?O?G? q v qšb?²K vF??ð v¼ U/≈Ë Æ U¹u?²?*«
q³ s U?NO ULN?OKŽ …dDO« WO½UJ≈ sJð r U?LN ¹—Uð s WKŠd v rU?F«Ë ÊU½ù«
©≤≥®
Æ Êü« tOKŽ v¼ U2 WOuLýË ÎUUJŠ≈ d¦ √

Uö?Ž v W?HK²<« W?OðUO?(« b¼«uA« Áb? Rð U ¡u?{ vË ¨ o³Ý U2 Z²M²?¹

W??O???ÝU??O???« V½«u???'« vKŽ d???B??²???Ið ô W*u???F« WM?L??O¼ Ê√ ¨ Âu???O« rU???Ž ö??ŽU???HðË
vKŽ …dDO« rŁ s?Ë —UBŠ v≈ b²?9 U/≈Ë ¨ jI WOö?Žù«Ë WOU?I¦«Ë W¹œUB?²ô«Ë
vU??²UÐË ¨ œ«d?_« „—«b?? vKŽ …dDO??« ‰ö?š s W??HK²?<« ÊU??½ù« …U?O?Š V?½«u?ł
W??OÐd?²?« jzU?Ýu? U?N??O? r?ÝU?(« —Ëb« ÊuJ?¹ Ê√ ÷d?²??H¹ v²«Ë r?N?O??ŽË qOJAð W??OKL??Ž
©≤¥®
tðU¹u??²???Ë tKŠ«d?0 rOKF??²« ÂUE½ —Ëœ qO??F?H?ð …—Ëd?{ b?? Q?²?ð UM¼ sË ÆW??OMÞu«
lL²?:« œ«d_ Ϋœ«bŽ≈ WHK?²<« tðUÝR? d¹uDðË ¨ vFU'« rOKF?²« W UšË ¨ W?HK²<«
ÎU½u?? ¨ W?HK²??<« U?Nð«—U??0 W*u?F?« l W?OÐU??−¹SÐ qŽU?H??²« vKŽ s¹—œU?? rNKF??−¹ U0
ÆUMzöF ÎUIOI%Ë UMzUI³ ÎU½UL{Ë UM²UI¦

∫ vU‡I¦« »«d‡²žô« ≠≥

t²O?B ý v tKL×¹ U?LO q¦L?²¹ ÎU¹b% lL²:« qš«œ tðUO?Š v sÞ«u*« tł«u¹
¨ WKO? _« WMÞ«u*UÐ W?LF?H W?OŁ«dð W?UIŁ Æ 5²?¾UJ?² d?Ož ¨ 5ðb?ŽU³?²? 5²U?IŁ s
5ÐË Æ W?FMDB? W¹œd? W½dB?Ž u?×½ t?FbðË vË_« t?³Kð W?O?³¹d?Gð WO?*uŽ Èd?š√Ë
W½dBŽ 5ÐË ¨ vŁ«d?²« tO{U 5Ð q u« sŽ «ÎełUŽ sÞ«u*« nI¹ 5²?UI¦« 5ðU¼
W?UIŁ U?OK& t?ł«u¹ nO? ·dF¹ô t?²?UI?Ł v ÎUÐd²?G? `³B?O? ¨ tMŽ WÐd?²G*« d?šü«
 WOLM²
«Ë rOKF²
« ∏≤
t?FMB¹ ‰U?O?)« s o½Ë r¼u« s r?UŽ v? gOF?O? ¨ W?O? u?B?)« W?OUJý≈Ë W*u?F«
v≈ hJM¹ Ê√ ô≈ ÎUłd?  b−¹ ö ¨ tM „U?JH« sŽ «Îe−Ž Ë√ tF?«Ë s ÎUÐd¼ U≈ tð«c
`³?BO? ¨ WFMDB?*« W¹dNE*« W½d?BFK? vF¹ b?I p– lË Æ t?OKŽ v U?³²¹ t?O{U?
`UB²« Ë√ ¨ l«u« l nOJ²« vKŽ v²?Š —œU dOž ¨ W¹uN« bU ¨ WO?B A« Œu2
©≤µ®
Æ «c« ÃU²½≈ …œUŽ≈ qł√ s dšü« l WOÐU−¹SÐ qŽUH²« Ë√ ¨ U½_« l

—UOð q?GKGð »UI?Ž√ v lÝ«Ë ‚UD½ vKŽ vŽUL?²łô« d?OG?²« WŽd?Ý b¹«eð d³?²F¹Ë
s ¨ W??O?U??I?¦«Ë W??O?ŽU??L?²??łô«Ë W?O??ÝU?O??«Ë W¹œU?B??²?ô« WD?A½_« sÞ«uÐ v W*u??F«
‰b³ð p– vKŽ Vðd²¹ ·u?ÝË Æ rOKF²« UÝR d¹uDð ÷dHð v²« W?UN« U¹bײ«
rO¼UH*« s b¹bF« v W¹—cł «dOGð sŽ öC WO?ŽUL²łô« UöF« ◊U/√ s dO¦
ÎU?³B?š ÎU?Fðd ÊuJ²?Ý W?OŽU?L?²łô« rO?I« Ê√ U?L Æ —«Ëœ_«Ë n?zUþu« vË WO?ŽU?L²?łô«
¨ …d? UF*«Ë W?¹bOKI?²« 5Ð vŽU?L?²łô« Ÿ«d?B« s ôU?Š Q?AM²ÝË ¨ ‰b?³?²«Ë dO?G?²K
ÊuJOÝË ¨ W?eF«Ë WO?ŠU²?H½ô« 5ÐË ¨ Y¹b(«Ë .b?I« 5ÐË ¨ b¹b−²«Ë W?EU;« 5ÐË
—U??? t?O?łu?ð Ë√ b¹b?% v “—UÐ —Ëœ W??¦¹b?(« ‰U??Bðô« qzU?ÝËË U??O?łuuMJ²?« s qJ
©≤∂®
rOKF?²« ÂUE½ d¹uD²Ð ÂU?L²?¼ô« vG³M¹ «c?NË Ælu?²*« vUI?¦«Ë vŽU?L²?łô« d?OG?²«
¡UMÐ v Îö?ŽU? «Î—Ëœ U?N `O?²¹ U0 tðU??ÝR? d¹uDðË W? Uš v?FU?'« rOKF?²«Ë ¨ W?U?Ž
vUM²?*« —uD²« v `{«Ë ÂU??N??Ý≈ t ÎU¹u??O?Š «Î¡e??ł q¦1 UM e??O?L??²?? È—U?C??Š ÊU?O??
Æ WHK²<« WO½U½ù« …—UC(« «—U*

∫WOLM« rœË vFU'« rOKF«

WO?LMðË lL²?:« Wb?š v WK¦L²*«Ë W?FU?−K WO?Ozd« nzUþu« v≈ W?U{ùUÐ
UNðU?BB? ²Ð W¹dA?³« ÈuI« s lL?²:« UłU?O²Š« d?OuðË ¨ vLKF« Y×?³«Ë ¨ W¾?O³«
UÝ«—b« ÊS ¨ vF?U'« rOKF²K —«Ëœ√ s ÔÎU?IÐUÝ tO≈ dOý√ U? v≈Ë ¨ WÐuKD*« U¼œ«bŽ√Ë
sJ1 v²«Ë ¨ W?O?LM²K? W³?M?UÐ vF?U?'« rOKF?²K W¹d¼u?'« W?O?L¼_« v≈ d?O?Að W?HK²?<«
∫ vK¹ ULO UN×ö r¼√ b¹b%

q‡šb« u‡/ ≠±

…b¹«e² WOL¼√ «–Ë ≠ ÎU?OÝUÝ√ Ϋœb× uLM« …œU¹“ vKŽ vFU'« rOKF?²« …—b d³²Fð
 ∏≥ w½U¦
« qBH
«

W?O??łU?²½≈ …œU¹“ v r¼U??¹ u?N? ¨ v*U??F« œU?B?²??ô« qš«œ WËœ È√ l{u W?³??MUÐ ≠
lO??−?A?ðË ¨ vŽU?L??²??łô« „«d?(« e?¹e?FðË ¨ W¹b??'«Ë «e??²ô« …u?? »U??? ≈ vË qL??F«
Æ vÞ«d?u1b« r?J(« Èu?²?? l—Ë ¨ v½b*« lL??²?:« W¹u?IðË ¨ W?O?ÝU?O??« W? —U?A*«
Ÿ«dÝû «Îe?UŠ d³²?Fð …b¹bł ·—UF? s vFU'« rOKF²« Ád?u¹ U V³Ð «c¼ oI?ײ¹Ë
WŠu²H*« …d(« UAUMLK WOU WŠU 5Qð ‰öš sË ¨ lL²:« v WOLM²« WK−FÐ
ÎU¹u? Ϋœb?×? b?F¹ ÈœU?B²?ô« u?LM« ÊU? «–≈Ë Æ lL?²?:« W?O?LMð W?O?Žu½ œb?% v²« rO?IK
rOKF?²« W?L¼U? ÊS? ¨ 5MÞ«u?LK W?AO?F*« Èu?²? 5?%Ë d?I?H« …b?Š s nOH? ?²K
©≤∑®
b R¹ «c¼Ë Æ lL²?:« U¾ qJ? qC√ WA?OF Èu?² vMFð W?OLM²« v vF?U'«
ÈËUðË ¨ WOÝUO«Ë WOŽUL²łô« W —UA*« oOI% vKŽ vFU'« rOKF²K vÐU−¹ù« dOŁQ²«
v²« WO?ÝUÝ_« «—UN*«Ë ¨ WO?łU²½ù«Ë qšb«Ë ¨ ÈœUB?²ô« uLM« ôbF?Ë ¨ ’dH«
©≤∏®
ÆqLF« vKŽ s¹—œU «u½uJ¹ vJ œ«d_« UNłU²×¹

ÊËdOM² …œU‡ ≠≤

W??OMH?« «—b?I?«Ë o_« W??F??ÝË W½Ëd*«Ë W??I??¦« …œU??IK? vF??U??'« rOKF??²« v?DF¹
Æ WOUFHÐ vÝUO«Ë ÈœUB²ô« l«u« U¹b% WNł«u* WÐuKD*«

WF² «—U‡O²š« ≠≥

Æ œ«d_« ÂU?√ «—UO?²šô« …dz«œ lO?Ýu²Ð ‰Ë_« ÂUI*« v? r²Nð WO?LM²« Ê√ pýô
s lÝ«Ë Èb?? W??ŠUð≈ vKŽ —œU??Ë ¨ ‰UM*« qN??Ý vF?U??'« rOKF??²« ÊuJ?¹ ÊuJ¹ 5ŠË
vKŽ 5Ðu¼u*« bŽU¹Ë WOŽUL²łô« …U?O(« rŽb¹ «Î“U$≈ d³²F¹ p– ÊS ¨ WÝ«—b« qz«bÐ
Æ rN²½UJ U³Ł≈

…b¹«e² WLzö «—UN ≠¥

vKŽ U?B?B? ?²« W?U? v ¡U?LKF« V¹—b?² È—Ëd?{ vF?U?'« rOKF?²« d?³?²?F¹
U?LMO?ŠË Æ U?ŽUDI« q v? W¦?¹b?(« UO?łu?uMJ²« qO?G?AðË —U?O?²?š«Ë Ÿ«d?²?šô« W?O½UJ≈
rN½S? W?OK;« q U?A?LK Èb?B?²«Ë b¹b?×?² W?O?UM« ‰Ëb« v ¡U?LK?F« U?O½UJ≈ vK−?²ð
W¾?O³« W¹UL?Š q¦ W¹u?OŠ ôU−? v WLOK?Ý ‰uKŠ œU−¹≈ v WL¼U?*« s ÊuMJL²?OÝ
©≤π®
ÆWO²×²« WOM³« WŠUð≈Ë ¨ WŽUMB« dA½Ë ¨ ÷«d_« ÃöŽË lMË
 WOLM²
«Ë rOKF²
« ∏¥
U/≈Ë ¨ W? d?(« W?Oð«– X?O vF?U?'« rO?KF?²« bz«u?Ë —«Ëœ√ Ê√ b? Rð b¼«u?ý W?LŁ
W?LE½_«Ë ¨ W?H?K²?<« tðU??ÝR? W??O?Žu½Ë vF?U?'« rOKF??²« ÂUE½ W?O?ŽuMÐ ÎU?¹œdÞ j³ðdð
Æ U?Nö?š s qL?Fð v²«Ë lL?²?:« v …bzU?« W?O?ŽU?L?²?łô«Ë W¹œU?B²?ô«Ë W?O?ÝU?O?«
W?O??LM²K ÎU??O?U? ÊuJ?¹ ô ¨ …b?O?ł …—u??BÐ qL?F¹ v?F?U?ł rOK?Fð ÂUE½ œu?łË ÊS?? pcË
«cNÐ ÂUOI« t `O²¹ Èc« rzö*« vF?L²:« ‚UO« du²¹ r U W¹œUB²?ô«Ë WOŽUL²łô«
ÊuJ¹ Ê√ …—Ëd?{ r²×¹ «c?¼Ë Æ tðUłd?  q?³I?²?Ë tðö?šb œ—u? t½√ —U?³²?ŽUÐ —Ëb«
d¹uD²? W?OK³??I?²??*« Z«d?³« v W??O???Oz— W½UJ ¨ W?? U?š vF??U?'« rOKF??²«Ë ¨ rOKF??²K
Æ lL²:«

quL« WUH Âb ∫vFU'« rOKF«

vKŽ b??L??²??Fð ¨ W??O?ŽU??L??²??łô«Ë W¹œU??B??²?ô« W??O??LM²« ÊQ?Ð lÝ«u« ‰u??³?I?« rždÐ
œ—«u*« W?O?Žu½ Ê√Ë ¨ lL?²:« U?NJK1 v²« W¹œU?*«Ë W¹dA?³« œ—«u?LK ‰U?F?H« «b ?²?Ýô«
…bzU?H« rOEFð v ÎU?OÝU?Ý√ «Î—Ëœ VFKð ≠ rOKF?²« ÂUE½ ‰ö?š s oI?ײð v?²« ≠ W¹dA?³«
vŽU?L??²?łô« „«d??(«Ë ’d?H« R?U?Jð oO?I?×??² WKO??ÝË rOKF?²« Ê√Ë ¨ W?¹œU*« œ—«u*« s
oOI?ײ W?OÝUÝ√ …«œ√ rO?KF²« Ê√Ë ¨ ÁdI? V³Ð t?OKŽ —œUI« h ?A« tM Âd×¹ô U?LMOŠ
dO¦J« «d³šË WHK²<« b¼«uA« ÊS ¨ ÁdOžË «c¼ q rždÐ Æ W«b²*« WOLM²« e¹eFðË
oO?I?% v W?OU? W?ł—bÐ rN?¹ r rOKF?²« ÂUE½ Ê√ `{uð ¨ W? U?š W?O?UM« ‰Ëb« s
Æ YU¦« rUF« ‰Ëœ s dO¦ ‰UOš œË«— Èc« ÂbI²«Ë WOLM²« rKŠ

d?«uð Âb?Ž ∫ p– sŽ W?u?¾?*« W??Ozd« q«u?F« sL?{ s? t½√ iF?³« Èd¹Ë
U¹u?²? 5Ð WOU*« œ—«u*« l?¹“uð ¡uÝË ¨ rOKF?²« —Ëœ qOF?H?² WÐuKD*« «—UL?¦²?Ýô«
Âb?ŽË ¨ rO?KF?²« U???ÝR? qš«œ œ—«u?LK ‰U??F?H« d?O??ž «b? ?²?Ýô«Ë ¨ W??HK²?<« rOK?F?²«
d?I dŁR¹ YO?Š WH?K²<« qšb« U?ŽuL?−? 5Ð WO?LOKF?²« ’d?H« l¹“uð v ÈËU?²«
÷U?H ½« vF?U?'« rOKF?²K W³?MUÐ vMF¹ «c¼Ë Æ l?{u« «c¼ v …dO?³? Wł—bÐ œ«d?_«
W??ŠUðùË ¨ t??OKŽ vUM?²*« vŽU??L?²??łô« VKD?« WKÐU??I* W??“ö« W?O?U*« U??B?B??<«
·«b¼_« oOIײË ¨ tÐ WÞuM*« WHK²<« —«Ëœ_UÐ ÂU?OI« t `O²ð v²« W³ÝUM*« ŸU{Ë_«
rOKF??²« W?uEM? t?O≈ vF??ð Èc« vG?²?³?*« d¹uD²« oI??×¹ U0 t Wu?<« W??O?F?L??²?:«
W????ÝR?*« v tŁ«b??Š≈ V−?¹ Èc« d¹uD²?« Ê√ p– Æ W??HK?²??<« tðU????ÝR??Ë v?F??U??'«
 ∏µ w½U¦
« qBH
«

v dJH« q¦9 W?F?U?'U? Æ qJ lL?²:« —uDð v?KŽ «ÎdýR? b?F¹ W?O1œU? _« WO?L?OKF?²«
∫ lL??²?:« qI??Ž Êö?¦1 U??L?N??OK Ë vI??O?³D?²« Á—UÞ≈ v dJH« q?¦9Ë ¨ tðU?ł—œ v?L?Ý√
eJðdð Ê√ vC²I¹ WHK²?<« U¼—«Ëœ√Ë WFU'« ·«b¼√ oOI% Ê√ vKŽ Æ q³I?²*«Ë W³ M«
∫ v¼ WOÝUÝ√ ∆œU³ WŁöŁ vKŽ U¼ƒ«œ√Ë UN²HK

Ë√ ◊u?G??{ ÊËœ vÐœ_«Ë vLKF?« Y×?³« v?KŽ U?Nð—b??Ë W?F??U?'« W??Oö?I??²?Ý« §

Æ öšbð

Æ 5¦ŠU³«Ë »öD«Ë …cðUÝ_« ∫ UNzUCŽ√ 5Ð ‚ö)« qŽUH²« §

Æ tO błuð Èc« lL²:«Ë WFU'« 5Ð ‚ö)« qŽUH²« §

U½UJ≈Ë W?OU? WOö?I?²Ý« s U?N bÐ ö? ¨ ∆œU³*« Ác?N W?FU?'« q¦?²9 vJË
◊Ëd?A? d??O?ž q¹u?L?²« «c¼ Êu?J¹ Ê√ bÐ ôË ¨ U?N?{«d?ž√ ¡«œ√ s U??NMJ9 W?OMË W??O?LKŽ
©≥∞®
Æ◊uÐd dOžË

œU?F³?²Ýô«Ë d?I?H« —UŁ¬ nOH? ?² …dO?³? œuN?−Ð XU? b ‰Ëb« iFÐ X½U? «–≈Ë
v ËUH²« ÊS? ¨ rOKF²« ÂUE½ ‰öš s lL²?:« ¡UMÐ√ s WKOK dOž W¾H vŽU?L²łô«
œ—«u*« hI½ V³?Ð vF?U?'« rOKF?²« Èu?²? v? W U?š ¨ tðœu?ł vË rOKF?²« d?O?uð
WODGð l?OÝu² ◊u?GCU Æ W?×{«u« W?OŽUL?²łô« UðËU?H²« öF? “eF¹ ·u?Ý ¨ WOU*«
‰Ëb« s d?O??¦J« Ê√ ô≈ ¨ …d?O?¦?? W?OU? œ—«u?? VKD²ð vF?U??'« rOKF?²« b?z«u? rŁ sË
rOKF??²« W?HK WKÐU??I* W?O?U?{≈ W??OU? œ—«u? ÃU?²?½≈ v …œb?F?²? U??³?I?Ž t?ł«uð W??O?UM«
Æ WFHðd*« vFU'«

vKŽ ÿU?H(«Ë ¨ vF?U'« rOK?F²« v lÝu?²UÐ WI?KF²*« ·«b¼_« oO?I% ÊS? «cË
WQ? ‰u?Š …bŽ ôƒU?²Ð …d?O³? Wł—bÐ j³ðd?¹ ¨ rOKF²« «c¼ v≈ ‰œU?Ž ‚U×?²« oŠ
«c¼ U?uJ(« rŽbð nO ø v?FU?'« rOKF²« v? dL?¦²?¹ r ∫ vF?U'« rOKF?²« q¹u9
r¼dÝ√Ë »öD« rN?¹ nO ø tK¹u9 v ’U)« ŸU?DI« t³FK¹ Èc« —Ëb« U? ørOKF²«
©≥±®
ø q¹uL²« «c¼ v

s ¨ ‰Ëb« s d?O?¦?J W?U?F« W?O½«e?O*« vKŽ W?{Ëd?H*« W??HK²?<« œu?O?I« b?%Ë

p– oOI?% sJ1 t½√ ô≈ Æ vFU?'« rOKF²« U?ÝR UI?H½ WODGð v lÝu?²« WO½UJ≈
 WOLM²
«Ë rOKF²
« ∏∂
U?b??)« ¢Âb? ??²?? Âu??Ý—¢ »uKÝ√ oO??³Dð v lÝu?²?«Ë ¨ ¢W?HKJ« W?? —U?A??¢ o¹dÞ sŽ
U¹u?²?? v tI?O?³Dð sJ1 U?0— WHK?J« œ«œd²?Ý« »uKÝ√ Ê√ iF?³« Èd¹Ë Æ W?O?L?OKF?²«
¨ Èd?š√ W?O??ŠU½ s ¨ t½√ ô≈ Æ d?³? _« v¼ W?¹œd?H« «bzU?F« ÊuJð Y?O?Š U?OKF« rO?KF?²«
Ê√ U?L? Æ …dO?I?H« d?Ý_« ¡UMÐ_ vF?U?'« rOKF?²UÐ ‰œUF?« ‚U×?²ô« √b?³? vKŽ U?³KÝ dŁR¹
bN?F²« nFC¹Ë rOKF?²« v W —UA?LK eł«uŠ oK ¹ Âb? ²*« Âu?Ý— »uKÝ√ v lÝu²«
oO??I?% v «d??O?¦? d?ŁR¹ Èc« b?N??F?²« p?– ¨ W?O?L??OKF??²« ’d?H« v …«ËU??*« oO??³D²Ð
©≥≤®
ÆWOuI« WOŽUL²łô«Ë W¹œUB²ô« ·«b¼_«

¨ d?B? v vuJ(« vF?U?'« rOKF?²« q¹uL?² v?Ozd« —b?B*« W?uJ(« b?FðË

UI³Þ ÊU:UÐ VFA« œ«d_ tKŠ«d q v rOKF?²« .bIð sŽ Wu¾ WËb« Ê√ —U³²ŽUÐ
ÎU³OB½ qLײð dÝ_« Ê√ d?NE¹ d_« l«Ë Ê√ ô≈ ¨ v½u½UI« Èu²*« vKŽ «c¼ Æ —u²ÝbK
f½U??????OK« v?²KŠd??? v W???O???uJ(« U???F???U??'« v? U??N?zUMÐ√ rO?KFð W???HK? v Ϋd???O??³???
W?O?Ý«—b« ÂuÝd?« v ≠ t³½«u?ł iFÐ v? ≠ ö¦?L?²? ¨ UO?KF« U?Ý«—b«Ë ”u¹—uUJ³«Ë
¡«d?ý vË ¨ …d??Ýú ÈœU?B?²?ô« Èu??²?*« sŽ dEM« i?GÐ lO?L?'« vKŽ W??{Ëd?H*«
Æ …ôUG*« bŠ v≈ ÊUOŠ_« iFÐ v qBð b v²« WOFU'« «d c*«Ë V²J«

W??OU*« œ—«u*« W¹U??H?? Âb??ŽË rOKF??²« vK?Ž VKD« b¹«eðË ÊU?J« b¹«eð Èœ√ b??Ë
…b¹b?ł —œUB? sŽ Y׳« v W?³?žd« rþUFð v≈ rOKF?²« ŸUDI W?BB?<« WO?uJ(«
U?L? Æ W?O?L?OKF?²« W?b?)« .b?Ið v W? —U?A*« —Ëœ W?O?L¼√ “dÐ UM?¼Ë ¨ rOKF?²« q¹u?L?²
Èu?²?*« vKŽ W?O?L?OKF?²« W?b?)« .b?Ið v Ϋb¹«e?²?Ë ÎU?U¼ Ϋ—Ëœ ’U?)« ŸUDIK `³? √
uLMðË d?Nþ v²« WOËb?«Ë WOu?I« W U?)« UFU?'« s œbŽ b?łu¹ YOŠ vF?U'«
.b??Ið v d??³?? _« VO??BM« qL??×??²ð X«“U?? W??uJ(« ÊS?? p– r?ždÐË Æ W??Ž—U???²??
u?×MÐ vU?F«Ë vF?U?'« rOKF?²« d?O?uð v W?uJ(« r¼U?ð YO?Š ¨ W?O?L?OKF?²« U?b?)«
s q¹u?L??²« W?³?½ X?GKÐ b?Ë ©≥≥®Æ •±≥[¥ d¼“_«Ë •≤∞[≤ ’U?)« ŸUDI«Ë •∂∂[¥
ÂU?F?K vU?F?«Ë vF?U??'« rOKF?²?« vKŽ ‚U?H?½ù« WKL?ł s •∏≤ W??O?uJ?(« «œU?L??²?Žô«
s •∏Ë ¨ W? U??)« o¹œUMB« s •±∞Ë ¨ ‰U?¦?*« qO?³?Ý vKŽ ¨ ±ππ∏Øπ∑ v?F?U?'«
©≥¥®
ÆvFU'« ÂUF« fHM ¨ Èdš_« q¹uL²« —œUB iFÐ

W??OU*« U??B?B??<« W¹U??H? Âb??Ž v≈ d??O?Að U??Ý«—b« s b¹b??F« X½U?? «–≈Ë
 ∏∑ w½U¦
« qBH
«

b Rð U?FU?'« l«Ë WA¹U?F vKŽ W?OM³*« WHK²?<« b¼«uA« ÊS? ¨ WO?uJ(« UFU?−K
Ub?)«Ë rNðU³ðd?Ë r¼œ«bŽ≈Ë f¹—b?²« W¾?O¼ ¡UCŽQÐ oK?F²¹ UL?O ¡«u?Ý W−O?²M« Ác¼
U?N?²½U?O? Ë UN?ð«eO?N?&Ë v½U?³*«Ë ¨ W?O?×?B« W¹U?Žd« W? U?šË rN Âb?Ið v²« W?HK²?<«
U¼b?ŽUI? W¹UH? ÂbŽË U?N?²K YOŠ «d?{U;« U?ŽU?Ë Uł—b*«Ë ¨ U?N²¹U?H Èb?Ë
¡UM?Ł√ U???u???Ë ¨ Âu¹ q rŁ ¨ q?U??? Âu¹ ¡U???C??? vK?Ž »öD« s d???O???¦??? d???³???−?¹ U2
U³?²J*«Ë ¨ UN?ð«eON?& W¹UH? ÂbŽË U¼œb?Ž WK YOŠ ‘—u?«Ë qUF*«Ë ¨ «d?{U;«
vLKF« Y×?³«Ë ¨ WO³Mł_« Ë√ U?NM WOÐd?F« ¡«uÝ lł«d*«Ë V²J« œ«b?Ž√ ÷UH? ½« YOŠ
YO?Š È—«œô« “UN?'«Ë ¨ q¹u9 s tO?≈ ÃU²?×¹ U hI½Ë tðU?eK²? ÷U?H ½« YO?Š
—«Ëœ√ s UO?UŠ UF?U'« tÐ Âu?Ið Ê√ V−¹ U l VÝUM²?¹ U0 t³¹—bðË Áœ«b?Ž« nF{
U½uJ? s p– d??O?žË ¨ U??N??N?ł«uð v?²« W??HK²??<« W¹—U?C??(« U¹b??×??²« l o??²ð
Æ vFU'« rOKF²« WuEM

vKŽ UNð—b? ÂbŽ tOKŽ Vðdð Èc«Ë ¨ UF?U−K “ö« q¹uL²« nF?{ Ê√ UL
…b?AÐ f¹—b²« W?OŽu½ —u?¼bð v≈ Èœ√ ¨ f¹—b²« W?¾O¼ ¡U?C?Ž_ W¹e−? U³ðd? lœ
rEF Êu?ÝdJ¹ f¹—b²« W?¾O¼ ¡UC?Ž√ s s¹dO?¦J« Ê√ –≈ Æ WKŠd*« Ác¼ U?ÝR v
v≈ vU²UÐ Èœ√ Èc«Ë ¨ vU{≈ d?ł√ vKŽ ‰uB(« qł√ s WOł—Uš ‰U?LŽ_ rNðUË√
U?Nð—b Âb?ŽË ¨Y¹b(« d?BF« U?³KD²* U?Nðd¹U? Âb?ŽË ¨ UN?O−¹d?š Èu²? —«b?×½≈
W*u?F« dB?Ž v qL?F« ‚uÝ v W??UM*« vKŽ —œU?I« »U³?A« s ‰U?Oł√ œ«b?Ž≈ vKŽ
U?u?KF*« U?O??łuuMJð s W??¦¹b?(« U??−?²M*« «b?? ?²??Ý«Ë W?d?F?*« ÃU?²½≈ vKŽ —œU??I«Ë
©≥µ®
Æ ôUBðô«Ë

∫ vFU'« rOKF« qu9Ë dIH«

œ«b??Ž≈ - «–≈ ¨ lL???²??−?? È_ vd«Ë Âb??I???²« u??×½ ‚öD?½ô« ”U??Ý√ u¼ rOK?F??²«
¨ 5³ÝUM?*« ÊUJ*«Ë Xu« v rNM …œUH?²Ýô« -Ë ¨ …bO?ł WI¹dDÐ rN?³¹—bðË tO?−¹dš
oO?I??% ”U?Ý√ u¼ rOKF??²U? Æ pc W?“ö?« W?OU*« U?łU?O??²?Šô« d?O?u?ð - «–≈ l³DUÐË
v½U?¦« nBM« ÊU? «–≈Ë Æ ÊU½ù« W¹d?Š oO?I%Ë ¨ W?O?ŽUL?²?łô«Ë W¹œUB?²?ô« WO?LM²«
‰Ëb« ¡UMÐ_ W??O?L??OKF?²?« U¹u?²??*« v Uþu?×?K U?ŽU??Hð—« b?N??ý b? v{U*« Êd??I« s
‰Ëb« Ác¼ v? d??I??H« V½ ÷U??H?? ?½« v≈ Èœ√ U2 ¨ ’u??B??)« t??łË vK?Ž W??O??UM«
 WOLM²
«Ë rOKF²
« ∏∏
«b¹e ‰cÐ VKD²ð ¡«dIH«Ë dIHK WOU?(« ŸU{Ë_« ÊS ¨ q³ s tOKŽ X½U U0 W½—UI
5ÐË rN?MOÐ …u??N«Ë ¨ œ«œe?ð rU??F« v ¡«d??I??H?K W??IKD*« œ«b??Ž_« Ê√ p?– Æ b??N??'« s
gO?F¹ ¨ ‰U¦?*« qO³?Ý vKŽ ¨ U?Oݬ »uMł v?H Æ U?ŽU?ð«Ë UI?L?Ž d³? √ X×?³ √ ¡U?OMž_«
©≥∂®
ÆrUF« ¡«dI? s •¥∞ v«uŠ È√ ¨ dIH« jš X% WL½ Êu?OK ©µ∞∞® s d¦ √
oÞUM*« Ác?¼ ÊUJÝ s •µ∞ v≈ •¥∞ 5Ð U?? gO??F¹ ¡«d?×??B« »uMł U??O?I¹d??√ vË
©≥∑®
ÆdIH« jš X%

s¹c« œ«d_« W³½ XC?H ½« bI ¨ UOI¹d√ ‰UL?ýË jÝË_« ‚dA« WIDM v U√
¡ôR¼ W?³½ Ê√ ô≈ ¨ UM?OF?²« b?I?Ž v öOK? ÂuO« v b?Š«Ë —ôËœ s qQÐ Êu?AO?F¹
s ¨ W?OMe« …d²?H« fH½ v ¨ XF?Hð—« b Âu?O« v s¹—ôËœ s qQÐ Êu?AO?F¹ s¹c«
»d??G*«Ë d??B? s q? v XŁb??Š v²« «œU¹e« V³??Ð ÊUJ?« s •≥∞ v≈ •≤µ
©≥∏®
v vUL?łù« vK;« "UM« s œdH« VOB½ jÝu?² …œU¹“ s rždUÐË ÆsLO«Ë
s …d??²??H« ‰ö??š Èd??B?? t??OMł µµ≥∑[∂ v≈ Èd??B?? t??OMł ¥∏≤≤[¥ s d??B??
mK³?ð YO??Š W??F??Hðd?? ‰«eð ô d??B?? v? ¡«d??I??H« W??³??½ Ê√ ô≈ ¨ ≤∞∞± ≠ ±πππØπ∏
©≥π®
ÆdÝ_« vULł≈ s •≤∞[±

sŽ ”UM« e??−?Ž vMF?¹Ë ¨ …—b?I« d?I?? ∫ d?I?H?« s 5Žu½ 5Ð e??O?O?L??²« sJ1Ë

¨ U? vŽU?L?²?ł« ÊU?O? v v½U?½ù« ÁU?d« U?O?I?Š√ ÊU?L?C W?“ö« «—b?I« „ö?²?«
©¥∞®
Èc«Ë ¨ v³?M« dIH« u¼ ¨ v½U?¦« ŸuM«Ë ÆUOK×? UF?L²?− Ë√ …dÝ√ Ë√ ÊU? UB? ý
Ë√ ¨ bŠ«u« bK³« qš«œ Ë√ ¨ …dÝ_« qšœ ¡«u?Ý s¹dšx W³MUÐ œdH« dI? Èu² vMF¹
©¥±®
ÆWHK²  œöÐ v s¹dšx W³MUÐ v²Š

U?łU??(« ŸU?³?ý≈ v?KŽ …—b?I« Âb?Ž s?L?C?²ð V?½«u?'« …œb?F??²? …d¼Uþ d??I?H«Ë
WU???(« ¡u??ÝË ¨ «—U???N*«Ë rOKF???²« hI?½Ë ¨ œ—«u*« v rJ?×??²« hI?½Ë ¨ W??O???ÝU??Ý_«
nMF?«Ë U?“ú? ÷d??F?²?« W?O?KÐU??Ë ¨ W¹U??L??(« hI½Ë ¨ W¹c??G??²« ¡u??ÝË ¨ W??O??×??B«
©¥≤®
W?O?LM²« dE½ W?N?łË s ¨ d?I?H« Ê√ U?L? ÆW?O?ÝU?O?« U¹d?(« hI½Ë ¨ W1d?'«Ë
’dH«Ë «—UO²šô« s ÊUd?Š ÎUC¹√ u¼ qÐ ¨ ÁbŠË qšb« vKŽ VBM¹ ô ¨ W¹dA³«
d?I?? Ë√ ≠ Èd?A??³« ÊU??d?(U? ¨ p?– vKŽË Æ W1d?? …U?O??Š œd?H« gO??F¹ Ê_ W?ŠU??²*«
ÊU?d?×K W¹d¼u?'« œU?FÐ_UÐ U?C¹√ oKF?²¹ qÐ ¨ qšb« d?I?HÐ jI? oKF?²¹ ô ≠ U½UJù«
 ∏π w½U¦
« qBH
«

qŠ«d ‰U?LJ²Ý« vKŽ …—b?I« ÂbŽË ¨ W?×BUÐ W?L²? dO?žË …dOB? …UO?(« ÊuJð ÊQ
©¥≥®
Æ WHK²<« rOKF²«

“U$ù« U?¹u²?Ë dI?H« ôb?F 5Ð vJŽ VÝUMð œu?łË `{uð b¼«uý W?LŁ
ÊS?? «cË Æ qL???F« —u??ł√Ë rOKF??²?« U¹u??²???? 5Ð ÈœdÞ V?ÝUMð œu??łËË ¨ vL??O?KF??²«
Vð«d v ULKFð q_« œ«d_« nMB¹ Ê√ d³ √ Wł—bÐ qL²;« s ÊuJ¹ «–U* ∫‰ƒU²«
‰Ë«e¹ Ê√ d?³ √ W?ł—bÐ ¨ U?C¹√ ¨ qL²?;« s t½√ …d?ýU³? tMŽ WÐU?łù« ÊuJð ø ¡«dI?H«
‚U?O??« «c¼ vË Æ 5KDF??²? «u½uJ¹ r?N½√ Ë√ ¨ d?ł_« W?C??H? M nzU?þË œ«d?_« ¡ôR¼
lL²:« ¡UMÐ√ ÊUd( W¹œUB²ô«Ë WOŽUL²łô« WHKJ²« Ê√ —U³²Žô« v l{u¹ Ê√ V−¹
rNFL²?: U/≈Ë ¨r¼dÝ√Ë œ«dú jI fO Èb*« …bOFÐ ÊuJð ¨ dI?H« V³Ð rOKF²« s
©¥¥®
…d?O??I?H« d??Ý_« v≈ rOKF??²« W?HK qI?Mð ¨ ·U? vuJŠ q?¹u9 »U?O?ž v?H? ÎÆU?C¹√
«uFOD²¹ s —u?_« ¡UOË√ s «ÎdO¦ ÊS rŁ sË Æ rOKF²« q¹u9 WB? Bš s ¡e−
©¥µ®
ÆWHK²<« rOKF²« UÝR v≈ rNzUMÐ√ ‰UÝ—≈ UIH½ qL%

œU???FÐ√ v …dŁR?*« ¨ rOKF???²« Èu???²????? v≈ W???U??{ùU?Ð ¨ q«u??F?« œb??Fð r?ždÐË

s q “U?$≈ vKŽ b?L?²Fð q?Eð dI?H« iH?) W?O?−Oð«d?²?Ý« W¹√ ÊS? ¨ d?IH« hzU?B?šË
s¹c« ¡ôR?N W? U?š d?³? √ qšœ ÃU?²½≈ vKŽ œd?H« …—b? 5??% v rOKF?²«Ë «—U?N*«
©¥∂®
‰U?A?²½« qzU?ÝË r¼√ s u¼ ¨ vU?F« r?OKF?²« W? U?šË ¨ rOKF?²U? Æd?I? v Êu?A?O?F¹
sË Æ lL²:« v vŽUL²łô« „«d(« oO?I% v Á—Ëœ ‰öš s ¨ r¼dI s ¡«dIH«
q¦1 Èc« Èd??A?³« ‰U*« ”√— r «dð oO??I?% v≈ ÈœR¹ rOKF??²« v —U?L?¦?²??Ýô« ÊS? rŁ
jÝu?² …œU¹“ r?Ł sË ¨ WO?ŽU?L²?łô«Ë W¹œU?B²?ô« W?OLM²« o?OI?×?² WO?ÝU?Ý_« …eO? d«
«c¼ »U?O??ž WU?Š v U?√ Æ ¡«d??I?H« œ«b?Ž√ iH??š v≈ ÈœR¹ vU?²UÐË ¨ Èœd??H« qšb«
fJŽ vKŽ Àb% ŸU{Ë_« ÊS ¨ WHK²<« tKŠ«d0 rOKF²« d«uð ÂbŽ vMF0 ¨ qK²«
s b¹e? v≈ dIH« s W?ždH? …dz«œ v ¡«dI?H« gOF¹ p– vË ¨ U?IÐUÝ t?O≈ dO?ý√ U
Æ dIH«

W¾?H« Ác¼ W½UJ* ÎUJ¹d%Ë `U?B* ÎUI?OI%Ë ¨ W?ŽeH*« …dz«b« Ác¼ b?ÝUH* «Î¡—œË
¨vU?F« rOKF?²« W? UšË ¨ W?HK²?<« tKŠ«d0 rOKF?²« ÊuJ¹ Ê√ V−¹ ¨ lL?²?:« ¡UMÐ√ s
rK« U?ł—œ v ¡U?Ið—ô« qO³?Ý v U?IzUŽ r¼d?I? ÊuJ¹ ôË ¨ ¡«dI?H« ¡UMÐ√ ‰ËUM²? v
 WOLM²
«Ë rOKF²
« π∞
lL??²?:« ¡UMÐ_ ÊU??:UÐ vF??U?'« rOK?F?²« d??u?²¹ Ê√ v?MF¹ «c¼Ë Æ vKŽ√ v≈ v?L?OKF??²«
W?OU*« UłU?O²?Šô« dO?uð lOD²ð ô W?uJ(« X½U? «–≈ sJË Æ rNM ¡«dI?H« W U?šË
«–≈Ë ¨ —u²ÝbK UI?³Þ ¨ ÊU:UÐ lOL−K vFU?'« rOKF²« s …bOł WOŽu½ d?Ou² W“ö«
rNzUMÐ√ rOKFð W?HK v W? —UA?*« qL% Êu?FOD?²¹ô ¨ Èd?š√ WO?ŠU½ s ¨ ¡«d?IH« ÊU?
WuJŠ dI? U¼UdÞ WœUF qŠ sJ1 nOJ ¨ …e?OL² WOKI?Ž «—b ÊuJK²1 b s¹c«
tK¹uL?² WOOzd« b?«Ëd« q¦L²ð vFU?ł rOKFð WuEM d¹uDð sJ1 nO Ë Æ œ«d?√ dIË
Æ ¡«dI œ«d√Ë …dOI WuJŠ v

rOKF??²« vKŽ d?ýU??³? ‚U??H½S? U?NK?šœ s •±[∂ v«u?Š lbð …d??O?I??H« d?Ý_« Ê≈
lbð W??OMG« d??Ý_«Ë ¨ •≥∂[¥ v«u?Š q?šb« WDÝu??²? d??Ý_« lbð 5Š v ¨ vU??F«
ô …dOIH« d?Ý_« WBŠ ÷UH ½« Ê√ vKŽ bO Q?²« V−¹ t½√ ô≈ Æ UNKšœ s •∂≤ v«uŠ
WP?{ v≈ W?O???Oz— …—u?BÐ lłd¹ sJ?Ë ¨ U?N?(U?B qO1 ÂU?F« ‚U??H½ù« Ê√ v≈ lłd¹
WKŠd*« Ác¼ v? U?NzUMÐ√ b?O? ôb?F?? ÷U?H? ½« v≈Ë ¨ d?Ý_« Ác?N W?O?U*« U½UJù«
©¥∑®
ÊuFb¹ rN½√ YOŠ tODFð vJ W?¾H« Ác¼ s d¦ √ VKD½ Ê√ sJ1 «–UL ÆWOLOKF²«
sŽ vK? ?²½ q?¼ ø W?¾??H« Ác¼ s?Ž vMG??²??½ q¼ ø ÁuJK1 Èc?« «b?ł qO?KI« s d??O??¦J«
ø r¼bKÐ vKŽ ¡VŽ r¼ q¼ ø rN rOKF?²« dOu²Ð vö?š_«Ë vuI«Ë È—u²Ýb« b?NF²«
U?u¹ «Ëœœdð Ë√ «uK ð q¼ ø rN?U²? √ vKŽ W?Ou?I« ‰U?LŽ_«Ë U?ŽËd?A*« r²ðË vM³ð r√
ô «–U?LK ¨ rN?²?¾? s?L?{ V¹d?I« f_UÐ Âu?O« …œU? sJ¹ r√ ø r?N?F?L?²?−? …d?B½ sŽ
¡U?C?Ž√ VðUJ v≈ dEMM ø rN?²?³ðd? v≈ «uK Ë tÐ Èc?« „«d(« —U?? sŽ Êu?F?«b¹
rN³² ÊULŁ_ iO?H ²« Ë√ WO½U:« sŽ U¦×Ð ¡«dIH« ¡UMÐ√ ‰u?²¹ nO Ë f¹—b²« W¾O¼
rždÐ ¨ r¼dOž q¦ «u½uJ¹ Ê√ ÊuKQ¹ ‚uH²«Ë ÕU−M« d Êu²×M¹ rN½≈ Æ rNð«d cË
Æ rNP u¼ WUD³« hH Ê√Ë ¨ rNłd ð bFÐ pc «u½uJ¹ s rN½√ ÊuLKF¹ rN½√

∫quL« hI
Ë dIH« 5 duD« WOUJ≈

d¹uDðË Õö? « ‰uŠ ¨ ‰Ëb« s b¹b?F« v ¨ …d?Oš_« W½Ëü« v Y¹b?(« d¦?
·U? vŽË ÊËbÐË ¨ W?O?C?I« oL?F?Ð j³ðd¹ œU?ł qF? öÐ vU?F«Ë ÂU?F« t¹b?F?³?Ð rOKF?²«
s b¹b?F« œu?N?' qF œd? p–Ë Æ d¹u?D²«Ë Õö ô« U?³KD?²Ë W?O?C?I« Ác¼ l«u
«e¼ s t?F?³?ð U?Ë d?³?L?²?³?Ý s d??A?Ž ÈœU?(« v Àb?Š U* Ë√ ¨ W?OËb?« U?LEM*«
 π± w½U¦
« qBH
«

V½cUÐ —uF?A« s œ«“Ë iF³« Èb vUF?²« —uFý s œ«“ ¨ W?O½«œ UNðUF³ð W?OðUŽ
v qšb²«Ë WOMÞu« «œUOK ÂU×?²« tOKŽ Vðdð Èc«Ë ¨ dšü« iF³« Èb V½– öÐ
Æ WOuI« WOB A« ¡UMÐ v Á—ËœË rOKF²« tL¼√ qFË ¨ Tý q

…d UF*« W¹—UC?(« U¹bײK WÐU−²Ýö WËU× Ác¼ Y¹b?(« …d¦ ÊuJð bË
öJA? ÂU? — qŠ v? W?³?ž— ÊuJð b?Ë ¨ U?NzUMÐ v U?U?N?Ý≈Ë ö??ŽU?Hð Ë√ U?N …d¹U??
W?U?IŁ ŸuO?ý ‚U?O?Ý v Y¹b?(« ÊuJ¹ b?Ë Æ WOU?F?HK U?I?OI?%Ë …œu?−K UMO??% v{U*«
Êuu?¾*« Èd?−¹ YOŠ W?O?LOKF?²« WLE½_« s d?O?¦J« UNM v½U?Fð v²« WDO?IK« —UJ_«
Ê√ rždÐ —UJ_« Ác??N »—U?& qI?Š r?OKF?²« ÂUE½ s Êu?KF?−?O? …œ—U??ý …dJ q ¡«—Ë
Ác¼ Ê√ v≈ W?U{ùUÐ ¨ U¼“d?√ Èc« vFL?²:« l«uK W?NÐUA? dO?ž WOF?L²?:« UM²Ðdð
q¹uL?²« qE¹ ¨ o³Ý U? qJË ¨ t½√ ô≈ Æ UNÐ c?š_« q³ W?O½Q² W?Ý«—œ ”—bð r —UJô«
Ë√ …—U²?  ÎU«b¼√ oI?×O ¨ d¦? √ Ë√ bŠ«Ë —u×? v —UÝ ¨ d?¦ √ Ë√ q Y¹b(« vKŽ Ϋb?O
Æ d³ł√ UNCFÐ vKŽ

¨ W?O½U?½ù« W¹—UC?(« «¡U?Ið—ô« WMÝ U?N?L²?% W?U¼ W?OKL?Ž rOKF?²« d¹uDð Ê≈

¨ ÷U?H? ½« ôË ŸUDI½« öÐ W?O?ö?Ýù« W?OÐd?F« UMð—U?C?Š jš ¡U?Ið—« …—Ëd?{ UN?L?²?%
U?NL?²?% ¨ WO½U?½ù« …—U?C(« ÊuŁ«—U? v UMÐ ozö« ÊUJ*« √u?³?²½ Ê√ …—Ëd{ U?N?L²?%
ŸUb« …—Ëd{ U?NL²% ¨ …d? UF*« W¹—UC(« U¹b?ײ« l WOÐU−¹SÐ qŽU?H²« …—Ëd{
U?NÐ nB²ð v²« W?O?UM²« W?L?Ý UN?L²?% ¨ UMF?L²?: ¡öF«Ë ¡U?I³?« oOI?%Ë fHM« sŽ
«b?−?²? l VÝUM²¹ U?0 œdH« œ«b?Ž≈ …—Ëd?{ U?N?L²?% ¨ W?OU?(« WO?Ëb« öŽU?H?²«
v²« t²I³Þ v œd? q vI³¹ ô ‰UF vŽUL²?ł« „«dŠ oOI% …—Ëd{ UNL?²% ¨ …UO(«
“U$ù« Èu²?* UF³ð WDÐU¼Ë …bŽU? «—UOð Àb%Ë dIH« V½ qI?² UNO≈ U?OL²M bË
…—Ëd?{ U?N?L?²?% U?L? Æ t?I?O?I?% qO?³??Ý v U?IzU?Ž d?I?H« ÊuJ¹ ô Èc« œd?HK? vL?OKF?²«
d{U(« «b−² ¡u{ v vFU'« rOKF²« UO?−Oð«d²Ý«Ë UÝUO dL²*« Y¹bײ«
rOKF??²« d¹uD?ð r²?% v²?« U?žu??*« s d?O??¦J« p– d??O?žË Æ q?³?I??²?*« U?? U¼—≈Ë
Æ vFU'« rOKF²« W UšË ¨ WHK²<« tKŠ«d0

Æ vL?²?Š u¼ q?Ð ¨ vIDM Y¹b?Š u¼ vF??U?'« rOKF?²« d¹u?Dð sŽ Y¹b?(« Ê–≈

‚u?ý vKŽ t s×½ q√Ë ¨ vG?²?³? b?N?ł u¼ ‚U?O« «c?¼ v ‰c³?¹ ·uÝ b?N?ł È√ Ê√Ë
 WOLM²
«Ë rOKF²
« π≤
rŁ qLŽ ÈQÐ ÂUO?I« u¼ vG²³*« q¼ ∫ UM¼ t?H½ ÕdD¹ Èc« ‰«R« Ê√ ô≈ Æ —UE²½« vË
∆d?²?N »uŁ s «Î¡e?ł ld¹ sL? WU?(« Ác¼ v t½≈ Æ ô l³DU?Ð ø d¹uDð t½√ vŽb½
Æ «cUÐ ¡e'« «c¼ «–U* ¨ v½Q² vLKŽ v½öIŽ b¹b% ÊËbÐ

tðUO?ÐU−¹ô U½UOÐ t?F«u ÎU?OLKŽ ÎU?IO?œ ÎUBO? Að VKD²¹ vF?U'« rOKF?²« d¹uDð Ê≈
U?NÞU³ð—«Ë W?O ¹—U?²« U?Nð«—uDðË p– q U³?³?Ë t?O `K*« dD?)« sUJË tðUO?³KÝË
Ϋb¹b%Ë WHK²<« tðU½uJ* ÎU½UOÐ rOKF²« «c¼ WuEM* ÎöOK% VKD²¹Ë ¨ vFL²:« ‚UOUÐ
d¹uD²« WOKLŽ UNÐ √bÐ Ê≈ WuEM*« Ác¼ v? ÎUOÐU−¹≈ «ÎdOŁQð Àb% v²« U½uJ*« pK²
…d?O¦? «d?OG?²? ¡u{ v d¹uD²?« UN r²?O?Ý v²« tðU½uJ* U¹uË√ VOðdð qL?Ž È√ Æ
«d???O??G???²K se?« d??BM?Ž l{Ë l W¹d???A??³?«Ë W¹œU*« U½U?Jù« d??«u?ð Èb?? U???NM
Èc« ÂUEM« Á—U³?²ŽUРΫdO³? ÎUOuJŠ ÎU?LŽœ VKD²¹Ë Æ —U³?²Žô« v …d UF*« W¹—U?C(«
Æ p– v Vžd½ UM «–≈ ¨ lL?²?−?LK ¡öF?«Ë ¡UI?³« oO?I% v?KŽ —œUI« ÊU?½ù« tÐ b?F¹
d¹uD²K U?IO?I% WH?K²<« lL²?:« UL?OEMðË U¾? s WO?FL?²−? W —UA? VKD²¹ U?L
Æ v&d*«

UIÐU?Ý tO≈ d?Oý√ U ¡u?{ v tI?OI% W?O½UJ≈Ë d¹uD²« Y¹bŠ ÊuJ?¹ nO sJË
q¹u9 v WO³?FA« W —UA*« ÷UH ½«Ë ¨ W?OuJ(« WOU*« UBB<« W¹U?H ÂbŽ s
vMF0 Æ ¡«dIH« dOž U?NbI¹ v²« «bŽU*« nF{ Ë√ dIH« V³?Ð U≈ vFU'« rOKF²«
v ¨ W?³?žd« d?I? Ë√ …—b?I« d?I? ¨ d?I?H?K d?O?³J« d?OŁQ?²« ¡u?{ v d¹uD?²« ÊuJ¹ nO?
d¹uD?²« U??³KD?²0 ÂU??L??²¼ô« …—Ëd???{ VKD²¹ l?{u« «c¼ ø vF??U???'« rOKF??²?« q¹u9
d¹uD²« U¹uË_ VOðd?ð qLŽ ÂeK²?¹ d¹uD²« t?I Ê√ vKŽ b?O? Q²«Ë ¨ U?IÐUÝ …—u? c*«
Ác¼ c??HMð Ê√ —U??³??²?Žô« v? l{u« l ¨ vF??U??'« rOKF??²« W??uEM? qOK% ‰ö??š s
Æ WOU²²*« qŠ«d*« WO−Oð«d²Ý« ¡u{ v U¹uË_«

∫ vK¹ U —U³²Žô« v l{u¹ Ê√ V−¹ ¨ o³Ý U v≈ WU{ùUÐË

YO?Š s WO?Žu?{u fÝ√ vK?Ž UOM³? U?OKJ«Ë UF?U?'« q¹u9 ÊuJ¹ Ê√ ≠±

¨U?N½u?Ý—b?¹ v²« œ«u*« W?HKJðË ¨ »öD?« W?O?Žu½Ë ¨ W?OK q?JÐ »öD« œb?Ž
Àu?×?³« W?O?Žu½Ë r Ë ¨ p– d?O?ž Ë√ ‘—u?« Ë√ qU?F?LK œ«u*« Ác¼ W?łU?ŠË
Æ WHKJ²« dOF² UÝ«—œ vKŽ ¡UMÐ p– ÊuJ¹ Ê√Ë UFU'« UNÐ Âe²Kð v²«
 π≥ w½U¦
« qBH
«

rOKF?²« q¹u9 v ÃU²½ô«Ë W?ŽUMB« ‰Uł— V½U?ł s W —U?A*« l«Ëœ oKš ≠≤

U???NM v½U???F¹ v²?« öJA*U?Ð vF??U???'« rOK?F??²« ÂU?E½ ÂU??L???²¼« o¹d?Þ sŽ
Æ d³ √ Wł—bÐ WOIO³D²« vŠ«uMUÐ ÂUL²¼ô«Ë lL²:«

U??NU?JýQÐ W??OU?*« «b??ŽU??*«Ë ÷Ëd??I?«Ë `M*« ÃU??²½ù« «b???ŠË Âb??Ið Ê√ ≠≥

Ɖ«u_« Ác¼ œ«œd²ÝUÐ W U)« jЫuC« l{uð Ê√ vKŽ »öDK WHK²<«

Àu?×?³« .b?Ið ‰ö?š s W¹œU?*« U¼œ—«u? …œU¹“ u?×½ U?F?U?'« vF?ð Ê√ ≠¥

v«b??? rŽœ s …œU???H??²??Ýô«Ë W???O??³¹—b???²« Z«d???³« rOE?MðË «—U??A???²??Ýô«Ë
U?³N« .b?Ið vKŽ ¡UOMž_« lO?−?AðË —bN« s b?(«Ë rNðUF?U' 5−¹d?)«
Æ rOKF²« q¹uL² UŽd³²«Ë

rOKF?²«Ë Õu?²H*« rO?KF²« qL?A?² vF?U'« rOK?F²« Z«dÐ v l?Ýu²« …—Ëd?{ ≠µ

Æ bFÐ sŽ

‰œU³?² rNU√ ‰U?:« `²Ë UO?LKŽË UOÐœ√Ë U¹œU f¹—b?²« W¾O¼ ¡U?CŽ√ rŽœ ≠∂
Æ WOLKF« «d9R*« —uCŠË «—U¹e«Ë UuKF*«Ë «d³)«

rOKF?²« »öÞ …bŽU?* W?OÐöD« ÷ËdI« ÂUE½ ‰U?šœSÐ W?uJ(« qHJ²ð Ê√ ≠∑

Ãd ð b?FÐ ULO ÷Ëd?I« Ác¼ œd²ð Ê√ vKŽ rN?²Ý«—œ ‰UL ≈ vKŽ vF?U'«
sŽ Y׳« Ê√ ô≈ ©¥∏® Æ÷ËdI« Ác¼ tM b¹ qL?Ž vKŽ tuBŠË VUD«
U??N??²??Ou??¾??? s?Ž WËb« vK ð v?MF¹ ô rOK?F?²?« q¹u??L??² W??O?U??{≈ —œU??B??
Æ rOKF²« «c¼ q¹u9 v WOuI«Ë W¹—u²Ýb«

…dzU ôƒU ∫ vFU'« rOKF« duD WOUJ≈

∫ vFU'« rOKF²« d¹uDð WOUJý≈ ÊQAÐ WOU²« ôƒU²« —U¦ð Ê√ sJ1

«eJðd?? r¼√ s Ϋb?Š«Ë q¦1 ¨ v?F?U?'« rO?KF?²« W? U??šË ¨ rOKF??²« ÊU? –≈ ≠

‰ËU?% «–U??LK ¨ WÞd?A?«Ë gO?'« v≈ W?U??{ùUÐ ¨ lL?²??−?LK vu??I« s_«
UL?O W Uš ¨ vF?U'« rOKF²« ÁU?& WKUJ« UN²?Ou¾? s qBM²« WuJ(«
Ë√ ¨ WÞd?A« Ë√ gO?'« sŽ WËœ È√ vK ?²ð Ê√ s?J1 q¼Ë ø tK¹u?L?²Ð oKF?²¹
’U??)« ŸUDIK? `L??ð Ë√ U??L??N?O?KŽ ‚U??H½ù« v W??O??³??F?A?« W? —U??A*« V?KDð
 WOLM²
«Ë rOKF²
« π¥
¨ W?O½ËUFð W¹dJ?Ž «u WËœ È√ T?AMð Ê« sJ1 q¼Ë ø p– v ÂUN?ÝôUÐ
ø WOMÞu« UNð«u sŽ ¨ UOzeł uË ¨ UNOK ² …uD W¹“«u Ë√

d? U×¹ U?LMO?Š ‰U(« ÊuJ?¹ nOJ ¨ dI?H« —U?BŠ rOK?F²« ·«b¼√ s ÊU? «–≈ ≠
WdD 5?Ð lI¹ ULMOŠ v?FU'« rOKF?²« d¹uDð ÊuJ¹ nO? Ë ø dIHUÐ rO?KF²«
ø q¹uL²« hI½ Ê«bMÝË dIH«

W?³?žd« d?I?Ë …—b?I« d?I? l VÝUM²?ð ô d¹uDð «—c?ý v ‚«d?G?²?Ýô« «–U* ≠

vLKŽ »uKÝQÐ b?F U¹uË√ VOðdð vKŽ bL?²Fð ôË ¨ W?uJ(«Ë œ«d_« Èb
ø W¹d¹uD²« UłUO²Šö

u???×½ l?«u« U???OD?F??? s oKD?M¹ Ê√ d¹u?D²« j?OD ð U???L?K??? s f?O√ ≠

Ê–≈ «–ULK ø W?OK³I?²*« tðôU?L²?Š«Ë l«u« U½UJSÐ j³ðd¹ ÕuLÞ q³?I²?
t?³??×¹ W?F?O?IÐ »«d?Ý ¡«—Ë Èd?'« v qO?KI« ‰U*«Ë b?N?'«Ë Xu« W?ŽU?{≈
W?uEM v— oO?I?% v W?OÐU?−?¹≈ Ϋ—UŁ¬ Ác?OH?M² b?$ ô sJË ¨ ¡U? ÊP?LE«
«—b?? W??O??LMð «—Ëœ v≈ ¨ ‰U??¦*« qO??³??Ý vK?Ž dEMM ø v?F?U??'« r?OKF??²«
U??O1œU?? √ U¼«Ëb??ł v? 5Зb??²*«Ë 5Зb*« ¡«—¬Ë f?¹—b??²« W??¾??O¼ ¡U??C??Ž√
Æ UOMNË

W?O?MÞu« …b?Šu« v?KŽ ·U? ½ ô√ ø …d??O?I?H?« U?I?³D?« ¡UMÐ√ sŽ vK ??²« «–U* ≠

‰UL?Ž_« rEF XI?I% rN?U² √ vKŽ fO√ ø v?ŽUL²?łô« pÝUL?²«Ë Âö«Ë
¨v{«—_« ÕöB²Ý« ¨ vUF« b« ¡UMÐ ∫ q¦ WLOEF« WOuI« UŽËdA*«Ë
¨ dÐu??²? √ s? ”œU?« v? rOEF« —u??³??F« oO?I??% ¨ l½U??B*« qO??G??AðË ¡UMÐ
ø WLOEF« WOuI« ‰ULŽ_« s dO¦J« ÁdOžË

«dO?¦ UNO? mU³ …—u?BÐ W UšË ¨ WO?FU'« W?Ý«—b« ÂuÝ— …œU¹“ ÈœRð s√ ≠
vd???F*« ÊËe??<« v?KŽ U??³?KÝ d??OŁQ???²« v≈ ¨ U???OKF?« U??Ý«—b« »ö?Þ vKŽ
ø WdF*« lL²− ¡UMÐ —UFý tO ld½ Èc« Xu« v p–Ë ¨ lL²−LK

Èu???²????*UÐ j?³ðd¹ ô W????OKI????F« «—b???I?« Èu???²??????? Ê√ tÐ rK?*« s f?O√ ≠

v d³ _« dÝU)« u¼ lL²:« ÊuJ¹ s√ ø …d?Ýú vŽUL²łô«Ë ÈœUB²ô«
 πµ w½U¦
« qBH
«

W?OF?U'« rN?²Ý«—œ ‰U?LJ²Ý« s U?OKI?Ž s¹eO?L²*« ¡«d?IH« ¡UMÐ√ ÊU?dŠ ‰U?Š

ø UOKF« UÝ«—b« W UšË¨

d?BŽ v vLKF?« Y׳«Ë rOKF?²«Ë rKFUÐ ÂU?L?²¼ô« UO¬ s b?O?H²?½ ô «–U* ≠

ø WOöÝù« …—UC(« —U¼œ“«

jÝË v≈ tðUłd?  V¼cðË tðöšb? vI²¹ rOKFð ÂUE½ d¹uDð Èb?−¹ nO ≠
W?uEM? d¹uDð sŽ Y¹b?(« Èb??ł_« s fO√ ø U?O?łuu?MJðË U?O?LKŽ d??O?I?
ø qJ lL²:«

q√ öÐ ¨ t?O??−¹d?š …¡U?H? Èu?²?? l?— rŁ sË ¨ rOKF?²« d¹u?Dð ÈËb?ł U? ≠
ø 5³ÝUM*« ÊUJ*«Ë ÊUe« v rNM …œUH²Ýô«

¡u?{ vË ¨ È—«œù« —œUJ« d¹uD²?Ð ÂUL?²?¼ô« ÊËbÐ rOKF?²« d¹uDð ÈËb?ł U? ≠
ø …¡UHJ«Ë …d³)« q¼√ s fOË ¡ôu« q¼√ s r²¹ «œUOI« —UO²š« Ê√
WOLM²
«Ë rOKF²
« π∂
 π∑ w½U¦
« qBH
«

g‡‡‡«uN«
ŸUD ∫ q³?I??²?*« U¹b?%Ë d?B? ‰u?Š —«u?Š …dz«œ ∫ ©œ«b??Ž≈® »U¹œ —œU?I« b?³?Ž ≠±
¨v½U¦« œbF« ¨ dýUF« bK:« ¨ jOD ²«Ë WOLM²K W¹dB*« WK:« ¨ tðU¹b%Ë rOKF²«
Æ ±ππ ≠ ±π∏’ ’ ¨ ≤∞∞≤ d³L¹œ

2 - Tsang, Mun C., Economic Analysis of Educational Development

in Developing Nations, In Guthrie, J. (ed.), Encyclopedia of Educa-
tion, 2nd edition, Macmaillan, New York, 2002, p. 9.

at, www.tc.columbia.edu/centers/coce/pdf_files/d6.pdf

¨ oÐU?Ý lłd? ¨ q³?I²?*« U¹b?%Ë d?B? ‰u?Š —«uŠ …dz«œ ∫ »U?¹œ —œUI« b?³?Ž ≠ ≥
Æ ±ππ’

4 -The World Bank, Education in the Middle East & North Africa : A
Strategy Towrds Learning for Development, Human Development
Sector, Middle East, North Africa Region, World Bank, Washing-
ton D.C., 1998, p. 3.

5- Unesco Institute for Statistics & OECD, Financing Education - In-

vestments and Returns : Analysis of the World Education Indi-
cators 2002 Edition, Excutive Summary, Unesco / OECD, Paris,
2003, p.5.

6- Ibid, pp. 9 - 10 .

7- The World Bank, Education Sector Strategy, Human Develop-

ment Network, World Bank, Washington D.C., 1999, p. ii.

8- Ibid, p. vi.

9- Development Research and Policy Analysis Division,

 WOLM²
«Ë rOKF²
« π∏
United Nations Economic and Social Comission for Asia and the
Pacific, Social Impact of the Economic Crisis, Regional Meeting
on Social Issues Arising from the East Asia Economic Crisis and
Policy Implication for the Future, Bangkok, 21 - 22 Jan., 1999,
p. 3.

10- Watkins, K., et. al, Education Charges : A Tax on Human Devel-
opment, Oxfam International, 2001, p. 12.

at, www. intermon.org/docs/OxfamEducationCharges Paper.doc

11- Unesco, World Declaration on Higher Education for the Twenty-

First Century: Vision and Action, World Conference on Higher
Education, Unesco, Paris, 5-9 Oct., 1998, p. 2.

at, www.unesco.org/education/educprog/wche/declaration_
eng.htm

12- Ibid, p. 1.

d¹d?Ið ¨ ÂUF« rOKF?²« v WKU?A« …œu'« oO?I% ∫ W?B?B ?²*« WO?uI« fU?:« ≠ ±≥
ÊËd??A?F«Ë WM?U?¦« …—Ëb« ¨ U??O?łu?uMJ²«Ë vLK?F« Y×?³?«Ë rOKF??²K vu??I« fK:«
Æ ≤µ’ ¨ ≤∞∞± ¨ …d¼UI« ¨ ≤∞∞± Ø ≤∞∞∞

¨ …œu?'« U¹b%Ë d¹uD²« U?Šu?LÞ ∫ WUF?H« WÝ—b?*« ∫ u(« Èd?³ b?L×? ≠±¥
U??Ý«—b« e?? d? l ÊËU??F??²UÐ …—u??BM*UÐ W??OÐd??²« W??OKJ Èu?M« vLKF?« d9R*«
Æ ≤≤π’ ¨ ≤∞∞¥ dÐu² √ ≥ ≠ ≤ ¨ …—uBM*« ¨ …d¼UIUÐ WOdF*«

∫ q³?I²?*« dzUA?ÐË —UDš_« WO?UM« ‰Ëb« v vU?F« rOKF²« ∫ e?¹eF« b?³Ž W?LO?√ ≠±µ
œbF« ¨ dAŽ ÈœU(« bK:« ¨ jOD ²«Ë WOLM²K W¹dB*« WK:« ¨ UOłuuMJ²«Ë rKF«
Æ ±∂¥’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ ¨ v½U¦«

¨ W*uF« qþ v vUF« rOKF?²K WO*UF« U¼U&ô« iFÐ ∫ ’u×?uÐ bLŠ√ bUš ≠±∂
 ππ w½U¦
« qBH
«

W?OÐd²« W?OK ¨ ’dH«Ë U¹b?×?²« ∫ W*uF« qþ v W?OÐdF?« WOÐd?²« q³I?²? …Ëb½

Æ ∑ ≠ ∂’ ’ ¨ ±πππ ”—U ≥ ≠≤ ¨ s¹d׳« WFUł

¡u?{ v vF??U?'« rOKF?²?« s W¹uÐd?²« U?³?KD²*« ∫ rOK(« b??³?Ž b?L?×? b??L?×? ≠±∑
WM« ¨ W??O??LM²«Ë W??OÐd??²« ¨ W??OKOK% W??Ý«—œ ∫ W??O*U?F?«Ë W?OK?;« «d?O??G??²*« iFÐ
Æ ±±∑’ ¨ ±ππ∏ ”—U ¨ ±≥ œbF« ¨ WU)«

vUF« rOKF²« —ËœË WOłuuMJ²«Ë WOLKF« U¹bײ« ∫ bO³Ž rOËË ¨ ÊËbF« œuLŠ ≠±∏
¨ s¹d?A?F«Ë ÈœU(« Êd?I« lKD U?¹b%Ë vÐd?F« rOKF?²« d9R? ¨ U?N?²N?ł«u? v
q¹dÐ√ ≤∞ ≠ ±∑ ¨ X¹uJ« WF?Uł WOÐd²« W?OK ¨ WOÐd²« ‰u √ r?I v½U¦« d9R*«
Æ ∂’ ¨ ±ππ¥

19 - Camara, Jarica da Silva, Globalization and Teacher Education,

Xth World Congress of Comparative Education, University of
Cape Town, South Africa, 12 - 17 July 1998, p. 1.

¨ ±ππ∑ ¨ …d¼UI« ¨ ·—U?F*« —«œ ¨ q³I?²*«Ë rOKF?²« ∫ s¹b« ¡UNÐ qU? 5Š ≠ ≤∞
Æ µ≤’

WM« ¨ W?d?F*« W?O?ö?Ý≈ ¨ W*u?F« Èb?%Ë W?O?öÝù« W?U?I?¦« ∫ U?L?OKŽ œu?L?Š ≠≤±
Æ ±∞∞’ ¨ ≤∞∞± lOЗ ¨ ÊËdAF«Ë lЫd« œbF« ¨ WÝœU«

sÞu« v W*u?F« U¹b?% W?Nł«u? v W?OÐd?²« —Ëœ ∫ Ê«b?ýd« vKŽ ÕU?²H«b?³?Ž ≠≤≤
W?LE?M*« ¨ W¹œU?B?²??ô« W*u?F« U¹b?%Ë W??OÐd?²« ‰u?Š v?Ðd?F« vI?²K?*« ¨ vÐd?F«
¨ …d¼UI« ¨ u?J½uOK W?OMÞu« WM−K« l „«d²?ýôUÐ ÂuKF«Ë WU?I¦«Ë W?OÐd²K W?OÐdF«
Æ ≥ ≠ ≤’ ’ ¨ ≤∞∞≤ dÐu² √ ± ≠ d³L²³Ý ≤∏

d9R? ¨ W?ËU?I*«Ë WM?L?O?N« U?O¬ ∫ W?O?u?I« W?U?I?¦«Ë W?*u?F« ∫ kU?Š Èd?³? ≠≤≥
q¹dÐ√ ±∂ ≠ ±≤ ¨ …d?¼U?I« ¨ W??U??I??¦K vKŽ_« f?K:« ¨ W?O??U??I??¦« W¹u??N«Ë W*u??F«
Æ µπ∏ ≠ µπ∑’ ’ ¨ ±ππ∏

Æ ≤≥∏’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ WUFH« WÝ—b*« ∫ u(« Èd³ bL× ≠≤¥

 WOLM²
«Ë rOKF²
« ±∞∞
rUF« s W¹b?I½ W¹ƒ— ∫ WOMÞu« WU?I¦« gOL?NðË W*uF« ∫ È“U−?Š Èb− b?LŠ√ ≠≤µ
d?³?L?¹œ Ød?Ðu?²? √ ¨ v½U?¦« œb?F« ¨ ÊËd?A?F?«Ë sU?¦« bK:« ¨ dJH« r?U?Ž ¨ YU?¦«
Æ ±≤¥ ≠ ±≤≥’ ’ ¨ ±πππ

qþ v W??OÐd?F« ZOK?)« ‰Ëœ v rOKF?²?« q³?I?²??? ∫ VOD)« U??×?ý sÐ b?L??×? ≠≤∂

WOÐd?²« WOK ¨ ’dH«Ë U¹b?ײ« ∫ W*uF?« qþ v WOÐd²« q³?I²? …Ëb½ ¨ W*uF«
Æ ±π’ ¨ ±πππ ”—U ≥≠≤ ¨ s¹d׳« WFUł

Æ ±∏≤’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ WOUM« ‰Ëb« v vUF« rOKF²« ∫ e¹eF« b³Ž WLO√ ≠≤∑

28 - European Communities, Communication from the Commission

to the Council and the European Parliament on Education and
Training in the Context of Poverty Reduction in Developing Coun-
tries, 2004, p. 2.

at, www europa.eu.int/ samrtapi/cgi/ sga_doc

±∏≥’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ WOUM« ‰Ëb« v vUF« rOKF²« ∫ e¹eF« b³Ž WLO√ ≠ ≤π

ÈuM« vu?I« d9R*« ¨ ·«b¼_«Ë W?H?KH« ∫ q³?I?²?*« W?F?Uł ∫ `?U Èb?L?Š ≠≥∞
rOKF²« d¹uDð e d ¨ vÐd?F« sÞu« v q³I²*« WFUł ¨ ©v½U?¦« vÐdF«® dýUF«
Æ ±µ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ ≤∏≠≤∑ ¨ …d¼UI« ¨ fLý 5Ž WFUł ¨ vFU'«

31 - Unesco Institute for Statistics & OECD, Financing Education,

Op. Cit., p. 12.

32- Ibid, p. 15.

W??O??LM²?« d¹d??Ið ∫ vu??I« jO?D ??²« b??N??F??Ë ¨ vzU/ù« …b??×??²*« 3_« Z?U½dÐ ≠ ≥≥
¨ vu??I« jOD ??²« b?N??F? ¨ W? —U??A*UÐ W?O?K;« W?O??LM²« ∫ ≤∞∞≥ d?B?? W¹d?A??³«
Æ ±∞’ ¨ ≤∞∞≥ ¨ …d¼UI«

ÂU?F« s?Ž …—«“u«Ë U?F?U??−K W?HK?²?<« «œ«d¹ôUÐ ÊU?O?Ð ∫ vU?F« rOK?F?²« …—«“Ë ≠≥¥
Æ ±’ ¨ ≤∞∞∞ ¨ …d¼UI« ¨ oOŁu²«Ë UuKF*« e d ¨ ±ππ∏Øπ∑ vFU'«
 ±∞± w½U¦
« qBH
«

¨ vUF« r?OKF²K WOK?¹uL²« U?łUO?²Šô« b¹b% ∫ ©÷d?Ž® bO?Ž e¹eF« b³?Ž bL?× ≠≥µ
t??O½u¹ ¨ ‰Ë_« œb??F« ¨ d??A??Ž v½U??¦« bK:« ¨ j?OD ??²«Ë W??O??LM²K W?¹d?B?*« WK:«
Æ ±∑≥’ ¨ ≤∞∞¥

¨ ≤π bK:« ¨ U?OK³I²? ¨ U?Oݬ »uMł v d?IH«Ë rOKF?²« ∫ „öOð ÃÆ» ôU?O½Uł ≠≥∂
Æ µ∏±’ ¨ ±πππ d³L¹œ ¨ ¥ œbF«

37 - The World Bank, Tacking Action for Poverty Reduction in Sub-

Saharan Africa: Report of an African Region, Task Force Report
No. 15575 - AFR, World Bank, Washington D.C., May 1996, p. 5.

38- The World Bank, Social Issues Arising from the East Asia Ec-
nomic Crisis, p. 14.

at, www.worldbank.org/eapsocial/library/ socialimpacts /pdf

W??O??LM²?« d¹d??Ið ∫ vu??I« jO?D ??²« b??N??F??Ë ¨ vzU/ù« …b??×??²*« 3_« Z?U½dÐ ≠ ≥π
Æ ≤¥’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ ≤∞∞≥ dB W¹dA³«

ÈœU????B????²????ô« ¡U/û? vÐd????F« ‚Ëb?MB?«Ë ¨ vzU/ù« …b????×????²?*« 3_« ZU?½dÐ ≠¥∞

‰UO?łú ’dH« oKš ∫ ≤∞∞≤ ÂUFK W?OÐdF« W?O½U½ô« WO?LM²« d¹dIð ¨vŽUL?²łô«Ë
Æ π∞’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ ËdOÐ ¨ WOÐdF« ‰ËbK vLOKô« V²J*« ¨ WœUI«

jOD ?²« bN?F? ¨ ±ππ∂ dB? W¹d?A³« W?O?LM²« d¹dI?ð ¨ vuI« jOD ?²« b?NF? ≠¥±
Æ ±¥’ ¨ ±ππ∑ ¨ …d¼UI« ¨ vuI«

42 - The World Bank, Poverty Trends and Voices of the Poor, Pover-
ty Reduction and Economic Management, World Bank, Washing-
ton D.C., May 2001, p. 3.

b?N??F? ¨ ±πππØπ∏ d?B?? W¹d?A??³« W?O?L?M²« d¹d?Ið ¨ v?u?I« jOD ??²« b?N??F? ≠ ¥≥
Æ ±±’ ¨ ≤∞∞∞ ¨ …d¼UI« ¨ vuI« jOD ²«

44 - Oxfam, Education Now, Education and Poverty.

 WOLM²
«Ë rOKF²
« ±∞≤
at, oxfam.org.uk/educationnow/poverty.htm

45- Watkins, K., et. al, Education Charges, Op. Cit., p.2 & p. 4.

46- Navarro, J. C., Education and Poverty : Challenges and Reasons

for Optimism, Inter-American Development Bank, Sustainable
Development Department, Poverty and Inequality Unit, Equi-
dad, Vol. III, No.2, Oct., 2002, p.1.

at, www.iadb.org/sds/doc/POVVol3N2E.pdf

47- Institute of National Planning, Egypt Human Development Report

1997/98, Cairo, 1998, p. 21.

lłd? ¨ vU?F« rOKF?²K W?OK¹u?L?²« U?łU?O²?Šô« b¹b?% ∫ b?O?Ž e¹e?F«b?³?Ž bL?×? ≠ ¥∏

Æ ≤∞π ≠ ≤∞∏’ ’ ¨ oÐUÝ
±∞≥ YU¦« qBH«

©≥®
Y
U
« qBH
«
¡«dIH
« rOKFË WœUBô« U“_«
UO ¬ ‚d ‰Ëœ W d&
WOLM²«Ë rOKF²« ±∞¥
 ±∞µ YU¦« qBH«

Y
U
« qBH
«
¡«dIH
« rOKFË WœUBô« U“_«
UO ¬ ‚d ‰Ëœ W d&
∫ WbI
` UJð Èc
« vOzd
« ·b?N
« ¨ WOÝUÝ_« UNðU?³KD² dO uð rŁ sË ¨ W?OLM²
« q¦9
ÊU ¨ WOLM²
« ÊU—√ r¼√ v¼ W¹dA³
« œ—«u*« X½U? «–≈Ë Æ tIOI% WOGÐ W√ q tKł√ s
Ê√ È—Ëd?C
« s p
c
Æ W?O?LM²
« Ác¼ U?³KD²? r¼√ q¦?9 UN?M …œb×? W?O?Žu½ d?O? uð
ÆWOLM²
« WOKLŽ v r¼—Ëœ —bI¹ Ê√Ë lL²:« ÂUL²¼≈ q× œ«d _« q ÊuJ¹

ÊU??—_« b?Š√ v¼ W¹œU??B??²?ô« W??O?LM?²
« Ê√ b?O??Q?²
« …œU??Ž≈ qO??³? s ÊU?? «–«Ë

…UO?( v
U*«Ë ÈœU*« V½U'« s d¦?√ V½«uł sLC?²ð v²
« ¨ WKUA
« W?OLM²K
WO?ÝUÝ_«
rOEMð …œUŽ≈ sLC²ð œU?FÐ_« …œbF² WOKLF WO?LM²
« v
≈ dEM
« È—ËdC
« sL ¨ œ«d _«
UOKL?ŽË öšb*« v UMO?% ¡«dł≈Ë ¨ WOŽU?L²łô«Ë W¹œU?B²ô« WLE½_« t?OłuðË
U¼U??&« v Ë W¹—«œô«Ë W?O???ÝR*« qU??O?N
« v W¹—c??ł «d?O??O?Gð À«b?Š≈Ë ¨ ÃU??²½ô«
©±®
Æ «bI²F*«Ë «œUF
« iFÐË œ«d _«

È_ W¹d??A?³
« œ—«u*« W??O?Žu½ Ê√ 5¹œU??B?²??ô« s d?O??¦? Èd¹ ÊQ??A
« «c¼ v Ë

WH …d?O³ Wł—bÐ œb% v²
« v¼ ¨ jI? W¹œU*« Ë√ WO
ULÝ√d
« Áœ—«u fO
Ë ¨ lL?²−
W?O
ü« u¼ v?L?OKF?²
« ÂUEM?
« ÊuJ¹Ë Æ W?O?ŽU?L??²?łô«Ë W¹œU?B?²?ô« t??²?O?LMð d?O??Ý W?I¹dÞË
©≤®
lÝu²
« ÊuJ¹ rŁ sË Æ W¹dA³
« œ—«u*« ·—UFË «—UN d¹uD²
WOOzd
« WOÝR*«
W??O?L?M²K
vÝU??Ý_« ÕU??²‡H*« u?¼ W?O??L??OKF??²
« ’d??HK
l¹d??
« vŽuM?
« 5??×?²
«Ë v?LJ
«
ÆWOuI
«

s W?O?LM²
« WO?KLŽ v U?¹uO?Š Ϋ—Ëœ VFK¹ rOKF?²
« Ê√ W?HK²?<« b¼«u?A
« bR?ð UL?
U¼U??&«Ë «—U?N? »U???²?« W?DÝ«uÐ U¼e?O??H?% r²¹ v?²
« œd?H
« W??O?łU?²½≈ …œU?¹“ ‰ö?š
v «—UL¦²?Ýô« Ê√ UC¹√ b¼«uA
« 5³ð UL Æ UNH½ W? dF*« r«dð ‰öš sË ¨…b¹bł
·Ëdþ qþ v jÝu??²*«Ë iH? M*« qšb
« «– ‰ËbK?
W?F?Hðd? bz«u?Ž vDFð r?OKF?²
«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∞∂
bz«u?Ž b??H?ð U0— W¹œU?B?²?ô« U?“_«Ë W?O
U*« U??b?B
« Ê√ ô≈ Æ …œb?×? ŸU?{Ë√Ë
W?L??O? iH? M?ð U?bMF? Æ W??HK²?<« U??N?³½«u?−Ð W??O?LM²
« W??OKL?Ž b???Hð rŁ sË ¨ rOK?F?²
«
UC?¹√Ë ≠ œ«d _« ÊU ¨ W?OMÞu
« öL?F
« —UNM?ðË ¨ rNÝ_« —UF?Ý√ —u¼b²ðË ¨ «—œU?B
«
ÊQ?A?Ð W?OK³??I?²??*« rNð«—u??Bð c?O??HMð Ë√ l{Ë vKŽ …—b??I
« ÊËb?I??H¹ U0— ≠ U??uJ(«
vKŽ U??NðU??I?H½ iH??š v
≈ U??uJ(«Ë d??Ý_« dDCð UM¼ Æ W??HK²??<« …U?O??(« ôU?−??
©≥®
tłuÐ ¨ rOKF?²
« ÊuJ¹ W
U(« Ác¼ v Ë ÆWF¹d?Ý WO
U …bzU oI?% ô v²
« ôU:«
iH?š W??OKL?Ž U??N
UDð v²
« ôU??:« …—RÐ v `³??B¹Ë ¨ ”U??Š l?{Ë v ¨ ’U?š
Æ UIHM
«

…dO³ Wł—bÐ ed²¹ rOKF²
« vKŽ W¹œUB²ô«Ë WO
U*« U“_« dOŁQð Ê√ kŠö¹Ë
d?OŁQð Ê√ È√ Æ ŸU?{Ë_« Ác¼ s? Ϋd?O?¦? v½U?Fð v²
«Ë ¨ ö?šœ q?_« U?Žu?L?:« vKŽ
u¼ lL²?:« ÊuJ¹Ë¨ rNð«—b q QðË ÊuLKF?²¹ ö ¨ ¡«dIH
« v «c? U½ ÊuJ¹ U“_« Ác¼
Æ tzUMÐ√ WUÞ s ÂU¼ ¡e' d³ô« dÝU)«

v WMÝ ±¥ ≠ µ 5Ð r¼—U?L?Ž√ ÕË«d?²ð qHÞ Êu?OK © ≤µ∞ ® s »d?I¹ U? Ê≈

U?LMOÐ ¨ Xu
« q qLF¹ œb?F
« «c¼ s •µ∞ v
«u?ŠË ¨ ÊuKLF¹ ‰U?HÞ√ r¼ WO?UM
« ‰Ëb
«
©¥®
bMŽ ‰U?HÞô« ¡ôR¼ d?O??B? U? ¨ ‰¡U??²½ UM¼Ë Æ qL?F
«Ë rOKF?²?
« 5Ð vU?³
« lL?−¹
s »uKD*« —b?I
« vKŽ rN
uB?Š WO½UJ≈ UË ø W?¹œUB²?ô«Ë WO
U*« U?“_« ÀËbŠ
ø rNðUFL²− WOLMð v 5KŽU Ϋœ«d √ rNKF−¹ U0 rOKF²
«

v²
« W
u??HD
« W??O??Žu½ ‰U?HÞú?
d? uð Ê√ …—Ëd??{ vKŽ W??HK²??<« oOŁ«u*« b??Rð

U0 Êu?H??I?¦?Ë ¨ Êu?−?²?MË ¨ Êu?LKF?²??Ë ¨ ¡U?×? √ 5MÞ«u?? «u?×?³?B¹ Ê√ s? rNMJ9
Êd?I?
« lL?²??: W?O½U??½ù« …—U?C??(« lM v vÐU??−¹ô« qŽU?H??²
« U??³KD²?Ë V?ÝUM²¹
v qHD
« ‚u??I?Š “e?Fð Ê√ W
Ëœ q lOD?²?ð Èb? È√ v
≈ sJ
Ë Æ s¹d??A?F
«Ë ÈœU?(«
W¹œU?B?²?ô« «dO?G?²
« W?N?ł«u v? W—U?A*«Ë ¨ W?O?d?²
«Ë ¨ W¹U?L(«Ë ¨ ¡ö?F
«Ë ¡U?I?³
«
U ¨ p
– v
« ·UC¹ ©µ® Æ ÂuO
« r
UŽ v Àb% v²
« WO«—b
« WO?ÝUO
«Ë WOŽUL²łô«Ë
W?IKF?²?*« U?Šu?LD
« Ác¼ vKŽ U?³K?Ý W¹œU?B?²?ô«Ë W?O
U*« U?“_«Ë d?I?H?
« d?OŁQð Èb?
ø ‰UHÞô« ‚uIŠ e¹eF²Ð
 ±∞∑ YU¦« qBH«

r
W¹œU?B²?≈ VÝUJ v{U*« ÊdI
« s? dO?š_« nBM
« ‰öš r
U?F
« oIŠ b?I

—U¼œ“ù e?«d? Êü« X׳? √ nK ?²
« Ÿ—U?Bð X½U? v²
« Ê«bK³
U? Æ qO?¦ U?N
o³?¹
‰öš jI se
« s s¹bIŽ ·dþ v Ë Æ vK;« ÁU? d
«Ë v*UF
« ÈœUB²ô« ◊UAM
«
U{U?H ½« W?L½ —U?OK ©±[∂® vKŽ U?N½UJÝ ŸuL?− b¹e¹ ΫbKÐ ©±µ® oI?Š ¨ …d²?H
« Ác¼
Æ lb dI W
UŠ v ÊuAOF¹ s¹c
« UNOMÞ«u œbŽ v nBM
« W³MÐ

XË È√ s qC √ W?OAOF? U¹u²0 l²?L²¹ dA³
« s? d³√ œbŽ `³? √ ULMOÐË
r
U?F
« ÊUJÝ nB½ ‰«e¹ ôË Æ s?ŠUÞ d?I v? gOF?¹ dš¬ d?O?³? œb?Ž ‰«e¹ ô ¨ vC?
—UOK © ≤[± ® ¡U?¼“ gOF¹Ë ¨ ÂuO
« v s?¹—ôËœ s qQÐ gOF¹ Ê√ t?OKŽ 5F²¹ U?³¹dIð
s qQÐ ≠ UOI?¹d « v ÊuOK ©≥∞∞®Ë UOÝ√ »uMł v Êu?OK © µ∞∞® rNM ≠ h ý
«b?F½≈Ë ”Q?O
«Ë e?−?F
«Ë r
_UÐ ÊU?d?(« s ŸuM
« «c¼ Êd?²?I¹Ë Æ Âu?O
« v b?Š«Ë —ôËœ
U? Ÿu½Ë r vKŽ U?³KÝ dŁR?ðË ¨ dI?H
« b?√ qO?Dð q«u?Ž U?N?FO?L?łË W?O?ÝU?Ýô« U¹d?(«
Æ rOKFð s tOKŽ ÊuKB×¹

dOš_« b?IF
« ‰öš qšb
« v ËUH?²
« —«dL²Ý« ¨ U?C¹√ ¨ oKI
« vKŽ YF³¹ U2Ë
v Êu?A??O?F¹ s¹c
« h ??ý —U?OK*« VJ¹ v?*U?F
« b?O?F??B
« vKF? Æv{U?*« Êd?I
« s
v Êu?A?OF¹ s?¹c
« ’U ?ý_« VJ¹ U?LMOÐ ¨ v*U?F
« qšb
« s? •∂∞ Wb?I?²*« ‰Ëb
«
s •≤∞ s q?√ —U??OK*« n?B½Ë «—U??OK W?ŁöŁ r¼œb??ŽË qšb?
« W??C??H?? ?M*« ‰Ëb
«
©∂®
Æ w*UF
« qšb
«

Àb×¹ Ê√ sJ1 Èc
« UL? ¨ W¹œUF
« ·ËdE
« v ¡«dIH
«Ë d?IH
« ŸU{Ë√ v¼ Ác¼
…U?O?(« V½«u−Ð nB?Fð v²
«Ë ¨ W?¹œUB?²?ù« U?“_« ÀËbŠ bMŽ r?NzUMÐ√ rOKF?²
Ë rN

¡UMŁ√ UO?ݬ ‚dý ‰Ëb
Àb?Š ULK¦ ¨ rO?KF²
« ÂUE½ ‰U(« W?FO?³DÐ UNMË bKÐ È_ W?HK²<«
Æ ±ππ∑ ÂUŽ v UN²Ðd{ v²
« W¹œUB²ù« W“_«

WŽdÐ —uDð ±ππ∑ ÂUŽ v …dO³ WO
U? Wb UOݬ ‚dý ‰Ëœ bNý bI

b¹«eð v UN?CFÐ q¦9 …œbF²? —UŁ¬ UNOKŽ Vðdð W?OŽUL²?ł≈Ë W¹œUB²≈ W?“√ v
≈ WK¼c
Æ WOuJ(« UO½«eO*« Wze&Ë ¨ ÈœdH
« qšb
« ÷UH ½≈Ë ¨ —UFÝô« ŸUHð—≈Ë ¨ W
UD³
«

œu?I?F
« v W¹œU?B²?ô« «e?−?F*UÐ vL?Ý U? d?³š v²?
« ¨ UO?ݬ ‚d?ý ‰Ëœ Ê≈
‰ö?š s o?I?×?²¹ u??LM
« Ê√ W¹«b?³?
« cM X—œ√ ¨ v{U*« Êd??I
« s …d?O?š_« W?Łö?¦
«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∞∏
v —U?L?¦?²??Ýô« …œU¹“ vKŽ W?ÝU?O?
« Ác¼ b??ŽU?ÝË Æ …d¼U*« W?LKF?²*« Èd??A?³
« Èu?I
«
WNł sË Æ W?OÐU−¹ô« …b¹«e² ŸU{Ë√ v
« ‰Ëb
« Ác¼ «œUB?²≈ l œ rŁ sË ¨ rOKF²
«
ŸUDI?
W?O?
U*« œ—«u*« hO??B?? ð v lÝu??²
UÐ ÈœU??B??²??ô« u??LM
« «c¼ `L??Ý ¨ Èd??š√
v …dz«b
« dL²Ý≈ «cJ¼Ë ¨ v U{≈ ÈœUB?²« u/ v
≈ v
U²
UÐ Èœ√ Èc
« d_« ¨rOKF²
«
Wł—bÐË U×{«Ë «bÐ ¨ W¹œUB²ô«Ë WO
U*« W“_« ÂuOž XH¦Jð UbMŽ t½√ ô≈ Æ bŽUB²
«
©∑®
Æ …dO³? WÐdCÐ X³O? √ b ¨ rOKF²
« WMLC?² ¨ WOŽU?L²łô« UŽUDI
« Ê√ …b?¹«e²
W¹œU?B²?ô« U“_« U?ÝUJF½« b¹b?ײРÂU?L²¼ô« …—Ëd?{ vKŽ b?OQ?²
« ÊuJ¹ UM¼ sË
Æ UNM …œUH²*« ”Ë—b
«Ë ¨ W Uš ¡«dIH
« rOKFðË ¨ WUŽ rOKF²
« vKŽ

∫ ¡«dIH
« ‰UË dIH
«

rKF?
« d??B??Ž ≠ d??B??F
« «c¼ U??C??U?Mð Œd?? √ s Ê≈ ©±π∑∑ ® ÂUM?G
« ‰u??I¹
¡UCH
« Ëež v ΫbOFÐ `$ ÊU½ù« Ê√ ≠ ÍœUB²ô« ¡ULM
«Ë WOÞ«dI1b
«Ë UOłu
uMJ²
«Ë
Æ ÷—_« vKŽ tM W³¹d?I
« ÁœËbŠ ÂUײ«Ë d?IH
« Ëež v qA 5Š v t?U √ “ËU&Ë
Æ dINI²¹ t½QË «bÐ dIH
« `³ý ÂU√ t½≈ qÐ

U??I??L??Ž d??¦?Jð ¡U??OMž_« 5ÐË r?NMOÐ …u??N?
«Ë ¨ œ«œe¹ r
U??F
« v? ¡«d??I??H
« œb??Ž Ê≈
Èd?F
«Ë Ÿu?'«Ë W¹c?G?²
« ¡u?ÝË ÊU?d?(« —u? lAÐ√ Êu½U?F¹ ¡«d?I?H
« Ê√ U?L? ÆU?ŽU?ð«Ë
√uÝ√Ë nK ?²
« U¹u²? v½œ√ sŽ p
cÐ ÊËd³F?¹Ë ¨ œdA²
«Ë W
UD³
«Ë W?O_«Ë ÷d*«Ë
©∏®
Æ ‰UL¼ù«Ë wŽUL²łô« rKE
« Ê«u
√

¨ vŽUL?²łô« ËUH²
« sŽ d?IH
« ·ö²š« r?ždÐ t½√ v
≈ WHK²<« UOÐœ_« d?OAð
¨WIKD*« WAOF*« U¹u?²0 qB²¹ …œUŽ dIH
U Æ ULNMOÐ WOÞU?³ð—≈ WöŽ błuð b t½U
WMO??F? W?O?ö??N?²?Ý« U??łU?Š vKŽ ‰u?B??(« Êu?F?OD?²?¹ ô s¹c
« œ«d?? _« œb?Ž r È√
WAO?F*« U¹u² v UM¹U³²
« ÊQ?AÐ ÊuJO ¨ vŽUL²łô« ËU?H²
« U√ Æ UI³? …œb×
œ«d?? _« s? d??¦??√ ¡U???OMž_« œ«d?? _« t?Ð kH??²??×?¹ U?? —«b??I??? È√ ¨ lL??²??:« œ«d??? √ 5Ð
©π®
Æ¡«dIH
«

dO? uð vKŽ œ«d ô« iFÐ …—b Âb?Ž V³Ð fO
U lL?²− v d?IH
« dA?²M¹ bË
vL¹ U u¼Ë ¨ lL²:« œ«d √ 5Ð qšb
« l¹“uð ¡u?Ý V³Ð sJ
Ë ¨ WOÝUÝ_« rNðUłUŠ
Æ iF?³
« rNC?F³Ð lL?²:« œ«d? √ ‚UH½«Ë ‰u?šœ W½—UI? sŽ r−M¹ Èc
« v³?M
« dI?H
UÐ
 ±∞π YU¦« qBH«

≠ WOOzd
« U?łU(« dO uð vKŽ …—bI
« ÂbŽ È√ ≠ oKD*« dI?H
« Ê√ vKŽ bOQ²
« V−¹Ë
Æ WOUM
« ‰Ëb
« rEF v Ϋ—UA²½« d¦ô« WOÝUÝ_« …bŽUI
« q¦1

¨ …—bI
« dI ∫ dIH
« s 5Žu½ 5Ð ¨ WU?Ž WHBÐ ¨ eOOL²
« sJ1 t½√ vMF¹ «c¼
v v½U?½ù« ÁU d
« U?OI?Š√ ÊU?LC
W?“ö
« «—bI
« „ö?²?≈ sŽ ”UM
« e−?Ž vMF¹Ë
uN ¨ v½U¦
« ŸuM
« U√ ©±∞® Æ UOK× UFL²− Ë√ …dÝ√ Ë√ ÊU? UB ý ¨ U vŽUL²ł≈ ÊUO
Ë√ ¨ …dÝ_« qš«œ ¡«uÝ s¹dšú
W?³M
UÐ ¡d*« dI Èu² vM?F¹ Èc
«Ë ¨ v³M
« dIH
«
©±±®
Æ WHK²  œöÐ v s¹dšx
W³M
UÐ v²Š Ë√ ¨ bŠ«u
« bK³
« qš«œ

U?łU??(« ŸU?³??ý≈ vKŽ …—b??I
« Âb?Ž sL??C?²?ð V½«u?'« …œb??F?²?? …d¼Uþ d?I??H
«Ë
¨ W?×??B
« nF?{Ë ¨ «—U??N*«Ë rOKF?²?
« WKË ¨ œ—«u*« v rJ×??²
« hI½Ë ¨ W?O??ÝU?Ý_«
¨ UbB
UÐ dŁQ²K
WOKÐUI
«Ë ¨ WOI?M
« …UO*« ‰u Ë WKË ¨ W¹UL(« hI½Ë ¨ W¹cG²
« ¡uÝË
©±≤®
l²?L²
« ÊËœ ¡«d?IH
« gO?F¹Ë Æ W?OÝU?O
« W¹d?(« hI½Ë ¨ W1d?'«Ë nMF
« —UA?²½«Ë
…bAÐ Êu{dF rN½√ UL Æ tÐ ULK Ϋd√ ¡U?OMž_« U¼d³²F¹ v²
« —UO²šô«Ë qLF
« W¹d×Ð
d?OŁQ²
« vKŽ …—b?I
« ÊuJK1 ôË ¨ W?OF?O?³D
« À—«uJ
«Ë ¨ W¹œU?B²?ô« UЫdD{ô« —UŁü
Æ rNðUOŠ v dŁRð v²
« WUN
« «—«dI
« v

l U¼«b?Š≈ qŽUH?²ð WOŽU?L²?ł«Ë WO?ÝUO?ÝË W¹œUB?²« U?OKLF
W?−O?²½ dI?H
« d³²?F¹

v½UF¹ Íc
« ÊUd?(« rUHð v
≈ ÈœRð ‚dDÐ Èdš_« U¼«bŠ≈ “eFð U Ϋd?O¦Ë ¨ Èdš_«
W?¾? UJ²? dO?ž …—u?BÐ W?O?ÝU?O
« Èu?I
« t?O? Ÿ“u?²ð Èc
« r
U?F
« «c¼ v Ë Æ ¡«d?I?H
« tM
U?ÝR*« UNÐ qL?Fð v²
« WI¹dD
« ÊU? ¨ W¹œUB²?ô« …uI
« Ÿ“uð W?I¹dÞ U½UO?Š√ vU%
qB×¹ ô U ΫdO¦ ¨ ‰U¦*« qO³Ý vKF Æ «c
UÐ ¡«dIHK
WOð«R dOž ÊuJð b WOuJ(«
Êu½uJ¹ U? «d?O¦?Ë ¨ W?O?×B?
« W¹UŽd
«Ë r?OKF²?
« v ÂUF
« —U?L?¦?²Ýô« U?¹«e vKŽ ¡«d?I?H
«
Æ UuJ(« V½Uł s nF²
«Ë œUH
« U¹U×{

U??N?O?? rJ×?²?
« d?O??³? b??Š v
≈ sJ1 ô v²
« W??O??ł—U?)« À«b??Šö
÷d?F??²
« Ê≈
Èu?I¹ ¨ W?O?F?O³?D
« À—«uJ
«Ë T
« fID
«Ë W¹œU?B?²?ô« U?b?B
«Ë nMF
«Ë ÷d*U?
«cN
Ë Æ UNM Êu½UF¹ v²?
« ÈœU*« dIH
« W
UŠ rUHð v
≈ ÈœR¹Ë ¨ ¡UIA
UÐ ¡«d?IH
« ”UŠ≈
»Ëd?(« q¦? À«b?Š√ sŽ W?LłUM?
« dÞU<« i?OH? ?²Ð s_« W?ł—œ …œU¹“ ÊU? V³?
«
iOH? ð v ÎUO?Oz— ΫdBMŽ q¦9 W?OFO?³D
« À—«uJ
«Ë W¹œUB²?ô« U“_«Ë ÷d*«Ë
©±≥®
Æ WO½U?J
« W U?¦J
« WO
U?Ž WOH¹d?
« oÞUM*« v …œUŽ ¡«d?IH
« e?d²¹Ë Æ¡«dI?H
« œ«bŽ√
 WOLM²«Ë rOKF²« ±±∞
b¹«e?²
« jG?{ ÈœR¹ YO?Š W?¾O?³
«Ë ¨ ÊUJ?
«Ë ¨ dI?H
« öJA? U?F? d?HCM?ð U U?³
U?žË
Æ Î«œUŠ UO¾OРΫ—u¼bð bNAð oÞUM v ¡«dIH
« s dO¦ gOF¹ Ê√ v
≈ l¹d
« v½UJ
«

…√d*U Æ ÊUJ
« s WMOF UŽuL?− vKŽ Á—u v√ v lI¹ dIH
« qIŁ Ê≈
d³?√ qLF
« s ¡VŽ …d?OI?H
« dÝ_« v …œU?Ž qL×?²ð YOŠ ¨ WU?Ž WH?BÐ ¨ WËd?×
WDA?½_« vKŽ ‰u??B??(« v? q√ U??N?? d?? Ë ¨ U??L??O?KFð q√ v¼Ë ¨ q?łd
« tKL??×???²¹ U2
rNðU??O?Š W?O??Žu½ ÷d?F??²ðË ¨ …d?O??³? …—u?B?Ð ¡«d?I?H?
« ‰U?HÞ_« vÝU??I¹ U?L? Æ W?¹e?:«
‚bB?¹Ë Æ rOKF²
«Ë W?O×?B
« W¹UŽd
«Ë W¹c?G²
« W¹U?H Âb?Ž ¡«dł s dÞU? L?K
ö³?I²?
v •µ∞ s q√ wz«b?²Ðô« rOKF²
UÐ sN
u?³ ôbF?L ¨ UM³
« vKŽ W? Uš W?HBÐ «c¼
‰UJý√ l VMł v
≈ U³Mł dIH
« dO¹ ÊUOŠ_« s dO?¦ v Ë ÆWOI¹d _« œö³
« s dO¦
‰u?³?I
« ôb?F? ÷UH? ½« b?¹«eðË ¨ lu?²*« d?LF
« ÷U?H? ½« q¦? ÊU?d?(« s Èd?š√
©±¥®
Æ iH M*« vÝ«—b
« qOBײ
«Ë ¨ wz«b²Ðô« rOKF²
UÐ

u¼ qÐ ¨ ÁbŠË qšb
« vKŽ VBM¹ ô ¨ W¹d?A³
« WOLM²
« dE½ WN?łË s ¨ dIH
«Ë

vKŽË Æ W1d? …UO?Š ¡d*« gOF¹ Ê_ W?ŠU²*« ’d?H
«Ë «—UO?²šù« s ÊU?dŠ U?C¹√
oKF?²¹ qÐ ¨ qšb
« dI?HÐ jI oKF?²¹ ô ≠ U½UJô« dI? Ë√ ≠ ÈdA?³
« ÊUd?(U ¨ p
–
¨ W?×B
UÐ W?L?² d?OžË …d?O?B …U?O(« ÊuJð ÊQ? ÊUd?×K
W¹d¼u?'« œUFÐ_UÐ U?C¹√
W??U?F
« œ—«u*«Ë U??b?)« vK?Ž ‰u?B??(« W?O½UJ?«Ë ¨ vÝU?Ýô« rO?KF?²
« v
≈ —U??I?²?? ô«Ë
©±µ®
ÆW U)«Ë

s qQÐ ¡U??I??³
« Êu
ËU??×¹ d?A??³
« nB?½ Ê√ v
≈ W?H?K²?<« «¡U??B??Šù« d?O??AðË

¨ÂuO
« v bŠ«Ë —ôËœ s qQÐ …UO(« gU¼ vKŽ gOF¹ lÐd
« Ê√Ë ¨ÂuO
« v s¹—ôËœ
U?L?? Æ WMÝ ©±µ® d??L?Ž X% r¼ ¡«d??I?H?
« v¦KŁ Ê√Ë ¨ ¡U??½ r¼ ¡«d?I??H
« s •∑∞ Ê√Ë
¨ v{U*« Êd?I
« s? …d?O?š_« W?FЗ_« œu?I?F
« ‰ö?š t½√ v
≈ U?C?¹√ «¡U?B?Šô« d?O?Að
∫≥∞ s r
UF
« ÊUJÝ fLš dI √ qšœ v
≈ r?
UF
« ÊUJÝ fLš vMž√ qšœ W³½ œ«œ“«
rždÐ t½√ ¨ p
– v
≈ ·UC¹ Æ v{U*« Êd?I
« W¹UN½ v ± ∫ ∑µ v
≈ ±π∂∞ ÂUŽ v ±
b?łu¹ ‰«“U??L? ¨ v{U*« b??I?F
« ‰ö??š v*U?F
« Ÿu??'« …b?Š nO??H? ð v s??% œu?łË
©±∂®
Æ ¡«cG
« hI½Ë W¹cG²
« ¡uÝ s Êu½UF¹ œd ÊuOK ©∏∞∞® v
«uŠ

r
U?F
« oÞU?M 5Ð W?¾? UJ²? d??O?ž W?I¹dDÐ Ÿ“u? d?I?H?
« ¡VŽ Ê√ kŠö*« sË
ƉËb
« Ác¼ v WOK× oÞUM 5ÐË ¨ oÞUM*« Ác¼ qš«œ ‰Ëb
« 5ÐË ¨WHK²<« vUM
«
 ±±± YU¦« qBH«

W?L½ Êu?OK ©µ∞∞® s d?¦?√ błu¹ ¨ r?
UF
« oÞUM d?I? √ b?Fð v²
« ¨ UO?ݬ »uMł vH?
©±∑®
»uMł UO?I¹d √ v Ë Æ r
UF
« ¡«dI? s •¥∞ v
«uŠ È√ ¨ dIH
« jš X% Êu?AOF¹
jš X% …—U??I
« Ác¼ »uM?ł ‰Ëœ ÊUJÝ s •µ∞ v
≈ •¥∞ 5Ð U?? gO??F¹ ¡«d?×??B
«
©±∏®
Æ UOݬ »uMł «bŽ ¨ r
UF
« v WIDM È√ s vKŽ√ W³½ v¼Ë ¨ dIH
«

W?OUM?
« ‰Ëb
« v b¹bA
« d?I?H
« ôb?F ÷U?H? ½« kŠö¹ ¨ Èd?š√ WO?ŠU½ sË
qQÐ ÊuAOF¹ s¹c
« ÊUJ
« W³½ XCH ½« bI Æ v{U*« ÊdI
« s UMOF²
« bIŽ v
l ¨ ±ππ∏ ÂU???Ž v •≤≥ v?
≈ ±π∏∑ ÂU??Ž v? •≤∏ s Âu??O?
« v b???Š«Ë —ôËœ s
œb?ŽË W?³?½ Ê√ U?L Æ ÊUJ?
« œbŽ …œU?¹“ V³?Ð U³?¹dI?ð U²ÐU?Ł ¡«dI?H
« œ«d? ô« œb?Ž ¡U?IÐ
W???NÐU???A?? U?¼U??&« d???Nþ√ ¨ Âu???O
« v s?¹—ôËœ s qQÐ Êu???A???O??F?¹ s¹c
« ÊUJ?
«
©≤∞® ©±π®
©±® r— ‰Ëb??'« `{u¹ YO??Š 5O
U?²?
« 5
Ëb?'« t??×?{u¹ U?? «c¼Ë ÆU?³?¹d?Ið
vUM
« r
U??F
« oÞUM v Âu?O
« v b??Š«Ë —ôËœ s qQÐ Êu?A?O?F¹ s¹c?
« ÊUJ
« œ«b?Ž√
Æ WHK²<«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±±≤
©±® r— ‰Ëbł

ÊuAOF¹ s¹c
« ÊUJ
« œ«bŽ√

bŠ«Ë —ôËœ s qQÐ

WOUM
« ‰Ëb
« oÞUM v ÂuO
« v

©≤±®
s q?QÐ Êu??A???O??F?¹ s¹c
« ÊU?J
« œ«b???Ž√ `{u??O??? ©≤® r— ‰Ëb???'« U??√
Æ WHK²<« vUM
« r
UF
« oÞUM v ÂuO
« v s¹—ôËœ
 ±±≥ YU¦« qBH«

©≤® r— ‰Ëbł

ÊuAOF¹ s¹c
« ÊUJ
« œ«bŽ√
s¹—ôËœ s qQÐ
WOUM
« ‰Ëb
« oÞUM v ÂuO
« v

WO?LM²
« oOI%Ë d?IH
« iHš v U?Oݬ ‰Ëœ t²?IIŠ Èc
« ÿu?×K*« ÕU−M
« Ê≈
dI v Êu?AOF¹ s¹c
« œ«d _« œb?Ž iH ½« YOŠ ¨ »U−?Žù« dO¦¹ ΫbNł q¦?1 W¹dA³
«
Ád?NEð UL? ¨ UMOF?²
« …d?²? W¹UN½ v
≈ UMO½U?L¦
« n?B²M 5Ð U? Wþu×K W?ł—bÐ
vŽUD v W?F?Hðd W¹d?A?³
« WO?LM²
« «d?ýR? X½U b?I? Æ 5IÐU
« 5?
Ëb'« U½U?OÐ
Ác¼ Ê√ ô≈ Æ 5M'« 5Ð …u?−?H?
« qOKIð v vKF? Âb?Ið oO?I?% l? ¨ W?×?B
«Ë rOKF?²
«
Ác¼ XÐd{ v²
« W¹œUB²ô« W“_« V³Ð b¹bý dDš v XFË ¨ U¼dOžË ¨ VÝUJ*«
Èdš√ …d œ«d? _« 5¹ö r C²
«Ë W
UD³
« rUHð l œ YO?Š ¨ ±ππ∑ ÂUŽ v WIDM*«
©≤≤®
rOK?F?²
U?Ð ‚U?×??²
ô« vKŽ `?{«Ë d?OŁQ?ð ŸU?{Ë_« Ác??N
ÊU?? rŁ sË Æ d??I?H
« ÁU??&
Æ Èdš√ …d 5M'« 5Ð …u−H
« ŸUð«Ë WO×B
« Ub)« Èu²Ë

W¹u?¾*« W?³?M
« XC?H? ½« b?I? ¨ U?O?I?¹d? √ ‰UL?ýË j?ÝË_« ‚d?A
« W?IDM v U?√
Ê√ ô≈ Æ UMOF?²
« bI?Ž v öOK ÂuO
« v b?Š«Ë —ôËœ s qQÐ ÊuAO?F¹ s¹c
« œ«d ö

 WOLM²«Ë rOKF²« ±±¥
s ¨ …d²?H
« fH½ v ¨ XFHð—« ÂuO
« v s¹—ôËœ s qQÐ Êu?AOF¹ s¹c
« ¡ôR¼ W?³½
©≤≥®
ržd?³
U? ÆsL?O
«Ë »d?G*«Ë d?B v «œU?¹e
« V³?Ð ÊUJ
« s •≥∞ v
≈ •≤µ
¥∏≤≤[¥ s œ«“ d?B v v
U?Lłô« vK;« "UM?
« s œdH
« VO?B½ jÝu²? Ê√ s
Ê√ ô≈ ¨ ≤∞∞± ≠ ±πππØπ∏ …d²H
« ‰öš ÈdB tOMł µµ≥∑[∂ v
≈ ÈdB tOMł
©≤¥®
Æ dÝ_« v
ULł≈ s •≤∞[± mK³ð YOŠ WFHðd ‰«eð ô ¡«dIH
« W³½

Ê√ W?O??UM
« ‰Ëb
« rEF? l?«Ë ¡«d?I?²?Ý« s t?½√ ¨ W?U?Ž W?H??BÐ ¨ kŠö*« sË
U¹u²? Ê√Ë ¨ W?CH M*« vL?OKF²
« “U?$ô« U¹u²?0 j³ðdð WFHðd*« d?IH
« ôb?F
—u??ł_« Ê√Ë ¨ W??C??H?? M? —u??ł√ «– nzUþË v qL???F
UÐ j³ðd?ð W??C??H?? M*« rO?KF??²
«
©≤µ®
s …dz«œ U?NMŽ Z?²M¹ UÞU?³ð—ù« Ác¼ Ê√ È√ Æ W
U?Žù« …U??O?×Ð j³ðdð W?C??H? M*«
W? U?šË ¨ 5−¹d??)« 5Ð W
UD³
« —U?A?²½« ÊU?? ¨ Èd?š√ W?O?ŠU½ sË Æ d?I?H?
« v
≈ d?I?H
«
ΫbFÐ vD?F¹ 5−¹d)« qO?GAð WÝU?OÝ sŽ ‰Ëb
« iFÐ vK ðË ¨ v
U?F
« rOKF²?
« v−¹dš
Æ WOCI
« ÁcN
Ϋb¹bł

∫ ¡«dIH
« rOKFË dIH
«

…œU?H²?Ýô« s?Š√ Ê≈ ¨ lL?²?− È_ vd
« ÕU?²?H? u¼ rOKF?²
« Ê√ ¨ tÐ rK*« s
¨ WO?LM²K
”UÝ√ r?OKF²
U? Æ …bOł W?I¹dDÐ t
öš s? r¼œ«bŽ≈ p
– o³?¹Ë tO−?¹dš s
b v{U*« ÊdI
« s v½U?¦
« nBM
« ÊU «–«Ë Æ ÊU½ù« W¹d(Ë ¨ vŽUL²?łô« ÂbI²K
Ë
‚d?ý ‰Ëœ U?NMË ¨ W?O?UM
« ‰Ëb
« v W?O?L?OK?F²?
« U¹u?²?*« v Uþu?×K U?ŽU?Hð—« b?N?ý
Ê√ ô≈ ¨ oÞUM*« Ác¼ v dIH
« ÷UH ½« WŽdÝ v
≈ rOKF²
« v —UL¦²Ýô« Èœ√ UL ¨UOݬ
v ÊuLE²M r
UF
« ‰UHÞ√ W?O³
Už Ê√ ržd³ Æ ÊQA
« «c¼ v ÎUÐuKD ‰«e¹ô ΫdO?³ ΫbNł
W??Ý—b*« sÝ v? r¼ s2 ”—«b*U?Ð 5I??×??²K*« d??O??ž œb???Ž ÊU?? ¨ W??Ý«—b
« ·u??H??
¨ p
– v
≈ ·UC¹ Æ qHÞ ÊuOK ©±≥∞® vKŽ b¹e¹ WO?UM
« ‰Ëb
« ‰UH‡Þ√ s WOz«b²Ðô«
Ë√ ”—«b*UÐ 5I??×?²K*« s ¡«u??Ý ¨ U?N½ËœU?? Ë√ WMÝ ©±¥® sÝ v qHÞ —U??OK lЗ Ê«
s d?O¦? v W×?B
UÐ …—U?{ Ë√ …dDš ·Ëdþ v Êü« ÊuKL?F¹ ¨ UNÐ 5?I×?²K*« dO?ž
Æ …UO(« bO vKŽ …dOIH
« r¼dÝ√ ¡UIÐ qł√ s ÊUOŠ_«

¨ W?O??UM
« ‰Ëb
« v U??O
U??Š tM 5Ëd?;« ‰U??HÞö
vz«b??²Ðô« rOKF??²
« d?O?? uðË
©∑® u?×MÐ —b?I?¹ U? rOKF?²
« nO
UJ?ð v
≈ nO?C¹ ¨ qHÞ Êu?OK ©±≥∞® r?¼œb?Ž m
U?³
«Ë
 ±±µ YU¦« qBH«

u¼ U? VKD²¹ p
– Ê√ b?OÐ ¨ «uMÝ dA?Ž Èb? vKŽ WM
« v «—ôËb
« s «—U?OK
Êu?Ý—b?? U?NÐ ÊuJ¹ Ê√Ë ¨ W??³¹d? ÊuJð Ê√ V−?¹ ”—«b*U? Æ v½U?³?*« W?U?≈ s d??¦?«
ÆWOÝ—b*« “«uK
«Ë …—d?I*« V²J
« qO³ s U½UJ« ¡«dIH
« ¡ôR?N
d uð Ê√Ë ¨ ÊuK¼R
b?O?? ‰«e¹ ô YO??Š ¨ ”—«b*UÐ 5I?×??²K*« d??O?ž ‰U?H?Þô« s •∂∞ u?×½ UM?³
« q¦9Ë
b¼«u?A
« t?MO?³ð U? rždÐ p
–Ë Æ …d??O?³? W?ł—bÐ U?C?H?? M W?O?H¹d
« o?ÞUM*« v ÀU½ô«
¨ …d?Ýö
qC? √ ¡«cž v
≈ …d?ýU?³ rłd?²¹ UM³
« rOK?Fð v —UL?¦?²Ýô« Ê√ s W?HK²?<«
¨ d?I??H
« …b?( n?O?H? ?ðË ¨ WÐu?B??)« ‰b?F? v? ÷U?H? ?½«Ë ¨ qC? √ W??O?×? W?¹U?Ž—Ë
¨ W?OÝU? «—UO?š t?ł«uð …dO?I?H
« dÝ_« Ê√ ô≈ Æ ÂU?Ž tłuÐ ÈœU?B?²ô« ¡«œx
5?%Ë
ôË ¨ v½U?:« v
eM*« qLF?K
Ϋ—bB? UM³
«Ë ¨ rN
W?³M
UÐ nO
U?J²
« WE¼UÐ WÝ«—b
U?
©≤∂®
Æ ¡UMÐ_« rOKFð bOH¹ U —bIÐ …dÝ_« bOHOÝ rNðUMÐ rOKFð Ê√ v ¡UÐü« o¦¹

—U?³²?ŽUÐ dI?H
« sŁ«dÐ s –UI½≈ WKO?ÝË q¦1 Ê√ V−¹ W?OUM
« ‰Ëb
« v rOKF?²
« Ê≈
v —U?L?¦?²?Ýô« ÊU? rŁ sË Æ lL?²?:« v? vŽU?L?²?łô« „«d?(« oO?I?% «Ëœ√ r¼√ t½√
5Ð W¹œdD
« Wö?F
« V³Ð dIH
« iH?š v
≈ ÈœR¹ ¨ …œb× ◊Ëdý ¡u?{ v ¨ rOKF²
«
W?ł—bÐ rN¹ rOK?F²
« v —U?L¦?²?ÝôU ÆU?IÐUÝ p
– v
≈ d?O?ý√ UL? ¨ rOKF?²
« hI½Ë dI?H
«
¨ ÈœU?B²?ô« ÂbI?²
« oOI?×?²
UO?ÝUÝ√ d?³²?F¹ Èc
« Èd?A³
« ‰U*« ”√— r«dð v …d?O³?
…œU¹“ o¹dÞ sŽ dI?H
« iHš v bŽU¹ rOKF?²
« Ê√ È√ Æ ÈœdH
« qšb
« …œU¹“ rŁ sË
œ«d? _« eO?N?&Ë ¨ W×?B
« Èu²?? 5%Ë b?O
«u*« ôb?F q?OKIðË ¨ ¡«dI?H
« W?OłU?²½«
ôË Æ lL²:« W?Odð rŁ sË ¨ œUB²ô« WO?LMð v ÂUNÝö
UN½ułU?²×¹ v²
« «—UN*UÐ
W?žd?H? …dz«œ v œ«d? _« gO?F¹Ë ¨ p
– fJŽ v
≈ ÈœR¹ rOKF?²
« d? «uð Âb?Ž Ê√ vH? ¹
Æ dIH
« v
≈ dIH
« s

ÊU ¨ WOUM
« ‰Ëb
« v WO
U(« ÊUJ
« u/ ôbF?Ë dIH
« ŸU{Ë√ dL²Ý« «–≈Ë

©±∂≤® v
« œ«œe¹ ·u?Ý W?Ý—b*« ×U?š s¹œu?łu*« WMÝ ±± ≠ ∂ d?L?Ž ‰U?HÞô« œb?Ž
s¹c
« jI ‰UHÞô« v¦KŁ Ê√ Ϋ¡uÝ ŸU{Ë_« b¹e¹ U2Ë Æ ≤∞±µ ÂUŽ ‰uK×Ð qHÞ ÊuOK
©≤∑®
UðËU?H?²
«Ë d?I?H
« V³?Ð ¨ U?N?O? rN?²?Ý«—œ «uKLJ¹ W?Oz«b‡‡?‡‡²Ðô« W?Ý—b*UÐ Êu?I?×?²K¹
¡UO?
Ë√ «e
UÐ WIKF?²*« 5½«uI
« qO?FHð Âb?ŽË »–U'« d?Ož vÝ—b*« ŒU?M*«Ë WO?ŽUL?²łô«
d?Ý_« o¼d?ð v²
«Ë rOKF?²?K
W?O?ŽU?L??²?łô« W?HKJ?²
«Ë ”—«b*« v
≈ rNzUMÐ√ ‰U??Ý—UÐ —u?_«
qL?FK
U?N?zUMÐQÐ W½U?F?²?Ýô« v
≈ …d?O??I?H
« d?Ý_« —«dD{« v
≈ W? U?{ôUÐ Æ Î«d?O??¦? …d?O?I?H
«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±±∂
Æ ‚“dK
—bBL

‰ö?š UM?% dNEð W?Oz«b?²Ðô« W?Ý—b*« v v
U?L?łù« bO?I
« U¼U?&« Ê√ rždÐË

Wł—bÐ nK² ð WO?LOKô« U¼U&ô« Ê√ ô≈ ¨ …dOIH
« oÞUM*« v …dO?š_« WŁö¦
« œuIF
«
rOKF??²
« v v U??B
« b??O?I
« ôb??F? X?GKÐ ¡«d??×?B
« »uM?ł U?O??I¹d? √ vH?? Æ Wþu??×K
‰UHÞô« œbŽ Ê« UL Æ v{U*« ÊdI
« s UMOF²
« …d² v •µ∞ s q√ vz«b²Ðô«
v
«Ë ¨ ≤∞∞µ ÂU????Ž v? qH?Þ Êu????OK? © µ∞[∑ ® v
≈ œ«œe¹ ·u????Ý W?????Ý—b*« ×U????š
Æ tOK‡Ž v¼ U?L WO
U(« U¼U?&ù« dL²Ý≈ «–≈ ¨ ≤∞±µ ÂU?Ž v qHÞ ÊuOK ©µ¥[∂®
¨ © Èdš_« U?OI?¹d √ »d?ž ‰Ëœ 5Ð s ® v
UË 5MÐ v U?L ¨ ÊU?²?UÐË bMN
« v Ë
‰UHÞ_« Ê√ b$ ¨ q¹“«d?³
« v Ë Æ rNLOKFð dI _« d?Ý_« s •¥∞ s ‰UHÞ_« qLJ¹ r

«uKL?√ jI? rNM •±µ v
«u?Š ¨ ”—«b*« iF?³Ð «u?I?×?²
√ s¹c
« Ϋd?I d?¦?ô« d?Ý_« s
©≤∏®
Ác¼ ‰U?HÞ√ rEF? qLJ¹ r
d?I?H
« V³?Ð t½√ È√ Æ W?Oz«b?²Ðô« W?Ý—b*« v rN?L?OKFð
s d? u²*« b?O? d
« v
≈ rNU?L?C½≈ vMF¹ U2 ¨ WO?z«b²Ðô« W?Ý—b*« v rN?LOKFð d?Ý_«
Æ œö³
« Ác¼ v 5Oô«

…d²?H
« v jI •∞[π W?³MÐ ô≈ W¹u½U?¦
« ”—«b*UÐ ‚U×?²
ù« œe¹ r
5³KH
« v Ë

‰Ëœ XÐd?{ v²?
« W¹œU?B?²?ô« W?“_« œ«b?²??ý≈ …d?²? v¼Ë ¨ ±πππØπ∏ ≠ ±ππ∏Øπ∑
«uM
« v •≤[∂ Á—«b?I? ÈuMÝ ‰b?F0 b¹e¹ ‚U?×?²
ô« «c¼ ÊU? Ê√ b?FÐ ¨ UO?ݬ ‚d?ý
©≤π®
Æ WIÐU
« fL)«

r
UF
« v d?C(« ÊUJÝ œb?Ž Ê√ ¨ ‚UO
« «c¼ v U?C¹√ tO
≈ …—U?ýô« —b& U2Ë
¨ W?L??½ «—U?OK ©µ® v
« W??L?½ —U?OK? ©≤[µ ® s ÂœU?I
« qO?'« ‰ö??š nŽU?C?²??O?Ý
U? «dO?¦? Êb*« X½U? «–≈Ë Æ WO?UM
« ‰Ëb
« v U?³¹d?Ið …œU¹e
« Ác¼ rEF? ÊuJð ·u?ÝË
n u
« «c¼ ÊU W¹œUB?²ô«Ë WO UI¦
« W?CNM
« —bBË ¨ …—UC(« b?N UN½QÐ n uð
¡UO?Š√ v ÊuA?OF¹ s¹c
« vUM
« r
U?F
UÐ dC?(« ÊUJÝ YKŁ WЫd vKŽ U?öÞ≈ o³DM¹ ô
rNK¦? ¨ Êb*« ÊUJÝ 5Ð s
« jÝu?²? Ê√ s ržd
« vKŽË Æ lb? d?I? v WO?z«uA?Ž
cš¬ WOz«uAF
« ¡UOŠô« ÊUJÝ sÝ jÝu?² ÊU œ«œ“≈ b ¨ ‰Ëb
« ÊUJÝ WOIÐ q¦ p
– v
ÁUO*« q¦? WOÝUÝ_« U?b)« v
≈ WOz«uA?F
« ¡UOŠ_« Ác¼ —UI?² ù p
–Ë Æ hUM²
« v
UN?Ð błu¹ ôË ¨ —UD_« ÁU?O n¹d?BðË ¨ WU?LI
« lL?łË ¨ v×B
« ·d?B
«Ë ¨ WO?IM
«
©≥∞®
oŠ s …dO?IH
« oÞUM*« Ác¼ ¡UM?Ð√ Âd×¹ p
cÐË Æ ”—«b Ë√ W?O³Þ «œUO?Ž …œUŽ
 ±±∑ YU¦« qBH«

Æ Èdš_« ‚uI(« s ÁdOž V½Uł v
≈ ¨ rOKF²
«

rNðU¹u²* UF?³ð dA³
« vKŽ Ÿ“uð ô WOKIF
« «—bI
« Ê√ —U?³²Žô« v UMF{Ë «–«Ë
«—b ÊuJK?1 b ¡«dI?H
« ¡UMÐ√ s UC?FÐ Ê√ vMF¹ Èc
«Ë ¨ WO?ŽUL²?łô« Ë√ W¹œUB?²ô«
d Ë u?
t½√ p
– Æ lL²?:« u¼ ŸU{Ëô« Ác¼ s v?Ozd
« dÝU?)« ÊU ¨ …e?OL?² WOK?IŽ
rN???ŽU???{Ë√ sŽ d?EM
« i?GÐ t
U???HÞ√ «—b??? W???O???LM?²
W???“ö
« U½U?Jô« lL???²???:«
W??O?dð v ¡«d??I?H?
« ¡UMÐ_ …e?O??L?²?*« U?UD
« X?L?N??Ý_ W?O??ŽU?L??²?łô« Ë√ W¹œU??B?²??ô«
ÆrNFL²−

∫ UO ¬ ‚d ‰Ëb
WœUBô« W“_«

s W¹œU?Ž d?O?ž W?“√ d?³?²?Fð U?O?ݬ ‚d?ý ‰Ëb
XŁb?Š v²
« W¹œU?B?²?ô« W?“_«
WI¦
« Ê«b?I UNMŽ Z²½ …d?O³ Wb X½U? bI Æ UNðU¹«bÐ p?ÐUAðË UNŁËbŠ W?ŽdÝ YOŠ
Ê«b?I vKŽ VðdðË Æ W?HK²?<« UNðU?OŠ V?½«uł v U?F¹dÝ Î«u/ d?³?š v²
« ‰Ëb
« pK²Ð
vJOðU??«—œ qPðË ¨ u??LM
« «c?¼ sŽ X−?²?½ v²
« ‰«u??_« ”˃— »Ëd¼ TłU?H?*« W?I??¦
«
©≥±®
Æ r C²
« …œU¹“Ë ¨ W
UD³
« —UA²½«Ë ¨ ÃU²½ô« ÷UH ½«Ë ¨ «dšbLK
Ϋbł UF¹dÝ

U?C¹√ v?¼ qÐ ¨ V?×?? W¹œU?B?²??« W?“√ X??O
W?“_« Ác¼ Ê√ iF??³
« Èd¹Ë
œUFÐ√ r¼√ bŠ√ Ê√ p
– Æ pÝU9 W?“√Ë ¨ WO«bB W?“√ ¨ UÝUOÝ W“√ ¨ t?Ołuð W“√
¨ œUB²ô« qJO¼ v nF{ È√ œu?łË —UJ½≈ vKŽ vuJ(« —«d ô« v q¦L²¹ WKJA*«
u¼ «c¼Ë ©≥≤® Æ VÝUM*« Xu
« v WO×O×Bð «¡«dł« –U ð« v UuJ(« Ác¼ qA Ë
lIð v?²?Š —U?J½ù« vKŽ —«d?? ù« ¨ Y
U??¦
« r
U??F?
« ‰Ëœ U?u?JŠ W??O??³
U??ž „uKÝ U??Lz«œ
v
« œu?Fð W?“_« Ác¼ Ê√ ¨ ÊËdš¬ Èd?¹ UL? Æ W?HýU? W?C? Uš U?Lz«œ v¼ v²
« W?F?«u
«
v
≈Ë ¨ ‰Ëb
« iFÐ U?N?²M³ð v²
« W*u?FK
W?L?Ž«b
« WO?ŽU?L?²łô«Ë W¹œU?B?²?ô« UÝU?O?
«
W?OMÞË jЫu?{ œu?łË ÊËbÐ ‰U*« d?¹d% U?ÝU?O?Ý vM?³ð s d?L?²?*« d¹c?×?²
« q¼U?&
v
U*« —«d?I??²?Ýô« Ê√Ë ¨ W*u?FK
vŽU??L?²?łô« b?F?³
« q?¼U?& dDš vMF¹ «c?¼Ë Æ W?Lzö?
vDFð U U³
U?ž v¼Ë ¨ W¹dAÐ WŽUM W*uF
U Æ …d?O³ Wł—bÐ ÊUDЫd² vŽU?L²łô«Ë
©≥≥®
Æ rJײ
« ×Uš UN½QÐ ŸU³D½ù«

v
≈ r
U?F
« œUB?²?« YKŁ XF œ v²?
« ¨ W¹uO?Ý_« W¹œUB?²?ô« Ø WO
U*« W?“_« Ê≈

YO?Š rNM ¡U?M
« W? U?šË ¡«dI?H
«Ë ¨ WKU?F
« W?I?³D
« Èd?³J
« U?NðQÞË qL?% ”UJ²½ù«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±±∏
b¹«eð v
≈ „uM³
« ”ö? ≈ —UA²½≈ Èœ√ U?L Æ W
UD³
« b¹«eðË W?AOF*« U¹u?²? —UN½≈
©≥¥®
Æ …dO³ Wł—bÐ lb*« dIH
« ôbF

W???“_« Ác?¼ rU???H?ð d¼UE? s d???³????_« VO???BM?
UÐ U???O???????O½Ëb?½≈ XOE?Š b???Ë

WO?IO?I(« —u?ł_« XCH? ½« bI? Æ WO?ŽUL?²ł« U?“√ s UN?OKŽ Vðdð U?Ë ¨W¹œUB?²ô«
•±± s dIH
« dýR nŽUCðË ¨ •≤¥ —«bI0 W¹dÝ_« UIHM
« XBI½Ë ¨ •≥∞ W³MÐ
Êu?O?K ©≤∞® Ê√ v
≈ Èd?š√ ÂU??—√ d?O??AðË Æ ±ππ∏ ÂU?Ž v •≤∞ v
≈ ±ππ∂ ÂU??Ž v
nB½ s? »d?I?¹ U?? È√ ¨ W?L???½ Êu??OK ©±∞∞® Ê√Ë ¨ qL??Ž ÊËbÐ «u??×??³?? √ qU??Ž
©≥µ®
Æ dI v ÊuAOF¹ «u׳ √ ¨ ÊUJ
«

W?“_« …d??²? v W
U?D³
« ôb?F??Ë W?O?I??O?I?(« —u??ł_« v
U?²
« ‰Ëb??'« `{u¹Ë

©≥∂®
Æ UOݬ ‚dý ‰Ëœ iF³
W¹œUB²ô«

©≥® r— ‰Ëbł

…d² v W
UD³
« ôbFË WOIOI(« —uł_«

UOݬ ‚dý ‰Ëb
W¹œUB²ô« W“_«

b¹«eðË ¨ W?O?I?O?I?(« —u?ł_« v d?O?³J
« ÷U?H? ?½ô« oÐU?
« ‰Ëb?'« s `C?²¹Ë

v
≈ v
U??²
UÐ Èœ√ Èc
«Ë ¨ W¹œU??B?²?ô« W??“_« V³?Ð ‰Ëb
« Ác?¼ v W
UD³
« ôb??F?
Ê√ vH? ¹ ôË Æ ‰Ëb
« c¼ »u?F?ý 5Ð d?I?H?
« ôb?F? b¹«eðË Èd?Ý_« qšb
« ÷U?H? ½«
Æ WHK²<« UN³½«u−Ð WOLOKF²
« WOKLF
« v U³KÝ dŁRð ŸU{Ëô« Ác¼

U¹u??²???*« s œ«d?? _« vKŽ d?ŁRð r
U??O??ݬ ‚d??ý ‰Ëb
W?¹œU??B??²??ô« W??“_«Ë

 ±±π YU¦« qBH«

U?I?³D
« v
≈ Êu?L?²M?¹ s¹c
« œ«d? _« vKŽ dŁ√ U?NMJ
Ë ¨ j?I? W?C?H? M*« W¹œU?B?²?ô«
5¹ö?? vKŽ pý ö?Ð r ?{_« d??OŁQ??²
« ÊU?? b??I? p?
– lË Æ U?C?¹√ U?OK?F
«Ë WDÝu??²*«
¡«dI?H
« œ«bŽ√ b¹«eð ÊU? tO pýô U2Ë Æ ¡«d?I rN½QÐ Êu?H u¹ s¹c
« 5¹œU?F
« œ«d _«
”UJF½«Ë ¨ ”—«b*« s? 5Ðd??²*« œ«b?Ž√ ŸU?Hð—«Ë ¨ —U??³J
« 5Ð W
UD³
« b?ŽU??Bð vMF¹
sJ1 d¼«u?E
« Ác¼ iFÐ ÊU?? «–«Ë Æ Èd?³J
« Êb*« v
≈ W??O?H¹d?
« oÞUM*« s …d?−??N
«
v²
« ‰Ëb
« v …—uDš d?¦« X½U? UN½√ ô≈ ¨ W?¹uO?Ýü« ‰Ëb
« s b¹bF
« v U?N²EŠö?
©≥∑®
Æ TÝ qJAÐ W¹œUB²ô« Ø WO
U*« W“_« UN²Ðd{

sË ¨ …dO³ W?ł—bÐ W¹œUB²ô« U“_UÐ ÊËdŁQ²¹ s¹c
« r?¼ ¡«dIH
« Ê√ YOŠË
¨ rOKF²
« U?NL¼√ s v²
«Ë ¨ WH?K²<« WO½U?½ù« rNuIŠ vK?Ž rN
uBŠ W?O½UJ≈ dŁQ²ð rŁ
hI½ q¼ ∫ U?N?L?¼√ s qF
¨ WK¾?Ý_« s b¹b?F?
« d?O?¦ð d?I?H
«Ë rOKF?²?
« 5Ð W?ö?F
« ÊS?
W?ö??F
« ‰ËUMðË ø rOKF??²
« hI½ v
≈ ÈœR¹ Èc
« u¼ d??I?H
« Ê√ Â√ ¨ d?I??H
« V³?¹ rOK?F?²
«
oH²?*« Ê√ ô≈ ¨ Èdš√ v
≈ W
UŠ s l?³D
UÐ nK² 𠉃U?²
« «c¼ U?NŠdD¹ v²
« W?O
b'«
Æ d?I?H
« rK?Ý v WðËU?H?²? U?ł—bÐ ÊuK¦?1 U?L?OKFð q_« œ«d? _« Ê√ W?U?Ž W?H??BÐ t?OKŽ
b?I? «c
Ë Æ ö?šœ q√Ë W?O?łU?²½≈ q√ ÊuJð qL?F
« s ‰U?Jý√ v Êu?—U?A¹ rN½_ p
–Ë
œ«bŽ√ v b¹«e²
« ¨ UOݬ ‚dý ‰Ëb
W¹œUB²ô« W“_« vKŽ W³ðd²*« —UŁü« r¼√ s ÊU
©≥∏®
ÆW‡¹œUB²« »U³Ý_ WÝ«—b
« sŽ ŸUDI½ù« vKŽ «Ëd³ł√ Ë√ «Ë—d s¹c
« ‰UHÞ_«

∫ ×U)« v Êu —b sc
« »öD
«Ë WœUBô« W“_«

s¹c
« »öD
« vKŽ U?Oݬ ‚dý ‰Ëœ U?N²?Nł«Ë v²
« W¹œUB?²ô« UÐu?FB
« dŁ√
dO?¦ dD{√ U2 ¨ …dO?³ WŽd?ÐË WOJOðU«—œ …—u?BÐ rN
Ëœ ×Uš v Êu?Ý—b¹ «u½U
—œU?B* r?NðözU?Ž Ê«b?I?? V³?Ð p
–Ë ÆW??O?L?OK?F?²
« rNDDš ¡U??G
≈ Ë√ q¹b?Fð v?
≈ rNM
U??LEMË U??¾??O¼ q?³? s? U?³?
U??ž ¨ W?«d??BÐ ‰Ëb?
« Ác¼ U??uJŠ —U??³??ł≈Ë ¨U??NKšœ
Æ WO³Mł_« öLF
UÐ UNM WOŽUL²łô« W UšË UNðUIH½ bOOIð vKŽ ¨ WOł—Uš

W?? U??)« U¼œ—«u??Ë U??N??²??uJŠË U??N??²?? U??IŁ p?K²9 U??O??ݬ v W
Ëœ q? Ê√ rždÐË
W¹œU?B?²?ô« W“_« d?OŁQ?²Ð oKF?²ð v²
« W?U?F
« UEŠö*« iFÐ b?łuð t½U? ¨…œd?H?²*«
q¦L²ðË Æ W“_« Ác¼ ÊUÐ≈ ×U)« v Êu?Ý—b¹ «u½U s¹c
« UOݬ ‚dý ‰Ëœ »öÞ vKŽ
∫ vK¹ ULO UEŠö*« Ác¼ r¼√
 WOLM²«Ë rOKF²« ±≤∞
ΫdŁQð d???¦‡‡ô« v?¼ X½U?? W??O?½UŁ W??GK? W¹e??OK?$ô« W??GK
« W???Ý«—œ Z«dÐ Ê≈ ≠ ±
Ë W??OÐuM?'« U¹—u?? s V
UÞ ©µ∞∞∞® v?
«u??Š b??łu¹ ÊU?? b??I?? Æ W??“_UÐ
U¹e??O
U?? s q s? V
UÞ © ∂∞∞ ≠ µ∞∞ ® Ë b½ö¹Uð s? V
UÞ ©±¥∞∞®
Æ W?“_« qO?³? …b?×?²*« U¹ôu
« v Z?«d³?
« Ác¼ v Êu?Ý—b¹ U?O??O½Ëb½≈Ë
r¼œö?Ð v
≈ »öD
« ¡ôR?¼ rEF??? œU???Ž W??“_« Ác?¼ ÀËb??Š V³???Ð s?J
Ë
Æ WOÝ«—b
« rN−«dÐ ‰ULJ²Ý« ÊËbÐ

‚dÞ s?Ž Y×??³?
« v
≈ v
Ë_« W???O??F???U??'« U???ł—b
« »öÞ iF?Ð dD{√ Æ ≤
r
ÊËd??š√ ÎUÐö?Þ Ê√ 5Š v ¨ W¹œU??B??²??ô« rN???ŽU??{Ë√ 5??×??²
Èd??š√
‰Ëœ v U?N
«u?√ d?L?¦²?ðË d?šbð d?Ý√ s «u?b? rN½_ W?“_« Ác?NÐ «ËdŁQ?²¹
Æ Èdš√

‰cÐ v
≈ …b??×??²*« U¹ôu
« v s?¹œu?łu*« U??OKF?
« U?Ý«—b
« »ö?Þ dD{√ Æ ≥

q√ sJÝ v
≈ ‰U?I²½ù«Ë ¨ dB?√ XË v rNðUÝ«—œ ¡U?N½ù WHŽU?C œu?Nł
Æ rN
˜ v
≈ rNðözUŽ œ«d √ ‰UÝ—≈Ë ¨ Xu
« q Ë√ iFÐ qLF
«Ë ¨ WHK

q³??? s? Êu
u1 s?¹c
« »öD?
« lO???−???A?ð v
≈ U???O???ݬ ‚d???ý ‰Ëœ d?D{√ Æ ¥
v
≈ …œu?F
«Ë ÕU??−MÐ W?O?Ý«—b
« rN?−??«dÐ ¡U?N½≈ v Ÿ«d?Ýù« vKŽ r?NðU?uJŠ
©≥π®
Æ r¼bKÐ

s¹c
« U?OÝ√ ‚d?ý ‰Ëœ »öÞ s d?O¦J?
« d³?ł√ W¹œUB?²?ô« W“_« X½U? «–«Ë
W??O?Ý«—b
« Âu??Ýd
« «– U??F?U??'« v rNM?U?√ „dð v?KŽ ×U?)« v Êu??Ý—b¹ «u½U??
b?I Æ q√ W?OÝ«—œ Âu?Ý— «– U?FU?ł v
≈ ‰UI?²½ô« Ë√ ¨ r¼œöÐ v
≈ …œu?F
«Ë WF?Hðd*«
¡ôR¼ U??N?O?? ”—b¹ ÊU? v?²
« W?OÐd??G
« U??F?U??'« v »«dD{« ÀËb??Š v
≈ «c¼ Èœ√
vŽU?L?'« ÕËeM?
« V³?Ð U?O
«d?²?Ý«Ë U?O?½UD¹dÐË …b?×?²*« U¹ôu
« v? W? U?š ¨ »öD
«
X½U? WOÐd?G
« U?FU?'« Ác¼ Ê_ p
–Ë Æ W¹œU?B²?ô« W?“_UÐ WÐuJM*« ‰Ëb
« »öD

s¹c
« V½Uł_« »öD
« W UC²Ý≈ s «—ôËb
« «—UOK vKŽ WK¹uÞ «uM
Ë qB%
«—U?OK ©µ® Ë ¨ vJ¹d?_« œU?B?²?ö
U¹uMÝ —ôËœ «—U?OK ©∑® s d?¦?UÐ Êu?L?N?¹
Æ v
«d²Ýô« œU?B²ö
U¹uMÝ —ôËœ «—UOK ©≥® Ë ¨ v½UD¹d³
« œU?B²ö
U¹uMÝ —ôËœ
WÝ«—b
« sU?√ rŽœ v bŽUð V½U?ł_« »öD
« UNF b¹ v?²
« WOÝ«—b
« ÂuÝd
« Ê√ U?L
Êd???I
« s UM?O½U??L???¦
« cM? »d??G
« v? qJAð Èc?
« ÁU??&ô« u¼Ë ¨ 5?OMÞu
« »ö?DK

 ±≤± YU¦« qBH«

©¥∞®
Æ ÂUF
« rOKF²
« UO½«eO v iOH ð bOýd²
« UÝUOÝ sŽ Z²½ UbMŽ v{U*«

¨ WHK²<« …U?O(« V½«uł vKŽ W¹œUB?²ô« W“_« dOŁQð vK¹ UL?O `{u½ ·uÝË
W¹œUB?²ô« W“_UÐ «dŁQð d?¦_« U²½U? ULN½√ iF?³
« Èd¹ 5²
Ëœ v ¨ rOKF²
« W? UšË
Æ b½ö¹öðË UOO½Ëb½≈ UL¼Ë ¨±ππ∑ ÂUŽ v UOݬ ‚dý ‰Ëœ XÐd{ v²
«

∫ UOOËb≈ v rOKF
«Ë WœUBô« W“_«

WF?L
« s?Š U¹u «œU?B²« v{U*« Êd?I
« s UMOF?²
« v U?OO½Ëb½≈ X?JK²≈
lHðd ’U?B²?≈ ‰bF0 …d²?H
« Ác¼ v oI% Èc
« u?LM
« nBð≈ bI Æ …d?O³? Wł—bÐ
W
U??L?F?
« v
≈ W? U??{ôUÐ Æ d??I?²????Ë iH? ?M W
UDÐ ‰b??F0Ë ¨ qL??F
« sÝ v ÊU?JK

¨ W?O?Ž«—e?
« d?O?ž W
U?L?F?
« v
≈ W?O?Ž«—e
« W
U??L?F
« s ‰u?×?²?
«Ë ¨ U?LKFð qô«Ë W?L?KF?²*«
d?A²½« b?Ë Æ WO?I?OI?(« —uł_« ŸU?Hð—«Ë ¨ ÃU?²½ô« …œU¹“Ë ¨ WFMI?*« W
UD³
« ÷UH? ½«Ë
qšb
« v? …œU¹“ U??FÞU??I?*« q d??Nþ«Ë ¨ tK b?K³
« d??³??Ž r? ??C
« u??LM
« «c?¼ —U??LŁ
©¥±®
Æ dIH
« ÷UH ½«Ë W
ULF
«Ë „öN²Ýô«Ë

UOݬ ‚dý WIDM v W¹œUB²ô« W“_« s ¡e− ¨ UOO½Ëb½≈ v W“_« W¹«bÐ

WKLF
« WL?O XCH ½« UbMŽ ±ππ∑ ÂU?Ž uO
u¹ ≤± s «—U³²?Ž« t²EŠö sJ1 ¨ qJ
‰Ëœ «œUB?²ô —UO?N½ô« —c½ ÊQÐ ÎULKŽ Æ vJ¹d?_« —ôËb
« qÐUI •∂ v
«u?×Ð WOK;«
d?N?A
« s ΫdJ?³? W¹b½ö¹U?²
« WKL??F
« W?L?O? iO?H? ?²Ð ¨ U? b??Š v
« ¨ √bÐ U?O?ݬ ‚d?ý
s •≥µ W?O???O½Ëb½ù« WKL??F
« b?I? ÂU?F
« f?H½ s dÐu?²?√ n?B?²M ‰uK×ÐË Æt???H½
u?L?M
« s Ϋœu?I??Ž e?$√ Èc
« b?K³
« «c¼ Ê√ È√ ©¥≤® Æ vJ¹d??_« —ôËb
« qÐU?I?? U?N??²?L??O?
W?OM“ …d?²? v Ϋd?O?³? U¹œU?B?²?« Ϋ—U?O?N½≈ t?ł«Ë ¨ d?I?H
« ÷U?H? ½«Ë —«d?I?²?Ýô«Ë l¹d?
«
¨ U?O?O½Ëb½≈ r−?×Ð W? Uš ¨ Y?¹b(« Èd?A?³
« a¹—U²?
« v bKÐ błu?¹ ö Æ Î«b?ł …d?OB?
r
UL Æ …d²?H
« Ác¼ v UOO½Ëb½ù ÀbŠ Èc
U ÈËU?ÝQ*« k(« ”UJF½≈ q¦ s ”U
s …d?O¦? 5¹ö* WO?I?OI?(« WA?OF*« U?¹u²? Ê√ q³? s W¹d?A³
« a¹—Uð v Àb?×¹
Æ UOO½Ëb½≈ v Àb?Š UL WOÝUO WOM?“ …d² v …dO³ WŽdÐ XF?Hð—« ¡«dIH
« œ«d _«
U?N½√ ô≈ ¨ UM³?u? vKŽ …d?O?³? W¹œU?B?²?« ôôœ t
Àb?Š b?O?Q?²
UÐ v¼ W?“_« Ác?N?
Æ …bAÐ UOO½Ëb½≈ XÐd{

ÂU?Ž v ¨ œd Êu?OK ©¥[µ® Ë√ ¨ •µ v
«u?×Ð UO?O½Ëb?½≈ v W
UD³
« —b b?Ë

 WOLM²«Ë rOKF²« ±≤≤
œbŠ ¨ ±ππ∏ ÂUŽ v È√ ¨ 5²MÝ —Ëd bFÐ t½√ ô≈ Æ W“_« ÀËbŠ q³ È√ ±ππ∂
«d¹b?I²
« X½U? «–«Ë Æ œd? ÊuOK ©≤∞® v
«u?×Ð 5KDF?²*« œbŽ W?O?uJ(« «d¹bI?²
«
¨ ±ππ∂ ÂUŽ v d?IH
« jš X?% ÊuAO?F¹ «u½U œ«d? _« s •±±[≥ Ê√ 5³ð WO?uJ(«
±ππ∑ ÂU?Ž v? •±∞[± v
«u?Š ÊU? œb??F
« «c¼ Ê√ `{uð v
Ëb?
« pM³
« «d¹b?I?ð ÊU?
l d¹ •±≤ —«b?I0 UO?³KÝ Î«u/ ÊU v
Ëb
« pM³
« «d¹b?I²?
UI³?ÞË Æ W“_« ÀËbŠ q?³
È√ ¨ W?“_« ÀËb?Š b?FÐ •±¥[± v
≈ d?I??H
« v Êu?A?O?F¹ s¹c
« ¡ôR?N
W?¹u?¾*« W?³?M
«
W??O?uJŠ «¡U??B??Š≈ d?A½ ¨ ±ππ∏ ÂU??Ž fD??ž√ v Ë Æ œd? Êu??OK ©≤π® v
«u??Š
jš X% Êu?A?O?F¹ s¹c
« ÊUJ
« W?³?½ e?H? ±ππ∏ ÂUŽ n?B²M? ‰uK×Ð t½√ `{uð
"UM
« ÷U?H ½≈ ¨ p
– v
≈ ·U?C¹ ©¥≥® Æ œd? ÊuOK? ©∑π[¥® È√ ¨ •≥π[π v
≈ dI?H
«
©¥¥®
ôË Æ •∑∑ v
≈ r C²
« ‰u ËË ¨ ±ππ∏ ÂUŽ v •±≥ v
«u×Ð v
ULłô« vK;«
bK?³
« «ËdŁ v? TłU???H??? ÷U???H??? ½≈ s? U???N???OKŽ V?ðdð U???Ë W???“_« Ác¼ Ê√ v?H??? ¹
WAOF*« U¹u²? XCH ½« YOŠ WKzU¼Ë WL { WOŽUL²?ł« Ϋ—UŁ¬ UN
ÊU ¨ W¹œUB²ô«
Æ W“_« ÀËbŠ q³ ¡«dI qFH
UÐ «u½U s¹c
« œ«d _« s …dO¦ 5¹ö*

r−?Š qOKIð v
≈ U?¼—«dD{≈ Ë√ ¨ U?NÝö? ≈ U?d?A
« s b¹b?F
« Êö?Žù W?−?O?²½Ë

œ«d? _« œUHM²?Ý≈ p
– vKŽ Vðdð U2Ë Æ rN?HzUþË œ«d _« s d?O¦? bI? ¨ UN?O 5KU?F
«
v
≈ 5O????O½Ëb½ù« s d??O?¦?? —«dD{≈ v V?³?ð Èc?
«Ë ¨W?Žd??Ð W??O
U*« rNð«d??šb*
Êb*« v Ϋ¡u??Ý d?¦??√ ŸU?{Ë_« X½U?? b?Ë Æ …U?O??(« b?O?? vKŽ ¡U?I??³
« qł√ s ÕU??HJ
«
Èd?I
« œ«d √ 5Ð ‰œU?³²*« ÊËU?F?²
« √b³? dA?²M¹ YO?Š WO?H¹d
« oÞUM*« v U?NMŽ …dO?³J
«
Æ rNÐ rKð v²
« WHK²<« U“_« ¡UMŁ√

“u??F?
« …U??O???Š s ¡«d??I???HK
’ö???)« o¹dÞ q¦?1 rOKF???²
« Ê√ t??O?KŽ oH???²*« s

È√ Æ q³I²*« v q_«Ë ¡U?šd
«Ë …bO'« W×B
« ’d tF qL?×¹ YOŠ ¨ ÊUd(«Ë
©¥µ®
W
UŠ v ¨rN
Ëb
Ë œ«d? ú
W¹d(«Ë ·dA
« …U?O( t?OŽ«d?B vKŽ »U³
« `?²H¹ t½√
sŽ Z²½ bË Æ t?O œułu*« vF?L²:« ‚U?O
« v Ë rOKF?²
« «c¼ v …œb× ◊Ëd?ý d «uð
W?łU?Š V³?Ð rOKF?²
« s ‰U?HÞ_« s d?O¦? »d?ð U?O?O?½Ëb½≈ v W¹œU?B²?ô« W?“_«
Æ Èdš_« WOÝUÝ_« U?łU(«Ë ÂUFD
« dO u²
‰U s t½uJK1 b U? v
≈ …dOIH
« r¼dÝ√
d³ł√ U2 ¨ Ϋbł sL¦
« WFHðd WOÝ—b*« UeK²*«Ë fÐö*«Ë WOÝ«—b
« ÂuÝd
« Ê√ UL
UO?O½Ëb½≈ vH? Æ ”—«b*« s ¨ UM³
« W U?šË ¨ rN
UHÞ√ V×Ý vKŽ d?Ý_« s ΫdO?¦
 ±≤≥ YU¦« qBH«

…—b??I
« sŽ dEM?
« iGÐ rNðUM?Ð s d??¦?« r¼œôË_ r?OKF??²
« W¹u
Ë√ ¡UÐü« r?EF? v?DF¹
W“_« ÂËb l Ϋ¡uÝ fM'« VŠ rOKF²
« v eOOL²
« «c¼ œ«œ“≈ bË Æ qHÞ qJ
WOKIF
«
¨ WMJ2 …d² ‰uÞ√ rOKF²
« v r¼œôË√ dL²?¹ vJ
s¹b
«u
« ÕUH rždÐË Æ W¹œUB²ô«
…d?O?IH
« d?Ý_« d?³?ł√ bŠ v?
≈ dI?H
« Èu?²? q? Ë W¹œUB?²?ô« W?“_« b¹«eð l t½√ ô≈
Æ WOM'« ‚ËdH
« sŽ dEM
« iGÐ UN
UHÞ√ q rOKFð ·UI¹≈ vKŽ

q√ vKŽ Ÿ—«u?A
« v gO?F
« ‰UHÞ_« √bÐ ¨ W?Ý—b*« v r¼b?ł«uð ÂbŽ V³?ÐË
«u½U??? v?²
« VÝUJ?*« Ê√ rždÐË Æ W???łU???²???;« r?¼d???Ý√ …b???ŽU???* ‰U*« iF?Ð V???
‰U?HÞ√ œ«bŽ√ b¹«eð V³?Ð W?L ?{ rNMOÐ W? U?M*« X½U b?I ¨ W?K¾O?{ UN?OKŽ ÊuKB?×¹
‰ƒU²
« W?“_« Ác¼ —UŁ√ bI ¨ W√ W¹_ q?³I²*« r¼ ‰UHÞ_« Ê√ Y?OŠË Æ Ÿ—«uA
«
rN? ¨ 5O???O½Ëb½ù« ‰U?HÞ_« s qO??'« «c¼ t?N?ł«u?O?Ý Èc
« q?³?I?²?*« W?F?O??³Þ ÊQ?AÐ
È√ s Êu?Ëd?×??Ë ¨ W¹c?G?²
« ¡u?Ý s Êu½U?F?¹Ë ¨ ‰U?HÞQ? rN?u?I?Š s? Êu?Ëd?×?
«uKG?²Ý«Ë qL?F
« ‚uÝ w
≈ ‰u?šb
« vKŽ «Ëd?³ł√ ‰U?HÞô« ¡ôR¼ s Ϋd?O¦? Ê√ UL? ÆrOKFð
¡UM³
« …«uM? ¨ …d?Ý_UÐ qŠ Èc
« d?O?³J?
« s¼u
« ¨ p
– v
« ·U?C¹ Æ rN?«b?? ?²?Ý« TÝË
W¹u?????²
rN
U???HÞ√ lOÐ v?
≈ ¡UÐ_« iFÐ d?D{√ U??LM?O??Š ¨ lL??²???−?? È_ vŽU??L???²??łô«
©¥∂®
ÆrN½u¹œ

¨ U?O??O½Ëb½≈ v W¹œU?B?²?ô« W?“ú
Èd?š_« vŽU?L?²?łô« d?O?ŁQ?²
« d¼UE sË

U?−??²M*« —U??F?Ý√ nŽU??CðË ¨ nMF?
« b¹«eðË ¨ œ«d? _« bM?Ž ¡«d?A
« d??Ž– W
U?Š ŸU??Hð—≈
nuð U?L? Æ ÊUJK
v?Ozd
« ¡«c?G
« q¦1 Èc
« ¨ ‰U?¦*« qO?³Ý v?KŽ ¨ “—_U W?Oz«c?G
«
iO?³
«Ë Âu?×K
« q¦? W?U?N
« W?OMOðËd?³
« W¹c?ž_« vK?Ž ‚UH?½ù« sŽ ÊUJ
« lЗ v
«u?Š
vKŽ r?Ł sË ¨ ‰U??HÞú
W??O??×??B
« W
U??(« v?KŽ U??³KÝ U??N??B??I½ dŁR¹ Èc?
«Ë ¨ pL??
«Ë
¨ …dOD)« W?O×?B
« öJA*« ôbF? b¹«eðË Æ rNM 5LKF²?LK
vÝ«—b
« qOB?ײ
«
dDš v rN???H½√ l{Ë vKŽ œ«d? _« s d?O?¦? —U?³?ł≈ v
≈ W¹Ëœ_« W??HKJð ŸU?Hð—« Èœ√Ë
©¥∑®
Æ v³FA
« ÃöF
« v
« ¡u−K
« Ë√ rNH½QÐ rNH½√ ÃöŽ

÷U?H? ½« v U??O??O½Ëb½≈ v W¹œU?B?²?ô« W??“ú
W?O?L?OKF?²
« —UŁü« r?¼√ q¦?L?²ðË

d?NEð YOŠ Æ tM »d?²
« ôb?F ŸU?Hð—«Ë ¨ ÂUF?
« rOKF²
« qŠ«d? v bO?I
« ôbF?
v • ≤[≥ v
«u?×Ð iH ½≈ WDÝu?²*« WKŠd*« v vKJ
« b?O?I
« Ê√ WHK²?<« «d¹bI?²
«
XGKÐ YOŠ W¹dC(« oÞUM*« v ΫdO¦? d³√ ÷UH ½ù« «c¼ ÊUË Æ ±πππ Ø π∏ ÂUŽ
 WOLM²«Ë rOKF²« ±≤¥
WDÝu²*« WKŠd*« s ‰Ë_« nB
UÐ UI?ײK*« UM³
« W³½ XCH ½«Ë Æ •∂[≤ t?²LO
WH?BÐË Æ W¹dC?(« oÞUM*« ÁcN
‰U?¦L? UðdU?ł v •±π XGKÐ YOŠ …d?O³? Wł—bÐ
v …d??O???³?? WKJA?? W?DÝu??²*« W?KŠd*« s ‰Ë_« nB?
UÐ ‚U??×??²
ù« `?³?? √ ¨ W??U??Ž
‚U?×??²
ô« ‰b?F?? iH? ½« b??I? Æ W? U??š W¹d?C?(« o?ÞUM*« v Ë ¨ W?U??Ž U?O???O½Ëb½≈
X½U? ÷U?H? ½ô« W?L?O? Ê√ 5Š v ¨ •∑[µ v
«u?×Ð oÞUM?*« Ác¼ v ‰Ë_« nB
UÐ
©¥∏®
Æ UðdUł v •±≥

Æ WKŠd*« Ác¼ s? U?OKF
« ·u?H??B
« v WKJA*« X?½U? W?Oz«b?²?Ðô« WKŠd*« v Ë

nŽU?Cð vz«b²Ðô« rO?KF²
« s 5Ðd??²*« œbŽ Ê√ W?OuJ(« «d?¹bI?²
« iFÐ `{uðË
s 5Ðd²*« œbŽ œ«“ U?LMOÐ ¨ ±πππØπ∏ vÝ«—b
« ÂUF
« v qHÞ ÊuOK ©±[∂µ® v
«
©¥π®
ÊU??d??Š vM?F¹ «c¼Ë ÆÂU??F
« fH?½ v qHÞ Êu??OK? ©±[±± ® v
≈ jÝu??²*« rO?KF??²
«
rNð«—bË rNLOË rNð«—UNË rN —UF WOLMð W d s lL²:« ‰UHÞ√ s …dO³ œ«bŽ√
dÝU)« u¼ lL²:« ÊuJ¹Ë Æ ·bN
« «c¼ oOI% 5ÐË rNMOÐ dIH
« ‰UŠ v²
«Ë ¨ WOLOKF²
«
Æ W¹UNM
« v d³_«

Ułd?  W?OŽu½Ë r vKŽ U?³KÝ dŁ√ UO?O½Ëb½≈ v W¹œU?B²?ù« W“_« Ê√ È√

vKŽË ¨ WKŠd*« ÁcNÐ »öD
« ‚Uײ
≈ vKŽ U¼dOŁQð ‰öš s ¨ WHK²<« rOKF²
« qŠ«d
WLzö œ—«u? dO uð vKŽ ”—«b*« …—b vKŽË ¨ WÝ«—b
« UI?H½ l œ vKŽ r¼dÝ√ …—b
W??ŠU??²*« W??OK?J
« W??O½«e??O*« —«b??I?? v?KŽ U¼d??OŁQð U??C?¹√Ë ¨ …œu??'« v
U??Ž rOK?Fð .b??I??²

©µ∞®
ÆrOKF²K

∫ böU v rOKF
«Ë WœUBù« W“_«

tÐ Èc²×¹ Uł–u/ b½ö¹Uð X½U ¨ UOݬ ‚dý v W¹œUB²ô« W“_« ÀËbŠ q³
W¹œU?B?²?ô« …e−?F*« Ác¼ e?²¼≈ ¨ ±ππ∑ ÂU?Ž ‰uK×Ð t½√ ô≈ Æ W?O?LM²
« W?OKL?Ž ÕU?−M

W
U?Š v bK³
« «c¼ œU?B²?« ÊU? v²?Š ±ππ∏ ÂUŽ nB?²M¹ œU? U?Ë ¨ W¾?łU?H …—u?BÐ
Æ …dO³ v{u

±π∏∏ ÂU?Ž s Èb½ö¹U?²
« œU?B?²?ô« v Àb?Š Èc
« dO?³J
« ÈœU?B?²?ô« u?LM
«

v¼Ë ¨ Wþu??×K …—u?B?Ð 5KU?F
« ‰U??HÞô« œb?Ž ÷U??H? ½≈ v
≈ Èœ√ ±ππ∂ ÂU??Ž v
≈
r¼√ «u½U? W?Žu??L?−?L? ‰U?HÞô« Ê√ È√ Æ bK³
« «c¼ v? dEMK
W?²? ô X½U? v?²
« …d¼UE
«
 ±≤µ YU¦« qBH«

‰UHÞô« œ«bŽ√ ÷UH? ½« vKŽ Vðdð UL Æ ÈœUB²ô« —U¼œ“ô« «uMÝ s s¹b?OH²*«
Èc
«Ë ¨ ”—«b*« v r¼œ«b?Ž_ WKŁU2 …œU¹“ ÀËb?Š v
≈ …dO?³ W?ł—bÐ qLF
« …u? v
Æ r¼dÝ√Ë ‰UHÞú
ÂUF
« l{u
« 5%Ë dIH
« U¹u² ÷UH ½« UC¹√ tO
≈ Èœ√

v 5—UA*« ‰UHÞ_« œbŽ v ÷UH ½ù« Ê√ v
≈ W?HK²<« «¡UBŠô« dOAðË

vH Æ ±ππ∂ Ë ±π∏∏ v?UŽ 5Ð ·UF?{√ WFЗ√ s d?¦√ ÊU? b½ö¹Uð v qL?F
« …u
ÕË«d?²ð qLF
« …u? sL?{ 5K−? qHÞ n
√ ©π∏∏® s d?¦?√ b‡łu¹ ÊU ±π∏∏ ÂU?Ž
Ë ±± 5Ð r¼—UL?Ž√ ÕË«d²ð qHÞ n
√ ©±∏π® s d?¦√Ë ¨ WMÝ ±¥Ë ±≥ 5Ð r¼—U?LŽ√
v WMÝ ±¥ ≠ ±≥ —U?L??Ž√ ‰U?HÞô« œb?Ž iH? ½≈ ±ππ∂ ÂU?Ž ‰uK?×Ð t½√ ô≈ Æ WMÝ ±≤
W?“_« ¡bÐ b?FÐ ¨ ±ππ∑ ÂU?Ž v sJ
Ë Æ q?HÞ n
√ ©±ππ[µ ® v
«u?Š v
≈ qL?F
« …u?
v‡‡‡
≈ WMÝ ±¥ ≠ ±≥ W¹dLF
« W?¾H
« s ÊuKLF¹ s¹c
« ‰UHÞ_« œbŽ lHð—≈ ¨ W¹œU?B²ô«
©µ±®
Æ oÐU
« ÂUF
« sŽ qHÞ n
√ ©±π[π® U¼—b …œU¹eÐ È√ ¨ qHÞ n
√ ©≤±π[¥ ®

UL? b½ö¹Uð v WFzUý …d¼Uþ q¦1 Èc
«Ë ¨ q?LF
« …uIÐ ‰UHÞ_« ‚U?ײ
≈ d³?²F¹Ë
ÆrOKF²
« UIH½Ë …dÝ_« …UOŠ nO
UJð dO uð v WL¼ULK
WKOÝË ¨ Èdš_« UOݬ ‰Ëœ v
d?IH
« …b?Š nOH? ð v b?ŽU¹ WM¹b*« v ‰U?HÞô« tO?KŽ qB×¹ Èc
« qšb
« Ê√ YO?Š
…UO(« nO
UJð ËUHð V³Ð WOH¹d
« r?O
U_« dÝ√ tK¦ qLײð Ê√ sJ1 Èc
«Ë ¨ r¼dÝ_
«Ë√bÐ n¹d
«Ë d?C(« d?Ý√ s d?O¦? ‰UH?Þ√ ÊU ¨ W?UŽ W?H?BÐË Æ WM¹b*«Ë n¹d
« 5Ð
œud
« s v
Ë_« qŠ«d*« ¡UMŁ√ ±ππ∑ ÂUŽ s ‰Ë_« nBM
« v UÐuF ÊuNł«u¹
b?I Æ ±ππ∏ ÂU?Ž s ‰Ë_« nBM
« v ÊU? …b?Š d?³_« d?OŁQ?²
« Ê√ ô≈ Æ ÈœU?B²?ô«
—U?FÝ_« …œU¹“ q?L% VF?B
« s t½√ ¨ n¹d
« v Ë√ d?C?(« v ¡«u?Ý ¨ ‰UHÞ_« b?łË
l«u? s? rNKB? Ë√ r?¼—u?ł√ ÷U?H?? ½≈ V³?Ð W?¹œU?B?²??ô« W?“_« sŽ X−??²½ v²
«
©µ≤®
Æ ‚öžô« v
≈ UNM dO¦ dD{√ v²
« qLF
«

¨ r¼d?Ý√Ë ‰U?HÞ_« vKŽ b½ö¹U?ð v W¹œU?B?²?ô« W?“_« —UŁ√ r¼√ b¹b?% sJ1Ë
∫ vK¹ ULO ¨ rNLOKFð rŁ sË

U2 ¨ W¹œU?B?²?ô« W“_« V³?Ð …d?O?³J
« …—U?? K
…d?O?¦ ‰U?L?Ž√ X{d?Fð Æ ±

s d??O?¦J
« qB?? p
– vKŽ Vðdð b??Ë Æ ‚ö?žô« vKŽ U??NM d??O?¦J
« d??³?ł√
¡«d?ł≈ q¦ Èd?š√ ‚dÞ v
≈ ¡u?−K
« ‰ö?š s Ë√ ¨ W?OH??Fð WI¹dD?Ð ‰UL?F
«
Ë√ vLł nF?{ s Êu½UF¹ s¹c
« ‰ULF
« qB v
≈ ÈœRð WO½b?Ð «—U³²š«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±≤∂
U??NÐ qL??F¹ ÊU?? v²
« U????ÝR*« s d??O??¦?? v Ë Æ Èd??š√ ÷«d??√ È√ s
Æ s
« —U³ ‰ULFÐ rN
«b³²Ý« rŁ ¨ ‰UHÞ√

qšœ v ÷UH ½ô« i¹uFð v
≈ W¹œUB²ô« W“_« V³Ð ‰UHÞ_« dD{√ Æ ≤
‰U??L??Ž_« rN
ÕU???²ð ô U??LMO??ŠË Æ qL??Ž È√ s?Ž Y×??³
« o¹d?Þ sŽ r¼d??Ý√
lOÐ Ë√ ¨ »«œx
W??O? UM ‰U?L??Ž√ v „«d?²?ýô« v
≈ ÊËQ??−K¹ rN½U? W??H¹d?A
«
Æ Èdš√ WO«dł≈ ‰ULŽ√ W¹√ Ë√ ¨ «—b<«

rNzUЬ l r¼«d? v
≈ Èdš_« Êb*«Ë W?L? UF
« v 5‡KU?F
« ‰UHÞ_« œU?Ž Æ ≥
öJ?A*« fH?½ t???ł«u¹ q?J
« v????√ p
cÐË Æ r?N
U????L???Ž√ s «u?KB??? s?¹c
«
Æ W
UD³
« vKŽ W³ðd²*«

qL??% vKŽ r¼d??Ý√ …—b?? Âb?F
Ϋd?E½ ¨ ”—«b*« s ‰U??HÞ_« »d??ð b¹«eð Æ ¥
Ê√ v —u??_« ¡U?O
Ë√ W??³?ž— v?
≈ W? U??{ôUÐ ÆW?Ý—b*« v?
≈ rN
U?Ý—≈ n?O
UJð
5?ײ?
qšb
« iFÐ V? v r¼ËbŽU?¹ v²?Š rN?Ý—«b ‰U?HÞ_« „d?²¹
W?Ý—b*« „dð vKŽ ‰U?HÞ_« ÊËd³?−¹ ¡UÐü« ÊU? UL? Æ W?OA?O?F*« rNŽU?{Ë√
©µ≥®
¡UÐx
b?¹b?A?
« d?I??HK?
ΫdE½ ¨ W??O??Ý«—œ `M0 Êu??F??²??L??²¹ «u½U?? u
Ë v²??Š
Æ …UO(« bO vKŽ ¡UI³
« v …bŽULK
rN²łUŠË

Èu?²? vKŽ V
UÞ n
√ ©≤µ∞® s d¦?« Ê√ v
≈ «¡UB?Šô« iFÐ dO?AðË
WK «u?? v «uKA?? rN½√ Ë√ ¨ ±ππ∏ ÂU??Ž nB??²M ”—«b*« s «u?Ðd?ð q?J W
Ëb
«
s d?¦?√ —U?³?ł≈ v
≈ b½ö¹U?ð v W¹œU?B?²?ô« W?“_« œ√ U?L? Æ ÂU?F
« «c¼ rN?²?Ý«—œ
rO?KF????²
« W?KŠd???? s lÝU????²
« ÂU????F?
« ÂU9≈ q³???? »d???????²?
« vKŽ c????O????LK?ð n
√ ©≥∞®
©µ¥®
¨ U?IÐUÝ U½d?ý√ UL? ¨ ÎUþu×K W¹œU?B²?ô« W“_« Ác¼ d?OŁQð ÊU b?Ë ÆvÝUÝ_«
WKLF?
« WLO? iOH ?ð cML Æ Ã—U)UÐ Êu?Ý—b¹ «u½U Èc
« 5¹b½ö¹U?²
« »öD
« vKŽ
s rN?zUMÐ√ …œU??Ž≈ v
≈ ¡UÐü« s? d?O??¦?? d?D{√ ¨ ±ππ∑ ÂU??Ž u??O
u¹ v W¹b?½ö¹U??²
«
WJKL*«Ë …b?×??²*« U¹ôu
« v W? U?šË ¨ W?HK²?<« ‰Ëb?
« v U?F?U?'« Ë√ ”—«b*«
W?FHðd?*« WÝ«—b
« Âu?Ý—Ë W?AO?F*« U?I?H½ qL% Êu?F?OD²?¹ ô rN½√ YO?Š ¨ …b×?²*«
iFÐ ÂU ¨ Èd?š√ WO?ŠU½ sË Æ UN?²LO? iOH? ð bFÐ WOK?;« WKLF
UÐ W½—U?I*UРΫbł
U¹ôu
« d??O??ž Èd?š√ ‰Ëœ v W??HK q?√ U?F??U??łË U?OK? v
≈ rNzUMÐ√ q?IMÐ ¡UÐü«
©µµ®
Æ …bײ*« WJKL*«Ë …bײ*«
 ±≤∑ YU¦« qBH«

∫…œUH ”Ë—œ
rN? v b?O?Hð Ê√ sJ1 W?OL?KŽ W¹ƒ— q¦1 ¨ o³?Ý U?LO? qOK% s? t{d?Ž - U?
Æ ’Uš tłuÐ ¡«d?IH
« rOKFðË ¨ WUŽ rOKF?²
« vKŽ W¹œUB²ô« U“_« d?OŁQð UOUM¹œ
W???“_« U???ÝUJF?½ù oÐU???
« qOK?×???²
« s U???N???łU???²M²???Ý« sJ?1 v²
« ”Ë—b
« r?¼√ sË
v W? U?šË ¨ rOK?F?²
« vKŽ ±ππ∑ ÂU?Ž v U?O?ݬ ‚d?ý ‰Ëœ XÐd?{ v?²
« W¹œU?B?²?ô«
∫ vK¹ ULO œb×²ð ¨ b½ö¹UðË UOO½Ëb½≈ v²
˜

r¼ ¨ ¡«dI s rNO s0 ¨ Âu?O
« »öÞË cOöð ÊUÐ rOK²
« È—ËdC
« s Æ ±

Æ q³I²*« v tO— oOI%Ë lL²:« WOLMð ¡«u
WKLŠ

vKŽ Ϋ—œU?? tKF?−?¹ U0 W?O?? U? W?ł—bÐ r?OKF?²
« ÂU?E½ v W½Ëd*« d?? «uð V−¹ Æ ≤
Æ lL²− È_ Àb% b v²
« W¹œUB²ô« Ø WO
U*« UbB
« l nOJ²
«

v U?C?O?H? ð W¹√ ¡«d?ł« VM?& V−¹ W¹œU?B?²?ô« U?“_« ÀËb?Š bMŽ Æ ≥

Æ 5Ý—b*« Vð«Ë— dOšQð Ë√ iO?H ð ÂbŽË¨ ÊUJô« —bIÐ rOKF²
« U?O½«eO
¨ lL?²??:« œ«d? √ rOK?Fð v ’U?)« ŸUD?I
« U?L¼U??? ÊU? ÊQ??A
« «c¼ v Ë
¡ôR¼ rO?KF??²
U??u?J(« ¡VŽ nO??H?? ?ð v b??ŽU??ð ¨ Èd??šQ?Ð Ë√ …—u??BÐ
ÆWHK²<« U“_« ¡UMŁ√ œ«d _«

U?“_« ÀËbŠ ‰U?Š v qLF
« U?O
¬ œb?% ∆—«uÞ jDš œ«bŽ≈ …—Ëd?{ Æ ¥
ÊUJ?
« U???¾??? U???uJ?(« œb???% Ê√ rN*« s Êu?J¹ UM?¼Ë Æ W¹œU???B???²???ô«
¨rNOKŽ W“_« …bŠ nOH ð v
≈ ÈœR¹ U0 Ϋ—dCð d‡‡‡‡¦√ ÊuJð Ê√ qL²;«
v rN?I??Š U?N?L¼√ s v?²
«Ë W?HK²?<« rN??u?I?Š vKŽ r?‡‡N
u?B?Š r?‡‡‡Ł sË
Æ rOKF²
«

UNðUÝR v UFL²:« œ«d √ WIŁ “«e²¼≈ W¹œUB²ô« U“_« vKŽ Vðd²¹ Æ µ

Èb
WM?Þ«u*«Ë ¡U??L?²½ù«Ë W?¹u?N?
« vKŽ U??³KÝ dŁR?¹ «c¼Ë Æ U?N?ð«œU?O??Ë W??U??F
«
d?O??ž U?O??uKÝ —U??A?²½« v
≈ ¨ t??³½«u?ł b??Š√ v ¨ «c¼ ÈœR¹ U?0—Ë Æ œ«d? _«
s «c
Æ ‰U¦*« qO³?Ý vKŽ ”—«b*« v nMF
« —UA²½« UNMË ¨ UN?O »užd
b? U? V³?Ð œ«d ú
Àb?% v²
« W?O??HM
« —UŁü« W?'U?F0 W¹UMF
« È—Ëd?C
«
ÆWHK²  U“√ s ÁuNł«u¹
 WOLM²«Ë rOKF²« ±≤∏
ÂU??O??I
« U??N
`?L??ð W
U??F?? dJ³?? —«c½≈ W??L?E½√ U??uJ(« „ö??²??« …—Ëd??{ Æ ∂
nH? ¹ U0 q³I?²?*« v UNŁËb?Š qL²?;« U?“_« ÁU& W?OzUË «¡«d?łUÐ
Æ lL²:« œ«d √ vKŽ U“_« Ác¼ —UŁ√ s

dÞU<« iO?H ð o¹dÞ sŽ ¡«d?IHK
vŽUL?²łô« s_« Wł—œ …œU¹“ W?OL¼√ Æ ∑

U“_«Ë WO?FO³D
« À—«uJ
«Ë ÷d*«Ë »Ëd(« q¦? À«bŠ√ sŽ r−Mð v²
«
¨W Uš WH?BÐ ¨ ¡«dIH
« ‰UHÞ_« ‚uIŠ WO?³Kð v
≈ ÈœR¹ «c¼Ë Æ W¹œUB²ô«
Æ W—UA*«Ë vd
«Ë W¹UL(«Ë rOKF²
« v

Æ ¡«dIHK
W³M
UÐ ULOÝ ô tKŠ«d W U? v ÎUOF«Ë Ϋd√ rOKF²
« WO½U− bFð r
Æ ∏
W¹œU?B?²?≈ W?L?O? t
fO?
Ë W?C?H? M W?O?Žu½ s rN
ÕU?²*« r?OKF?²
« Ê√ U?L?
¨ W??O?? u??B??)« ”Ë—b
« U??I???H½ qL??% ¡VŽ v
≈ W?? U???{ùUÐ Æ W??O??I??O??I??Š
Ê√ YO?ŠË Æ WHKJ
« W?F?Hðd*« WO?Ý—b*« U?eK²*«Ë W?O?Ý«—b
« U Ëd?B*«Ë
W¹œU???B??²??ô« rN?ðU¹u??²???* U??F???³ð fO
œ«d??? _« 5Ð Ÿ“uð W??O?KI??F
« «—b???I
«
t½√ U*UÞ ¡«dI?H
« »öD
« rOKF²Ð UF?L²:« qHJ²ð Ê√ V−O? ¨ WOŽUL?²łô«Ë
p
cÐ ÂUL²¼ô« ÂbŽ vKŽ Vðd²¹Ë Æ WOKI?F
« tð«—b eOL²ð s rNMOÐ błu¹ b
Æ rNFL²− r¼d ¹Ë rNH½√ œ«d ô« ¡ôR¼ d ¹ Ê√

¨ rOKF?²
« s …œUH?²Ýù« Âb?Ž sÎ «—d?Cð lL²?:« U¾? d¦?« r¼ ¡«dI?H
« Ê≈ Æ π

U?¾?? 5Ð UðËU?H??²
« s b¹e¹ U0 U??N?OKŽ «uKB??Š v²
« «œU?N??A
« rŁ sË
ÊU¼–√ v »«d?Ý t½Q? vŽUL?²?łô« „«d(« qF?−¹ U0Ë ¨ W?HK²?<« lL²?:«
Æ s¹dO¦J
«

…œb?× Z«dÐ c?OHM?ðË œ«bŽ≈ v W?OuJ(« d?O?ž ULEM*« ÂU?NÝ≈ …—Ëd?{ Æ ±∞

sÝ v r¼ s¹c
« ¡ôR¼ W? Uš ¨ ¡«d?IH
« ‰U?HÞú
WO?LOKF?²
« ’dH
« d?O u?²

Ác¼ b??O?HðË Æ tM «u?Ðd?ð Ë√ tÐ ‚U??×?²
ù« s «uM?JL?²¹ r
Ë v?z«b?²Ðù« rOKF??²
«
U“_« ÀËb?Š bMŽ W U?š ¨ UuJ(« vKŽ jG?C
« nOH ð v? Z«d³
«
¡ôRN
WLzö*« r?OKF²
« ’d dO uð v Ë ¨ W?OFO³D
« À—«uJ
« Ë√ W¹œU?B²ô«
U?LO? dI?H
« `³ý qKI¹Ë ¨ rN?ŽU{Ë√ Èœd?ð s qOKI²
« v
≈ ÈœR¹ U0 ‰U?HÞ_«
Æ rNMOÐ
 ±≤π YU¦« qBH«

v²Š ”—«b?LK
UNzUMÐ√ ‰U?Ý—≈ qÐUI …d?OIH
« d?Ýú
v
U rŽœ .bIð W?OL¼√ Æ ±±
s rN?ł«d?š≈ v
≈ dDCð ôË ¨ ¡UMÐ_« ¡ôR¼ r?OKFð vKŽ ‚U?H½ù« s sJL?²ð
U?Ë√ v W? U?šË …d?Ýú
W?A?O?F*« U?I?H½ d?O? uð v …b?ŽU??LK
”—«b*«
Æ W¹œUB²ô« U“_«

V²J
«Ë ¡«c?G
« d?O u?ðË ¡«dI?H
« ‰U?HÞú
W?bI*« W?O?L?OKF²
« U?b?)« rŽœ Æ ±≤
Æ qÐUI ÊËbÐ rN
WOÝ—b*« «Ëœ_«Ë

VÝUM vŽU?L²?ł≈ ÊUL?{ dO? uðË ‰UHÞ_« W
U?LFÐ W? U)« 5½«u?I
« qOF?Hð Æ ±≥
5KUF
« ‰UHÞú
“«u rOKFð dO uðË ¨ rN
UHÞ√ rOKFð vKŽ bŽU¹ U0 r¼dÝ_
5KUF
« ‰U?HÞ_« W¹UL?( …œb× U?O
¬ l{ËË ¨ ”—«b*UÐ «uI×?²K¹ r
s¹c
«
Æ W¹œUB²ô« U“_« ÀËbŠ bMŽ

U³?N
«Ë UŽd?³²
«Ë «b?ŽU*« lL?ł v
u²¹ rOKF?²K
vu ‚ËbM? ¡UA½≈ Æ ±¥

«c¼ Âu??I¹Ë Æ lL??²??:« v W??HK²??<« U?¾??O??N
«Ë œ«d?? _« W? U?? s W??b??I*«
ÀËb???Š bMŽ W??? U???šË ¨ ¡«d??I???H
« ‰U???HÞô« r?OKFð v?KŽ ‚U???H½ùUÐ ‚ËbM?B
«
Æ W¹œUB²ô« U“_«

.b?I??²
W?O
Ëb?
« U??ÝR?*«Ë U?¾?O??N
«Ë v
Ëb
« lL??²?:« nðUJ?ð …—Ëd?{ Æ ±µ

U?b?)« s W?Ëd;« Ë√ …d?O?I?H
« oÞUM*«Ë ‰ËbK
Èd?A?³
«Ë ÈœU*« Êu?F
«
p
c? Æ …d?O??³? W¹œU?B?²?≈ U??“_ ÷d?F?²ð v²
« pK?ð W? U?šË W?O?L?O?KF?²
«
v W?O?A??U?N
« U?ŽUDI
« U??N?A?O?Fð v²
« ŸU??{Ë_« …b?Š qOKIð v W??L¼U?*«
ÂbŽ vKŽ 5Ëd?;«Ë ¡«dI?HK
Ϋ—d³ ÊuJð b? v²
«Ë ¨ WHK²?<« UFL?²:«
Æ tM »d²
« Ë√ rOKF²
UÐ ‚Uײ
ù«
WOLM²«Ë rOKF²« ±≥∞
 ±≥± YU¦« qBH«

g«u‡‡N
«

1.Todaro, M.P. , Economic Development in The Third World, 2 nd

Edition, Longman,New York, 1981, P. 56.

2. Ibid, P. 289.

3. Ablett, J., and Ivar-Andre Slengesol, Education in Crisis: The

Impact and Lessons of the East Asian Financial Shock 1997 -
99, Human Develepment Network, World Bank, Washington
D.C., Feb 2000, P.i

4. UNESCO, Facts and Figures 2000, Institute for Statistics,

Unesco, Paris, 2000, P.16.

5. UNICEF, Investigating in Our Children, unicef, Oct. 1998,

P.2.

d¹d??Ið ¨ ≤± ‡?
« Êd??I
« v …b??×??²?*« 3_« —Ëœ ∫ »u??F??A
« s×½ ¨ ÊU?MŽ Æ√ v u?? ≠ ∂
Æ ±± ’ ¨ ≤∞∞∞ ¨ WL UF
« sDMý«Ë ¨ …bײ*« 3_« ¨ ÂUF
« 5_«

7.Ablett, J. , and Ivar-Andre Slengesol, Education in Crisis,

. Op.Cit., P.1

¨ …b¹b?'« WOÐd?²
« ¨ d?IH?
« W×? UJ qł√ s W¹uÐd?²
« W?OLM²?
« ¨ ÂUMG
« bL?Š√ b?L×? ≠ ∏
Æ ≥ ’ ¨ ±π∑∑ q¹dÐ√ ¨ ±± œbF
« ¨ WFЫd
« WM‡‡‡
«

9.Ravallion, Marlin, The Debate on Globalization, Poverty and Ine-

quality : Why Measurement Matters, Policy Research Working
Paper No. 3038, World Bank, Washington D.C., May 2003 , P. 3.

ÈœU????B????²????ô« ¡U?/û
v?Ðd????F
« ‚ËbM?B
« ¨ v?zU/ù« …b????×????²?*« 3_« ZU?½dÐ ≠ ±∞

 WOLM²«Ë rOKF²« ±≥≤
‰UOłú
’d?H
« oKš ∫ ≤∞∞≤ ÂUFK
WOÐdF
« W?O½U½ù« WOLM²
« d¹dIð ¨ vŽU?L²łô«Ë
Æ π∞ ’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ ËdOÐ ¨ WOÐdF
« ‰ËbK
vLOKô« V²J*« ¨ WœUI
«

jOD ²
« b?NF ¨ ±ππ∂ d?B ∫ W¹dA³
« W?OLM²
« d¹dIð ¨ vu?I
« jOD ²
« bN?F Æ ±±
Æ ±¥’ ¨ ±ππ∑ ¨ …d¼UI
« ¨ vuI
«

12.The World Bank, Poverty Trends and Voices of the Poor, World
Bank, Washington D.C. , 2000, P. 3.

Âu??−¼ sý ∫ ≤∞∞± Ø ≤∞∞∞ r
U??F
« v W??O??LM²
« s?Ž d¹d‡‡‡I?ð ¨ v
Ëb
« pM‡‡?‡³
« ≠ ±≥

Ë ± ’ ¨ ≤∞∞± ¨ W?L? U?F
« sDMý«Ë ¨ v
Ëb?
« pM³
« ¨ ÂU?Ž ÷d?Ž ¨ d?I?H
« vKŽ
Æ≥’

«d¼ô« ed? WL?łdð ¨ dI?H
« ∫ ±ππ∞ r
UF
« v W?OLM²
« sŽ d?¹dIð ¨_______ Æ ±¥

Æ ±¥ ’ ¨ ±ππ∞ ¨ …d¼UI
« ¨ «d¼ô« WÝR ¨ dAM
«Ë WLłd²K

b?N?F? ¨ ±πππ Ø π∏ dB? ∫ W¹d?A?³
« W?O?LM²
« d¹d?Ið ¨ vu?I
« jOD ?²
« b?N?F? Æ ±µ
Æ ±± ’ ¨ ≤∞∞∞ ¨ …d¼UI
« ¨ vuI
« jOD ²
«

16.IIEP, Medium-Term Plan 2002 - 2007, IIEP, Unesco, Paris, 2001,

P. 11.

¨ ≤π bK:« ¨ UOK³I² ¨ UOݬ »uMł v dIH
«Ë rOKF²
« ¨ „öOð Ã Æ» ôU¹b½Uł≠ ±∑

Æ µ∏± ’ ¨ ±πππ d³L¹œ ¨ ¥ œbF
«

18.The World Bank, Taking Action for Poverty Reduction in Sub-

Saharan Africa : Report of an African Region, Task Force Report
No. 15575 - AFR, World Bank, Washington D.C. , May 1996,
P. 5.

19. ________, Poverty Trends, Op. Cit., P. 5.

20. ________, Global Economic Prospects and the Developing Coun-

tries, World Bank, Washington D.C., 2001, P. 36 .
 ±≥≥ YU¦« qBH«

21. Ibid, P. 37 .

22. The World Bank, Social Issues Arising from the East Asia Eco-
nomic Crisis, P.1

at , www.worldbank.org/eapsocial/library/socialimpacts/pdf

23. ________, Poverty Trends, Op. Cit., P. 14.

W¹dA?³
« WOLM²
« d¹d?Ið ¨ vuI
« jOD ²
« b?NFË vzU/ù« …b?ײ*« 3_« ZU½dÐ ≠ ≤¥
¨ …d¼U?I
« ¨ vu?I
« j?OD ?²
« b?N?F? ¨ W?—U?A*UÐ W?OK?;« W?O?LM²
« ∫ ≤∞∞≥ d?B?
Æ ≤¥ ’ ¨ ≤∞∞≥

25.Appleton, Simon, Education, Incomes and Poverty in Uganda in

the 1990s, Research Paper No. 01/22, Center for Research in Ec-
onomic Development and International Trade, University of
Nottingham, Dec. 2001, P.1.

Æ ±µ ≠ ±¥ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ »uFA
« s×½ ¨ ÊUMŽ Æ√ v u ≠ ≤∂

27.The World Bank, Priorities and Strategies for Education, Sum-

mary, PP. 1 -2 , at,www.worldbank.org/education/economicsed/
tools/training/econ1/prstr1.html.

28. ________, Poverty Trends, Op. Cit., P. 34 & P. 37.

29. Jacoby, H. G., and E. Skoufias, Risk, Financial Markets and Hu-
man Capital in a Developing Country, Review of Economic
Studies, Vol. 64, No. 3, 1997, P.3.

Æ ±π ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ »uFA
« s×½ ¨ ÊUMŽ Æ√ v u ≠ ≥∞

31 . Heller, Peter S., Human Dimensions of the Asian Economic Cri-

sis, Presentation to World Bank Regional Meeting on Social Is-
sues Arising from the East Asia Crisis and Policy Implications
 WOLM²«Ë rOKF²« ±≥¥
for the Future, Bangkok, Jan. 21, 1999, P. 2.

32. Harris, Peter, The Unfolding Economic Crisis, The Jobs Letter
No. 80, New Zealand, 18 June 1998, PP. 1-2.

33. The International Confederation of Free Trade Union ( ICFTU) ,

International Trade Union Statement On the Global Economic
Crisis, Brussels, Belgium, Dec. 1998, P. 3.

34. Ibid, P. 1.

35. Symonds, Peter, Two Years After the Economic Meltdown No

End of the Social Crisis in Asia in Sight, 24 June 1999, P. 2.
at, www. WSWS. org/ articles/1999/jun 1999/asia-j 24. shtml

36. The World Bank, World Bank Predicts Lowest Growth Rates for
Developing Countries Since Eighties Debt Crisis -Outlook to
lmprove by 2000, News Release No. 99/2016/S, World Bank,
Washington D.C., Dec. 2, 1998, P.5.

37. Ching, F., Social Impact of the Regional Financial Crisis, at

Linda Y.C. Lim, et.al., The Asian Economic Crisis: Policy
Choices, Social Consequences and the Philippine Case, The
Asian Society, New York, 1999, P. 2.

38. Mc Queen, Tanya, Impact of the Economic Crisis on Children

Assisted by the Development and Education Program for
Daughters and Communities (DEPDC) , P. 2,

at,www.cwa. Ioxinfo.co.th/vol14-1&2/v14 depdc.html

39. Heaney, Linda, The Economic Crisis in Asia: Its Impact on Stu-
dents Recruitment, NAFSA Asian Crisis Center, 1998, PP. 1-2

at, www.nafsa.com/
 ±≥µ YU¦« qBH«

40. Srilal, Mohn, Economic Crisis Sends Asian Students Home,

IPS News Reports, Singapore, Feb. 18, 1998, P.1,
at,www.oneworld.org/ lips2 /feb98/asia_education. html
41. ILO, Employment Challenges of the Indonesian Economic Crisis:

Understanding the Indonesian Economic Crisis, ILO Jakarta,

June 2000, P.1,

at,www. un.or.id/ilo/english/book.htm

42. Ablett, Jonathan, and Ivar- Andre Slengesol, Education in Crisis,

Op. Cit., P.12.

43. Ching, F., Social Impact of the Regional Financial Crisis, Op.
Cit., PP. 11-12.

44. Cameron, Lisa A., Did Social Safety Net Scholarships Reduce
Drop-Out Rates During the Indonesian Economic Crisis, Depart-
ment of Economics, University of Melbourne, March 2002, P.1.

45. Oxfam, Education and Poverty, P.1, at, Oxfam.org.uk/ educa-

tionnow/ poverty. htm

46. Nanninga, Klarend., and Sih Handayani, Children of the Crisis:

The Impact of the Economic Crisis on Indonesian Children, PP.
1-2
at, www.cwa. loxinfo.co. th / vol 14 - 1& 2/ v14 crisis html

47. Symonds, Peter, Two Years After the Economic Meltdown, Op.
Cit, P. 3.

48. The World Bank, Social lssues Arising from the East Asia Eco-
nomic Crisis, Op. Cit., P.10.
 WOLM²«Ë rOKF²« ±≥∂
49. Ching, F., Social Impact of the Regional Financial Crisis, Op.
Cit ., P.16.

50. Flimer, Deon, et.al., Impact of the Economic Crisis on Basic

Education in Indonesia, Summary of Main Recommendations,
East Asia and the Pacific Region, Watching Brief, Issue 2 ,
World Bank , Jan. 1999, P.1.
at,www.worldbank. org/eapsocial/ library / unesco pdf

51. Baker, Simon, Working Children in the Economic Bust, 1998,

PP. 1 - 2.
at,www. cwa. Ioxinfo.co. th/vol 14- 1&2/ v 14 bust. html

52. The Foundation of Child Development ( FCD), Returnee Ur-

ban Child Workers & the Economic Crisis, 1998, P. 1.
at,www.cwa. Ioxinfo.co. th/ vol 14-1& 2 / v 14 returnee. html

53. Thai Women of Tomorrow (TWT), The Financial Crisis and

Child Labour in the North of Thailand , Bangkok, 1998, P.3.
at,www. cwa.loxinfo.co. th/vol 14 1-& 2 / v 14 twt. html

54. Baker, Simon, Working Children in the Economic Bust, Op.

Cit., P. 1.

55. Heaney, Linda, The Impact of the Economic Crisis on Thai Stu-
dents, NAFSA, Asia Crisis Center, 1998, PP. 1-2 .
at, www.nafsa.com/
±≥∑ lЫd« qBH«

©¥®
l‡‡‡
«d« q‡‡‡‡‡BH«
¡UM« W—UA qOFHË rOKF«
WOLM« v »U A«Ë
WOLM²«Ë rOKF²« ±≥∏
 ±≥π lЫd« qBH«

l
«d« qBH«
¡UM« W—UA qOFHË rOKF«
WOLM« v »U A«Ë
∫ WbI
Ë√ U¼u/ ôb?F? …œU?¹e b?N?'« s d?O?¦J« ‰c??³Ð W?HK²?<« U?F?L??²?:« r²?Nð
WAOF U¹u² l— oI×¹ U0 ¨ WHK²<« UNðUOŠ V½«uł ‰UDð WKUý WOLMð À«bŠù
ÊuJ¹ Ê√ vG??³M¹ W??O?LM²?« ·b¼ Ê≈ Æ W?œU??I« ‰U?O??łúË d?{U??(« Xu« v U?¼œ«d?√
ÁU?d« t oI×¹ U0 t?ð«—UO?) UF?O?ÝuðË ¨ tðUłU?( UŽU?³?ý≈Ë ¨ tðUŠu?LD W?O³Kð ÊU?½ù«
WO?uJ(« œu?N'« l ¨ W?HK²<« U?NUJýQÐ ¨ W—U?A*« dU?Cð ÊuJ¹ UM¼Ë Æ tðUO?Š v
vLÝ√Ë U¹UG« W¹U?ž u¼ Á—u√ Õö Ë ÊU½ù« dOš Ê≈ Æ ·b?N« «c¼ “U$ù vÝUÝ√
v W?HK²?<« WO?LM²« Z«d?ÐË œuN?ł U?N?bN?²?ð Ê√ V−¹ v²« v«d*« q³½√Ë b? U?I*«
WHK²?<« UNFUM0 W?OLM²« «uF½U r¼ ¨ Èd?š√ WNł s ¨ dA?³« Ê√ UL Æ lL?²− È√
©±®
v¼ WOLM²« Ê√ È√ ÆUNðU?ÝRË UNðU?LOEMðË UNð«—UN?Ë UN—UF?Ë UNðUbšË U?NFKÝË
¨ WOŽUL²?łô«Ë WOHM« tŽ“UMË vUI¦« tŁ«dð ‰öš s ÊU½ù« U?Nu¹ v½U½≈ ÊQý
©≤®
sJ1 ô Wu?¾*« WO?LM²« Ê≈ Æ U?NO? Tý r¼√ u¼ W?OLM²?« s ÊU½ù« nu? Ê√Ë
«u??L?N??H¹ Ê√ s rNMJ?1 …U?O??×K «“«u??ł ôË√ rN d??uð r U? ”U?M« U?UÞ „d??% Ê√
v W?OÐU?−¹UÐ Êu?—U?A¹ vU?²UÐË ¨ s¹d?šü« «uL?N?H¹ Ê√Ë ¨ qC?√ u?×½ vKŽ rN??H½√
©≥®
Æ lL²:« …UOŠ vË vFL'« ÈuLM²« ŸËdA*«

Ê√ t `O?²ð Y?O?Š ¨ W?O?L¼_« s d?O??³? —b? vKŽ v¼ lL?²??:« W?O?LMð Ê√ È√

d¼UE s …œU??H?²?Ýô«Ë ¨ …d? U??F*« W?O½U?½ù« …—U??C?(« lM v qŽU?? —Ëœ VFK¹
Èc« ‰«R« Ê√ ô≈ Æ WHK²<« …UO(« V½«uł v dŁRð v²« vłuuMJ²«Ë vLKF« ÂbI²«
U¼“U?$≈ d?B?²?I¹ W?OK?L?Ž v¼ lL?²?:« W?O?LMð oO?I?% q¼ ¨ u¼ W?U?(« Ác¼ v ÕdD¹
oOI% Ê√ …œbF²*« «d³)«Ë b¼«uA« bRð ø lL²:« œ«d√ s U¼dOž ÊËœ W¾ vKŽ
q UNO≈ ‰u? u« v „—UA¹ Ê√ V−¹ WHK²<« l?L²:« V½«uł qLAð W?OIOI?Š WOLMð
‰U?L¼≈ Ê√ p– Æ lL²?:« U¾? s U¼d?Ož ÊËœ W?¾ U?NÐ ‰u ð ô√Ë ¨ lL?²:« œ«d?√
 WOLM²«Ë rOKF²« ±¥∞
s Ϋd?O³? «¡eł W?OL?M²« WOKL?Ž bI?H¹ ≠ ö?¦ ¡U?MU ≠ lL?²?:« U¾? bŠ√ W?—UA?
…u?I« —«b?I? …œU¹“ v U?NM œU?H?²?¹ Ê√ sJL*« s ÊU? lL?²?:« v WMUJ« W?UD«
s Èd?š√ U¾? Èb WO?³K« d¼UE*« iF?Ð ŸuO?ý Ê√ UL? Æ WO?LM²« Ác?N Wd?;«
s Ϋd?O?³ Ϋ¡e?ł U?C¹√ W?OL?M²« WO?KLŽ b?I?H¹ ≠ »U?³?A« ·«d×½«Ë nM?FU ≠ lL?²?:«
¨ ÂUF« `UBUÐ dC¹ ULO WUD« Ác¼ cHM²ð YOŠ lL²:« ¡UMÐ√ s WU¼ W¾ WUÞ
vKŽ W??O?I?O??I?Š …bzU?H?Ð œu?F¹ ô U?L??O? U¼—U??LŁ iFÐ pKN??²?¹Ë W?O??LM²« Z«d?Ð ‚u?F¹Ë
Æ lL²:«

b¹«eð bI? ¨ lL²?:« œ«d√ q U?NO „—U?A¹ Ê√ V−¹ WO?LM²« WOKL?Ž Ê√ YOŠË
¨ UNð«– WIOI×Ð UNOŽË l— qł√ s UNLOKFð …—Ëd{Ë UNuIŠË …√d*« U¹UCIÐ ÂUL²¼ô«
W?O?L?M²« oO?I?×??² W?HK²?<« ôU??:« v W?O?Ž«u« U??N?²?—U?A? r?Ł sË ¨ U¼—Ëœ tMË
ÊU rŁ sË ¨ WKU?A« WOLM²K W?II;« b«Ëd« Èb?Š≈ WOÝUO?« WOLM²« b?FðË Æ WKUA«
W?U?Ž W?O?L?M²« W?OKL?Ž v Ϋ—«b¼≈ ≠ o?³?Ý U2 `C?²¹ U?L? ≠ vM?F¹ …√d*« —Ëœ »U?O?ž
©¥®
W?—U??A*« qO??F?Hð …—Ëd??{ vKŽ b?O??Q?²« s«e??²¹Ë Æ W? U??š W?O?ÝU??O?« W?O??LM²«Ë
vKŽ ¡U?CI«Ë ¨ WO?LM²« WOK?LŽ v ≠ WO?ÝUO?« W—U?A*« W U?šË ≠ …√dLK WO?ÐU−¹ô«
W??O?KL??Ž ¡«“≈ ≠ nM?F«Ë ·«d??×½ô« W??? U??šË ≠ »U??³???A« iFÐ —Ëb W???O??³K?« —UŁü«
rOKF²UÐ ◊uM*« —Ëb«Ë ¨ W?—UA*« Ác¼ qOFHð WO?HO sŽ ‰ƒU²« l s«e?²¹ ¨WOLM²«
Æ UNIOIײ

∫ WOLM« v ¡UM« W—UAË rOKF« ∫ ôË√

p– lË ¨ WU? W¹dA³« UF?L²:« v …U?O×K WO?Ozd« …bLŽ_« b?Š√ ¡UM«
—Ëb«Ë W?½UJ*« s? ‰U???łd« k?Š ¨ W???O????UM« ‰Ëb?« s d???O????¦??? v? ¨ …√d*« vI?Kð ô
VÝUM²¹ Ê√ V−¹ Èc« ÈuMF?*«Ë ÈœU*« d¹bI?²« s ÂUŽ t?łuÐ Âd%Ë ¨ vŽU?L²?łô«
v≈ ¨ …—dCUÐ ¨ «c¼ ÈœR¹Ë Æ lL?²:« v W¹uO?(« UN²L¼U?Ë WO½U?½ù« UN²L?O l
©µ®
Æ …UG²³*« WO½U½ù« WOLM²« oOI%Ë ÂbI²« œuNł WUŽ≈

vKŽ qU?Fð sJ?ð r ≠ W?HK²?<« W?O? ¹—U?²« qŠ«d*« d?³?Ž ≠ ¡U?M« X½U? «–≈Ë
U?N?²½UJ d¹b?Ið v≈Ë ¨ U?N?O≈ »u?F?A« …dE?½ XHK²?š« YO?Š ¨ qłd« l …«ËU?*« Âb?
©∂®
¨ lL?²:« v …√d*« —Ëœ W?O?L¼√ vKŽ b√ b? ÂöÝù« ÊU? ¨ lL²?:« v U¼—ËœË
 ±¥± lЫd« qBH«

‚u??I??(« U??N?MOÐ sË Á—u??N?þ cM ‚u‡?‡I??(« s WK?UJ²?? W??u‡?‡EM0 U??N? ·d??²??Ž«Ë
©∑®
Æ …√dLK WOÝUO« W—UA*« UNM …b¹bŽ V½«uł vKŽ qL²Að v²« ¨WOÝUO«

`ö*«Ë ÂuNH*« ∫ WO UO« W—UA*«

Æ WOŽU?L²łô« W¾A?M²« WOKLŽ ‰öš œdH« U?N³²J¹ W?LKF² WOKL?Ž v¼ W—UA*«
d?OAð v?²« Wœ_« Ê√Ë W U?š ¨ œd?H« Èb ÈdD œ«b?F²?Ý« vKŽ W?OKL?F« Ác¼ b?L²?FðË
«u??ýU?Ž uË v²??Š …d??O?¦?? œ«d?_« 5Ð W??—U??A*« W?OK?L?Ž v W¹œd??H« ‚Ëd??H« Ê√ v≈
Èb W?—U?A*« W??Ý—U2 ÊU? rŁ sË Æ …b?Š«Ë W?¾?O?Ð v rNðU?O?B? ?ý s?¹uJð qŠ«d?
lL?²?:« UN?×?O?²¹ v²« W?O?F«b«Ë …—b?I« d?uð Èb? vKŽ Ϋd?O?³ ΫœU?L?²?Ž« b?L²?Fð œd?H«
«œU?F«Ë rO?I« U?N?O? U0 W?O?UI?¦« Ád?Þ√Ë ¨ vÝU?O?« tUE?½Ë WO?ŽU?L?²?łô« tðU??ÝR0
¨ Xu« fH½ v tðU?³ł«Ë s Vł«ËË ÊU?½ù« ‚uI?Š s oŠ W—U?A*«Ë Æ bOU?I²«Ë
U?N?b?IðË U?NJÝU9 dŁQ?²¹ ¨ U?N?L?׳ ÊU? U?L?N? ¨ W?ŽU?L?ł jÝË v gO?F¹ t½_ p–Ë
d?O?ž Ë√ …d?ýU?³? ‚dDÐ U?≈ U?N?²DA½√ v U?NzU?C?Ž√ W?—U?A? Èb? vKŽ U¼—«d?L?²?Ý«Ë
Æ …dýU³

v WL?OK« …UO(« Ê_ ·b¼ vN? ¨ Xu« fH½ v WKOÝËË ·b¼ W?—UA*«Ë

oO??I??% qł√ s qL??F«Ë tðU??Ou??¾??? v 5MÞ«u?*« W?—U??A?? vKŽ eJðdð l?L?²??:«
UN?²O?L¼√ UŽUL?'«Ë œ«d_« ‚Ëc?²¹ W—UA?*« o¹dÞ sŽ t½_ WKOÝË v¼Ë Æ t?{«dž√
©∏®
Æ UNKzUÝËË UN³OUÝ√ ÊuÝ—U1Ë ¨ UN²LOË

Á—u?F?ýË ¨ ÊU?½ù« …U?O?Š sŽ d?O?³?F?²« ‰UJý√ s qJý v¼ W?—U?A*« Ê√ U?L?

WO?LMð v≈ ·bNð W—U?A*« ÊU rŁ sË Æ tO? gOF¹ Èc« lL?²:« v WL?O t t½QÐ
oŠ sŽ d??O??³?F??²« —u?? Èb?Š≈ v¼Ë Æ l?L?²??:« œ«d?√ Èb? ¡ôu«Ë ¡U?L??²½ô« W??L?O??
WOuI«Ë WOËb« oOŁ«u*« ¡u{ v W Uš ¨ tFL²− v t²¹dŠ WÝ—U2 v sÞ«u*«
t??F?L??²?: W??U??F« Êu?¾??A« v „«d??²??ýô«Ë ¨ t¹√— ¡«bÐ≈ v ÊU??½ù« oŠ b??Rð v²«
©π®
WOÝUÝ√ qŠ«d ÀöŁ W—UA*« sLC²ð Ê√ sJ1Ë Æ dýU³ dOž Ë√ dýU³ o¹dDÐ
qUJðË ‚U??ð« v U?N?C?FÐ l q?L?FðË ¨ WœU?³?²? …—u??BÐ iF?³« U?N?C??FÐ v dŁRð
∫ v¼ qŠ«d*« Ác¼Ë Æ UNMOÐ qBH« VFB¹ YO×Ð

s t U??Ë lL??²??:« v t??²½UJ0 œd??H« vŽË W??ł—œ v≈ d??O?A?ðË ¨ vŽu« §

 WOLM²«Ë rOKF²« ±¥≤
s v²« U?Ý—UL*«Ë WDA½_«Ë ¨ W?OF?L²?− U?³ł«Ë s t?OKŽ UË ‚u?IŠ
Æ W—UA*« œdH« oI×¹ UNöš

v tðU?Ou¾?0 œdH« vŽË œ«“ U?LK t½√ v≈ WKŠd*« Ác¼ d?OAðË ¨ Ê«b?łu« §
Á—uFý l U¼u?×½ t²OF«œË UNÐ tUF?H½« Èu² lHð—« ¨ WOF?L²:« WDA½_«
¡U?N²½ô« b?FÐ WO?HM« W?Š«d«Ë UO?u¾?*« ÁcN tz«œ_ W?³ŠU?B*« …œUF?UÐ
Æ UNM

vKF?H« „uK« œd?H?« WÝ—U?2 v≈ WKŠd*« Ác¼ d?O?AðË ¨ W?d?(« Ë√ ŸËeM« §
©±∞®
Æ WHK²<« WOFL²:« WDA½_« v t²—UA0 ’U)«

v²« U?ODF*« s WŽu?L−? rC¹ d?O³? —UÞ≈ qš«œ WO?ÝUO?« W—U?A*« lIðË
rNð«b?I²?F ‰u?ŠË ¨ ¡U?M« rNMOÐ sË ¨ lL?²:« œ«d?_ vÝU?O« „uK« ‰u?Š —Ëbð
rNU??F??H½« Èu??²???Ë ¨ v?ÝU?O??« r?N?O??ŽË ‰u??Š È√ Æ W??O??ÝU?O??« rN?ðU¼U??&«Ë rNz«—√Ë
fJFð WOÝUO« W?—UA*U Æ UN½QAÐ WOKFH« rN²Ý—U2Ë ¨ U¹UC?I« Ác¼ ÁU& rN²OF«œË
Æ lL²:« œ«d√ Èb ¡UL²½ô«Ë WMÞ«u*UÐ ”UŠù«

U?NË«e¹ v²?« WDA½_« v≈ W?HK²?<« W??O?ÝU?O?« U?OÐœ_« v W?—U??A*« d?O?AðË

U?ÝUO?« lM v W?L¼U?*«Ë ¨ rNO?K¦2Ë rNUJ?Š —UO?²?š« ·bNÐ lL?²?:« ¡UC?Ž√
©±±®
◊U?A½ v¼ WO?ÝU?O?« W—U?A*« Ê√ È√ Æ d?ýU³? d?O?ž Ë√ dýU?³? qJAÐ «—«d?I«Ë
Ác¼ —u? œb?F?²ðË Æ lL²?−?LK W?O?ÝU?O?« …UO?(« v —ËbÐ Âu?I¹ Ê√ vKŽ œd?H« b?ŽU?¹
qJÐ ’U?)« vŽUL²?łô«Ë vÝUO?«Ë ÈœUB?²ô« —uD²«Ë u?LM« Wł—b U?F³ð W?—UA*«
v tOKŽ v?¼ ULŽ nK²? ð Wb?I²*« ‰Ëb« v WO?ÝUO?« W—UA*« ÊU? «cË Æ lL²?−
vKŽ lL?²?:« lu? œb?% v²« W?UN« «d?ýR*« b?Š√ vN? rŁ sË Æ W?O?UM« ‰Ëb«
Æ nK ²«Ë ÂbI²« 5Ð q «u« ×b²«

jO×¹ UË lL²−?LK WOÝUO« ŸU{Ë_«Ë WÝUOUÐ ÂUL²?¼ô« bF¹ ¨ WUŽ WHBÐË
«c¼ ÊU??? «–≈Ë Æ U??NK¼U???& sJ1 ô v²?« W??—U??A*« «d???ýR?? b??Š√ ¨ À«b???Š√ s tÐ
vË√ …uDš WÐU¦0 b?F¹ t½U ¨ W?Ý—UL*« Èu²? v≈ ‰U(« W?FO³DÐ vd¹ ô ÂU?L²¼ô«
©±≤®
Æ W—UA*« s vKŽ√ U¹u² Ë√ Èu² v≈ UN³ŠUBÐ lbð b WOÝUÝ√

lL²:« œ«d√ ÂU√ WŠU²*« WOÝUO« W—UA*« ’d b¹«eð Ê√ bRð b¼«uý WLŁ
 ±¥≥ lЫd« qBH«

ÊËdFA¹ YO?Š ¨ œ«dô« ¡ôR¼ Èb »«d²žô«Ë WO?³K« …bŠ s nOH ?²« v bŽUð
œ«d_« …d³?š hI½ Ê√ UL Æ rN?FL²−? v WOÝUO?« …UO(« v dOŁQ?²« vKŽ rNð—bIÐ
—u?FA?« WO?LMð ‚u?Fð v²« öJA*« r¼√ s? d³?²?F¹ W?OÝU?O?« lL?²:« ŸU?{Ë√ ÊQ?AÐ
©±≥®
Æ WMÞ«u*UÐ

v „«d??²?ýô« v o(« lL??²?:« œ«d?√ ¡U?DŽSÐ qB?²ð W??O?ÝU??O?« W?—U??A*«Ë

l{ËË ÂUJ(« —U?O²?š« q¦ lL?²:« v rNðU?O?×Ð WIKF?²*« WO?ÝUO?« «—«dI« W?ŽUM
ÂUN?Ý≈ oKDM s U?NO≈ dEM« sJ1Ë Æ d?ýU³ d?Ož Ë√ d?ýU³? qJAÐ WU?F« UÝU?O«
v wÐU?−¹« —Ëœ t ÊuJ¹ Ê√ vKŽ œd?H« ’d?Š U?N½√ vKŽ WO?ÝU?O?« …UO?(« v œd?H«
Ë√ ¨ W³? ²M*« U?¾O?NK `Oýd?²« Ë√ X¹uB?²« o( WË«e*« ‰öš s W?OÝU?O« …U?O(«
WOUM¹œ WOKLŽ v¼ W?OÝUO« W—UA*« Ê√ È√ Æ s¹dšü« l WOÝUO?« U¹UCI« WAUM
qł√ s Ÿ«ËË Èœ«—≈ qJAÐ lL?²?−?LK W?OÝU?O?« …U?O?(« v UNö?š s œd?H« „—U?A¹
tz«—¬ l oH??²ð v²« W??U??F« W?×K?B*« oI?×?¹ U0 ÂU?F« v?ÝU?O??« —U?*« v? d?OŁQ??²«
©±¥®
Æ vI³D« tzUL²½«Ë

W?O?Ž«Ë W¹œ«—≈ W?OKL?Ž ¨ WU?Ž …—u?BÐ ¨ v¼ W?O?ÝU?O?« W?—UA*« Ê√ —U?³?²?ŽUÐË

UN?Ý—U1 …dýU?³*« dOžË …d?ýU³*« WDA½_« s W?ŽuL?− sLC?²ð WO?ŽuDð W¹—UO?²š«Ë
v²« WOKL?F« UN½√ vKŽ …√dLK W?OÝUO« W?—UA*« v≈ dEM« sJ1 ¨ lL²?:« v œdH«
v X¹u??B?²?« q¦? …d??ýU?³?? W?O??ÝU?O??Ý UÞU??A½ …b?ý«d« …√d*« ”—U?9 U?Nö??š s
WUF«Ë WOK?;« fU:«Ë ÊU*d³« v W—UA*« Ë√ »«eŠú ÂU?LC½ô« Ë√ UÐU ²½ô«
WO?ÝUO« UuKF*UÐ ÂU*ù« q¦? …dýU³? dOž WO?ÝUOÝ UÞUA½ ”—U9 Ë√ ¨ W?OÐUOM«Ë
©±µ®
Æ WOzd*«Ë WŽuL*«Ë …¡ËdI*« WOÝUO« —U³š_«Ë

∫W—UA*«Ë WO UO« W AM«

W?¾AM²« W?OKL?FÐ WO?uJ(« d?OžË W?OuJ?(« lL²?:« U?ÝR? s b¹bF« r²?Nð
ÂuN?H «b ?²Ý«Ë Æ ¡UM« U?NML{ s v²«Ë W?HK²<« rNðU?¾ VŠ Áœ«d?_ WOÝU?O«
W?OÐd?²UÐ W?O??Oz— …—u?BÐ oKF?²?¹ W?HK²?<« W?O?ÝU?O?« U?OÐœ_« v W?O?ÝU?O?« W?¾?AM²«
U?uKF*« œ«d?ô« »U??SÐ WO?ÝU?O?« W?¾?AM²« W?OKL?Ž r²?Nð YO?Š ¨ œ«d?ú WO?ÝU?O?«
WU?{ùUÐ ¨ lL²:« v? bzU« wÝUO?« ÂUEMUÐ oKF²¹ U?LO U¼U?&ô« rN¹b vLMðË
 WOLM²«Ë rOKF²« ±¥¥
Æ œ«dô« Èb …œułu*« WOÝUO« WUI¦« WOLM²Ð WOKLF« Ác¼ ÂUL²¼« v≈

¨ W¾ýUM« WOŽuð WLN UNIðUŽ vKŽ lI¹ t½√ v WOÝUO« WOÐd²« WOL¼√ `C²ðË
W?O?LMðË ¨ r?NðU¼U?&« sŽ d?O?³?F??²«Ë ¨ «—«d?I« –U? ð«Ë öJA*« W??N?ł«u* r¼œ«b?Ž≈Ë
v W?O?ÝU??O?« …U?O?(« v W?O?ÐU?−¹ô« W?—U?A?LK? W?“ö« «—U?N*« rNÐU???≈Ë ¨ rO?I«
¨ œd?HUÐ jO?;« lL?²?:« v W?O?ŽU?L?²łô« U?ö?F« W?F?O?³Þ ‰ö?š sË Æ lL?²?:«
W?³UD*«Ë U?³ł«u« ¡«œ¬ W?I¹dÞË ¨ W?HK²?<« …UO?(« n«u? l nOJ²« vKŽ …—b?I«Ë
Æ œdHK WOÝUO« W—UALK vË_« «uD)« œb×²ð ¨ ‚uI(UÐ

lL??²?:« U?¾?? Èb U?N?²??O?LMðË W??O?ÝU??O?« W?—U??A*« Ê≈ ‰u?I« s?J1 rŁ sË

WGUÐ WO?L¼√Ë …—Ëd{ s UN U* p–Ë ¨ WOÝU?O« WOÐd²« œUFÐ√ r¼√ s b?Fð WHK²<«
¡U/Ë ¡U?I³ W?O?ÝUÝ_« «—Ëd?C« s b?Fð UN½≈ qÐ Æ l?L²?:« v WO?LM²« À«b?Š≈ v
W?ł—bÐ W?O?³K« d¼«uE« U?N?O? d?A?²Mð v²« W?O?UM?« UF?L?²?:« W? U?š ¨ lL?²?−? È√
s dO?¦J« vKŽ ¡UC?I« sJ1 WOÝU?O« W—U?A*« ’d vUM²Ð t½√ YO?Š ¨ Wþu×K
ÆW Uš WHBÐ vÝU?O«Ë ¨ WUŽ WHBÐ vFL²:« —«d?I²Ýô« oOI%Ë ¨ d¼«uE« Ác¼
v W?O?L?M²« jDš ÕU?−M W??O?ÝU?O?«Ë W?O??U?I?¦«Ë W?O?ŽU??L?²?łô« ◊Ëd?A« d?u??²ð pcÐË
©±∂®
Æ lL²:«

¡UMÐ_ W?O?ŽU?L?²?łô« W?¾?AM²« W?OKL?Ž s Ϋ¡e?ł W?O?ÝU?O?« W?¾?AM²« Âu?N?H? b?F¹Ë

UË ¨ W?OŽU?L²?łô« W¾?AM²« ZzU?²½ ÈbŠ≈ u¼ œ«d?ö vÝUO?« „uK« Ê√ –≈ ¨ lL?²:«
nO?Ë wÝU?O« r?N*UŽ ÊuJ¹ n?O U?Nö?š s œ«d?ô« rKF?²¹ UOKL?Ž s tML?C?²ð
v W?LzUI« W?OŽU?L²?łô« ‚U½_« 5Ð s? —UO?²šö ‰U?− „UM¼ ÊU? Ê≈ ¨ t½Ë—U²? ¹
©±∑®
Æ lL²:«

5IKð ·b?N?²ð W?FDIM d?O?ž …dL?²? W?OKL?Ž v¼ W?OÝU?O?« W?¾AM²« W?OKL?ŽË

W¹u?NU?Ð ÂU?Ž ”U??Š≈ s¹uJ²? W?O?ÝU?Ý√ v¼Ë ¨ lL??²?−?LK W?O??ÝU?O?« W?U?I??¦« sÞ«u*«
U?Nöš s œ«d?_« V²J¹ v²?« WOKL?F« v¼ WO?ÝUO?« W¹u?NU p– vKŽË Æ W?Ou?I«
v 5K?ŽU?? ¡U??C??ŽQ?? W??—U??A*« s rN?MJ9 v²« «d??³???)«Ë «—U??N*«Ë ·—U??F*«
«bI²F*«Ë rOI« qI½ UNöš s r²¹ WMÞ«u*« vKŽ V?¹—bð WOKLŽ UN½√ UL Æ lL²:«
…UO?Š ‰«uÞ dL²?ðË …dJ³ sÝ s WOK?LF« Ác¼ √b³ðË Æ W?OU²« ‰UO?ł_« v≈ WOÝU?O«
qzU?ÝËË W?F??U?'«Ë W?Ý—b*«Ë …d?Ý_« q¦? U???ÝR*« s b¹b?F« ‰ö??š s ÊU?½ù«
 ±¥µ lЫd« qBH«

©±∏®
WO?LMð v UOÐU−¹≈ rN𠜫d?ú WKŽUH« WO?ÝUO« W¾?AM²« Ê√ vH ¹ ôË Æ ÂöŽù«
U?OU?F?H« v W?—UA*« …—Ëd?CÐ rN?ÝU??Š≈ W?OL?Mð rŁ sË ¨ rN¹b vÝU?O?« vŽu«
Æ lL²:« v Àb% v²« WHK²<« WOÝUO«

∫ ¡UMK WO UO« W—UA*«Ë WOULô« W O «

Èc« ÂUEM« W?OŽuMÐË ¨ lL?²:« Âb?Ið Wł—b?Ð ¡UMK W?OÝU?O« W?—UA*« dŁQ?²ð
tð—UC?ŠË t ¹—Uð YOŠ s l?L²:« «c¼ W?FO³DÐË ¨ t?O gOFð Èc« lL?²:« tF?³²¹
«b?I?²?F*«Ë —U?J_«Ë b?OU?I?²«Ë «œU?F«Ë ¨ l?L?²?:« U?NÐ d? v²« W?O?U??I?¦« qŠ«d*«Ë
Æ lL²:« v …dA²M*«

vU(« dBF« v WOÝUO« W—UALK ¡UM« ÂU√ WŠU²*« ’dH« X׳ √ bË
∫ WOU²« »U³Ýú WIÐUÝ UË√ v tOKŽ X½U U2 d³√

—dײ« UdŠ —UA²½« bFÐ W Uš ¨ qłd« l …«ËU*« vKŽ …√d*« ‰uBŠ §

Æ rUF« s …dO¦ ¡U×½√ v vMÞu«

‚u?Fð X½U? v²« W?¹b?OKI?²« rO¼U?H*«Ë «œU?F« s d?O?¦?J« s ¡U?M« —d?% §

Æ UNFL²− v WOÝUO« UOUFH« v UN²—UA

Æ ¡UM« vKŽ ÷dHð X½U v²« œuOI« rŁ sË ¨ …b²L*« WKzUF« hKIð §

…√d*« —Ëœ vUMð v≈ Èœ√ Èc«Ë ¨ ¡UM« 5Ð V¹—b²«Ë rOK?F²« W³½ b¹«eð §
©±π®
W?OÝU?O?« W—U?A*«Ë ¨ WU?Ž W?HBÐ lL?²?:« …UO?Š v W—U?A*« v
Æ ’uB)« tłË vKŽ

v t?³?FKð Ê√ sJ1 Èc« —ËbUÐ j³ðd?ð …√dLK? WO?ÝU?O?« W?—UA?*« WO?C? Ê≈

ÆlL²−LK vÝUO« ¡UM³« v? tK¦‡9 Ê√ sJ‡‡1 Èc« qI‡‡‡¦UÐ rŁ sË ¨ WUF« …UO(«
ULO? WOÝUO« …U?O(« v …√d*« W—UA rŽb?Ð WOMF*« ·«b‡‡¼_« r¼√ b¹b‡‡‡% sJ1Ë
∫vK¹

Æ …dÝ_«Ë lL²:« s q b?OF vKŽ …√dLK WOÞ«dI1b« W?Ý—UL*« oOLFð §

…b??ŽU??I« W??—U??A? q?O?F??Hð v?KŽ qL??F«Ë v½b*« l?L?²??:« U????ÝR?? rŽœ §
U????ÝR?*« Ác¼ ÂU??L??²¼« ‰ö??š s? p–Ë ¨ U??N??O?? ¡U???M« s W??C?¹d??F«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±¥∂
Æ ¡UMK WOÝUO« W—UA*UÐ oKF²ð v²« öJA*«Ë U¹UCIUÐ

W d ¡U?DŽ≈Ë ¨ WHK²<« fU:« ‰ö?š s …√dLK vÝUO« qL?F« jOAMð §

¡U?M« œbFÐ fO …d?³F« ÊuJð Ê√ vKŽ ¨ W?OÝU?O« U?UM*« v? UN d?³«
ÆsN²OUF Èb0 UC¹√ U/≈Ë ¨ jI

Èb W? U?š vÝU?O?« vŽu« œ«œe?O W?O?ÝU?O?« W?¾?AM²« U??ÝR0 ¡U?Ið—ô« §

©≤∞®
Æ WOÝUO« …UO(« tłË√ nK²  v WUFH« UN²—UA ÊULC …√d*«

ôbF*« oI% r UN½√ ô≈ ¨ ¡U?MK WOÝUO« W—UA?LK ÿu×K*« b¹«e²« rždÐË

Z«dÐ b¹«eðË ¨ rOKF?²« ÂUEMÐ UI×?²K*« œ«bŽ√ v d?O³J« b¹«e²?« ¡u{ v ¨ WF?u²*«
÷UH ½« lłd¹ bË Æ WOuJ(« dOžË WOuJ(« U?N'« UNbIð v²« WOÝUO« WOÐd²«
‚u??I??(« W??Ý—U2 W??O??L¼QÐ vŽu« h?I½ v≈ ¡U??MK W??O??ÝU??O??« W??—U??A*« ôb??F??
Ê√ b?I?²Fð v?²« WO?_« U?¾?H« 5Ð W? U?š W¹bO?KI²« W?O?ŽU?L?²łô« …d?EM«Ë ¨W?OÝU?O?«
WÝ—UL0 U?L²N*« ¡UM« —«dD{« v≈ WU?{ùUÐ Æ wÝUO« qLFK WK¼R? dOž …√d*«
ë˓_« s UN?MNł«u¹ v²« ◊u?GC«Ë U³?IF« s d?O¦J« vD ð v?≈ vÝUO« q?LF«
W?—UA*UÐ s?NU?L²?¼« ÷UH? ½«Ë ¡U?M« XË oO?{ Ê√ UL? Æ qJ lL?²:«Ë d?Ý_«Ë
©≤±®
WO?ÝUO« W?—UA*« ôb?F ÷UH? ½« sŽ Wu¾*« q«u?F« s d³?²Fð WOÝU?O«
Æ ¡UMK

ÂU?O? VKD²ð ¡U?MK W?O?ÝU?O?« W?—U?A*« v W?ÐuKD*« …œU¹e« oO?I?% ÊU? «cË
¨ W?O?ÝU?O?« sN?u?I?Š W?Ý—U?2 W?O?L¼QÐ ¡U?M« W?O?Žu?²Ð W?HK²??<« W¹uÐd?²« U??ÝR*«
d?OO?G?² b?N'« s d?O?¦J« ‰cÐË ¨ W?O?ÝUO?« W?—UA?*UÐ sNU?L?²¼« …œU¹“ vKŽ qL?F«Ë
Æ lL²:« v U¼—ËœË …√d*UÐ WD³ðd*« —UJ_«Ë bOUI²«Ë «œUF«

∫ ¡UMK WO UO« W—UA*« UuF

W?OKL??Ž X?O ≠ U?IÐU?Ý p?– v≈ d?O?ý√ U?L? ≠ ¡U??MK W?O?ÝU?O??« W?—U?A*« Ê≈
W?³???²J W??OKL?Ž v?¼ U/≈Ë ¨ W?O?F??O?³Þ …—u??BÐ ÊU?½ù« Èb? b?łuð W?O?Ł«—Ë Ë√ W¹dD
W??O??ÝU??O??« ÁœU???FÐQÐ rU??(« vF??L???²??:« —UÞù« qš«œ t¹b u???LMðË ÊU??½ù« U??N??L?KF??²¹
‚U?O??« Ác¼ qš«œ ¨ …√d?LK lL??²?:« …dE½ ÊU? r?Ł sË Æ W?O?U?I??¦«Ë W?O?ŽU??L?²?łô«Ë
jzU??Ýu« ‰ö?š s …√d??LK W?O??ŽU?L??²?łô« W??¾?AM²« W??OKL??Ž v U¼d?OŁQ?ðË ¨ vF?L??²?:«
 ±¥∑ lЫd« qBH«

¡UMK? WOÝU?O« W?—UA*« W?UŽ≈ Ë√ eO?H% v U?OÝUÝ√ Ϋ—Ëœ VF?Kð ¨ WHK²<« W?¹uÐd²«
Æ lL²:« v

WU?{ôUÐ ¨ ¡UMK W?OÝUO?« W—UA*« t?ł«uð v²« UuF?*« r¼√ b¹b% sJ1Ë
∫ vK¹ ULO ¨ ÎUIÐUÝ d– U v≈

Èd²F?ð v²« UCUM²«Ë ¨ WO?ÝUO«Ë WO?ŽUL²łô« W?¾AM²« UÝR? nF{ §

U¼—ËbÐ oKF²¹ UL?O ‰Ułd« `UB U¼eO% v≈ W?U{ùUÐ ¨ UÝR*« Ác¼
WMÞ«u??L?? U??N?u??I??×Ð U??N?O??ŽË W??O?L?MðË …√d??LK vÝU??O??« vŽu« W??O?L?Mð v
Æ lL²−LK WOÝUO« …UO(« v W—UALË

Wu?H?J W?—U?A*« v …«ËU??*« Ê√ ržd?³? ¨ v?½u½U?I« »«d?²??žô«Ë iUM²« §

‰uQ u¼ ULŽ ΫbOFÐ ‰«e¹ U vKFH« l«u« Ê√ ô≈ ¨ Êu½UI«Ë —u²Ýb« rJ×Ð
Æ È—u²Ýb«Ë v½u½UI« hM« vKŽ ¡UMÐ

«d?OI?H« ¡UMKË W?OH¹d?« …√dLK W?OÝU?O« W?—UA?LK …b¹«e?²*« VM« rždÐ §

Ác¼ ÊU??? ¨ Ÿ«d??²??ô«Ë X?¹u??B??²?« U??OKL???Ž v W¹d???C??(« ¡U??O???Š_« v
WOŽUL'« W¾?³F²« ‰öš s ¡UM« ‰öG²Ý« UNO? ¡U¹ WOKJý qEð W—UA*«
U?OÝU?O?Ý UO?ŽË fJFð ô W?—U?A*« Ác¼ ÊU? rŁ sË Æ UN?MOFÐ U?³?ÝUM v
Æ WOKF WOÝUOÝ W—UA Ë√ UOIOIŠ

W?³?MUÐ X½—u? U? «–≈ ≠ W?U?Ž ¡UM?« 5Ð WF?Hðd?*« WO?_« W?³?½ ‰«eð U? §
ÎUuF? qJAð W Uš dC(« «dO?IË UOH¹d« ¡UM«Ë ≠ ‰U?łdUÐ W U)«
d¦?√ sNKF−?¹ ÎöŽU Ϋd?BMŽË ¨ ¡UM?« Èb vÝUO?« vŽu« WO?LM² UO?ÝUÝ√
Æ vÝUO« ‰öG²Ýô« W UšË ¨ ‰öG²Ýô« ‰UJý√ WUJ W{dŽ

…«ËU?*« rždÐ ¨ W?O?ÝU?O?« ‚u?I??(« W?Ý—U2 ‰U?−? v …√d*« b?{ e?O?×?²« §

Æ W?OÝU?O?« ‚uI?(« …dýU?³? v ¡UM«Ë ‰U?łd« 5Ð W?O½u½U?I«Ë W¹—u²?Ýb«
WMO?F? W?O?U?IŁË W¹dJ «—U?OðË vŽU?L?²?ł≈ ŒUM …œU?O?Ý e?O?×?²« «c¼ rŽb¹Ë
©≤≤®
Æ U¼U¹UCË …√d*« ÁU& UO³KÝ UHu c ²ð

b?Š√ v? ¨ WK¦?L??²*«Ë ¨ …√d*UÐ WD?O?;« W??O?U??I?¦«Ë W??O?ŽU??L?²??łô« ŸU?{Ë_« §

¨ qłdK …e??O?×??²*«Ë WDK??²*« t?²??F?O??³DÐ ÈuÐ_« lL??²?:« v ¨ U??N?³?½«u?ł
 WOLM²«Ë rOKF²« ±¥∏
–U? ?ð« UDKÝË U?OK?F« V UM*« vKŽ ‰U??łd« …dDO??ÝË ¨ —u?c« qO??C?HðË
Æ ‰UłdK W¹bOKI²« «“UO²ô« s u¼ vÝUO« qLF« Ê√Ë ¨ —«dI«

¨ «dO?¦ ¡U?½ Èdð YOŠ ¨ qłd« …œU?OÝ —UÞ≈ v U?N?H½ v≈ …√d*« …dE½ §
qL?F« Ê√ ¨ vUŽ r?OKFð Èu²?? vKŽ ‰uB?(«Ë W¹œU?B?²ô« …—b?I« rždÐ
©≤≥®
Æ …√d*« ÊËœ qłdK qLŽ u¼ vÝUO«

v²«Ë ¨ vÝU?O?« qL?F« v ◊«d? ½ô« vKŽ Vðd?²ð U U?³U?ž v²« dÞU?<« §
Ác¼ sŽ r−Mð v²« öJA*« sŽ «bOFÐ UNHMÐ ÈQMð Ê√ v≈ …√d*UÐ ÈœRð
Æ W—UA*«

∫ ¡UMK WO UO« W—UA*« qOFHË rOKF«

¨ lL²−? È_ WOłU²½ù« U¹u?²0 ŸUHð—ô« ÊËœ ‰u% v²« U?³IF« r¼√ s
Æ lL?²?:« ÊUJÝ œb??Ž s …d?O?³? W?³?½ q¦9 U?N?½√ —U?³?²?ŽUÐ …√d?LK vL?OK?F?²« l{u«
qL?F« sÝ v vKJ« ÀU½ù« œbŽ v≈ ö?U?F« ÀU½ù« W³?½ ÷UH? ½« pcÐ j³ðd¹Ë
q³? s Wb?N²?*« u?LM« ôbF? oO?I% ÊU? pcË Æ qJ qL?F« …u r−?Š v≈ Ë√
—ËU×? bŠQ …√d?*UÐ ÷uNM« ¨ …b¹bŽ —u?√ s t³KD²¹ U? sL{ ¨ VKD²¹ lL?²:«
Èu?²?0 ŸU?Hð—ô«Ë ¨ W?O?ŠU½ s qL?F« …u? v U?N?²?L¼U?? …œU¹e W?O??Ozd« W?O?LM²«
v≈ W?U?{ùUÐ ¨ Èd??š√ W?O?ŠU½ s vu?I« œU?B??²?ô« ŸËd? nK²? ? v U?N??²?O?łU?²½≈
Æ lL²:« v WKŽUH« WOÝUO« W—UALK WOIOI(« W dH« UNzUDŽ≈ …—Ëd{

W?O??LM²« «eJðd? b??ŠQ? ¨ …√d*UÐ ÷u??NM« r²?% v²« q?«u?F« œb?Fð ržd??³?
Æ q«uF« Ác¼ r¼√ 5Ð s vðQ¹ WOÝUO« W—UA*« qUŽ ÊU ¨ lL²:« v WKUA«
W?H?BÐ U?OÝU?O?Ý W?O?Ž«u«Ë ¨ U?O?U?IŁË UO?ŽU?L?²?ł« WKŽU?H?²*«Ë ¨ W?LKF?²*« …√d*« Ê_ p–Ë
v sJË ¨ …œu?AM*« WO?LM²« ·«b¼√ oOI?% v jI fO ‰U?F —ËbÐ r?Nð ¨ W? Uš
¨ W?œU?I« ‰UO?łú W?L?OK« W?OÝU?O?« W?¾?AM²« rŁ sË ¨ W?OŽU?L?²?łô« W¾?AM²« oO?I?%
©≤¥®
Æ tHM lL²:« tKQ¹ Èc« È—UC(« Èu²*« oOI% vU²UÐË

‰Ëb«Ë WbI²*« ‰Ëb?« 5Ð …u−H« Ê√ bRð vU(« dBF« U?ODF Ê√ YOŠË

¨ W?O??Oz— …—u?BÐ ¨ lłdð W?HK²?<« vłuuMJ²«Ë v?LKF« Âb?I?²« d¼UE v W?O?UM«
rOKF??²UÐ ÂU?L?²¼ô« …—Ëd?{ r?²?×¹ «c¼ ÊU? ¨ U?L??NMOÐ …œu?łu*« W?O??L?OKF?²« …u??−?H« v≈
 ±¥π lЫd« qBH«

‚U?×K« v `?LDð v²« W?O?UM?« ‰ËbK Y¹b?×?²« W?OK?L?Ž lb `K*« VKD?*« Á—U?³?²?ŽUÐ
©≤µ®
…—Ëd?{ U?C¹√ r²?×¹ «c¼Ë Æ W?bI?²*« ‰Ëb« Áœu?Ið Èc« d? U?F*« —uD²« VdÐ
¨ rN WKŽUH« WOÝUO« W¾AM²« v UOÐU−¹« bŽU¹ U0 ¨ lL²:« ¡UMÐ√ rOKFð v lÝu²«
Æ lL²:« v WHK²<« WOÝUO« À«bŠ_« v rN²—UA jOAMð rŁ sË

≠ 5MÞ«u?L?K W? d?H« W?ŠUð≈ v? ÎU?ÝU?Ý√ q¦?L?²?ð W?O?ÝU?O?« ‚u??I?(« X½U? «–≈Ë
¨rNðUOŠ rEMð v²« 5½«uI«Ë «—«dI« –U ð«Ë rJ(« v W—UA*« v ≠ ¡U½Ë ôUł—
‚u??I??(« v l?O??L??'« 5Ð …«ËU??*«Ë È√d« ¡«b?Ð≈ W¹d??Š qL??Að W??O?½b*« ‚u??I??(« Ê√Ë
©≤∂®
Ác?NÐ œ«d_« n?¹dFð v W?OU?F?HÐ rOKF?²« rN¹ Ê√ È—Ëd?C« sL? ¨ U³?ł«u«Ë
vKŽ o³DM?¹ «c¼ ÊU? ¨ ‰U?(« WF?O?³D?ÐË Æ …bO?ł …—u?BÐ U?N?²?Ý—U2 W?O?H?O?Ë ‚u?I?(«
Æ Xu« fH½ v ¡UM«Ë ‰Ułd«

≠ lL?²??:« œ«d?√ Èb W?O?ÝU?O??« W?—U?A*« ôb??F? b¹«eð b?Rð b¼«u??ý W?LŁ
‰UL?Ž_« »U× √ ÈbË ¨ vK?Ž√ WOL?OKFð U¹u²? vKŽ «uKBŠ s2 ≠ ¡U?½Ë ôUł—
rOKFð U¹u?²? v?KŽ UC¹√ «uK?BŠ s2 U?³U?ž Êu½uJ¹ s¹c«Ë vKŽ_« ‰u?šb« ÈË–Ë
Èc« rOKF??²« Èu?²?? l U¹œd?Þ VÝUM²ð W?O?ÝU??O?« W?—U?A*« Ê√ vM?F¹ «c¼Ë Æ vKŽ√
rŁ sË ¨ rN¹b vÝU?O« vŽu« WO?LMðË ¨ WdF*« œ«d?_« ¡ôR¼ »U≈ vKŽ b?ŽU¹
vKŽ ≠ rOK?F?²« V³?Ð ≠ …—b? d?¦?√ Êu½uJ¹ rN½√ U?L?? Æ W?O?ÝU?O?« W?—U?A*« oO?I?%
U2 lL?²:« v W?O?ÝUO?« ŸU?{Ë_« WF?O³ÞË W? U?)« rN(U?B? 5Ð Wö?F« „«—œ≈
Æ `UB*« Ác¼ oOI% v W³ž— WOÝUO« rN²—UA vKŽ bŽU¹

…e?Od« b?F¹ W?¾A?M²« WOKL?Ž ‰ö?š s U?OÝU?O?Ý …√dLK rO?K« œ«bŽù« ÊU? «–≈Ë
b¹b?% sJ1 t½U? ¨ vÝUO?« ‰U?:« v …√d*« W?OLMð Z«d?Ð UN?OKŽ Âu?Ið v²« vË_«
…√d?LK W?O?ÝUO‡‡?‡‡« W?—UA*« q?OF?Hð v rOKF?²« U?N‡‡‡³?FK¹ Ê√ sJ?1 v²« —«Ëœ_« r‡‡‡¼√
∫vK¹ ULO

ÕUL« WOL¼QÐË ¨ …dÝ_« v WLOK« W¾AM²« WOL¼QÐ UN_«Ë ¡UÐü« WOŽuð §

vKŽ r?N?³?¹—bðË ¨ rNÐ W?? U??)« «—«d??I« –U?? ðUÐ ¨ Ϋ—u??–Ë UŁU½≈ ¨ ¡U?MÐú
W?OL¼QÐ U?O?ŽËË …—b d?¦√ «u?×?³B¹ YO?×Ð d?GB« cM W?OÐU?−¹ô« W—U?A*«
vJË ¨ …d???Ý_UÐ W??IKF??²?*« «—«d??I« c??O??HM?ðË –U?? ð«Ë lM v? W??—U??A*«
v W??OÐU??−¹ô« W?—U??A*« vKŽ …—b??I« ¨ W?? U?š W??H??BÐ ¨ ÀU½ù« V??²Jð
 WOLM²«Ë rOKF²« ±µ∞
Æ WHK²<« «—«dI« cOHMðË lM WOKLŽ

5Ð W¹u?Ðd??²« U??ö???F«Ë W??O??Ý—b*« W?DA½_«Ë W??O???L??OKF??²?« Z¼UM*« d?¹uDð §

ΫbOFÐ vÞ«d?I1b« —«u(« s Ÿu½ œU−¹≈ v≈ ÈœR¹ U0 ¨ c?Oö²«Ë ”—b*«
Æ dNI« VOUÝ√ sŽ

oKF?²ð Z?¼UM* W?O?_« u?×? Z«d?Ð ‰u?L?ýË ¨ …√d*« W?O?√ u?×? v?KŽ qL?F« §
Æ …√dLK WO×B«Ë WO½u½UI«Ë WOÝUO«Ë WOUI¦« WO_« u×0

rOKF??²« U???ÝR? U??NMOÐ sË ¨ W??HK²??<« lL?²??:« U???ÝR? —Ëœ jO??AMð §

¨ …√d?LK W??O?ÝU?O?« W??—U?A*« W?O?L¼√ vK?Ž b?O?Q?²« v ¨ Âö??Žù« …e?N?ł√Ë
WU vKŽ W—UA*« Ác¼ lOÝuð s lL²:« vKŽ œuFð v²« …bzUH« ÈbË
Æ U¹u²*«

UNÝ√— vKŽË ¨ …√d?LK WOÝUO« W¾?AM²UÐ WOMF*« …eNł_«Ë U?ÝR*« ÂUL²¼« §

lł«d²« W?KJA Ê√ —U³?²ŽUÐ ¨ U?Nð«c …√d*« …dE½ dO?OG²Ð ¨ rOKF?²« U?ÝR
UNÐU?³Ý√ s dO?³ ¡e?ł v lłdð vÝUO« qL?F« sŽ vzUM« —U?×½ô« Ë√
©≤∑®
Æ…√d*« WOB A vHM«Ë ÈuMF*« s¹uJ²« v≈

WF¹dA« ÂUJŠ_ UIË …—dI*« …√d*« ‚uI?Š `O{u²Ð WOÝ«—b« Z¼UM*« ÂUL²¼« §
¨ U?O²?H« vFð v?²Š »öDK W?³?ÝUM W?O½u½U? WU?IŁ .b?I?²ÐË ¨ W?Oö?Ýù«
vŠ«uM« v U?³?ł«Ë s sN?OKŽ UË ‚u?I?Š s sN U0 ¨ W? U?š WH?BÐ
Æ WO½u½UI«Ë WOÝUO«

WD³ðd*« W?DA½ú W?HK²?<« rOKF?²« q?Š«d? v U?³UD« W?Ý—U2 …—Ëd?{ §

Ë√ ¨ ôU??:« Ác???NÐ oKF???²ð U??Ý«—œ œ«b??ŽS??? W??O??ÝU??O???« U??Ý—U???L*UÐ
Æ »öD« œU%« UÐU ²½« v W—UA*«

U?F?U??'« v …√d?LK vÝU??O?« nO?I?¦??²«Ë W?O?ÝU?O??« W?¾?AM²?K Z«dÐ l{Ë §

W—U?A*« vKŽ U?N¦ŠË ¨ ¡U?L²½ôUÐ —u?FA« W?OLMðË l?L²:« U¹U?CIÐ U?NDЗË
©≤∏®
Æ WOÝUO« …UO(« v
 ±µ± lЫd« qBH«

∫ WOLM« v »U A« W—UAË rOKF« ∫ UOU

v½UJ« Âd?N« WD¹dš v W?ŠU? s ÊuK²×¹ U0 q³?I²?*« …bŽ r¼ »U?³A«
”U?Ý√ r?N½uJË ¨ W?O??ŽU?L??²?łô« rN??BzU?B??š v ŸuMð s Êu?KJA¹ U0Ë ¨ lL??²?−??LK
vUI?¦« dOG?²K UO?Oz— Ϋ—bB? lL²−?LK W³MUÐ »U?³A« q¦1Ë Æ b?G« rUŽË q³I?²*«
q vKŽ U?Ëœ ÊËdzUŁ r¼Ë ¨ UN?Ð ÊËdŁQ²¹Ë …b¹b?'« rOI« Êu?K¦1 rN ¨ vŽU?L²?łô«Ë
W?CN½ ¡«u? vKUŠ tK? p– ‚u r¼Ë ¨ rN?F?L?²−? v b?OU?IðË rO s b?zUÝ u¼ U?
Æ tÐ vd«Ë lL²:«

v u??LMK W??OKÐU??IUÐ e??O??L?²ð v?²« W¹d?L??F« qŠ«d?*« s »U?³??A« WK?Šd? b??FðË

…—b?I« v≈ WU?{ôUÐ Æ W?OL?OKF?²«Ë WOK?IF«Ë W?O?HM«Ë W?OŽU?L?²łô«Ë W?O?L?'« vŠ«uM«
©≤π®
Æ lL??²?:« v d¹u?D²«Ë d?O??O?G??²« À«b??Š≈ v WU?F??H« W??—U?A*«Ë —UJ?²Ðô« vKŽ
tÐ eOL?²ð U* lL²:« v WO?LM²« d UMŽ s UU¼ ΫdBMŽ q¦9 W¹d?LŽ W¾ »U?³AU
lœ v …œU?'« WL?¼U*« vKŽ …œ—U? U?NKF?& W¹dJË WO??H½Ë W?OL??ł hzUB?š s
W?O??ŽU?L??²?łô«Ë W¹œU??B?²??ô« t?³½«u??ł W?U?? s lL??²?:« v ÃU??²½ù« WK−?Ž d??O?O??ðË
Æ W¹uÐd²«Ë

WOU?F Èb vKŽ dO?³ bŠ v≈ nu?²¹ lL²:« Âb?IðË WOLMð oOI?% ÊU «–≈Ë
lL?²??:« œ—«u?Ë U?O½UJ≈ s? WKUJ« …œU?H?²??Ýô« oO?I?% qO??³?Ý v W?F?³??²*« ‚dD«
jOD ?²«Ë UN?OKŽ WEU?;«Ë œ—«u*«Ë UO½UJù« Ác¼ t?O?łuð vË ¨ W¹dA?³«Ë W¹œU*«
U?NðU¾? WUJÐ W¹d?A³?« œ—«u*« ÊU ¨ W?LOKÝ fÝ√ vKŽ U?N?²¹UŽ—Ë U?N²?OLMðË U?NŠö? ù
Æ WO?ŽUL?²łô«Ë W¹œU?B²?ô«Ë WO?ÝUO?« Èdš_« lL?²:« d? UMF ‚öD½ô« …«œ√ q¦9
W¾? ÊU ¨ lL?²:« W?OLMð oOI?% v W¹dA?³« …Ëd¦« U?¾ lO?Lł WO?L¼√ s rždUÐË
lL?²?:« ôU?−?? v q³?I?²?*« …œU? rN?½√ —U?³?²?ŽUÐ ¨ W? U?š W?O?L¼√ q?²?% »U?³?A«
©≥∞®
Æ WHK²<«

Èb? sŽ d?³?FðË ¨ lL?²:« l«Ë f?JFð v²« W?œU?B« …¬d*« »U?³A« d?³?²?F¹Ë
vKŽ W?_« q³I?²0 R?³M²« v tOKŽ œU?L²?Žô« sJ1 Èc« dýR*«Ë ¨ Á—uD?ðË t²C?N½
¡ôu« vKŽ vLM¹Ë v?Ðd¹Ë WKOC?H« rzU?Žœ vKŽ rzU?I« ÈuÐd?²« t?O?łu²« t d?«u?²¹ Ê√
¨ lL²?:« UÝR? lOLł œuN?ł dUCð v≈ »U?³A« W¾? ÃU²%Ë Æ tMÞu ¡U?L²½ô«Ë
 WOLM²«Ë rOKF²« ±µ≤
v rN?ð WЗbË W?OŽ«Ë W?OÐU³?ý UUÞ W?OLM?ðË œ«bŽù ¨ rOKF?²« ÂUE½ UN?Ý√— vKŽË
W?—U??A*« oI??×¹ Èu?L?Mð lÐUÞ «– U?ŽËd??A?Ë Z?«dÐ ‰ö?š s W??O?LM?²« W?OK?L?Ž
t?«b¼√ oI??×¹Ë lL?²?:« U??Šu?LÞ l V«u?²?¹ U0 W?OÐU?³?A?« U?UD« Ác?N WU??F?H«
Æ tðU¹UžË

Ê√ sJ1 ≠ t?ðU??FKD?ðË t½«b??łËË ÁdJ v? WMUJ?« tðU??UDÐ ≠ »U???³??A« Ê√ È√

W??O?LM?² W?d??;« Èu??I« W??b?I?? v ¨ rOK?« ÈuÐd??²« t?O??łu??²« ‰ö??š s ¨ ÊuJ¹
U½UM¾?LÞ«Ë UM√ d¦√ tKF?& «d³? Ð Áb¹Ëeð ÂeK²¹ «c¼Ë Æ t?¦¹b%Ë Ád¹uDðË lL?²:«
öÐ s¹d?šü« l tK?U?Fð v U?NÐ Èb?²?N¹ v²« W?O?uK« U?¼U?&ô«Ë rO?IUÐË ¨ U?O??H½
©≥±®
Æ ÃU²½ù« vKŽ …—b d¦√ `³BO ¨ ·«d×½« ôË nMŽ

ø »U A« r s
sË W?O??LKF« W??O?ŠUM« s ·ö??š l{u? u¼ »U??³?AK W??OM« WKŠd?*« b¹b?%
±∏ sÝ v²Š ÊU?½ù« t½QÐ td?F¹ qHD« Êu½U ‰U¦*« qO?³Ý vKF Æ W?O½u½UI« W?OŠUM«
W?LEM œb?%Ë Æ qH?Þ Èd?B*« Êu½U?I« ·d?Ž v u¼ s« «c?¼ v²?Š t½√ È√ ¨ WMÝ
≤¥ ≠ ±∂ sÝ 5Ð »U?³?A« WKŠd? …b?×?²*« 3_« U?LEM iFÐË W?O*U?F« W?×?B«
©≥≤®
Æ WMÝ

s b?F¹ v«d?łu1b?« n¹d?F?²« qFË ¨ »U?³?AUÐ W?IKF?²?*« U?H¹d?F?²« œb?F?²ðË

≠ ±µ sÝ 5Ð W¹dL?F« W¾H« U?N½QÐ »U³AK t?H¹dFð sLC?²¹ YOŠ ¨ UN?×{Ë√Ë U¼“dÐ√
Ác¼ v e?d?²ð W?O?H½Ë W?OKI?ŽË W?O?L?ł hzU?B?š s tÐ e?O?L?²ð U? rJ×Ð tMÝ ≥∞
…œbF² WOÝ«—œ qŠ«d 5Ð lL& UN½QÐ UC¹√ eOL²ðË Æ UNðULÝ vKłQÐ W¹dLF« WKŠd*«
U?L? Æ U¼œ«d?√ s WMO?F? W?³M? vF?U'« b?FÐ U? U?C¹√Ë ¨ vF?U?'«Ë Èu½U?¦« qL?Að
s U?³U?ž qL?F?« …u? v ◊«d? ½ô«Ë ¨ U?N?²¹«bÐ v W?Ý«—b« 5?Ð U? W?¾?H« Ác¼ lL?&
¨ …d?Ý_« s¹uJðË »U$ù«Ë ëËe?« bN?Að v²« …d?²H« U?N½√ v≈ W?U{ùUÐ Æ U?N?HB?²M
nK²  v U³U?ž ÊuLGM¹Ë ¨ WOðUO(« —«Ëœ_« s b¹b?F« 5Ð U¼¡UMŁ√ »U³A« VKI²¹Ë
W?U? v Èu?B?I« W?UD« …d?²? U?N½√ U?L? Æ W?OÝU?O?«Ë W?O?ŽU?L?²?łô« W?—U?A*« dz«Ëœ
¨ W¹—UJ²?Ðô« V¼«u*« —uK³??²ðË ¨ W??O?ÝU??O??« «¡U??L?²½ô« œb??×??²ð U?N?ö?šË ¨ U??NðU??OK&
©≥≥®
Æ WOzUNM« t³ý UNð—u v WOB A« b−²ðË
 ±µ≥ lЫd« qBH«

Ê«bK³?« 5Ð s¹U??³?²¹Ë d??O??G??²¹ W¹d??L?F« U??¾??HK U??I??Ë »U?³??A« WKŠd?? b¹b??%Ë

b¹e¹ Ë√ UUŽ 5Łö¦« ÈË– s ”UM« d?³²F¹ U U³Už WO?ŽUMB« Ê«bK³« vH ÆWHK²<«
d??O?G??²¹ Ê√ s?« «c?N s?JL*« s Ϋ—uD?ð q_« Ê«bK³« v U??LMO?Ð ¨ »U?³??A« œ«b??Ž v
Èc« lL²:« s ŸUDI« vKŽ «œUL²Ž« p– ÊËœ UË s¹dAF«Ë WU)« 5Ð ÕË«d²O
Æ qLF« …u s «¡eł «u½U? «–≈ UË ¨ r¼dÝ√ tOKŽ Èc« rOKF²« WO?Žu½Ë ¨ tO≈ ÊuL²M¹
vKŽ nu?²?¹ U? —b?IÐ vKF?H« vłuu??O??H« u?LM« vKŽ nu??²¹ ô »U?³?A« sÝ Ê√ È√
¨ d?B?Ž v≈ d?B?Ž sË ¨ lL?²?− v?≈ lL?²−? s s¹U?³?²ðË d¹U?G?²ð W?O?U?IŁ q«u?Ž
v²?ŠË qÐ ¨ dÐUŽ vKŠd? lÐUÞ «– Ê«Ëb?³¹ vMF?Ë UUE½ t?²I¹d?DÐ UNM q ÷d?H¹
©≥¥®
ÆWOö)« Áœuð »dDC lÐUÞ «–

s tML?C²ð U0 ¨ U?IÐUÝ t?O≈ dO?ý√ U v≈ W?U{ùUÐ ¨ »U?³A« WKŠd? eOL?²ðË

UЫdD{ô« iF?Ð U?Nö?š d?NE?¹ b? WKŠd? U?N½Q?Ð ¨ vzU?NM« ‰U?LJ?« s »«d?²?ô«
¨ …—Uð ‰u?³?I« U?N?O? d?NE¹ v²« W?O?ŽU?L?²?łô« ö?ŽU?H?²« V?½«u?ł iFÐË ¨ W?O?uK«
¨ ¡U???L??²?½ô« V½«u??ł U???N???O?? d???NEð W?KŠd??? U??N½√ V?½U??ł v?≈ ¨ Èd??š√ …—Uð i?d«Ë
`ö*« i?FÐ U??N??O?? d??NE¹ b??Ë Æ rO?K« œ«b??Žù« b??Ž√ «–≈ ¡UDF?«Ë ¨ W??Ou??¾??*«Ë
Âd?³?²«Ë id«Ë ŸU?b½ô« o?¹dÞ v≈ »U?³?A« iF?³Ð lbð v²?« W?×?U?'« W?O?uK«
v²« W?O?LM²« W?OKL?Ž v lu²*« Á—Ëœ o?OF¹ U2 ·«d?×½ô«Ë nMF?« Ë√ ¨ ÷«d²?Žô«Ë
d³?²F¹ W×?U'« WOuK?« d¼UE*« Ác¼ vKŽ ·dF²« ÊU? rŁ sË Æ lL²:« U?NÐ ÂuI¹
v W?OU?FHÐ W?—U?A*« YO?Š ¨ vFO?³D« r¼—U?? v« »U?³A« ¡ôR¼ …œU?Žù U¹—Ëd?{
Æ lL²:« WOLMð œuNł

WOUI¦« rEM« v …d UF*« UFL?²:« U¼bNAð v²« …dO¦J« ôuײ« VKD²ð

v …—uŁ s U?N³?ŠUB¹ U?Ë UuKF?*« …—uŁË WO?ÝUO?«Ë W¹œUB?²ô«Ë W?OŽU?L²?łô«Ë
œb?F²ð W?F¹d?« «dO?G?²« s ŒUM œU?−¹≈ v≈ UN?F?OL?ł œ√ YO?Š ¨ ‰UBðô« qzU?ÝË
¨ »U??³?A« ¡ôR¼ VU?D0 ÂU?L??²¼ô« …—Ëd?{ V?KD²ð ¨ »U??³?A« vK?Ž U¼d?OŁQ?ð d¼UE
qŠ v W??—U??A*«Ë ¨ rN?ðö?ŽU??H??² W?ÐU?−??²??Ýô« vK?Ž ’d?(«Ë ¨ r?NðU??FKDð W??Ý«—œË
©≥µ®
v r¼—Ëœ qO??F?HðË ¨ rNðU?UÞ s W??OÐU?−¹ô« …œU?H?²?Ýô« o?I?×¹ U0 ¨ rNðöJA?
Æ lL²:« WOLMð

v rN²?—UA Èb?Ë »U³A« U¹U?CIÐ ÂUL?²¼ô« …—Ëd{ vKŽ U?C¹√ bR¹ U2Ë
 WOLM²«Ë rOKF²« ±µ¥
qLF« ‚uÝ v WF¹d« «dOG²«Ë ÈœUB?²ô« œud« d¼UE —UA²½« ¨ lL²:« WOLMð
Æ »U³?A« V½Uł s lL?²:« WO?LMð v W—U?A*UÐ ÂUL²¼ô« v? ‰u% v≈ œ√ v²«
œ«b²«Ë ¨ qL?F« ‚uÝ v ’dH« hKIðË ¨ UNðôb?F bŽUB²ð v²?« WUD³« œ√ bI
‰u?Š ·ËU<« —U?¦ð Ê√ v≈ ¨ qL?F« WKŠd? v≈ WÝ«—b« W?KŠd s ‰U?I?²½ô« «d²?
©≥∂®
—UA?²½« s tO?KŽ Vðd²¹ ·u?Ý UË ¨ »U³?AK vŽUL?²łô«Ë ÈœU?B²?ô« gOL?N²«
rNðU?UÞ –U?HM²Ý« vMF?¹ Èc«Ë rNMOÐ ¨ ·«d?×½ô«Ë nMF« q¦ ¨ W?×?U'« U?O?uK«
—dC« d¼UE s dO¦J« v≈ ÈœR¹ U U³Už qÐ ¨ lL²:« vKŽ …bzUHUÐ œuF¹ ô ULO
Æ WOFL²:« WOLM²« WOKLŽ v U³KÝ dŁRð v²«

WKŠd l qUF²« bMŽ —U³?²Žô« v l{uð Ê√ V−¹ v²« WUN« —u_« sË
∫vK¹ U ¨ »U³A«

U¹U?C? sŽ ÁU¹U?C? qB?H?Mð ôË ¨ lL?²?:« s √e?−?²¹ ô ¡e?ł »U?³?A« Ê√ §

Æ lL²:« œ«d√ s •≥∞ s d¦√ q¦1 t½√Ë W Uš ¨ lL²:«

W?O½b?³« W?OM¹uJ²« U?N?LzU?Žœ U?N WKUJ²? W?O?B? ?ý WO½U?½ù« W?O?B? ?A« Ê√ §

WOŽUL²łô« W¾AM²« UÝR ÊËUF²ð Ê√ V−¹ pcË Æ WOŽUL²łô«Ë WOKIF«Ë WOHM«Ë
W?O??ŽU?L?²?łô«Ë W??O?U?I?¦« W?DA½ú W?Ý—U?L?*« ôU?−? s b¹b??F« »U?³?AK Âb??Ið vJ
Æ W¹—UN*«Ë

oKDM¹ Ê√ V−¹ W?OLM?²« WOKL?Ž v Á—ËbÐ ÂUO?IK t?²¹UŽ—Ë »U?³A« œ«b?Ž≈ Ê√ §

tM oKDMðË ¨ lL?²:« rOË b?OUIðË vUI?¦« À«d²« v≈ bM²?ð WUŽ W?O−Oð«d?²Ý« s
oI?×¹ U?0Ë ¨ lL?²?−?L?K W?O?u?I« ·«b?¼_« ¡u?{ v t?O≈ lK?D²ð Èc« q³?I??²?*« v≈
©≥∑®
Æ »U³A« UłUŠ ŸU³ý≈

∫ »U A« WO
d
WLN*« U R*«

Èc« —Ëb« vKŽ lL?²?:« W?O?L?Mð v »U?³?A« W?—U?A? W?O?H?O?Ë Èb? nu?²¹
‰ËUM²½ ·u?ÝË Æ »U³?A« ¡ôR¼ W?OLM?ðË œ«bŽ≈ v W?HK²?<« W¹uÐd²« U??ÝR*« t³?FKð
Æ »U³A« WOÐd²Ð WOMF*« W¹uÐd²« UÝR*« r¼√ vK¹ ULO
 ±µµ lЫd« qBH«

∫ …d _« ≠±
v?Ozd?« —b?B*« v¼Ë ¨ W?O?ŽU??L?²?łô« W?¾?A?M²« U??ÝR? v?Ë√ …d?Ý_« q¦9
Èb vLMð YO?Š ¨ …dJ³*« Wu?HD« cM W?Ou?K«Ë WO?ŽU?L²?łô«Ë W?OM¹b« rOI?« WO?LM²
v WO?ÝUÝ_« …b?Šu« q¦9 v²« …dÝú ¡U?L²½ô« WL?O ¨ ‰U?¦*« qO³Ý v?KŽ ¨ ‰UHÞ_«
Æ lL²−LK ¡UL²½ô«Ë WMÞ«u*« rO œ«dô« Èb uLMð pcÐË ¨ lL²:« ¡UMÐ

s dO¦J« …b?AÐ tF fUM²ð UNzUMÐ√ WOB? ý qOJAð v …dÝ_« —Ëœ Ê√ rž—Ë
q²% q?Eð …dÝ_« ÊU ¨ Âö?Žù« qzUÝËË W?Ý—b*U Èd?š_« WO?ŽUL?²łô« U?ÝR*«
Áu/ qŠ«d? vË ¨ qH?D« W?O?B? ?ý qOJAð v U?N?²?O?L¼√ YO?Š s v??Ozd« ÊUJ*«
vö?š_« U¼d?OŁQð »U?O?žË d?Ý_« Ÿb?Bð ÊU? «cË Æ »U?³?A« WKŠd? W? U?šË W?OU?²«
—U?A?²½« v≈ W¹œR*« »U?³?Ý_« r¼√ s b?F¹ ¨ U?NzUMÐ√ ÁU?& U?NðU?Ou?¾?0 UN?«e?²« Âb?ŽË
©≥∏®
¡UÐü« XF?œ v²?« W¹œU?B?²?ô« «d?O?G??²« Ê√ U?L? Æ »U?³?A« 5Ð n?MF« …d¼Uþ
v U¼—Ëœ ¡«œ¬ sŽ …dÝ_« nF{ v≈ œ√ ¨ qLF« Ê«bO v≈ ‰ËeM« v≈ UN_«Ë
d?ýU?³? qJAÐ dŁ√ ¡UMÐ_«Ë s¹b«u?« 5Ð …u¼ Q?A½Ë ¨W?LO?KÝ W?I¹dDÐ U?NzUMÐ√ W?¾?AMð
p?L²¹ Ê√ V−¹ v?²«Ë ¨ lL²?:« v U?NOKŽ ·—U?F?²*« W¹uÐd²« ∆œU?³*«Ë rO?I« vKŽ
Æ »U³A« UNÐ

rN?O? ”d?Gð U?N½S? ¨ U?NzUMÐ_ vŽU?L?²?łô« qO?JA?²« W?OKL?FÐ …d?Ý_« ÂU?O? bMŽË
W??OMË W??O?U??IŁ WDA?½√ v ⁄«d?H?« U?Ë_ d??L??¦*« qG??A« u?×?½ W?OÐU??−¹ô« U¼U??&ô«
YO?Š WO?L¼_« s …d?O?³ W?ł—œ vKŽ WDA½_« Ác¼ b?FðË Æ U?N?O »u?žd? WO?{U¹—Ë
nMFU W×U?'« WOuK« d¼«uE« iFÐ qOKIð v≈ ÈœR¹ U0 »U³A« U?UÞ bHM²ð
©≥π®
Æ ·«d×½ô«Ë

∫ WOLOKF« U R*«≠≤

b?FÐ ¨ ÎU?O?Oz— Ϋ—Ëœ W?HK²?<« U?NKŠ«dË U?NðU¹u?²?0 W?OL?OKF?²« U??ÝR*« VFKð
rNNOłuðË rN²OLMð v≈ ·bNð YOŠ ¨ ¡UMÐú WOŽUL²łô« W¾AM²« WOKLŽ v ¨ …dÝ_«
Ác¼ eO?dð Ê√ ô≈ Æ rNFL?²− WO?LMð v WOUF?HÐ Êu—UA¹ 5(U? 5MÞ«u «u½uJO
qÐU??I?? v ¨ t?O?KŽ W??³ðd?²?*« ZzU?²?M«Ë »öDK vÝ«—b?« qO?B??×??²« vKŽ U????ÝR*«
s d?O¦? —UA?²½« v≈ Èœ√ U?N vM¹b«Ë vUI?¦«Ë vŽU?L²?łô«Ë vöš_« —Ëb« nF?{
 WOLM²«Ë rOKF²« ±µ∂
Æ ÂUEM« sŽ ÃËd)«Ë ·«d×½ô«Ë nMFU »öD« Èb Wd×M*« UOuK«

v²?ŠË d?G?B« cM? lL?²?:« ¡UMÐ√ s¹uJð W?L?N? qL?% W?O?L?O?KF?²« U??ÝR*«Ë
rOŽbð v?KŽ bŽUð v²« U?uKF*«Ë «—UN*«Ë «d?³)« rN Âb?IðË ¨ »U³A?« WKŠd
WOLOKF²« U?ÝR*« UNÐ ÂuIð v²« —«Ëœ_« r¼√ œbײðË Æ WLOKÝ W?I¹dDÐ »U³A« W¾AMð
∫ vK¹ ULO ¨ »U³A« ÁU&

vdF*« —Ëb« §

»U³A« WOKIŽ W?OLMðË s¹uJð v rNð v²« WOLOKF²« «d?³)« .bIð v q¦L²¹
WdF*« lL?²− ¡UMÐ —UFý s tF?d½ U ¡u{ v p–Ë ¨ WOdF*« t?³½«uł rOŽbðË ¨
ÊuJ¹ Ê√ V?−¹ rŁ sË Æ ÁœU???−¹≈ v vÝU???Ý√ —Ëœ »U??³??A?K ÊuJ¹ Ê√ V?−¹ Èc«Ë ¨
WO?dF*« «d?³)« d?Ouð v W?OUF?H« s WOU?Ž Wł—œ vKŽ W?OLO?KF²« U?ÝR*« —Ëœ
—U?−??H½ôUÐ e?O?L??²¹ Èc« vU?(« d?B??F« ÕË— V«u¹ »U?³??A« qF?& v²« U??uKF*«Ë
Æ l¹d« vłuuMJ²«Ë vLKF« ÂbI²«Ë vdF*«

vŽUL²łô« —Ëb« §

W???—U??A*« v?≈ Áe??H???×¹ U0 »U???³???A« Èb WM?Þ«u*« ÕË— rO???Žbð v q?¦??L???²¹

vŽu«Ë ÂU??L?²¼ô«Ë ¨ œU??'« qL?F« ‰ö??š s lL?²??:« ·«b¼√ oO?I??% v W?OÐU??−¹ô«
œ«b?Žù« »U³?A« œ«bŽ≈ v —Ëb« «c¼ W?O?L¼√ œb×?²ð UL? Æ tðöJA?Ë lL²?:« U¹UC?IÐ
e??O??L???²ð W??O??uK?Ý Êu??Ý—U1Ë ¨ Vł«u«Ë o?(« Êu??d??F¹ 5M?Þ«u??L?? rNÐ v?d¹ Èc«
Æ tbIðË lL²:« WOLMð v≈ ÈœR¹ U q v WUFH« W—UA*« rŁ sË ¨ WOÐU−¹ôUÐ

vUI¦« —Ëb« §

¨ …—uD²*«Ë W?ŽuM²*« W?UI?¦« V½«u?ł ◊UI?²« v≈ »U?³?A« lb¹ Èc« —Ëb« u¼
Ê√ VKD²ð WUI¦« X½U? «–S Æ qO _« vuI« œdH²«Ë WO?ð«c« W¹uN« vKŽ ÿUH(« l
W?U??I?¦« 5F?? s c?šQ½ s?×½Ë UMOKŽ ÊU?? ¨ «—U?N*«Ë «d??³?)« jI?²?K½ nO? rKF??²½
UMF?b¹ b? qÐ tO? d?Oš ô ÊuJ¹ ô≈Ë ¨ UM?²¹u¼ sŽ »«d²?ž« WU?×Ð »UB?½ ô√ WO*U?F«
Æ WOð«c«Ë WU _« sŽ bF³« v≈

ÊËœ …b¹b?'« WO?UI?¦« d UM?F« .bIð v W?OL?OKF?²« U?ÝR*« —Ëœ ÊuJ¹ UM¼Ë
 ±µ∑ lЫd« qBH«

s v¼ WU ôUÐ p?L²«Ë «c« «d?²Š« Ê√ p– Æ W1bI« W?OUI?¦« d UMF« …UU?−
Æ WHK²<« UNK«uŽ v WUI¦« V½«uł vKŽ ·dF²K WUN« UIKDM*«

vöš_« —Ëb« §

p?L?²« vKŽ »U?³?A« b¹uF?²Ð W?O?L?OKF?²« U?ÝR*« ÂU?O? v —Ëb« «c¼ œb?×?²¹
vöš_« «e?²ù« ÊuJ¹ Ê√Ë ¨ WOM¹b« dzU?FA« ¡«œ√ vKŽ ’d(«Ë ¨ W?Oö?š_« rOIUÐ
¨ rKF« VŠ vKŽ ’d(«Ë ¨ iF³« rNCFÐ »U³?A« 5Ð qŽUH²«Ë qUF²« ”UÝ√ u¼
Æ tMÞËË ÁbK³ ¡UL²½ô«Ë ¡ôuUÐ —uFA«Ë ¨ WUF« WOJK*« vKŽ ÿUH(«Ë

vUL'« vd(« —Ëb« §

vŽ«dð Ê√ ¨ »U³AK UN?bIð v²« WDA½_« ‰öš s WOLOK?F²« UÝR*« vKŽ

»U?F_« W?Ý—U2 vKŽ rN?FO?−?AðË ¨ rNz«œ√ .u?IðË rN?²?FÐU?²Ë ¨ b??'« W?öÝ rN?O?
W?d(« ržU?MðË vUL?'« f(« rO?ŽbðË ¨ t?łu*« v×¹Ëd?²« ◊UAM« ¡«œ√Ë ¨ W?O?{U¹d«
Æ nMF«Ë »«dD{ô«Ë ÕuL'« sŽ rNÐ ÈQM¹ Èc«

vzUu« —Ëb« §

lIð U?N?OKŽË ¨ »U?³?A« W?OÐdð v …d?Ý_« —Ëœ qLJ¹ —Ëœ W?OL?OKF?²« U??ÝR?LK
öJA …QÞË s? nOH ?²«Ë ¨ lL²:« l nO?J²« vKŽ »U³A« …b?ŽU? WOu¾?
©¥∞®
Æ W1d'«Ë ·«d×½ô« v≈ rNÐ ÈœRð b v²« nOJ²« ÂbŽ

∫ Âöù« qzU Ë ≠≥
◊U/_« s dO?¦JK »U³A«Ë ‰UHÞ_« »U?²« v dO³? —Ëœ ÂöŽû Ê√ pýô
ÂöŽù« qzU?ÝË Ê√ UÝ«—b« s b¹bF« b?RðË Æ WÐužd*« d?Ož Ë√ WÐužd*« W?OuK«
¨ »U?³?A« 5Ð nMF« …d?¼Uþ —U?A?²½« sŽ …d?ýU?³? d?O?ž Ë√ …d?ýU?³? …—u?BÐ Wu?¾??
vKŽ U??³KÝ dŁR¹ U2 nM?F« b¼U?A0 W??¾?OK*« W??O?ö?Žù« œ«u*« s b?¹b?F« Âb?I?ð YO?Š
©¥±®
Æ »U³A« ¡ôR¼ UOuKÝ

Ë√ W?O?zd*« Ë√ W?Žu??L?*« ¡«u??Ý ¨ Âö?Žù« qzU??ÝË rN?ð ¨ Èd??š√ W?O??ŠU½ sË

È—U?C?(«Ë vU?I?¦« œ«e?« .b?Ið o¹dÞ sŽ rN?²?¾?AMðË »U??³?A« œ«b?Ž≈ v ¨ …¡Ëd?I*«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±µ∏
U¼œ«b??Ž≈ bMŽ ≠ qzU??Ýu« Ác¼ q?L?Fð U??L?? Æ »U??³?A« ¡ôR??NÐ iN?M¹ Èc« vd??F*«Ë
œU?'« qLF« u?×½ W?OÐU−¹ô« »U?³?A« U¼U&« a?OÝdð vKŽ ≠ rOK?« ÈuÐd²« œ«b?Žù«
W?OIK)«Ë W?O?ŽUL?²?łô«Ë WO?U?I¦« W¹u?N« vKŽ ÿU?H?(« V½Uł v≈ ¨ W?(U?B« WMÞ«u*«Ë
Æ WOzUCH« «uMI« d³Ž W¹d …—uBÐ vðQ¹ Èc« vöŽô« Y³« dDš s »U³AK

∫ …œU F« —Ëœ ≠¥

lO???³?D²«Ë W????¾???AM²?« W???OK?L???Ž v U???O?KO¼Q?ðË ÎU¹œU???ý—≈ Ϋ—Ëœ …œU???³???F?« —Ëœ ÈœRð
Æ »U³A« WKŠd W U?šË ¨ WHK²<« W¹dLF« rNKŠ«d v lL²?:« œ«d_ vŽUL²łô«
d?³«Ë œU?'« qL?F«Ë ÊËU?F?²« v≈ u?Žbð v²« W?OM¹b?« rO?I« W?O?LMð ‰ö?š s p– r²¹Ë
W?ł—œ oO??I?% vKŽ qL??F¹ Èc« Èu?« „u?KK U?L??O?Žbð ¨ WKU??F*« s?ŠË Èu??I?²«Ë
v²« WOM?¹b« rOI« vKŽ eJðdð …—u?BÐ lL²:« W?OLMð v »U?³A« W—U?A s W?OUŽ
Æ W(UB« WMÞ«u*«Ë WOu¾*« qL%Ë ‚bB«Ë WKOCH« v« uŽbð

∫ ‚Ud« UULË WOËd« U R*« ≠ µ

W?¾?AM²«Ë lO?³?D²K W?U?N« sU?_« s W?O?×¹Ëd?²«Ë W??O?{U¹d« U??ÝR*« b?Fð
»U³A« s …dO³? Ϋœ«bŽ√ VŽu²ð »U³AK e«dË W¹b½√ s tMLC²ð U?0 WOŽUL²łô«
WO?×¹Ëd²« WDA½_« n?K²  Êu?Ý—U1Ë ¨ …bO?H …—u?BÐ rNž«d U?Ë√ UN?O Êu?CI¹
s¹uJð v r¼b?O?Hð U?N½√ v≈ W?U?{ôUÐ Æ W?OMH«Ë W?OŽU?L?²?łô«Ë W?O?UI?¦«Ë W?O?{U¹d«Ë
Æ ‚Ud«Ë ¡Ub _« s WOŽUL²łô« UöF« s WJ³ý

«–S? Æ »U³?A« W?O?B ?ý qOJAð v U?U¼ Ϋ—Ëœ ¡U?b _« U?ŽU?Lł VF?Kð UL?
U¼—Ëœ U?N `³?B¹ ¨ WKO?³½ ·«b¼√Ë W?O?Ž«Ë W?OÐd? …œU?O? X% U?ŽU?L?'« Ác¼ X½uJð
©¥≤®
sŽ bF³«Ë Èu« „uKK U½UL{ ¨»U³A« WOB? ý tOłuðË qOJAð v wÐU−¹ô«
Æ »U³A« q³ s W×U'« UOuK«

—UA?²½«Ë »U³?A« ·«d×½« 5Ð Wö?F« vKŽ bRð W?HK²<« U?OÐœ_« X½U «–≈Ë
t½U? ¨ lL?²:« W?O?LMð v W?OÐU?−¹ô« rN?²—U?A? Èb?Ë ¨ rNMOÐ W?×?U'« U?O?uK«
W—UA* öOFHðË U¼—dC Ϋ¡—œ W×U'« UOuK« Ác¼ vKŽ ¡uC« ¡UI≈ ΫbOH ÊuJ¹
¨»U³A« Èb nMF« …d¼Uþ ‰ËUM²½ ·uÝË Æ lL²:« v—Ë ÂbIð oOI% v »U³A«
 ±µπ lЫd« qBH«

Æ qOBH²« s TAÐ ¨ `U'« „uK« d¼UE bŠQ

∫»U A« Èb nMF«

r v²« nM?F« …d¼Uþ b¹«e?²Ð Èd?A?³?« fM'« a¹—Uð s vU?(« d?B??F« r?²¹
W??O?F??L?²??:« U?N?ðU?ÝUJ?F½« U?N …d?¼UE« Ác¼ Ê√ pý ôË Æ W??U?I?Ł Ë√ W?IDM? U?NM? rKð
UNMJË ¨ jI? WOŽU?L²łô«Ë W¹œU*« ÊU?½ù« «e−M* Ϋb¹bNð q¦9 ô vN? ¨ WO¾?O³«Ë
t?łu q _« v b¹b?N²U? Æ t²?HKË ÁdJ? v q¦L?²*« v½U½ù« œu?łu« œbNð U?C¹√
dE?½ W????N????łË s? ¨ q¦?1 nO?MF?« „uK?« Ê√ YO?????Š ¨ ŸUMù«Ë —«u?????(« »uK?Ý√ v≈
©¥≥®
Æ WHK²<« U¹UCI« ‰ËUMð v oDM*«Ë W−(«Ë ŸUMû q¹b³« ¨ tÐU× √

∫ nMF« ÂuNH ‰u

v²« rO¼U?H*« s ‰«“U? t½√ ô≈ ¨ UMðU?O?Š v W?FzU?A« rO¼U?H*« s nMF« b?F¹
«dO?G²*«Ë œU?FÐ_« œbFð V³?Ð UN l½U? lUł n¹d?Fð v≈ q u²« qN?« s fO
sË d?š¬ v≈ lL?²?− s n?MF« v≈ dEM« ·ö?²?š«Ë ¨ nMF« …d¼Uþ U?NKL?Að v²«
v p– d??O?ž b?F¹ b?? U? …—U?C??Š v U?HM?Ž Ëb?³¹ U? Ê√ YO??Š Èd?š√ v≈ …—U??C?Š
v bzU« d?O¹UF*« ÂUEMÐ ¨ …d?O³ W?ł—bÐ ¨ j³ðd¹ nMF« Ê√ —U³?²ŽUÐ Èdš√ …—U?CŠ
©¥¥®
…dO?³ W?ł—bÐ …bI?F*« WOŽU?L²?łô« d¼«uE« s u¼ nMF« Ê√ È√ Æ lL²?− q
Æ tŽ«u½√ ·ö²š«Ë tÐU³Ý√ qš«bðË ÁœUFÐ√ œbFð ¨ ÁöŽ√ U½dý√ UL ¨ V³Ð

È–_« ‚U?(ù U??N?«b?? ?²??ÝUÐ b¹b??N?²« Ë√ …u??IK vKF??H« «b? ??²?Ýô« u?¼ nMF«Ë
d³Fð v²« UOKLF« pKð u¼ t½QÐ ·dF¹ U?L Æ UJK²L*« ·öð≈Ë ’U ý_UÐ —dC«Ë
sŽ r−Mð v²?«Ë ¨ lL?²?−L?K vŽU?L?²?łô« ÈœU?B?²ô« ¡U?M³« e?O9 v²« ŸU?{Ë_« sŽ
nMF« d??−?H¹ U2 ¨ lL??²?:« qš«œ qUJ²« n?F?{Ë ¨ W?O?ŽU??L?²?łô« W«b?F?« »U?O?ž
ŸU?{Ë_« vKŽ U?łU?−?²?Š« U?N?Ð b¹b?N?²« Ë√ …u?I« «b? ?²?Ý« sL?C?²*« `¹d?B?« vuK«
W?LEM*« WDA½_« W?Žu?L−? u?N? vÝUO?« nMF« U?√ Æ U¼d?O?OGð vK?Ž qLF«Ë W?LzU?I«
Âu?Ið v²«Ë ¨ W?O?ÝU?O?« W?Ý—UL?LK? WO?Žd?A« «uMI?« ‚UD½ ×U?š r²ð v²« W?OzU?IK²«Ë
×U?š s U?ŽU??L?ł Ë√ œ«d?√ V½U?ł s U?NÐ b?¹b?N?²« Ë√ …u?I« «b? ?²??Ý« ”U?Ý√ vKŽ
vÝU?O??« ÂUEM« v W¹d¼u?ł «d?O??O?Gð À«b?Š≈ b?B?IÐ ¨ W??O?L?Ýd« W?O?ÝU?O??« WDK«
©¥µ®
oO?I% ·b?NÐ WMOF? qzU?Ýu v½u½UI« d?O?ž ‰UL?F²?Ýô« u¼ nMF« Ê√ È√ ÆrzUI«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∂∞
Æ UJK²L*« Ë√ ’U ýú WÐU ù« Ë√ —«d{ù« Ë√ ¡«c¹ù« v q¦L²ð WOB ý ÷«dž√

YOŠ ¨ lL²:« v Àb?% v²« UÝ—UL*«Ë öŽUH²« WF?O³DÐ nMF« dŁQ²¹Ë

¨ ÊU?½ù« U??N?A?O?F?¹ v²« W?O?ŽU??L?²?łô«Ë W¹œU??B?²?ô«Ë W?O??ÝU?O?« U??C?UM²« b??ŽU?ð
œ«d_« qš«œ dðu²« …œU¹“ vKŽ ¨ lL?²:« v vUI¦«Ë vLO?I« ¡UM³« v UCUM²«Ë
U??¾?? qš«œ nMF?«Ë Ÿ«d?B?« —U??A?²?½« v≈ ÈœR¹ U2 ¨ lL??²??:« v U??ŽU??L??'« Ë√
Æ WHK²<« lL²:«

·d?F¹ Y?O?Š ¨ …d?O??³? W?ł—bÐ Ê«Ëb??F« Âu?N??H? l nMF« Âu??N?H? q?š«b?²¹Ë

s vF?¹ ◊U??A½ È√ u¼ Ê«Ëb?FU? Æ nMF« Âu?N??H? sL?C?²¹ tKF?& W?I?¹dDÐ Ê«Ëb?F«
ÊuJ¹ d?š¬ h ??A U?O?I¹e?O? U*√ Ë√ U??O½U?L??ł È–√ Àb?×¹ Ê√ v≈ U?? h ?ý tö?š
©¥∂®
Æ „uK« «c¼ VM& v≈ UŽub

∫ WOU²« hzUB)UÐ nB²¹ nMF« ÊU rŁ sË

tMO?½«u??Ë lL??²???:« rO?? l ÷—U???F??²¹ vŽU???L??²??ł« d???O??ž „uKÝ n?MF« Ê√ §

Æ ÁdO¹UFË

v UL? U U?¾Oý Ë√ ¨ Ϋœd? ÊuJ¹ b vł—U?š Ÿu{u? u×½ t−?²¹ nMF« Ê√ §

Æ UNöð≈Ë WOJK*« vKŽ ¡«b²Žô« WUŠ

Èc« Ÿu??{u*UÐ —d??C?« Ë√ È–_« ‚U?(≈ v?≈ W¹U??NM« v ÈœR¹ n?MF« Ê√ §

Æ dš¬ ÎU¾Oý Ë√ ÎUB ý ÊU ¡«uÝ tO≈ t−²¹

p– Èb?F²¹ b? U/≈Ë ¨ jI Èb?'« —d?C« Ë√ È–_UÐ oKF?²¹ ô nMF« Ê√ §
©¥∑®
Æ vHM« Ë√ ÈuMF*« —dC« Ë√ È–_« v≈

∫nMFU
UNöË WOULô«Ë WœUBô« ŸU{Ë_«

ŸU?H?ð—«Ë ¡ö?ž s tML??C?²ð U?0 W¹œU?B?²??ô« ŸU?{Ë_« Ê√ b??Rð b¼«u?ý W??LŁ
s b¹b?F« —U?A²½« v≈ ÈœR?ð ¨ WF?{«u?²*« ‰ušb«Ë W?UD³«Ë ÊUJÝù« W?“√Ë —UF?Ý_«
·«d?×½ô« d¼UE Ÿu?O?ýË …ôU?³?ö«Ë ¡U?L?²½ô« Âb?Ž q¦? »U?³?A« Èb W?O?³K« rO?I«
◊U??³?Š≈ v d??O??³J« U¼dŁ√ U??N W¹œU??B??²?ô« öJ?A*« Ê√ vKŽ b??Rð U??L? Æ …u??ýd«Ë
W?—U?A?*« sŽ rNM d?O??¦J« ·«d?B½«Ë ¨ lL?²??:« sŽ rN«e?F½«Ë r?N?²?O?³KÝË »U??³?A«
 ±∂± lЫd« qBH«

Æ rNMOÐ nMF« —UA²½«Ë ¨ WOÝUO«

WK¦?L?²*«Ë ¨ …d?Oš_« …d?²?H« v lL?²?:« U¼b?Ný v²« W?¹œUB?²?ô« «d?OG?²U?

U?d?ý s hK ??²«Ë ¨ t?O?Ž«d?B? vKŽ œU?B?²?ô« »UÐ ÕU?²?H?½« W?ÝU?O?Ý v ÎU?ÝU?Ý√
UN ÊU? ¨ ¡UOMž_«Ë ¡«d?IH« 5Ð …u?N« …œU¹“Ë ¨ …bO¼“ ÊU?LŁQÐ ÂUF« ŸUDI« l½U?BË
XHË YOŠ »U³A« W? UšË ¨ WHK²<« lL²:« U¾ vKŽ W¾O?« WOŽUL²łô« U¼—UŁ√
…d¦ ÂU√ »U³A« W“√ XLUHð UM¼ sË Æ W?HK²<« rNðUłUŠ ŸU³ý≈ ÂU√ Ϋb¹bý UIzUŽ
Æ U³žd« WO³Kð vKŽ …—bI« ÂbŽ Xu« fH½ vË ¨ “«eH²Ýô« …býË ¡«džù«

W?Ëd??;« U?¾?H« lœ ¨ U??C¹√ ¨ W¹œU?B??²?ô« ŸU?{Ë_« Ác¼ vKŽ V?ðdð b?Ë
Ác¼ b?{ U?ŽU??L?ł v ÃU?b½ô« v≈ ¨ »U?³??A« W? U?šË ¨ lL?²?:« v W??A?L?N*«Ë
sŽ d?O³?F?²K WËU?× v `?U'« „uK«Ë n?MF« rNO? —UŁ√Ë ¨ ·ËdE«Ë ŸU?{Ë_«
nMF«Ë ‰U?F?H½ôUÐ Ë√ ¨ U?½U?OŠ√ ‰«e?F?½ô«Ë idUÐ Ád?O?O?Gð WËU?×?Ë Èœd?²*« rN?F?«Ë
Æ Èdš√ U½UOŠ√

W*uF« v?ðQð ¨ WOŽU?L²?łô« U¼—UŁ¬Ë WOK;« W¹œU?B²ô« öJA?*« V½Uł v≈Ë

W?OM¹b«Ë W?OMÞu« W¹u?NK W½uJ?*« UÝb?I?LK d?N?Ë ÈœU?B?²« ‰ö?G?²?Ý« s tKL?% U0
¨ …uË …uDÝ d¦_« ‰ËbK …U?O(« j/ v ◊«d ½ô«Ë UNLO?Ë …UO(« ◊U/_ U¼b¹bNðË
v²« W?O½UJ*« WÐdG«Ë ÂU?I²½ô« v W?³?žd«Ë ¨ ·dD²« UŽe½Ë VB?F²« ÕË— ku?²
U??Šu?LÞ l?C¹ r Èc« lL??²??−?LK? ¡«b?F« v?≈ Ë√ W?OM?“ WÐd?ž v?≈ ÈœRð Ê√ sJ1
rNðU??³KD²?Ë rNU??PÐ Q?³?F¹ r?Ë ¨ t½U?³??Š v? ¨ ÊËd¹ U?L? ¨ »U?³??A« ¡ôR¼ ·«b¼√Ë
©¥∏®
Ác¼ q Ê√ vH?? ¹ ôË Æ nMF?K œ«b??F?²??Ýô« U??N¹b? W?A??L??N?? W??¾?? v≈ rNu??×??
Æ lL²:« W?OLMð v »U³A« q³? s WOÐU−¹« W—UA? s vG²³¹ UL?O dŁRð ŸU{Ë_«
Âb??FÐ jI? ¡U??H?²??ô« vMF0 ¨ b¹U??×?? l{Ë bMŽ nu??²ð rN?²??—U??A? Âb??Ž XO U¹Ë
q s »U?³?A« v dŁRð v²« W?OŽU?L?²?łô«Ë W¹œUB?²?ô« ◊u?GC« sJË ¨ W?—U?A*«
nMF« d?¼UE V³??Ð W?³?U?Ý W??L?O?? È– lL??²?:« W??O?LM?ð v rN??U?N??Ý≈ qF?& ÁU??&«
Æ UNÐ ÊuuI¹ v²« ·«d×½ô«Ë
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∂≤

∫ nMFK …dH*« UdEM«

∫ nMF« …d¼UE …dH*« U¹dEM« r¼_ ¨ “U−¹SÐ ¨ vK¹ ULO ÷dF½ ·uÝ

WOHM« W¹dEM« §

¨ nMF?« vKŽ ÈœR¹ ◊U???³??Šù« Ê√ U¼«œR??? W??O??{d??? vKŽ W¹d?EM« Ác¼ v?M³ð
Ê√ ÷d²?H¹ nOMF« „uK« ÀËb?Š Ê√Ë ¨ ◊U³?Šû UłU?²½ ULz«œ b?F¹ nMF« Ê√ vMF0
Æ WOÞU³Š≈ n«u tI³¹

…UU;«Ë bOKI²« §

¨ nOM?F« „uK« ÀËb??( ”U??ÝQ? …U??U??;«Ë b?OK?I?²« v?≈ W¹dEM« Ác¼ d?EMð
Àb?×¹Ë Æ nOMF« „uK« rNö?š s rKF?²«Ë s¹d?šü« b?OKIð v≈ »U?³A« Q?−K¹ YO?Š
qzU?ÝË d?³Ž rN Y³?ð ÖU/ ‰öš s Ë√ ¨ W?O?I?OI?Š t?OðU?OŠ n«u? ‰ö?š s p–
Æ WHK²<« ÂöŽù«

WOŽUL'« ÈËbF« §

d?OJ?H?²« œ«d?_« b?I??H¹ YO?Š W?O??ŽU?L?'« ÈËb?F?« …dJ vKŽ W¹dEM?« Ác¼ Âu?Ið
„uK« …œU¹“ v≈ ÈœRð W?OłuuJO?Ý WUŠ œu?łË V³Ð ¨ W?ŽUL?'« —UÞ≈ v vIDM*«
Æ nMF« p– v U0 ¨ UOŽUL²ł« ŸuML*« vŽUb½ô«

W¹e¹dG« WOłuuO³« ‰u _« §

Èb ‰U?²²?ö WU?Ž …e¹dž b?łuð t½√ U¼«œR W?O?{d vKŽ W¹dEM« Ác¼ Âu?Ið
Æ W¹e¹dž ‰u √ v≈ bðd¹ ÈdA³« nMF« s ΫdO³ U³½Uł ÊU rŁ sË ¨ ÊU½ù«

WOB A« W¹dE½ §

WO?B ?ý hzUB Ð j³?ðd¹ nMF« Ê√ U¼«œR W?O{d vKŽ W¹dEM?« Ác¼ ÂuIð
W?O??B? ?A« ◊U?/√ s j/ È√ l tŁËb?Š sJ?1 nMF« Ê√ kŠö¹ t½√ ô≈ Æ …œb??×?
Æ WO½U½ù«

…UO(« jG{ §

¨ »U??³??AUÐ WDO??;« W??¾??O??³« v W??O??ł—U??)« ◊u??G??C« Ê√ W¹dEM?« Ác¼ Èdð

 ±∂≥ lЫd« qBH«

v≈ œdH« lbð Ê√ U?N½Qý s ¨ WOU?I¦«Ë WOŽU?L²łô«Ë W¹œUB²?ô«Ë WOÝUO?« U¼œUFÐQÐ

Æ nOMF« „uK«

nMF« WUIŁ §

U¼U?&≈ b???& nMFK? W?U?IŁ œu??łË Á«œR? ÷«d?²??« vKŽ W¹dEM« Ác?¼ vM³ð
Ÿu?O??ýË ¨ Âö?Žù« qzU?ÝËË U?¹«Ëd« v nMF« b??O?−9 q¦? ¨ n?MF« u?×½ lL??²?:«
fUM²« 5½«u? ¡U–≈Ë ¨ W?KOÝu« —d?³ð W¹U?G« q¦ —UJ√ vK?Ž ÂuIð W?OŽU?L?²ł« d?O¹UF?
vÝU?Ý_« Êu½U?I« t?KF?& Èc« u?×M« vKŽ W?O?ŽU?L?²?łô«Ë W?¹œU?B?²?ô« ö?U?F?²« v
©¥π®
Æ nMF« tF b¹e¹ U2 ¨ ¡UI³K

∫nMF« n«u
b??? Èc« v½b???³« n?MF« v?≈ vEHK?« nMF« s? Ϋ¡bÐ nM?F« n«u??? ×b???²ð
vE?HK« n?MFU?Ð √b???³?¹ qB???²???? vK?Ž nMF?« ◊U/√ l{Ë s?J1Ë Æ q²????I« v?≈ ÈœR¹
v≈ WDO???³« ‰U?F?_« s nMF?« ‰U?F?√ ×b?²ð qB??²*« «c¼ vKŽË ¨ q²?IUÐ v?N?²M¹Ë
∫ vK¹ ULO n«u*« Ác¼ r¼√ œbײðË Æ U¼—u nMŽ√

vEHK« nMF« §

…œU?(« ÿU?H_« iF?Р«b? ?²?Ý« o¹dÞ sŽ s¹d?šüUÐ È–_« ‚U??(≈ tÐ b?B?I¹
…œUA*« W³ðd? v≈ qB¹ YO×Ð uB« ŸUHð—« Ë√ ¨ W¹d ?« Ë√ ¨ V« q¦ WOÐUM«Ë
Èc« vö?J« ‚U?H?ðôUÐ œ«d?_« Âe??²K¹ ô U??LM?O?Š vE?HK« nMF« Àb??×¹Ë Æ W??O??öJ«
dÞ_« «u??b?? ??²???¹ Ê√ V−¹ YO??Š ¨ Âö?J« d??³??Ž ÊuKŽU??H??²?¹ U??bMŽ t??OK?Ž «u??—U??Fð
Ãd?? ¹ U?bM?Ž Ë√ ¨ t?O≈ Êu??łU?²??×¹ Èc« v?EHK« vŽ«b??²« j/ —U??O?²??šô W¹—U?C??(«
©µ∞®
Æ œ«dô« 5Ð Y¹b(« s qCH*« ÂUF« jLM« sŽ Àbײ*«

v½b³« nMF« §

vEHK« nMF« nu b?ŽUB²¹ UbM?Ž qŽUH²« nu v v½b?³« nMF« dNE¹
b?Ë Æ d?šü« ·dDUÐ È–_« ‚U?(≈ WËU?×? Ë√ ¨ v?½b?³« ¡«b?²?Žù« W?ł—œ v≈ qB?O
Ë√ q²???I« s ôU???Š v Àb??×¹ U???L?? ¨ W???OEH U???b??I??? ÊËœ U??O½b?Ð nMF« √b???³¹
q²?I«Ë »d??C« U?N?L¼√ ◊U/√ v? vI¹e?O?H« Ë√ v½b??³« nMF« nMB¹Ë Æ »U??B?²?žô«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∂¥
Æ Wd«Ë »UB²žô«Ë

nMŽ ÊuJ¹ Ê√ v≈ qO1 t½√ v½b³« nMF« vKŽ X¹dł√ v²« UÝ«—b« bRðË
d9 v²?« U?¾??H?«Ë lL??²??:« v U??O½b« U??¾??HUÐ j³?ðd¹ t½√Ë ¨ ”U??Ý_« v È—u??–
©µ±®
Æ «—b<« vÞU?FðË W¹dÝ_« Uö?)«Ë WOŽUL?²łô« W¾?AM²« v WHOMŽ «d?³ Ð
Ë√ WOÝU?O« Ë√ WO?HM« ◊uGC« s d?O¦ v≈ ÷dF?²ð v²« U¾HUÐ UC¹√ j³ðd?¹ UL
Æ w½b³«Ë vEHK« nMF« UC¹√ UNMOÐ dA²M¹ YOŠ WOŽUL²łô« Ë√ W¹œUB²ô«

qŽUH²« UUD½ §

×b??²ð YO??Š …d??Ý_« ‚UD½ v? Àb??% v²« pKð ¨ U??C¹√ n?MF« —u?? sË
5ÐË ¡UMÐ_« l? qŽU?H??²« v≈ W??łËe«Ë ÃËe« 5Ð qŽU??H?²?« s t?O?? nMF« n«u??
¨ Ê«d?O?'«Ë ¡U?b? _« l? qŽU?H?²« ‚UD½ v Àb?% v²?« pKðË ¨ «u?š_«Ë …u?š_«
l qŽU??H?²« ‚U?D½ v Àb?% v?²«Ë ¨ Ÿ—U?A« v q?ŽU?H??²« ‚UD½ v Àb??% v²«Ë
©µ≤®
Æ qLF« ¡U݃—Ë ¡öe« l qŽUH²«Ë WuJ(« UÝR

∫ tN«uË nMF« j {
t?ł«u¹ Ê√ V−¹ lL?²?:« ÊU? ¨ U?HMŽ buð W?O?ŽU?L?²?łô« ö?ŽU?H?²« X½U? «–≈
…U?O??(« v nMF« —u? XL??U?Hð U?bM?ŽË Æ WDÐU?{ VOU??ÝQÐ W?HK²?<« n?MF« —u?
√e−²¹ ô Ϋ¡eł nMF« j³{ Ÿu{u0 ÂUL²¼ô« `³? √ ¨ …d UF*« UFL²−LK WO½b*«
…d¼UE« ÁcNÐ 5L²N*« dE½ UNłË s¹U³ð kŠö*« sË Æ nMF« …d¼Uþ WÝ«—œ s
bOQð v≈ iF³« tO qO1 Èc« Xu« vH Æ nMFK WDÐUC« VOUÝ_« qC√ ‰uŠ
VOUÝ_« qOCHð v≈ dšü« iF³« qO?1 ¨ nMF« j³{ v WŽœ«d« VOUÝ_« WOL¼√
«b ?²ÝUÐ Ë√ ¨ vHM« Ãö?F« «b ²ÝUÐ ¡«u?Ý ¨ WOz«bF« d?ŽUA*« s hK ²K W?F«b«
ÁU?&ô« ÊU?? ¨ 5Kšb*« s?¹c¼ 5Ð iUM²« r?ždÐË Æ W?OÐU??I?Ž d??O?ž U??O?−??Oð«d??²?Ý«
dOŁQð t ÊuJ¹ b v½b³« »U?IFU Æ WOÐUIF« VOUÝ_« v W?O³M« …dJHÐ cšQ¹ VKž_«
¨pcË Æ Èdš√ ôUŠ v WO³KÝ ZzU²MÐ vðQ¹ b tMJË ¨ n«u*« iFÐ v wÐU−¹«
XF?Ë v²« ·Ëd?E«Ë ¨ ôU?(« 5Ð ‚Ëd?H« …U?Ž«d? …—Ëd?{ v≈ W?¹u? …u?Žœ W?LŁ
©µ≥®
Æ v½b³« »UIF« oO³Dð WUŠ v WFu²*« —UŁü«Ë ¨ W1d'« UNO
 ±∂µ lЫd« qBH«

∫ vK¹ U ¨ nMF« …d¼Uþ WNł«u v bOHð Ê√ sJ1 v²« VOUÝ_« sË

t?²?N?ł«u? W?O?H?O?Ë tÐU?³Ý√ r?N? sL?C²?ð ¨ nMF« l qU?F?²« W?U?IŁ d?A½ §

lL²?:« U¾ U?NKK ðË WUI?¦« Ác¼ ŸuOý Ê√ p– Æ t?O³Jðd l qU?F²«Ë
U¹√ U¹u?²*« WU? vKŽ nMF« W?Nł«u? q³Ý býd?¹ Ê√ t½Qý s …œb?F²*«
—«d?{√ s W¹d?¼u?ł …—u?BÐ qKI¹ U2 ¨ U??NÐ rzU?I« W¹u¼Ë U¼—b??B? ÊU?
Æ nMF«

¨ U??O??ŽU??L??²??ł« ¡UM³?« „uK« W??O??LM?ðË nMFK …œU??C?*« UÐU??−??²??Ýô« rŽœ §

U??ÝR*« d??³?Ž p–Ë Æ U¼d?O?žË W?«b??B«Ë ÊËU?F?²«Ë `U??²?«Ë —U?¦¹ùU?
¨ W?Ou?O« rNðU?OŠ v U?N²?Ý—U2 vKŽ œ«d?_« YŠË WO?öŽù«Ë W?O?LOKF?²«
U?N?O? d?«u?²ð v²« W?O½«Ëb?F?« d?O?ž ÖU?LM« s W?Žu?L?−? “«dÐ≈ sŽ ö?C?
Æ WUFH« …ËbI«

U?I?³Þ W?U? l qU?F?²«Ë ¨ W?O?ŽU?L?²?łô« W«b?F« √b?³* lL?²?:« …U?Ž«d? §

«¡UM¦??²?Ýô«Ë «“U?O?²??ô« v dEM« …U?Ž«d?? l ¨ …«ËU?*« √b?³0 V?F?A«
ÆU¼dOž ÊËœ WOŽUL²ł« U¾H WËb« UN×M9 v²«

UF¹d?A²« vM³ð s?Ž öC ¨ v{U?I²« «¡«d?ł≈ ¡jÐ WKJA vKŽ VK?G²« §
vLOI« ¡UM³« sŽ …d³FË WL−?M ÊuJð v²Š ¨ WOK;« WUI¦« s WFÐUM«
UË U½u½U? Âd−? u¼ U 5Ð oÐUDð Àb×¹ rŁ s?Ë ¨ œ«dú vŽUL?²łô«
Æ UOŽUL²ł« Âd− u¼

U?Ou?KÝ v³Jðd? WN?ł«u* W?“ö« W?O½u½UI« j?ЫuC«Ë U?F¹d?A« l{Ë §

©µ¥®
l{Ë l ¨ Xu?« «– v Ÿœd«Ë W???³???ÝUM*« …b???AU?Ð r???²ð nM?F«
Æ—U³²Žô« v WHK²<« ôU(« 5Ð ‚ËdH«

∫ »U A« Èb nMF« WN«uË rOKF«

W?¾?AM²« W?O?KL?Ž v W¹e?d*« U??ÝR*« b?ŠQ? ¨ rOK?F?²K Ê√ t?O? pý ô U2
U0Ë ¨ nMF« …d¼Uþ …b?Š s U?HO?H ð U?NÐ ÂuI¹ Ê√ V?−¹ …b¹bŽ —«Ëœ√ ¨ W?OŽU?L²?łô«
—«Ëœ_« Ác¼ r¼√ œb‡‡‡?ײðË Æ l?L²?:« W?O?LMð v WU?F? W?—U‡‡‡A0 »U?³?AK `L?‡‡‡‡¹
∫vK¹ ULO
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∂∂
rOKF?²« qŠ«d v? f¹—b²« U?¾O¼ ¡U?C?Ž_ W¹œUý—≈ W?OL?OKFð Z«dÐ .b?Ið §
Æ rNðöJA qŠË »U³A« l qUF²K W³ÝUM*« VOUÝ_« ÊQAÐ WHK²<«

U0 W?OŽu?²«Ë ¨ nMF« …d¼UE ¨ U?N?CFÐ Ë√ ¨ W?OÝ«—b?« Z¼UM*« ÈbB?²ð Ê√ §

Æ qJ lL²:UÐË UJK²L*«Ë œ«d_UÐ dCð ZzU²½ s UNOKŽ Vðd²¹

Y(«Ë ¨ WO?öš_« W?OÐd²UÐ ÂU?L²¼ô« …œU¹“Ë ¨ WO?M¹b« WOÐd²« W?½UJ ¡öŽ≈ §

v Ϋd??O??³? Ϋ—Ëœ W?M?(« …Ëb??I« V?FKð UM¼Ë Æ WK?O?³M?« rO??IUÐ p??L?²?« vKŽ
Æ …bO'« UOuK« WÝ—U2Ë ‚öš_« ÁcN »U³A« »U²«

U m¹dHð v? bOHð v²« WOŽU?L²łô«Ë WO?UI¦«Ë WO{U¹d« WD?A½_UÐ ÂUL²¼ô« §

W×?Uł UO?uKÝ v UNb? ²¹ Ê√ sJ1 W?MU UUÞ s »U?³A« Èb
Æ lL²:UÐ dCð

U2 r¼—UJ?√Ë rNz«—¬ sŽ W¹d??×Ð d?O??³?F??²K »U?³??AK W??O?UJ« ’d??H« d?O??uð §

Æ lL²:« …UOŠ v WOÐU−¹ô« rN²—UA WO½UJ≈ vUMð vKŽ bŽU¹

©µµ®
b v²«Ë ¨ ¡U?b _« U?ŽUL?ł —UO?²?š« sŠ W?OL?¼QÐ »U³?A« WO?Žuð §
œuFð nMŽ n«u v rNÞ—uð v ¨ r¼—UO²š« ¡uÝ ‰UŠ v ¨ U³³Ý ÊuJð
Æ —dC« s dO¦JÐ lL²:« vKŽË s¹dš¬ vKŽË rNOKŽ

¡UL²½ô« ÕË— ”dž vKŽ WO?UI¦«Ë WOŽUL²łô« W¾AM²« U?ÝR v bOQ²« §

W??O?L??OKF??²« U???ÝR?*« v W? U??šË ¨ lL??²??−?LK? vU?I??¦« ZO??M« …b??ŠËË
r¼¡UL?²½« “eF¹ U2 lL²?:« ¡UMÐ_ vUI¦« ÊuJ*« …b?ŠË ÊULC ¨W?HK²<«
U?O³KÝ dŁRð b? v²« V¹d?G²« ôËU?×? ÂËUI¹Ë ¨ rN?²¹u¼ b?R¹Ë rN²?OMÞËË
Æ tJÝU9Ë lL²:« …bŠË v

’d? RUJð s tÐ j³ðd¹ U?Ë WO?LOKF?²« ’d?H« RUJð √b?³ oO?³Dð qOF?Hð §
VFA« U?¾ s W¾? È√ ‚uIŠ q¼U& Âb?ŽË ¨ WOŽU?L²łô« …UO?(«Ë qLF«
…U?O?(« v Ë√ rOKF?²« v qA?H« s? rKF?²*« W¹U?L?ŠË ¨ d?L?²?*« rOKF?²« s
nMF?« v≈ Áœu??Ið Ê√ s?J1 v²« ◊U??³???Šù« d??ŽU??A?? t?¹b bu??²?ð ô v²??Š
Æ ·«d×½ô«Ë
 ±∂∑ lЫd« qBH«

`O?²¹ U0 ¨ —«u?(«Ë ‰ƒU??²« √b?³? vKŽ W?O?L?OKF?²« W?OKL?F« Âu?Ið Ê√ …—Ëd?{ §

ŸuM²UÐ ·«d?²?Žô«Ë dOJH?²« …—U?¦²?Ý«Ë ¨ d?šü« È√d«Ë È√d« rN?H W d?H«
Æ ¡«—ü« v ·ö²šô«Ë

W?O?öŽù« œ«u?LK W¹d?JH«Ë W?O ¹—U?²« U?O?HK)UÐ »U?³?A« W?OŽu?²Ð ÂU?L?²¼ô« §

U??NðU??IKDM „«—œ≈ ÂeK?²?¹ U?2 ¨ W?O?zU?C??H« «uMI?« U?N??¦??³ð v²« W??HK²??<«
vKŽ b?ŽU¹ p–Ë Æ U?N?F qU?F?²« bMŽ bUM« d?OJH?²« …—uKÐË U?NðUO?Fłd?Ë
t?²¹u¼Ë t?²?OMÞuÐ tJ9 vK?ŽË ¨ ÂöŽù« qzU?ÝË t?¦?³ð U2 »U?³?A« W¹U?L?Š
©µ∂®
tÐ d????C?ð v²?« nM?F« «—U????Oð l? ·«d????$ô« Âb????ŽË ¨ tzU?????L????²½«Ë
Æ lL²:UÐË

¨ U¼œ«d√ Èu²? ‚u vIðdð Ê√ sJ1 ô W√ W¹√ Ê√ o³?Ý U q s `C²¹

v≈ ÈœR¹ U0 WHK²?<« W¹uLM²« UN?−«dÐ ·«b¼√ oOI% v WU?FH« rN²—U?A ÊËbÐË
ô YOŠ W Uš vU(« dBF« v lL²:« WOLMð …—Ëd{ bQ²ðË Æ W_« Ác¼ ¡UIð—«
…œU¹“ v rN¹Ë ¨ …d UF*« WO½U½ù« …—UC×?K Wd;« ÈuIUÐ qFHM¹ s* ô≈ WLO
œ«d??√ U?¾?? —«Ëœ√ qO??F?Hð ‰ö??š s ô≈ oI??×??²¹ ô «c¼Ë Æ Xu« fH½ v? U¼—«b?I??
U?Ë W??HK²?<« W??O? ¹—U??²« «—uD²« Ê√ p?– Æ …œb?F?²*« W?¹d?L?F?« rNKŠ«d0 lL??²?:«
«—uD²«Ë ¨ ¡U?M« r¼Ë l?L²?:« U?¾? b?Š√ ¡«“≈ 5F? vŽU?L?²?ł« l«Ë s tð“d?√
vKŽ WMOF WOŽUL²?ł«Ë W¹œUB²«Ë WOÝUOÝ ◊uG{ s tð“d√ UË W?HK²<« WOFL²:«
rN²?—UA qOF?H²Ð ÂUL²¼ô« …—Ëd?{ r²×¹ ¨ »U³A« r¼Ë Íd?š_« lL²:« U¾? bŠ√
WOLM²« Ác¼ œUFÐ√ vË W?HK²<« W—UA*« Ác¼ V½«uł ‰öš s ¨ lL?²:« WOLMð v
Æ…œbF²*«

sN??²??—U?A??Ë ¨ W??U??Ž ¡U?M?K W??OÐU?−?¹ô« W?—U??A*« v v?UMð À«b??Š≈ qFË

‰öš s »U?³A« iF?³ WO?³K« W—U?A*« v iOH? ð À«bŠ≈Ë ¨ W? Uš W?OÝU?O«
v d?O?³? W?ł—bÐ rN?¹ ·u?Ý ¨ ·«d?×½ô«Ë nMF« U?O?uKÝ v?KŽ ¡U?C?I« Ë√ qOKIð
Æ lL²:« WOdðË WOLMð
WOLM²«Ë rOKF²« ±∂∏
 ±∂π lЫd« qBH«

g«u‡‡‡‡‡‡N«

≠ «d??ýR*« ≠ rO¼U??H*« ∫ vÐd??F« s?Þu« v W¹d??A??³« W??O?L?M²« ¨ —U??L?Ž b??U??Š ≠±

Æ ≥µ ’ ¨ ±≥ ’ ¨ ±ππ≤ ¨ …d¼UI« ¨ dAMK UMOÝ ¨ ©±® ¡e'« ¨ ŸU{Ë_«

W?O?−?Oð«d?²Ý« ∫ vÐd?F« sÞu?« v ÊU?½ù« WO?LMðË W?OÐd?²« ¨ .«b« b?³?Ž tK« b?³?Ž ≠≤
dÐu?²?√ ¨ Ëd?OÐ ¨ 5¹ö?LK? rKF« —«œ ¨ W?O½U?¦« W?F?³D« ¨ WK?U?F« Èu?I« W?O?LMð
Æ µ ’ ¨ ±ππ±

Êd??I?K W??OÐd???²K W??O?Ëb« WM−?K« d¹d??I?ð ∫ sUJ« e?MJ« p– rK?F??²« ¨ —uK?¹œ „U??ł ≠≥
¨ W?OÐd?F« W?C?N?M« —«œ ¨ dÐU?ł b?O?L?(« b?³?Ž dÐU?ł V¹d?F?ð ¨ s¹d?A?F«Ë ÈœU?(«
Æ πµ ’ ¨ ±ππ∑

rOKF?²« —ËœË W¹dB?*« …√dLK W?OÝU?O?« W—U?A*« U?uF? ¨ W«uŠ b?L?× d?ON?Ý ≠¥
¨ W?FÝU?²« WM« ¨ WO?LM²«Ë W?OÐd²« ¨ W?OKOK% WÝ«—œ ∫ U?N?OKŽ VKG²« v b?FÐ sŽ
Æ ≤∞∑ ’ ¨ ≤∞∞± d³L²³Ý ¨ ≤≥ œbF«

fK−LK WbI? W¹ƒ— ∫ dB v WO½U½≈ WCN½ œUL?Ž …√d*« ÂUO ¨ v½Ułd —œU½ ≠µ
Æ ± ’ ¨ …√dLK vuI«

at, www.almishkat.org/arabdoc02/woman.htm

ÂUEM« qþ v WOÝU?O« W¾AM²« v W¹d?B*« …√d*« —Ëœ ¨ fdý bL× b?L× ≠ ∂

W?O??LM²« U??Ý«—œË Àu?×Ð e??d* ‰Ë_« vËb« d9R?*« ¨ Èd?B*« vÞ«d??I1b«
W?F?U?ł ¨ s¹d?A?F«Ë ÈœU??(« Êd?I« U¹b?%Ë vÐd?F« sÞu« ‰u?Š W?O?łu?uMJ²«
Æ ±≤µ ’ ¨ ≤∞∞∞ ¨ …d¼UI« ¨ Ê«uKŠ

ed?*« ¨ …—u¦« bF?Ð U U½U*dÐ v …√d?LK vÐUOM« qO?¦L?²« ¨ qOKš 5M?Š ÂU≈ ≠∑
d??O?G??²« ∫ fU??)« ÈuM« d9R?*« ¨ W?OzUM?'«Ë W?O??ŽU?L??²??łô« Àu?×??³K vu??I«
≤≥ ≠ ≤∞ ¨ …d¼U?I« ¨ U?U?Ž 5?L?š ‰öš Èd?B*« lL?²?:« v vŽU?L?²?łô«
Æ π≤µ ’ ¨ ≤∞∞≥ q¹dÐ√

¨ U¹b?×?²«Ë Õu?LD« ∫ rOKF?²« v W?O?FL?²?:« W?—U?A*« ¨ v³O? ?A« b?O?« vKŽ ≠∏

 WOLM²«Ë rOKF²« ±∑∞
U?Ý«—b« e?d? l ÊËU?F?²UÐ …—u?BM?*UÐ W?OÐd?²« W?OKJ ÈuM« v?LKF« d9R*«
dÐu²√ ≥≠≤ ¨ …—uBM*« ¨ dB v ÈuÐd²« Õö ù« ‚U¬ ∫ …d¼UIUÐ WOdF*«
Æ ≤∑± ’ ¨ ≤∞∞¥

v W¹uÐd?²« W?OK;« W?O?LM²« v W?O?³F?A« W?—U?A*« W?OU?F ¨ …œuMý v?LN? qO?≈ ≠π

∫ lÝU?²« ÈuM« vL?KF« d9R*« ¨ W?OK³?I?²?? WÝ«—œ ∫ W?OÐd?F« d?B? W¹—u?N?L?ł
W?OÐd?²« W?O?K ¨ vÐd?F« sÞu« v U?NðU??O?uKÝË W?—U?A*« W?U?IŁ W?O?L?MðË W?OÐd?²«
Æ µπ ’ ¨ ≤∞∞± u¹U ≥≠≤ ¨ …d¼UI« ¨ Ê«uKŠ WFUł

’ ¨ oÐU?Ý lłd? ¨ rOKF?²« v W?O?F?L?²:« W?—U?A*« ¨ v³?O? ?A« b?O?« vKŽ ≠±∞
Æ ≤∑≤

11 - Abdalla, Ahmed, The Student Movement and National Policies

in Egypt, Al Safir Books, London, 1985, P. 21.

…d??O?G??²*« rN??ŽU?{Ë√ ∫ d??B? q³??I??²??? ‰U?O??ł√ ¨ ÊËd?š¬Ë ¨ Èd??U??F« ÈuKÝ ≠ ±≤

…d¼U?IUÐ jÝË_« ‚d?A« V²J ¨ YU?¦« rU?F« Èb?²M ¨ W?OK³I?²?*« rNð«—u?BðË
¨≤∞∞≤ ¨ …d¼UI« ¨ WOzUM'«Ë WO?ŽUL²łô« Àu׳K vu?I« ed*« l „«d²ýôUÐ
Æ ≤∂¥ ≠ ≤∂≥ ’ ’

13 - Hamilton, D., Social Workers Political Participation, Journal of

Social Work Education, Vol. 37, No. 2 , 2001, P. 35.

rOKF²« —ËœË W¹d?B*« …√dLK WOÝU?O« W—UA*« U?uF ¨ W«u?Š bL× d?ONÝ ≠ ±¥
Æ ≤±≥ ≠ ≤±≤ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ UNOKŽ VKG²« v bFÐ sŽ

Æ ≤±¥ ’ ¨ oÐU« lłd*« ≠±µ

¨…√dLK ÈuÐd²« —Ëb« qO?FHð v bFÐ sŽ rOKF²« —Ëœ ¨ sŠ —œUI« b?³Ž WLÞU ≠±∂
≠ ≤¥¥ ’ ’ ¨ ≤∞∞≥ d?³L?²³?Ý ¨ ¥µ œb?F« ¨ o¹“UeUÐ W?OÐd?²« WOK WK−?
Æ ≤¥µ

W??d??F*« —«œ ¨ vÝU??O??« ŸU??L?²??łô« rK?Ž v W??b??I? ¨ b??F??Ý vKŽ q?O?ŽU??L??Ý≈ ≠±∑
Æ ≥≥≥ ’ ¨ ±ππ± ¨ W¹—bMJÝù« ¨WOFU'«
 ±∑± lЫd« qBH«

’ ’ ¨ oÐU?Ý lłd? ¨ d?B? q³?I?²? ‰U?O?ł√ ¨ ÊËd?š¬Ë ¨ Èd?U?F« ÈuKÝ ≠±∏

Æ ≤∑¥ ≠ ≤∑≥

vŽU‡‡‡L²łô« d?O‡‡‡‡G²« Èu‡‡‡Ë …√dLK WOÝU?O« W—UA*« ¨ `U dC?š WOUÝ ≠±π
U?b??) —b?B« ¨ ‰Ë_« ¡e??'« ¨ © vŽU?L??²?łô« l{u« ≠ q?L?F« ≠ rOKF??²« ®
Æ ∂π ’ ¨ ±π∏π ¨ …d¼UI« ¨ dAM«Ë WŽU³D«

W??O?LM²?«Ë U?b?? K vu??I« fK:« d¹d??Ið ¨ W??B?B?? ?²*« W??O??u?I« fU??:« ≠≤∞
’ ¨ ±ππ∏ ¨ …d¼U??I« ¨ ±ππ∏رππ∑ …d?A??Ž WMU?¦?« …—Ëb« ¨ W?O??ŽU?L??²?łô«
Æ ±¥∞

—«œ ¨ q³I²*« U¹b?%Ë d{U(« WKJA ∫ W¹dB*« …√d*« ¨ œuL×? rOKÝ WIO— ≠≤±
Æ ∑∑ ’ ¨ ±ππ∑ ¨ …d¼UI« ¨ l¹“u²«Ë dAM«Ë WŽU³DK 5_«

W??O?LM²?«Ë U?b?? K vu??I« fK:« d¹d??Ið ¨ W??B?B?? ?²*« W??O??u?I« fU??:« ≠≤≤
Æ ±≤∂ ≠ ±≤µ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ …dAŽ WMU¦« …—Ëb« ¨ WOŽUL²łô«

lłd? ¨ W¹d?B*« …√d?LK W?O?ÝU?O?« W?—U?A*« U?u?F? ¨ W«u?Š bL?×? d?O?N?Ý ≠≤≥
Æ ≤±∏ ’Ë ¨ ≤±∂ ’ ¨oÐUÝ

W??O?LM²?«Ë U?b?? K vu??I« fK:« d¹d??Ið ¨ W??B?B?? ?²*« W??O??u?I« fU??:« ≠≤¥
Æ ±∞≥ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ …dAŽ WMU¦« …—Ëb« ¨ WOŽUL²łô«

¨ W??O??F??U??'« W??d???F*« —«œ ¨ Y¹b??×??²«Ë v?ŽU??L??²??łô« d??O??G??²« ¨ vu???)« ¡UMÝ ≠≤µ

Æ ≥¥∞ ’ ¨ ±π∏µ ¨ W¹—bMJÝù«

¨ ‰Ë_« ¡e?'« ¨ U¹dE½Ë fÝ√Ë ∆œU³? ∫ lL²?:« rOEMð ¨ bL?Š√ ‰UL? bL?Š√ ≠≤∂
Æ ≥¥ ’ ¨ ±π∏∏ ¨ …d¼UI« ¨ W¦¹b(« …d¼UI« W³²J

W??O?LM²?«Ë U?b?? K vu??I« fK:« d¹d??Ið ¨ W??B?B?? ?²*« W??O??u?I« fU??:« ≠≤∑
Æ ±µ± ≠ ±µ∞ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ …dAŽ WMU¦« …—Ëb« ¨ WOŽUL²łô«

lłd? ¨ W¹d?B*« …√d?LK W?O?ÝU?O?« W?—U?A*« U?u?F? ¨ W«u?Š bL?×? d?O?N?Ý ≠≤∏
Æ ≤≤µ ’ ¨oÐUÝ
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∑≤
W??O?LM²?«Ë U?b?? K vu??I« fK:« d¹d??Ið ¨ W??B?B?? ?²*« W??O??u?I« fU??:« ≠≤π
’ ¨ ≤∞∞± ¨ …d¼UI« ¨ ≤∞∞±Ø≤∞∞∞ ÊËdA?F«Ë W¹œU(« …—Ëb« ¨ WOŽU?L²łô«
Æ ¥≥∑

¨ W?O½«b?O? W?Ý«—œ ∫ vF?U?'« »U?³?A« WK?Šd? öJA? ¨ W?ODŽ ÊU?³?F?ý b?L?Š« ≠≥∞
Æ ±µ± ’ ¨ ±π∏π dÐu²√ ¨ dAŽ YU¦« œbF« ¨ …d UF*« WOÐd²«

W??O?LM²?«Ë U?b?? K vu??I« fK:« d¹d??Ið ¨ W??B?B?? ?²*« W??O??u?I« fU??:« ≠≥±
’ ¨ ≤∞∞≥ ¨ …d¼U?I« ¨ ≤∞∞≥Ø≤∞∞≤ ÊËdA?F«Ë W¦U?¦« …—Ëb« ¨ WO?ŽUL?²łô«
Æ ≥¥∞ ≠ ≥≥π ’

vHD?B?? b??L???Š« vHDB??? v ¨ ÂœU??I« Êd???I«Ë »U??³???A« ¨ ‰ö¼ s¹b?« vKŽ ≠≥≤
¨ ¡UŁö¦« «Ëb½ ‰U?LŽ√ ¨ ‰UO?ł_« q «uðË »U³?A« ∫ dB q³?I²? ¨ ©d¹d%®
¨ vu?I« jOD ?²« b?NF? ¨≤∞∞≥Ø≤∞∞≤ÂU?F vu?I« jOD ?²« bN?F? —UMO?LO?Ý
Æ ¥≠≥’ ’ ¨ ≤∞∞≥ uOu¹ ¨ …d¼UI«

»«œü«Ë ÊuMH«Ë W?UI?¦K vu?I« fK:« d¹dIð ¨ W?B?B ?²*« WO?uI« fU?:« ≠≥≥
’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ …d¼U??I« ¨ ≤∞∞≤Ø≤∞∞± ÊËd??A??F«Ë W??¦U??¦« …—Ëb« ¨ Âö??Žù«Ë
Æ ±∂π

b³Ž W?UÝ√ WLłdð ¨ 5?IO« W¹UN½Ë ôu×?²«Ë »U³A« d¼UE ¨ e¹—«uÝ uK?OU ≠≥¥
¨ ≤∞∞∞ t?O½u?¹ ¨ ±∂¥ œb?F«¨ W?O?ŽU??L?²?łô« ÂuKF?K W?OËb« WK:« ¨ v?“ rOK(«
Æ ±∞∑≠ ±∞∂ ’ ’

W??O??LM²«Ë U??b?? K vu??I« fK:« d?¹d?Ið ¨ W??B??B?? ?²?*« W?O??u??I« fU??:«≠≥µ

≠ ¥≥∑ ’ ’ ¨ oÐU?Ý lłd? ¨ ÊËd??A?F«Ë W¹œU?(« …—Ëb« ¨ W?O?ŽU‡‡?‡‡L?²?łô«
Æ ¥≥∏

WK:« ¨ ÕU?²H« b?³Ž X−?NÐ WL?łdð ¨ dOG?² rU?Ž v »U³?A« ¨ !udO? Èb½¬ ≠≥∂
Æ ∏ ’ ¨ ≤∞∞∞ tO½u¹ ¨ ±∂¥ œbF« ¨ WOŽUL²łô« ÂuKFK WOËb«

W??O?LM²?«Ë U?b?? K vu??I« fK:« d¹d??Ið ¨ W??B?B?? ?²*« W??O??u?I« fU??:« ≠≥∑
Æ ≥¥∞ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ ÊËdAF«Ë W¦U¦« …—Ëb« ¨ WOŽUL²łô«
 ±∑≥ lЫd« qBH«

WÝ«—œ ∫ W¹u?½U¦« ”—«b*UÐ vÐöD« nMF« …d¼Uþ ¨ d?BM« uÐ√ bL?× W?×O?LÝ ≠ ≥∏
’ ¨ ≤∞∞∞ d?³?L?¹œ ¨ ≤± œbF« ¨ W?MU¦?« WM« ¨ W?OLM?²«Ë WO?Ðd²« ¨ W?O½«b?O?
Æ ≤≤¥ ≠ ≤≤≥ ’

W??O?LM²?«Ë U?b?? K vu??I« fK:« d¹d??Ið ¨ W??B?B?? ?²*« W??O??u?I« fU??:« ≠≥π
’ ¨ ≤∞∞≥ ¨ …d¼U?I« ¨ ≤∞∞≥Ø≤∞∞≤ ÊËdA?F«Ë W¦U?¦« …—Ëb« ¨ WO?ŽUL?²łô«
Æ ≥¥≤ ≠ ≥¥± ’

Æ © ·dB²Ð ® ≥¥¥ ≠ ≥¥≤ ’ ’ ¨ oÐU« lłd*« ≠¥∞

lłd? ¨ W¹u½U¦« ”—«b*U?Ð vÐöD« nMF« …d¼Uþ ¨ d?BM« uÐ√ bL?×? W×?OL?Ý ≠¥±
Æ ≤≤µ ’ ¨ oÐUÝ

W??O?LM²?«Ë U?b?? K vu??I« fK:« d¹d??Ið ¨ W??B?B?? ?²*« W??O??u?I« fU??:« ≠¥≤
≠ ¥≥∏ ’ ’ ¨ oÐU?Ý l?łd? ¨ ÊËd?A??F«Ë W¹œU?(« …—Ëb« ¨ W??O?ŽU‡‡L??²?łô«
Æ ¥≥π

W?Ý«—œ ∫ nM?F«Ë W?¾?O??³« ¨ b?L?Š« r?FM*« b?³?Ž -U??ŠË ¨ oO?²??F« vHDB? b??L?Š« ≠¥≥
»U??³??A« s WMO??Ž Èb n?OMF« „uK?« W?O?U?L??²??Šô W??O??¾??O?³?« ôôb« iF??³
W?F??³D« ¨ W?O??ŽU?L??²?łô« öJA*« ¨ ÊËd??š¬Ë Èd¼u?'« b??L?×? v ¨ Èd??B*«
Æ ∂π ’ ¨ ±ππµ ¨ WOFU'« WdF*« —«œ ¨ W¹—bMJÝù« ¨ vË_«

lłd? ¨ W¹u½U¦« ”—«b*U?Ð vÐöD« nMF« …d¼Uþ ¨ d?BM« uÐ√ bL?×? W×?OL?Ý ≠¥¥
Æ ≤±∑ ’ ¨ oÐUÝ

W¹uÐd?²«Ë W?O??ŽU?L?²?łô« œU?FÐ_« ¨ vÝd? œu?L?×? b?O?F?ÝË ¨ œu??L?×? tÞ b?O?F?Ý ≠¥µ

WK−? ¨ W¹b?I½ W?OKOK% W?Ý«—œ ∫ Èd?B*« lL?²?:« v nMF«Ë ·d?D²« …d¼UE
Æ ∑ ’ ¨ ≤∞∞± u¹U ¨ ≥∏ œbF« ¨ o¹“UeUÐ WOÐd²« WOK

…U?O(« À«b?Š_ ÷dF?²«Ë nMFK ·«bN?²Ýô« ∫ W?IA*«Ë nMF« ¨ d?B½ W?×O?LÝ ≠¥∂
’ ¨ ±ππ∂ ¨ …d¼UI« ¨ WOzU?M'« WOŽUL²?łô« Àu׳K vuI« e?d*« ¨ WIA*«Ë
Æ µ∂

¨ W¹u½U??¦« ”—«b*« v vÐöD« n?MF« …d¼Uþ ¨ d?BM?« uÐ√ b?L?×?? W?×?O??L?Ý ≠¥∑
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∑¥
Æ ≤±∏ ’ ¨ oÐU‡‡Ý lłd

W¹uÐd?²«Ë W?O??ŽU?L?²?łô« œU?FÐ_« ¨ vÝd? œu?L?×? b?O?F?ÝË ¨ œu??L?×? tÞ b?O?F?Ý ≠¥∏

’ Ë ±± ’ ¨ oÐUÝ lłd? ¨ ÈdB*« lL²?:« v nMF«Ë ·dD²« …d¼UE
Æ © ·dB²Ð ® ±¥

l‡łd ¨ nMF«Ë W¾O³« ¨ bLŠ√ rFM*« b³Ž -UŠË ¨ oO²F« vHDB bLŠ√ ≠¥π
Æ © ·dB²Ð ® ∏± ≠ ∑∏ ’ ’ ¨ oÐU‡‡Ý

v ¨ UŽu{u*«Ë ◊U/_« ∫ W?OuO« …UO?(« v nMF« n«u ¨ dB½ W×?OLÝ ≠µ∞

bK:« ¨ Èd?B*« lL?²?:« v WO?u?O« …U?O(« v n?MF« ¨ ÊËdš¬Ë b?¹«“ bL?Š√
Àu???×????³K v?u???I« e???d?*«Ë U???O???łu?uMJ?²«Ë vL?KF« Y?×???³« W???O?1œU???√ ¨ ‰Ë_«
Æ ±∑≥ ’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ …d¼UI« ¨ WOzUM'«Ë WOŽUL²łô«

Æ ±π¥ ≠ ±π≥ ’ ’ ¨ oÐU« lłd*« ≠µ±

Æ ≤≥≥ ’ ¨ oÐU« lłd*« ≠µ≤

bK:« ¨ ÈdB*« lL²:« v WOu?O« …UO(« v nMF« ¨ ÊËdš¬Ë ¨ b¹«“ bLŠ« ≠µ≥
Àu???×????³K v?u???I« e???d?*«Ë U???O???łu?uMJ?²«Ë vL?KF« Y?×???³« W???O?1œU???√ ¨ ‰Ë_«
Æ µ±µ ’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ …d¼UI« ¨ WOzUM'«Ë WOŽUL²łô«

…d??O?G??²*« r?N?ŽU??{Ë√ ∫ d??B?? q³??I?²???? ‰U?O??ł√ ¨ ÊËd??š¬Ë ¨ Èd??U?F?« ÈuKÝ ≠µ¥

…d¼U?IUÐ jÝË_« ‚d?A« V²J ¨ YU?¦« rU?F« Èb?²M ¨ W?OK³I?²?*« rNð«—u?BðË
’ ’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ …d¼U?I« ¨ W?OzU?M'«Ë W?O?ŽU?L?²?łô« Àu?×?³K? vu?I« e?d*«Ë
Æ ≥±∑ ≠ ≥±∂

lłd? ¨ W¹u½U¦« ”—«b*U?Ð vÐöD« nMF« …d¼Uþ ¨ d?BM« uÐ√ bL?×? W×?OL?Ý ≠µµ
Æ ≤¥π ’ Ë ¨ ≤¥∑ ’ ¨ oÐUÝ

W¹uÐd?²«Ë W?O??ŽU?L?²?łô« œU?FÐ_« ¨ vÝd? œu?L?×? b?O?F?ÝË ¨ œu??L?×? tÞ b?O?F?Ý ≠µ∂

≠ ¥≥ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ ÈdB*« lL²:« v nMF«Ë ·dD²« …d¼UE
Æ ¥¥
±∑µ fU)« qBH«

©µ®
f
U‡‡)« q‡‡BH«
WOLOKF« «dR*«
WOULô« «dR*« —U≈ v
WOLM²«Ë rOKF²« ±∑∂
 ±∑∑ fU)« qBH«

f
U)« qBH«
WOLOKF« «dR*«
WOULô« «dR*« —U≈ v
∫ W
bI

W?O Ë√ WO?L¼√ q¦1 ¨ vUEM « rOK?F² « W?UšË ¨ r?OKF² « d?O?uð Ê√ tO? pý ô U2
ΫdE½ …b¹«e??²? …—u?BÐ ¨ W?HK²?<« t? UJýQÐ ¨ rOKF?²? UÐ ‰Ëb « vM²?Fð «c Ë Æ l?L?²?−? È_
¨ W¹œU??B?²??ô«Ë W?O??ÝU?O?? «Ë W?O??ŽU?L?²??łô« ·«b¼_« s b¹b??F « oO??I?% v tð—Ëd??C
s b¹b??F « …b?Š iH??šË W?O???UMð qL??Ž …u? œ«b??Ž≈ ¨ ‰U?¦*« qO??³?Ý vKŽ ¨ W?ML?C??²?
…bŠ qOKIðË WOÝUO « W—UA*« qOFHð U?NL¼√ s v² «Ë WOÝUO «Ë WOŽUL²łô« öJA*«
oM²?F¹ ¨ W?IO?I?(« vË Æ WO?LM² « W?OKL?Ž v lL?²?:« œ«d_ ÎôU?F? Ϋ—Ëœ oI×¹ U?0 dI?H «
5LKF²*« 5MÞ«u*« Ê√ …dJ ¨ W¹u? Wł—bÐ ¨ r UF « ‰Ëœ s b¹bF « v W?ÝUO « ŸUM
vK ð ÊU? rŁ sË ©±® Æ lL?²?:« v?—Ë Âb?Ið oO?I?×?² 5?¹u?O?Š Êu½uJ¹ Ϋb?O?ł U??L?OKFð
WO?Ł—U öJA? v ≈ ÈœR¹ rOKF² « vKŽ ·«d?ýù«Ë tO?łuðË dO?uð WO u?¾? sŽ W Ëb «
…—UC?(« «—U? v ÂUN?Ýù«Ë ¨ l qŽUH² «Ë ¨ s? …œUù« v lL²?:« —ËbÐ j³ðdð
v WŽ—U?²Ë …b¹bł «d?OGðË ôu% v U(« d?BF « bN?A¹ YOŠ ¨ WO U(« W?O½U½ù«
ôu?×?² « Ác¼ …u? Ëb³?ðË Æ WO*U?F «Ë W?O?L?OKù«Ë W?OMÞu « ∫ W?HK²?<« …U?O(« U?¹u²??
vKŽ r²×¹ ©≤® ¨özU¼ UbIð bNA¹ Èc « UOłu uMJ² «Ë rKF « ‰U− v Õu{uÐ «dOG² «Ë
Æ «dOG² «Ë ôuײ « Ác¼ l wÐU−¹ô« qŽUH² « …—Ëd{ WOLOKF² « rEM «
U?N??F? qŽU?H??²ð Ê√ V−¹ v² « Èd?š_« ôu??×?² «Ë U¹b??×?² «Ë «d?O?G??² « sË
ÂbIðË W?OðUuKF*« …—u¦ «Ë ¨ ‰U?Bðô«Ë ‰UI²½ô« qzU?ÝË v dO³J? « ÂbI² « ∫ rOKF?² « WLE½√
ôËU×? s UNÐ qB²¹ U W?UšË WHK²<« U¼œU?FÐQÐ W*uF «Ë ¨ UuKF*« U?Ołu uMJð
ÂU??L?²¼ö W??O Ëb « …u??Žb «Ë ¨W?HK?²?<« U??F?L??²?−??LK W??O?U??I?¦ « U½U??OJ « vK?Ž d?OŁQ??²K
«c¼Ë ÆW¾?O³ «Ë W?OŽU?L²?łô« …UO?(«Ë œUB²?ô« È√ ¨ WŁö¦ « W?«b²?*« WO?LM² « «eJðd0
W?O?u?I « rOK?F?² « W?LE½√ W?O?ŽuMÐ U?O?UM?²? U?U?L?²¼« d?NEð Ê√ W?HK²?<« ‰Ëb? « vKŽ r²?×¹
Æ UNÐ WU)«
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∑∏
W?O?łu uM?J² « b?Ž«u?I « v Ÿ—U??²*« d?O??G?² «Ë ¨ W*u?FK v U?(« u¹—U?MO? « qš«œË
W«b²*« WOLM² « oO?Iײ WNłu*« WO−Oð«d²Ýô« …uI « rO?KF² « `³B¹ ¨ ÃU²½ù« UOKLŽË
‰U*« ”√— Ê√ ¨ …d?O?³? W?ł—bÐ ¨ Âu?O « t?OKŽ oH?²*« s ÊU? «–≈Ë Æ lL?²?−?LK WKłU?F «Ë
”UÝ_« u¼ r?OKF² « ÊU? ¨ WO Ëb « W?UM*« W?Nł«u v? d³_« W Ëb? « …u q¦1 Èd?A³ «
iOH ð UÝUO?Ý U½uJ bŠQ UOÝUÝ√ Ϋ—Ëœ VFK¹ t½√ UL Æ W¹dA?³ « WOLM² « WOKLŽ v
©≥®Æv*UF «Ë vK;« 5¹u²*« vKŽ WMÞ«u*«Ë WOLM² « e¹eFðË ¨ WOŽUL²łô« UM¹U³² «
vDŽ√ ¨ W*uFK WO?ÝUÝ_« ezUd « bŠQ ¨ v*UF « œUB?²ô« vUMðË —uNþ lË
Èb È√ v ≈ b¹b?% ·bNÐ WO Ëb « U½—U?ILK d³?√ UUL?²¼« Êu¹uÐd² «Ë WÝU?O « ŸUM
WO?uI « WO?LOKF² « ·«b?¼_« oOI×?²Ð oKF²¹ UL?O ΫbO?ł WOu?I « rOKF² « W?LD½√ “U$≈ ÊuJ¹
v U½—UI*« Ác¼ bOHðË Æ …dUF*« WO*UF « ôuײ «Ë U¹bײ « l …¡UHJÐ qŽUH² «Ë
rOKF?² « v ≈ ‰ušb « oŠ s W¹«bÐ ¨ W?OL?OKF² « W?ÝUO? « U¹UC? W¹d¦?√ vKŽ ¡uC « ¡U?I ≈
W?ÝUO? « ŸUM b9 U?N½√ UL? Æ ”—«b*« U?łd ? WO?Žu½ v ≈ ¨ œ—«u*« l¹“uð W «b?ŽË
rO?OI?² Ë ¨ W?HK²?<« ‰Ëb « v rOKF?² « WLE½√ d¼U?E nK² ? W½—U?I* Wd?HÐ W?OL?OKF?² «
»öD « “U$≈ 5?ײ WMJL*« U?O−?Oð«d²Ýô« vKŽ ·d?F²K Ë ¨ W?LE½_« Ác¼ «“U$≈
Ê_ WÞU³Ð ø WO Ëb « U½—UI*« pK² WOL¼_« Ác¼ vDFð «–U* sJ Ë ©¥®ÆÂUEM « "«u½Ë
WO?LOK?F² « UMŽU?{Ë√ rN vKŽ …d?O³? Wł—bÐ U½b?ŽU¹ s¹d?šx WO?LOKF?² « ŸU{Ë_« r?N
UMUE½ 5Ð ·ö?²?šô«Ë tÐU?A² « t?łË√ vKŽ ·d?F?² « ‰öš s p –Ë Æ q?C√ …—u?BÐ
vKŽ U½b?ŽU?ð …b¹b?ł U?O ¬Ë qš«b? vM³ð rŁ sË ¨ Èd?š_« ‰Ëb « W?LE½√Ë vL?OKF?² «
W?OH?O?Ë WO?L? U½U?OÐ Y¹b%Ë lL?ł ÊS? «c Ë Æ W?O UF?Ë …œu?ł d¦?√ rOKFð ÂUE?½ dO?uð
¨ U?ÝU?OÝ .u?IðË ¨ c?O?HMðË ¨ W?žUO? b¹d¹ lL?²?−? È_ ÎU?U¼ ÊuJ¹ W?³ÝUMË W?œU?
sË ¨ WOLOKF² « W?OLM² « oOI%Ë rOKF² « Õöù W UF WOz«dł≈ jD?šË ¨ UO−Oð«d²Ý«Ë
Æ WOuI « WOLM² « oOI% v WO UFHÐ ÂUNÝù« rŁ
W??³?«d?* W U?F?? U??O ¬ ¨ W¹—Ëd??{ …—u?B?Ð ¨ rOKF??²K Õö??≈ È√ c?O??HMð V?KD²¹
vKŽ ¨ WOL¼√ d¦√ W?ł—bÐ ¨ ·dF²K Ë ¨ UŠöù«Ë ‰UF_«Ë UÝUO? « ÂbIð WFÐU²Ë
WLE½√ q¦9 v² « ¨ UO ü« Ác¼ duð UL Æ ö¹bFð ÃU²% v² « pKðË WOÐU−¹ô« ◊UIM «
W ôbÐ vL?OKF² « “U?$ù« ”UI¹ U?LMOŠ W?OL?²?Š WO?ŽUL?²ł« VÝUJ ¨ W?OL?OKF² « U?uKF*«
©µ®Æ WOLOKF² « Z«d³ « v WÐužd*« W «bF «Ë WOUHA « W ôbÐË ¨ WO UFH «Ë …¡UHJ «
 ±∑π fU)« qBH«

Õö?≈ sŽ Y¹b?(« bMŽ W?OŠU?(ù« s d?³?« W?ł—œ pK²9 v² « V½«u?'« sË

sË Æ WOLOKF² « WÝUOK WK¦?2 U¼—U³²ŽUÐ ¨ ·«b¼_UÐ oKF²ð v² « pKð ¨ rOKF² « WuEM
W?—U??A?LK r?¼œ«b?Ž≈Ë ¨ »öD « Èb …U??O?(« «—U?N?? W?O??LMð W?O??L?OKF??² « ·«b¼_« 5Ð
`²Hð «—UN*« Ác¼ Ê√ YOŠ Æ …b¹«e² …—uBÐ r u?F*« qLF « ‚uÝ v WOUMð …—uBÐ
¨ W?U?F « W¹œU?B²?ô« W «b?F « 5?% v ¨ p c W?−?O?²½ ¨ rN?ðË ¨ qšbK d?³√ U?d?
5—U???A??Ë Î«b??O???ł 5−???bM 5M?Þ«u?? «u½uJ?¹ vJ WÐu?KD*« «Ëœ_UÐ œ«d???_« b9Ë
¨ ·«b¼_« Ác¼ “U?$≈ WO?HO?Ë Wł—œ sŽ ‰ƒU?² « p cÐ j³ðd¹Ë Æ lL?²:« v W?O UF?HÐ
«dýR? —Ëœ ÊuJ¹ UM¼Ë ©∂® ø WF?Hðd W?OŽu½ «–Ë W? œUŽË W U?FË WO?U X½U? q¼Ë
rOKF?² « ÂUE½ ¡«œ√ V½«u?ł s U¼d?O?GÐË ¨ V½«u?'« ÁcNÐ o?KF²ð …—u? d?O?uð v rOKF?² «
Æ t²ÝUOÝ WžUOË
…—ËdC UÐ VKD²¹ lL?²−LK ‰UF È—U?CŠ —Ëœ oOI% Ê≈ ¨ Èd?š√ WOŠU½ sË
v W¹—UC(« «“U$ù« W³«uË WdF*« lL²− ¡UMÐË lL²:« ¡UMÐ√ qJ rOKF² « dOuð
l VÝUM²¹ ÊQA « «c¼ v rOKF?² « ÂUE½ tII×¹ U? q¼ ‰¡U²½ UM¼Ë Æ WHK²?<« UNðUŽUD
v² « e??ł«u???(« l— VKD²?¹ Èc « d??_« ¨ U??Šu??LÞË ·«b¼√ s? tJK²?/ Ê√ V−¹ U??
‰UDð rOKF?² « ÂUEM …œUł d¹uDð W?OKLŽ v ≈ …uŽb «Ë ¨ t?² UÝ— oO?I% sŽ rOKF?² « ‚uFð
UłUO?²Šô« WO³Kð v Á—Ëœ ¡«œ√ s sJL²¹ v²?Š tHOþuðË ¨ WHK²<« tðU¹u²?Ë ÁœUFÐ√
s U¼d?OžË W?OC?I « ÁcN W?HK²<« V½«u?'« 5³ð qF Ë ©∑® ø lL²?:« œ«d_ W?OUM²*«
«d?ýR*« vKŽ ·d?F?² « r²?×¹ ¨ ‰Ëb « s U½d?O?ž ŸU{ËQ?Ð UMF{Ë W?½—UI?Ë ¨ U¹U?C?I «
j³ðd*« rU(« —UÞù« U¼—U³²ŽUÐ WOŽUL?²łô« «dýR*« ¡u{ v rOKF² « ÂUEM WHK²<«
b?Š√ vLOKF?² « ÂUEM « d?³²?F¹ Èc «Ë ¨ lL²?:« v W?HK²<« W?OŽU?L?²łô« rEM « W?uEM0
Æ WOOzd « UNðU½uJ

∫ WOULô« «dR*« ∫ ôË√

—UÞù« vKŽ ¡u?C « ¡UI ≈ W¹«b?³ « v r²×¹ W?OLOKF?² « «dýR*« sŽ Y¹b?(« qF
U?N?uN?H?Ë U?NðQ?A½ YOŠ s? WO?ŽU?L?²łô« «d?ýR*« u¼Ë ô√ ¨ «d?ýR*« Ác?N rU?(«
Æ UNðUHOMBðË UNðU«b ²Ý«Ë
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∏∞
r U —US UNQA ∫ WOULô« «dR*«
W?LE½√ ö?ŽU?HðË U?ö?Ž q?š«bðË pÐU?Að b¹«e?² W?−?O?²½ t?½√ 5³ð b¼«u?ý W?LŁ
W?OŽd?H « rEMK W?O?Ozd « hzUB?)« e?OO9 VF?B « s `³√ b?I? ¨ WHK²?<« lL²?:«
UN?CF?Ð WO?ŽdH « rEM « 5Ð U?LO? Uö?F « eO?O9 v²Š Ë√ ¨ Õu?{u « s WO?U W?ł—bÐ
d?O?ŁQðË pÐU?AðË qš«b?ð s U?ö?F? « Ác¼ tÐ nB?²ð U?* ΫdE½ d?¹Ë W? u?N?Ð i?F?³ «
W?OM“ «d?²? v ŸU??{Ë_« t?OKŽ X½U? U? fJFÐ «c¼Ë Æ d?ýU?³?? d?O?žË d?ýU?³? dŁQðË
rOK?F?² « 5?Ð U?ö??F « b¹b??% ¨ ‰U??¦*« qO??³??Ý vKŽ ¨ sJL?*« s ÊU? Y?O?Š ∫ W??IÐU??Ý
Õu?{u « s? d?³?√ W?ł—b?Ð W?O?ŽU?L??²?łô« U¹U?C??I « iFÐË rOK?F?² « 5Ð Ë√ ¨ œU?B??²?ô«Ë
«d?OG?²*«Ë q«u?F « s b¹b?F « d?Nþ U?FL?²?:« —uDð —«d?L²?Ý« l t½√ ô≈ ÆW?b «Ë
WO?ŽdH « W?LE½_« s ÁdO?ž vË tð«– ÂUEM « v dŁRð vŽd? vŽUL²?ł« ÂUE½ q qš«œ
¨ W?HK²<« U?NðU½uJ* jOD? ² «Ë W?O?ŽUL?²łô« U?ÝU?O « l?{Ë `³√ p cÐË Æ Èd?š_«
Æ «bOIFðË WÐuF d¦√ WOKLŽ
bMŽ W?OL¼_« s …d?O³? Wł—bÐ —U?³?²Žô« v l{uð Ê√ V−¹ v² « —u?_« sË
Èb s bQ² « ¨ WHK²?<« WOŽdH « UN²LE½√ ¡«œ√ .uIð Ë√ WOŽUL?²łô« UÝUO « jOD ð
d¹uDð ÀËb??Š s b?Q?² « Èd?š√ W?N??ł s Ë√ ¨ W?LE½_« Ác¼ v Àb?Š Èc? « d¹uD² «
q¼ ∫ ‰U¦*« qO³Ý vK?Ž UNM v² « ¨ ôƒU² « s b¹bF « ÕdDð UM¼Ë Æ tb?Ž s UNO
q¼ ø rOK?F?² « v ≈ r?N?²??łU?ŠË lL??²?:« œ«d??_ vŽU??L?²??łô« VKD « v³K?¹ rOKF??² « ÂUE½
WMOF ÷«dQÐ WÐUù« ôbF dOGð q¼ ø lL²:« v WO×B « ŸU{Ë_« XM%
ø lL??²??:« v œ«d??_« ‰u??šœ l? VÝUM²¹ ô U0 —U??F??Ý_« œ«“ q?¼ ø lL??²??:« v
WOŽUL²łô« UÝUO « l{u Í—Ëd{Ë ÂU¼ ¨ U¼dOžË ¨ WK¾Ý_« Ác¼ q¦ sŽ WÐUłù«Ë
Æ lL²?:« q³ s …œb;« ·«b¼_« oO?I% u×½ Âb?I² « dO?O² U?NÐ WD³ðd*« jD)«Ë
ô YO?Š ¨ U?NM …u?łd*« …b?zU?H « oI?×¹ U0 WMO?F? W?I¹dDÐ W?ÐU?łù« Ác¼ r²ð Ê√ V−¹Ë
s W?L ?C « UO?LJ « qOK% WÐuF? UN?OKŽ Vðd?²¹ v² « qOU?H² « s d?O¦JK? …—Ëd{
“dÐ ¨WKJ?A*« Ác¼ vKŽ VK?G?²K? Ë Æ U?N??OKŽ ‰u??B??(« r²¹ v² « U??uKF*«Ë U?½U?O??³ «
©∏®Æ WOŽUL²łô« «dýR*« v ≈ WłU(«
t???H½ Xu? « v vMF½ s×?M ¨ W?O??ŽU?L??²?łô« «d??ýR*« sŽ Àb??×?²?½ U?LMO??ŠË
W?O?LM² « «dýR? Ë√ W?O?ŽUL?²?łô« W?O?LM² « «dýR? Ë√ W?O?ŽUL?²?łô« U?łU(« «d?ýR?
 ±∏± fU)« qBH«

v ⁄U?Bð b? ¨ WMO?F? ‰«u?Š√ Ë√ —u√ v?KŽ ôôœ w¼ U?uL?Ž «d?ýR*«Ë Æ W¹d?A?³ «
s ÊuÐdN¹ »öD « Ê≈ ‰UI¹ U?LK¦ Æ—u_« s d√ vKŽ WEŠö ¡«bÐS WO?HO …—u
ÊuJ¹ rŁ sË ÆW?O?L?OKF?² « W?OKL?F « v W?OЖU?'« Ë√ W?O U?F?H « Âb?Ž vKŽ d?ýR?L? W?Ý—b*«
vKŽ W ôbK ΫdýR WOŽUL²ł« Ë√ W¹œd ôUŠ vKŽ UIOKF² « Ë√ UEŠö*« s b¹bF «
t—b¹ ÿu×K ÁU&« sŽ d³Fð WOHO «dýR UN²FO³DÐ Ác¼Ë Æ WMOF WOŽUL²ł« d¼«uþ
WA¹UF*« ‰öš s t¼U?³²½« vŽd²ð v² « qzU*« s W Q* W?FÐU²*«Ë …b¼UA*UÐ ¡d*«
¨ n«u*« s dO?¦J U½d¹bIð v W?OHOJ « «d?ýR*« WLO? —UJ½≈ sJ1 ôË Æ UN W?³«d*«Ë
oO?b²?K «—U¦? «d?ýR*« Ác¼ ÊuJð ôU?(« iFÐ vË Æ rJ(«Ë È√dK U½—«b?≈ vË
X³?¦?²K Ë√ ¨ U?N?²?×? s b?Q?²K W?FÐU?²*«Ë WEŠö?*« s b¹e*« o¹dÞ sŽ —U?³?²?šô«Ë
Æ WOzUBŠ≈ WI¹dDÐ UNM
‰UMð W??OzU?B??Šù« W?O??LJ « «d?ýR?*« Ê√ ô≈ ¨ W?O?H??OJ « «d??ýR*« W?O??L¼√ rždÐË
UNL−Š d¹bIðË W U?(« nË v Wœ d¦√ U¼—U³²ŽUÐ UNOKŽ eOd?² « r²¹Ë ¨ d³√ UUL²¼«
öO?¦9 l«u « q¦1 vzU?BŠô« d?ýR*«Ë Æ se « d³?Ž U¼—uDð Ë√ WO U?(« U¼œUF?Ð√ b—Ë
t?BzU?Bš qL?−?Ë Áb?& v? w(« l«u « u¼ fO t½√ È√ ¨ W?O?L …—u? v U¹e?—
Vðd?²¹ U?Ë ¨ d?ýR? È√ …¡«d? bMŽ —U?³?²?Žô« v l{u¹ Ê√ V−¹ U? «c¼Ë Æ tðU?ö?ŽË
v ÂU¼ d√ W?¹dOýQ?² « W¹ed « Ác¼ q¦? „«—œ≈ Ê√ UL Æ ‰ôb?²Ý« Ë√ ¡«d?I²Ý« s? tOKŽ
U¹UCI « v? WU ÐË ¨ dýR*« Ê√ vMF¹ «c¼Ë Æ U?N«b ²Ý«Ë W?OŽUL²?łô« «dýR*« rN
Æ t??OKŽ d??ýR?¹ Èc « t????H½ ÂUE?M « Ë√ …d¼UE « Ë√ l?«u « sŽ ö¹bÐ f?O ¨W??O??ŽU??L??²??łô«
—UÞù« sŽ WKI² W ôœ UN XO Ë ¨ UNð«cÐ Èu²ð ô WOzUBŠù« UN² ôœË «dýR*U
©π® Æ tMŽ »uMð Ë√ tK¦9 Èc «Ë ¨ tM oKDMð Èc « vLO¼UH*«
¡e?'« W?ö?F v¼ W?O?ŽU?L?²?łô« «d?ýR*«Ë WO?L?OKF?² « «d?ýR*« 5Ð W?ö?F «Ë
œb?F?²?ð v² « W?O?ŽU?L??²?łô« W?uEM*« d?U?MŽ b?Š√ u¼ rOKF??² « ÂUE½ Ê√ —U?³?²??ŽUÐ ¨ qJ UÐ
W?ÝU??O?K ÂU?F « —U?ÞùUÐ W?uJ×?? U?Nð«d?OŁQ?ðË U?Nðö?ŽU?H?ð pÐU?A?²ðË V?F?A?²ðË U?N?ðU½uJ
UN²LE½√ ¡«œ√ .uIðË WÝUO « Ác¼ WžUO v bOH¹ Èc « «dýR*« ÂUEMÐË ¨ WOŽUL²łô«
Æ WOŽdH «
Èu²* “u— UN½√ vKŽ ¨ ÂUF « UNuNH v ¨ WOŽUL²łô« «dýR*« v ≈ dEM¹Ë
ZzU?²½ vË ¨ vŽU?L?²łô« d?O?O?G?² «Ë d?OG?² « …d?O?? v …UO?(« W?O?Žu½Ë ÊU?½ù« W?AO?F?
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∏≤
ΫeOO9 WO?ŽUL²łô« «dýR*« vKŽ bO?Q² « r²¹Ë ÆWOLM² «Ë uLM «Ë Y¹b×?² « œuNł dOŁQðË
Á—U³?²ŽUÐ wFL?²:« ◊UAM « s ÊU?½ù« lu “«dÐ≈ v W¹œU?B²ô« «d?ýR*« sŽ UN
·bNð ¨ Èdš√ …—U³FÐË Æ UNŁb×Ë UNF½U? t½√ UL ¨ vzUNM « UNb¼Ë œuN'« pKð W¹Už
d³Ž ÊU½ù« vKŽ œu?Fð v² « WOzUNM « WKB;« vKŽ ·dF² « v ≈ WO?ŽUL²łô« «dýR*«
v Ϋu?C?ŽË Ϋœd? Á—U?³²?ŽUÐ t?³ UD?Ë tðUłU?ŠË tðU?łU?O?²?Šô U?N?IO?I?% ¡u?{ v tðU?O?Š
bI?Fð l dNþ v² « W?OŽU?L²łô« U?Ołu uMJ² « s Ÿu½ U?N½√ ‰uI « sJ1Ë Æ U? lL²?−
¨ tK³I²Ë Ád{UŠ v dO?ŁQ² « vKŽ tð—bIÐ ÊU½ù« vŽË …œU¹“Ë ¨ vŽUL²łô« rOEM² «
©±∞® Æ WM¼«d « W U(« tO ≈ XN²½« U b¹b%Ë tF«Ë vKŽ ·dF² « s UöD½«
W ËU?×? v v Ë_« ÁUMF? vDŽ√Ë ¨ W?OŽU?L?²?łô« «dýR*« `?KDB d?Nþ b?Ë
ÊuMHK? W?OJ¹d?_« W??O1œU?_« WDÝ«u?Ð v{U*« Êd?I « s UM?O?²? « qz«Ë√ v? X¹d?ł√
ZU½d?Ð «d?OŁQ?ð luðË ·U??A?²??ù ©U??ÝU½® W??OJ¹d??_« ¡U??C?H « W? U?Ë `? U?B Âu?KF «Ë
hI½ V?³??Ð `−Mð r? W ËU??;« Ác¼ Ê√ ô≈ ©±±® Æ vJ¹d??_« l?L??²?:« v?KŽ ¡U??C??H «
oÝUM² v?LO¼UH? —UÞ≈ duð ÂbŽ V³?ÐË ¨ «dOŁQ?² « Ác¼ ·UA²?ô W“ö « U½U?O³ «
v WO1œU_« ŸËdA v 5KUF « iFÐ dL²?Ý« p – rždÐË Æ qOKײK …bOł WO−NMË
¨ WOzUBŠ≈ qÝöÝË ¨ «¡U?BŠ≈ …—u v ¨ WOŽUL²ł« «d?ýR ÂUE½ d¹uDð W ËU×
UC?¹√Ë ¨ WO?ŽUL?²łô« «dO?G²? « luðË ·UA?²« U?N²DÝ«uÐ sJ1 v² «Ë ¨ Èd?š√ ‰UJý√Ë
©±≤® Æ U¼dOŁQð b¹b%Ë WMOF Z«dÐ .uIð
Êd??I « s UMO??²?? « d?š«Ë√ cM? W?O??ŽU?L??²??łô« «d?ýR*« ÂU?E½ —uDð d??L?²??Ý«Ë
rNH W ËU?× U¼—U?³²ŽUÐ …d?O³ …d?Ný W?OŽUL?²łô« «dýR*« W?dŠ X³?Ë ¨ v{U*«
v ≈ W?O?ŽUL?²?łô« «d?OG?² « ”U?O? W ËU?×Ë ¨ ÈœU?B?²?ô« u?LMK W?OŽU?L?²?łô« nO UJ² «
Æ U?FL?²?−LK? vOz— ·b?N? ÈœUB?²?ô« uLM? « vKŽ ΫbzUÝ ÊU? Èc « e?O?d² « V½U?ł
Ác¼ v W?OJ¹d?_« …b×?²*« U¹ôu « v «d?ýR*«Ë d?O¹UF*« W?d?Š —uN?E ÊU b?I Ë
Æ rOKF² « ‰U− v WUšË WOŽUL²łô« «dýR*« WdŠ vKŽ dO³ dŁ√ ©±≥® ¨…d²H «

hzUB)«Ë ÂuNH*« ∫ WOULô« «dR*«

W U?(« nO?u?² 5F ‰U?−? v ”U?O?IK …«œ√ v¼ ¨ W?UŽ W?H?BÐ ¨ «d?ýR*«
Ϋ“u— q¦9 ¨ ‰U¦*« qO³Ý vKŽ ¨ WOLM² « «dýR ÊU rŁ sË Æ lL²:« v WO½U½ù«
 ±∏≥ fU)« qBH«

dOŁQ?² « ZzU²½ d¹b?I² Ë ¨ lL?²:« ÊUJÝ U?NA?OF¹ v² « …U?O(« WO?ŽuM Ë ¨ WA?OF*« Èu?²*
Æ lL²:« v WOLM² « UŽËdAË Z«dÐ t²ŁbŠ√ Èc «
·—UF*«Ë UuKF*« s b¹b?F « h Kð WOŽu½ Ë√ WOL fO¹U?I v¼ «dýR*«Ë
ôbF Ë√ V½ Ë√ ÂUš ÂU—√ qJý v d?NEð bË Æ lL²:« v lIð v² « d¼«uE « sŽ
—U? W?FÐU?²* WKOÝË U?N½√ U?L Æ “U?$ù« s 5F? Èu²?? v ≈ dO?A?² WO?ÝU?O qL?ł Ë√
Ê“«u²*« vŽu?{u*« rJ(« WOKLŽ d?O¹ U2 ¨ WHK²<« tKŠ«d? v ŸUD È√ v qLF «
qþ v ö?³?I?²?? lIð ·u?Ý Ë√ ¨ qF?H UÐ lIð X «“U? Ë√ ¨ XF?Ë À«b?Š√ sŽ qU?A «Ë
v qL??F? « d??O??¹Ë ¨ q³?? s U??N??O?KŽ oH??²?? …œb??×?? d??O¹U??F??Ë W??O??Žu?‡{u?? ·«b¼√
©±¥®ÆUNzu{

U?uKF?Ë U½U?OÐ vKŽ ‰u?B(« v b?O?Hð «Ëœ√ v¼ W?O?ŽU?L²?łô« «d?ýR*«Ë

q³ s …œb;« WOŽUL²łô« ·«b¼_« ÁU&UÐ Âb?I² « ÈbË ¨ WOŽUL²łô« ŸU{Ë_« sŽ
UN½√ Â√ ¨ s?ײð ŸU{Ë_« X½U? «–≈ U `C²?¹ p cÐË Æ …œb× W?OM“ …d²H ¨ lL?²:«
Æ lł«d²ð Â√ ¨ W²ÐUŁ
ÂUEM? « W?³??«d* Âb?? ??²??ð W??OM“ WKK?? ¨ W??O??ŽU??L??²?łô« «d??ýR*« b??ŽU??ðË
d?OG?² « —U?? q¹bF?² WÐuKD?*« öšb?² « t?O?łuðË «dO?G?² « b¹b?% vKŽ ¨ vŽU?L²?łô«
W?O?ŽU?L?²??łô« ·«b¼_« W¹U?NM « v oI?×¹ U?0 »u?žd*« ÁU?&ô« v ©±µ® ¨vŽU?L?²?łô«
Z²Mð Ê√ sJ1 v² « U?“ú vŽUL?²łô« d?OŁQ² « …b?Š s nO?H ?² «Ë ¨ ÎUI?³? …œb;«
dOG² « ÊQÐ œUI²ŽôUÐ j³ðd¹ «c¼Ë Æ lL²?:« v WŁœU(« «dOG² « —U q¹bFð ÂbŽ sŽ
v œ«d?_« ŸU??{Ë√ 5?% v b?O??H¹ U0 W?O U??F?HÐ t?łu¹Ë ‰b??F¹ Ê√ sJ1 vŽU?L??²?łô«
Æ lL²:«
Èb vKŽ ¨ nOu² «Ë ”UOIK «ËœQ ¨ WOŽUL²łô« «dýR*« …¡UH nu²ðË
W?b «Ë ‚b?B « YO?Š s ¨ W?O?Ld « U?N?²?L?O? »U?Š v? Âb ?²?ð v² « U½U?O?³ « …œu?ł
U½U???O??³ « ÊU??? ¨ l«u « s?Ž …—u?? vDF?¹ vŽU??L???²??łô« d???ýR*« ÊU?? «–≈Ë Æ …d???u «Ë
©±∂® Æ l«u « «c¼Ë …—uB « 5Ð oÐUD² « Èb œb% v² « v¼ tÐUŠ v Wb ²*«
UL?O UNL?¼√ b¹b% sJ1 ¨ hzUB?)« s œbFÐ WOŽU?L²łô« «d?ýR*« nB²ðË
∫ vK¹
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∏¥

W
U UEö
vDF «dR*« ≠±

sŽ W??I??O?œ W?EŠö?? Ë√ U?U??Ž U??I??OKFð …—Ëd??C UÐ v?DFð ô «d??ýR*« Ê√ p –
s WMO?F?? W?ł—bÐ ÎU?U?Ž ÎU?ÝU??Š≈ qIM?ð U?NMJ Ë ¨ t?B?×? È—U?'« vŽU??L?²?łô« l{u «
ÊU? «–≈Ë Æ Ád?O?H?²Ð Âu?Ið ôË nu*« sŽ W?U?Ž W ôœ vDFð «d?ýR*« Ê√ È√ ÆW?b «
t?O?łu?ð l nu*« qOK% œU?F??O? ¨ 5F? Ÿu?{u?? sŽ Ϋb?ł œb?×? ÊU?O?Ð u¼ »uKD*«
Æ jI ÊUO³ « «c¼ b¹bײ `¹d

«dOG*« s eOL «dR*« ≠≤

U½U?O³? « iFÐ v kŠö¹ U? «c¼Ë Æ dO?G?²?Ë dýR? v²?LK 5Ð iF?³ « jK ¹
ÊuÝ—b¹ s¹c? « œbŽ ∫ q¦ WMO?F d¼«uþ sŽ WKB?HM …—uBÐ Âb?Ið ULMO?Š WOzU?BŠù«
¨ ÊUŁ qL?Ž UN v² « qL?F « …u œb?ŽË ¨ 5Ý—b*« œb?ŽË ¨ 5F q¼R? vKŽ ‰uB?×K
W?OL¼√ ržd?ÐË Æ …dÝ_« qšœ v U?L?ł«Ë ¨ U¹dN?ý U?ýUF? Êu?{UI?²¹ s¹c « 5M*« œb?ŽË
◊U³M²Ý« sJ1 ô t½√ ô≈ ¨ lL²:« v …œb× tłË√ sŽ d³Fð UN½√ YOŠ ¨ U½UO³ « Ác¼
rEM « Ë√ ¨ vŽUL?²łô« 5Q² « Ë√ ¨ WKU?F « …uI « Ë√ ¨ rOKF² « W U?Š sŽ UNM WU?Ž ZzU²½
bŠ√ Zb¹ u?N dýR*« U√ Æ WMO?F V½«u−Ð …œb×? «dOG²? UN½_ p –Ë ¨ WOŽU?L²łô«
r UFLK W?UŽ …dE½ s¹uJ² WMOF UÞU³ð—« ¡u?{ v Èdš√ «dOG²0 «d?OG²*« Ác¼
Æ WÝ«—b « q× vŽUL²łô« ÂUEM « qJAð v² «

WOL vK ‰b dR*« WLO ≠≥

¨ WO?HO? …—u v t?F{Ë sJ1 ÊU? Ê≈Ë ¨ VKž_« vKŽ WO?LJÐ œb×¹ d?ýR*U
Æ tM¹uJð v l³²ð v² « bŽ«uIK UF³ð ÁdOHð sJ1 vIOIŠ r— t½√ YOŠ

WOM
“ dR*« rO ≠¥

W??OM“ …d??²? Ë√ ¨ …b??Š«Ë WDI½ vK?Ž o³DMð d??ýR*« rO?? s W?L??O?? W¹√ Ê√ p –
b? Èd?š√ «d?ýR*Ë ¨ …œb?×? …b «d?ýR*« i?F³? WDIM « Ác¼ ÊuJð b?Ë Æ …b?Š«Ë
vKŽ ¨ «uMÝ f?L?š Ë√ —u?N?ý WŁöŁ …d?²? ‰ö?š Àb??×¹ Èc « —uD² UÐ W?L?O??I « j³ðdð
©±∑® Æ ‰U¦*« qO³Ý
 ±∏µ fU)« qBH«

∫ WO U² « hzUB)UÐ nB²ð Ê√ V−¹ …bO'« «dýR*«Ë

÷u??L?ž ôË t??O?? f³ ô U??×?{«Ë d??ýR*« ÊuJ?¹ YO?×?Ð ¨ oO?³?D²K W??OKÐU??I « §
Æ W³ÝUM WHKJ²Ð WÐuKD*« U½UO³ « vKŽ ‰uB(«Ë tIO³Dð qN¹Ë
Æ rNH « W uNÝË bOIF² « ÂbŽË WÞU³ « §
WM“_« 5ÐË ¨ W??HK²??<« oÞUM*« 5Ð W??HK²?<« U?½—U?I*« ¡«d??ł≈ s sJ9 §
È√ tIO³Dð VKD²¹ ôË tð«cÐ öI²? dýR*« ÊuJ¹ Ê√ VKD²¹ «c¼Ë Æ WHK²<«
Æ WUš WOLOEMð U³Oðdð
Æ WIOI(« sŽ d³F¹ Ê√Ë ¨ f½U−² «Ë qUJ² « §
Æ WÝ«—b « q× …d¼UE « v Àb% «dOGð È√ dNE¹ YO×Ð ¨ WOÝU(« §
Æ ”UOI « v WO UF « …¡UHJ «Ë Wb « §
v² « rO??I « 5Ð W?ö?F « Êu?Jð YO?×Ð tðU½uJ? 5Ð vKš«b « ‚U?ðô«Ë U??³?¦ « §
s W?O{d? Wł—œ vK?Ž WHK²?<« ÁœUFÐQ?Ð dýR*« oO?³Dð s U?NOKŽ qB?×½
Æ ◊U³ð—ô«
©±∏® Æ tÝUOI l{Ë U dýR*« fOI¹ YO×Ð ‚bB « §

«bô«Ë WUOB« ∫ WOULô« «dR*«

d?uð v² « —œU?B*« s W?ŽuL?−? vKŽ W?OŽU?L?²?łô« «dýR*« W?žU?O? bL?²?Fð
Ác¼ ŸuM²ðË Æ W Ëb « v W?OLÝd « U?¾ON «Ë …e?Nł_« U¼—bBð W?OL?— WOzUB?Š≈ U½UOÐ
UNMË ¨ vŽU?L²ł« Èu²×? Ë– u¼ U UNMË ÈœU?B²« Èu²×? Ë– u¼ U UNML U?½UO³ «
«¡UB?ŠS W?OL?Ý— WO?ŽUD U½U?OÐ błuð U?L Æ vKO?BHð u¼ U? UNMË v U?Lł« u?¼ U
¨ W?ŽUM?B « …—«“ËË ¨ WKU?F « Èu??I « …—«“ËË ¨W?×?B « …—«“ËË ¨ r?OKF?² «Ë W?O?Ðd?² « …—«“Ë
«c¼ v —U??¦¹ U2Ë Æ U??ŽUDI «Ë «—«“u « s U¼d??O?žË W??O?ŽU??L?²??łô« Êu?¾??A « …—«“ËË
…œU¹e Ë√ ¨ U? œ«b?Fð Ë√ ¡U?B?Š≈ ZzU?²½ V−?( qšb?²ð b? W?OÝU?O? « ◊u?G?C « Ê√ ÊQ?A «
UC¹√ ◊u?GC « Ác¼ qšb²ð b?Ë Æ v½«bO*« œ«bF?² « ÁdNE¹ U2 d?¦√ W³?MÐ ÊUJ « r−Š
v qE² W?O Ëœ U½u?F? vKŽ ‰u?B×K U?O?F?Ý v U?Lłù« vu?I « "UM « r−?Š ’U?I½ù
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∏∂
Æ Î«u/ q_« —UD_« W¾
Âu?I¹ v² « WMO?F UÐ WO½«b?O*« Õu?*« «dýR*« W?žU?OB W?O?LÝd « —œU?B*« sË
Ub?)« `Ë ¨ œ«bF?² « «d² 5Ð W?MOF UÐ v½UJ « `*« q¦? ¨ vLÝd « “UN?'« UNÐ
V½«uł v WBB ²*« Õu*« s p – dOž v ≈ ¨ WOz«cG « W U(« `Ë ¨ WOŽUL²łô«
«d?²? vKŽ Õu?*« Ác¼ —dJ²ð U? …œUŽË Æ W?HK²?<« W?O?FL?²?:« ŸU?{Ë_« Ë√ WDA½_«
YŠU??³ « ·œU?B?¹ b?Ë Æ ŸUDI « p? – v 5²?O?M“ 5²DI½ 5?Ð d?O??G?² « Èb?? W?d??F*
5Ð rO¼U?H*«Ë n¹—U?F?² « ·ö?²?šô W?−?O?²½ WO?M“ WKKÝ U½U?OÐ v ≈ qu?² « WÐu?F?
W U?Š v WÐu?F?B? « œ«œeðË ¨ W¹uMÝ U?ŽUD U½U?OÐ 5?Ð v²?Š Ë√ ¨ oŠô d?š¬Ë `?
Æ WHK²  —UD√ 5Ð WO Ëb « W½—UI*«
s WOŽU?L²łô« «dýR*« U?NM o²Að Ê√ sJ1 WOL?Ý— dOž Èdš√ —œU?B WLŁ
UÐUIM «Ë WOLKF « jЫËd «Ë U¾ON «Ë Èdš_« Àu׳ « e«dË UFU'« Àu×Ð ∫ UNL¼√
Ë√ W u?HD « qU?A0 ¨ ö?¦? ¨ W?OM?F*« jG?C « U?ŽU?L?łË W?O?ÝU?O? « »«e?Š_«Ë W?OMN*«
W?OL?OKù« ULEM*« U¼—b?Bð v² « W?O Ëb «Ë WOÐd?F « —œUB*« b?łuð UL? Æ …√d*« U¹UC?
Ác¼ b?L?²?FðË Æ v Ëb « b?IM « ‚ËbMË v Ëb? « pM³ «Ë …b?×?²*« 3_« U?LEMË W?OÐd?F «
U?NLEF? ÊU? rŁ sË ¨ ULE?M*« Ác¼ v ≈ ‰Ëb « UN?b?Ið v² « U½U?O³ « vKŽ —œU?B*«
v WF³?²*« ¡UBŠù« «bŠËË rO¼UH*« v »—U?I² UÐ “U²9 v¼Ë ¨ WO?LÝ— U½UOÐ q¦1
Æ qC√ …—uBÐ WO Ëb « W½—UI*« UOKLŽ s sJ9 vN w U² UÐË ¨ nOMB² «
·ËdE UÐ WÞU?Šù« v b?OHð v² « «d?ýR*« W?žUO? v U½U?O?³ « Ác¼ bŽU?ðË
WOLM² « Èu²? vKŽ ·dF² « v ≈ ÈœR¹ U¼d«uð Ê√ ÷d²H¹ v² « W?OŽu{u*« ◊ËdA «Ë
U?łU?Š nK²? ? ŸU?³ý≈ v U?¼dO?ŁQð s U?NOK?Ž ‰ôb²?Ýô« sJ1 v?² «Ë ¨ W?OŽU?L?²?łô«
©±π®ÆÊUJ*«Ë ÊUe « d³Ž lL²:« UłUŠË ÊU½ù«
WO?LÝ— U½UOÐ s ÕU²? u¼ U0 dŁQ²ð WO?ŽUL²?łô« «dýR*« WžUO? X½U «–≈Ë
WMOF ·«b¼√ vKŽ ¡UMÐ r²¹ «dýR*« Ác¼ œ«bŽ≈ Ê√ vKŽ bOQ?² « V−O ¨ WOLÝ— dOžË
…d¼UE « s b¹U?×? —UÞ≈ v r?²ð ô «d?ýR*« W?žUO? ÊU? rŁ s?Ë Æ UI?³?? …œb?×?
·bN « «c¼ j³ð—≈ ¡«u?Ý ¨ UI³ …œb?;« ·«b¼_« vKŽ p – bL²F¹ U?/≈Ë WÝ«—b « q×
«–U* ö¦L? Æ tO dO?OG² « Ë√ dOG?² « WdŠ ·bN?²Ý« Ë√ ¨ rzUI « vŽUL²?łô« ÂUEM « …¡UHJÐ
…√d*« W—U?A ‰bF d¹b?Ið Ë√ ¨ 5KDF²*«Ë 5KUF? « œbŽ Ë√ ¨ 5O_« œbŽ d?BŠ r²¹
 ±∏∑ fU)« qBH«

¨ U?NM WM?O?F? «d?ýR? W?žU?O?Ë U?½U?O?³ « Ác¼ q¦? lL?ł ¡«—Ë Ê≈ ø q?L?F « …u? v
©≤∞® ÆUNO dOG² « U¼U&« WFÐU²*Ë WMOF U{«d²« s oIײK W ËU×
v ¨ W?O?ÝU??Ý√ …—u?BÐ ¨ Âb? ?²?ð Ê√ s?J1 W?O?ŽU?L?²?łô« «d??ýR*« X½U? «–≈Ë
W?O½UJ≈ d?O?uð vË ¨ lL?²?:« v ÁU?d « Èu?²? b¹b?%Ë vŽU?L?²?łô« d?O?G² « W?³?«d?
…UM³?²*« WOŽU?L²?łô« UÝU?O «Ë U¼U?&ô« rOOI?ð v bOH¹ U?0 WO Ëb « U½—U?I*« ¡«dł≈
∫ WOŽUL²łô« «dýRLK WO U² « U«b ²Ýô« b¹b% sJ1 t½U ¨ lL²:« v
v² « ·«b¼_« b¹b?%Ë ¨ W?HK²<« U?ŽËd?A*« v “U?$ù« U¹u²?? W½—UI? §
Æ oIײð r v² « pKðË XII%
«d??O??G?²*« 5?Ð U?ö??F «Ë ¨ U?¼d?O??O??G𠜫d*« ŸU??{Ë_« hO?? ??AðË nË §
Æ U ÂUE½ v qLF UÐ WU)«
U???ŽËd???A?*« tKþ v? qL???Fð Èc? « vu???I «Ë v?K;« l«u? « vKŽ ·d????F???² « §
Æ U ÂUEMÐ WU)« Z«d³ «Ë
U¼U???&ôUÐ U?? ÂU?E½ v qL???F « U¼U???&« ÷—U??Fð Ë√ ‚U???Hð« Èb?? b?¹b??% §
Æ lL²:« v …bzU «
Æ lL²:« v ö³I² Àb% Ê√ sJ1 v² « «dOG² UÐ R³M² « §
b¹b%Ë ¨ WMO?F Z«dÐË UŽËd?A cOH?Mð vKŽ W³ðd²*« —UŁü«Ë ZzU?²M « d¹bIð §
Æ oI% Èc « dOOG² « Èu²
“u??d? «Ë rO??I? « s W??Žu???L??−?? v? U?? ÂUEM?Ð W??U??)« ŸU???{Ë_« hO??? Kð §
Æ …dB²<«
Æ 5³ÝUM*« ÊUJ*«Ë Xu « v «—«dI « –U ð« dOOð §
d??O¹ vL?— qJý v WMO?F? Z«dÐË U?ŽËd?A? "«u½Ë ö?šb? nO?uð §
œ—«u*« vKŽ WEU?;«Ë ‚U?H½ù« b?Oýdð rŁ sË ¨ .u?I?² «Ë W?FÐU²*« U?OKL?Ž
Æ WOFL²:«
q³? W?HK²?<« jD)« c?OH?Mð v d?¦F?² « »U?³?Ý√Ë nF?C « sÞ«u? sŽ nAJ « §
 WOLM²«Ë rOKF²« ±∏∏
Æ bN'«Ë ‰U*«Ë Xu « —«b¼≈Ë —u_« ‰U×H²Ý«
Æ rNðUłU( ŸU³ý≈ U¹u²Ë Ubš s œ«dú ‰Ëb « tbIð U b¹b% §
c?O?H?M² U½u?F? s? t?b?Ið U? W??FÐU?²? W??O Ëb «Ë W?OMÞu « U???ÝR?LK d???Oð §
©≤±® Æ WHK²<« Z«d³ «Ë UŽËdA*«
l³²*« »uKÝ_« ‰ö?š s jOD ² « WOKL?Ž v WOŽUL?²łô« «dýR*« Âb ?²ðË
U?ÝU??O? « ⁄U?Bð Ê√ sJ?L*« s ÊU? «–≈Ë Æ U?N??«b¼√ b¹b?%Ë U?ÝU??O? « W?žU??O? v
tłu¹ Èc « vLOKF² « ÂUEM « `ö* oOb « b¹bײ « V−¹ t½U ¨ WUŽ ÿUH QÐ ·«b¼_«Ë
U?N½√ U?L? ¨ ·«b¼ú W?U?F « «d?O³?F?² « s b?% «d?ýR*« ÊU? rŁ sË Æ ·b?N « t?O ≈
Æ WD)« W¹UN½ ‰uK×Ð …œb;« ·«b¼_« oOI% - Èb È√ v ≈ rOOIð v Âb ²ð
¨ U? WDš s WÐuKD*« ZzU?²M « WF?O³Þ `O?{uð v «d?ýR*« bŽU?ð Ê√ sJ1Ë
ÈœR¹ «c¼Ë Æ …œb??;« ·«b?¼_«Ë U??ÝU??O?? « v …d??ýU??³?? U??N??−??œ o¹d?Þ sŽ p –Ë
`ö*« s q W ôbРΫb¹b?% d¦?√ U?NÐ WD³ðd*« ·«b¼_«Ë WÝU?O? « qFł v ≈ v U?² UÐ
©≤≤® Æ UNO ≈ ‰uu « V−¹ v² « U¹u²*«Ë U¼dOOGð V−¹ v² «
v W?O?LM² «Ë d?O?O?G?² « W?d?Š ZzU?²MÐ vMFð W?O?ŽU?L?²?łô« «d?ýR*« Ê√ —U?³?²?ŽUÐË
dO?G² « «c¼ U?ODF b?dð vN ¨ …dýU?³ rO?IÐ ÊU½ù« …U?OŠ v Àb% U?L lL?²:«
v½U??e « s¹b?F??³ « v …U??O?(« W??O?Žu½Ë W??A?O??F*« Èu??²??? v vŽuM «Ë vLJ? « —uD² «Ë
UL? Æ WO?ŽUL?²łô« `z«dA «Ë U?I³D « nK²?  vË ¨ ÀU½ù«Ë —u?c « Èb Ë ¨ v½UJ*«Ë
¨ lL?²:« v …U?O(« W?OŽu½Ë ÊU?½ù« W U?Š rOO?Ið v WO?ŽU?L²?łô« «dýR*« Âb? ²?ð
U?łUO?²Šô ŸU?³?ý≈ s U¼—UL?¦?²Ý«Ë œ—«u*« nOþuð t?I?IŠ U? vKŽ ·d?F² « ‰ö?š s
U?NKŽU?H?ð v œ—«u?LK q¦?_« nOþu?²? « vKŽ ·d?F?² « È√ Æ t?³ UD?Ë tðU?łU?ŠË ÊU?½ù«
Æ WHK²<« UNðUŽUDË UN³½«uł v WOLM² « W UŠ vKŽ U¼dOŁQðË
v ≈ W¹U?NM « v ÈœR¹ W?OŽU?L?²łô« «d?ýR*« ‰ö?š s rOO?I?² « s ZNM « «c¼Ë
¡Uu « vKŽ fJF?Mð UL ¨ WF?HM*«Ë —UL?¦²Ýô« 5Ð Ë√ ¨ bzU?F «Ë WHKJ « 5Ð Wö?F « b¹b%
œ—«u?LK nOþuð s - U2 W?O?ŽU?L?²łô« U?¾?H « ËU?HðË ¨ W?OðU?O(« ÊU?½ù« U?łU?×Ð
WMO?F?? U?ŽUD Ë√ ŸUD v? Ë√ W?O?ŽU?L?²??łô« W U?(« qL?−?? v ¡«u?Ý WMO?F?? …—u?BÐ
«b? ?²?Ý« 5?Ð W?ö?F « W?d?F?? ‰ö?š sË Æ ‰U?¦*« qO?³??Ý vKŽ ¨ W?×?B « Ë√ rOK?F?² U?
 ±∏π fU)« qBH«

«d?ýR? l{Ë sJ1 ¨ W??IÐU?Ý W?OM“ …d?²? v «d?ýR? s t?O? ≈ XN?²½« U?Ë œ—«u*«
5Ð jЫd?²K? ÊuJ¹ rŁ sË Æ W?I?Šô W?O?M“ …d?²? v W?O?ŽU?L?²??łô« W?O?LM²K W?O?DOD ð
sײ « s r ‰UI¹ ÊQ ¨ WMOF W?ODOD ð UÝUOÝ –U ð« v —Ëœ œ—«u*«Ë «dýR*«
©≤≥®Æ WOLOKF² « W U(« v sײ « s r l vAL²¹ WO×B « W U(« v

∫ WOULô« «dR*« UHOMB

ŸuM?ÐË ¨ t??H???OMB?𠜫d¹ Èc « Ÿu???{u*« Êu???L??C?0 nOMB???² « W???OK?L??Ž j³?ðdð
—UO?F* UIË nO?MB² « WOKL?Ž r²ð Ê√ sJL*« s t½√ UL? Æ WHMB*« U½U?O³K «b ?²Ýô«
·ö?²?šU?Ð W?O?ŽU?L?²??łô« «d?ýR*« Ÿ«u½√ nK²?? ð rŁ sË Æ —b?B*« Ë√ se U?? 5F?
∫ vK¹ UL WOŽUL²łô« «dýR*« nOMBð sJ1Ë Æ nOMB² « v Âb ²*« —UOF*«

”UOI« WKOu UF «dR*« nOMB ≠±

œb?Ž q¦?? U? …d¼UEÐ j?³ðd¹ ÊU?OÐ sŽ d??³?Fð ÂU?—√ œd??−? «d?ýR*« Êu?Jð b?
¡«d?ł≈ «d?ýR*« iFÐ vC??²?IðË Æ WMO?F? WEU?×? v Ë√ qJ? lL?²?:« v 5O?_«
ÂUN?Ý« W³½ Ë√ ¨ l{d « ‰U?HÞ_« UOË ‰bF? q¦ WDO?³ « WO{U¹d « U?OKLF « iFÐ
UOKL?Ž ¡«dł« Èd?š√ «dýR? VKD²ð UL? Æ lL²−?LK vuI « qšb « v 5?F ŸUD
Æ…√d*« W½UJ ”UO dýR Ë√ ¨ WOÝ_« bO «u*« ôbF q¦ ΫbOIFð d¦« WO{U¹—

U—œUB* UF «dR*« nOMB ≠≤

U½U?O?Ð q¦? U?N??²?L?O? »U???( W¹u½U??¦ « —œU?B*« vKŽ «d??ýR*« iFÐ b?L??²?Fð
W¹—Ëb « W??O??ÝR?*« d¹—U?I?²? «Ë W?HK²??<« U?ŽUDI « s?Ž …—œU?B « U½U??O?³ «Ë «œ«b?F??² «
—œU??B? s Èd??š√ «d??ýR0 W?U??)« rO??I « Ãd? ??²??ð U?L?? Æ W?O??uJ(« ö??:«Ë
s Ë√ ¨ W?HK?²?<« U½U?³?²??Ýô« sŽ WÐU?łô«Ë ¨ öÐU?I*« ¡«d??ł≈ q¦? W?O Ë_« U½U??O?³ «
Æ rOFD² «Ë UOu «Ë bO «u*UÐ oKF²ð v² « «dýR*« W UŠ v UL È—Ëb « bd «

W«—b« q
ÂUEM« V«u' UF «dR*« nOMB ≠≥

¨U v× ŸËdA v «—UL¦²?Ýô« r−Š q¦ öšb*« fOIð «dýR błuð
Èdš√ «d?ýR fOIðË Æ U? WOL?OKFð WKŠd* ‰Ë_« nB UÐ 5I×?²K*« cOö?² « œbŽ Ë√
 WOLM²«Ë rOKF²« ±π∞
WMÝ v WOF?Uł ö¼R vKŽ 5KU(« »öD « œbŽ q¦ ÂUEM? « "«u½ Ë√ Ułd 
qBH « WU¦ «d?ýR q¦ ÂUEMK WOKš«b « UOKLF « fOIð «dýR b?łuð UL Æ WMOF
qŠ«d*« b???Š√ v ”—b?? qJ c??O??ö???² « œb??Ž Ë√ ¨ U?? W??O??L??OK?Fð WKŠd?? v? vÝ«—b «
Æ U WIDM v d¹dÝ qJ v{d*« œbŽ Ë√ ¨WOLOKF² «
W?OL?OKFð WKŠd? v 5Ý—b*« œb?Ž Ë√ ¨ U?OH?A?²*U?Ð …dÝ_« œb?Ž Ê√ kŠö¹Ë
œb??Ž Ë√ ”—b?? qJ c???O??ö??² « œb??Ž Ê√ 5Š v ¨ ö??šb?? «d??ýR?? v?¼ WMO??F??
WOKŽU?H² « Uö?F « sŽ nAJð UN½_ WOKš«œ U?OKLŽ «dýR? v¼ d¹dÝ qJ v{d*«
Æ WOzUNM « "«uM « Ë√ Ułd<« ÃU²½ô öšb*« U½uJ 5Ð

UNOu{u
Èu* UF «dR*« nOMB ≠¥

vL?ðË qFH UÐ Èd?& UL? À«bŠ_« Ë√ d?¼«uE « Ë√ l«u « bdð «d?ýR b?łuð
Èu?²??? sŽ œ«d?_« ‰«R??Ý q¦? W??Oð«c « «d?ýR*« U??NKÐU?I¹Ë ¨ W??O?Žu?{u?*« «d?ýR*«
ôU− v WMOF «dOGð s rNðœUH²Ý« Èb sŽ Ë√ ¨5F l{u rNLOOIðË r¼U{—
d??ýR*« Ê√ u¼ 5ŽuM « s¹c?¼ 5Ð ·ö?²??šô«Ë Æ vŽU??L?²??łô« Ë√ ÈœU?B??²?ô« ◊U??AM «
Ë√ ® È√d « dýR U?√ ¨ ÊUOÐ Ë√ e— Ë√ r— …—u v u¼ UL? l«u « bd¹ vŽu{u*«
sŽ d³F¹ Ë√ ¨ Àb(« s ÊËbOH²*« Á—bB¹ vB ý rJŠ WÐU¦0 uN © vð«c « dýR*«
Æ Àb×¹ ULO rN¹√—

◊UAM« Èu* UF «dR*« nOMB ≠µ

ŸUDI?Ð Ë√ ¨ rOKF??² « ŸUDIÐ Ë√ ¨ W??×??B « ŸUDIÐ W??U??š «d??ýR? b??łuð YO??Š
W?O?L?OKô« «d?ýR*« b?łuðË Æ lL?²?:« v ◊U?AM « U?ŽUD s p – d?O?žË ¨ ÊUJÝô«
v vÝ«—b? « qB?H? « W?U??¦?? Ë√ ¨ W?O??H¹d « oÞU?M*« v ÀU½ù« 5Ð W??O??_« W?³??½ q¦??
Ë√ ¨ qšb « s œd?H « VO?B½ jÝu²? q¦? WO?uI « «d?ýR*« b?łuð UL? Æ U? WEU×?
U?C¹√ «d?ýR*« rO??I?ð sJ1Ë Æ v U?L?łô« vK;« "UM « Ë√ ¨ vu??I « qšb « v U?L?ł«
WM¹b? Ë√ W¹d? v vz«b²Ðô« ‰Ë_« nB U?Ð 5I×?²K*« W?³½ q?¦ W?OK×? «dýR? v ≈
Æ qJ W Ëb « Èu² vKŽ nB « fHMÐ 5IײK*« W³½ q¦ WOu «dýRË ¨U
 ±π± fU)« qBH«

WHK<« lL:« WLE_ UF «dR*« nOMB ≠∂

∫ «dýR*« Ác¼ sLC²ðË
r−Š Ë√ ¨ «u?M « bŠ√ v vu?I « qšb « —«bI? q¦ W¹œU?B²?ô« «dýR*« §
Æ vuI « qšb « s œdH « VOB½ Ë√ ¨ 5F ‰U− v «—UL¦²Ýô«
Ë√ ¨ U WMÝ v vFU?'« rOKF² « v ‰u³I « ‰bF? q¦ WOŽUL?²łô« «dýR*« §
Æ U WMÝ v U WIDM v 5F ÷d0 WÐUô« W³½
qJ 5MÞ«u*« œbŽ Ë√ ¨ W?HO× qJ 5MÞ«u*« œb?Ž q¦ WOU?I¦ « «dýR*« §
Æ dAM¹ »U² qJ 5MÞ«u*« œbŽ Ë√ ¨ Êu¹eHOKð “UNł
s WKL?ł s WMOF UÐU? ²½« v 5—U?A*« W³?½ q¦ WO?ÝUO? « «dýR*« §
Æ WOÝUO « »«eŠô« v 5—UA*« œbŽ Ë√ ¨ »U ²½ô« oŠ rN
Ë√ ¨ WFÐU?²*« «dýR? Ë√ ¨ jOD ² « …¡U?H «d?ýR q¦ W?¹—«œô« «dýR*« §
Æ ¡«œ_« rOOIð «dýR Ë√ ¨ WÐUd « «dýR
UNub* UF «dR*« nOMB ≠∑
qšb « s œd?H « VO?B½ jÝu?² q¦? d?ýU?³ ‰u b? U?N «d?ýR b?łuð YO?Š
dýU?³ dOž ‰u b? UN Èdš√ «d?ýR „UM¼Ë Æ WHK²?<« W ULF « «dýR? Ë√ ¨ vuI «
UO?u « «dýR? q¦ W?MOF? À«bŠ√ Ë√ d¼«uEÐ oKF?²ð v² « «dO?G² « vKŽ U?NÐ ‰b²?¹
v² « «uM « œbŽ q¦?Ë ¨ WO×B « W U?(« vKŽ ‰ôb²Ýö ÷«d_UÐ WÐU?ô« W³½Ë
Æ WÐU²J «Ë …¡«dIK tðœUł≈ ÈbË vLOKF² « Á«u² vKŽ ‰ôb²Ýö rOKF² « v œdH « UN9√
vM
e« bFK UF «dR*« nOMB ≠∏
v W?O_« W?³½ q¦? qF?H UÐ XFË d¼«uþ Ë√ À«b?Š√ sŽ d?³Fð «d?ýR b?łuð
błuðË Æ W?IÐU « «uM « b?Š√ v «œUN?A « bŠ√ v ÕU−?M « W³½ Ë√ ¨ U? WO?{U WMÝ
rOKF?² « WKŠd? v »U?F?O?²Ýô« W?³?½ q¦? W?O U?Š À«bŠ√ Ë√ d?¼«uþ sŽ d?³Fð «d?ýR?
b??łuð U??L?? Æ U??O U??Š oÞUM*« b??Š√ v d?¹d?Ý q?J v{d*« œb??Ž Ë√ ¨ U??O U??Š vÝU??Ýô«
»öD « œb?Ž q¦ W?Fu²? d¼«uþ Ë√ À«bŠ√ sŽ d?³Fð Y?OŠ q³I?²*UÐ R?³M² « «d?ýR
 WOLM²«Ë rOKF²« ±π≤
ÃU?²½ô« W?O?L? Ë√ ¨ U? vK³?I?²??? ÂU?Ž v vF?U?'« rOKF?² « WKŠd? v? rN u?³? lu?²*«
©≤¥® Æ U WOLMð WDš W¹UN½ v UŽUDI « bŠ√ v UNIOI% lu²*«
nOMBð W?ŽuM²? W?OzU/≈ ÷«d?ž_ b?OH?*« s t½√ ©±ππ≤® —U?LŽ b?U?Š Èd¹Ë
∫ v ≈ WHK²<« WO½U½ù« UłU(«Ë WOŽUL²łô« WOLM² « «dýR
ŸU??³??ý≈ Èb? v?KŽË ¨ ÊU??½ù« W U??Š vKŽ U??N??² ôœ v …d??ýU??³*« «d??ýR*« §
Æ WOHM «Ë WOŠËd «Ë W¹uMF*«Ë WOŽUL²łô«Ë W¹œU*« tðUłUŠ
tJÝU?9 Èb?? YO??Š s vŽU??L??²??łô« rOE?M² « W U??Š vKŽ W? «b « «d??ýR*« §
tð«—«dË t²?dŠ WOÞ«dI1œË vŽUL?²łô« t«dŠË ¨ tðU?ÝR* ¡«œ_« …¡UHË
Æ —uD² «Ë ¡ULM «Ë ¡UI³ « qł√ s WOFL²:« tðUłU×Ð ¡Uu « `O²¹ U2
W?OMH «Ë WO?LKF « UN?ð«—UN?Ë UN?—UF0 WKU?F « …u?I « d«uð vKŽ W «b « «d?ýR*« §
Æ WKUA « WOLM² « oOIײ …œuAM*« WOŽUL²łô« UNLOË WOłu uMJ² «Ë
WO?łu uMJ² «Ë WOLKF? « WdF*« ÃU²?½« vKŽ lL²:« …—b? vKŽ W «b « «dýR*« §
Æ tO …UO(« WOŽu½ 5ײ UNHOþuðË WOÐœ_«Ë WOMH «Ë
œd??H « U??łU??Š ŸU??³?ý≈ v? ö?šb?? q?¦9 v² « œ—«u*«Ë …Ëd??¦ « «d??ýR?? §
Æ Ub)«Ë lK « ÃU²½ô UNHOþuð v WO Ë_« …œU*«Ë ¨ lL²:« UłUŠË
s U¼œ—«u?Ë WO?F?O³?D « W¾?O?³ « W½UO? Èb?Ë vłu uJ¹ù« Ê“«u?² « «dýR? §
©≤µ®ÆÀuK² «Ë —u¼b² «
…b?O?'« W?O?ŽU?L?²?łô« «d?ýR*« ÊU? ¨ «d?ýR*« U?H?OM?Bð Ë√ Ÿ«u½√ X½U? U¹√Ë
∫ WO U² « ◊ËdA « UNO d«u²ð Ê√ V−¹
Æ tOIð Ê√ ÷d²H¹ Èc « TA « ”UOI W(U §
Êu?HK²? ? ’U? ?ý√ U?N?Ð ÂU? «–« ZzU?²M « fH½ vDF?ð Ê√ vMF0 ¨ W?O?Žu?{u? §
Æ◊ËdA « fH½ X%
Æ WÝ«—b « q× l{u « v dOGð È_ WÝUŠ §
©≤∂®ÆvMF*« l{u « vKŽ √dDð v² « «dOG²*« ÈuÝ fJFð ô È√ ¨ …œb× §
 ±π≥ fU)« qBH«

v vzU?NM? « "UM « v ≈ W¹œR*«Ë WKŽU??H?²*«Ë …dŁR*« V½«u?'« nK²?? ? ‰u?L?ý §

U??łU??O???²??Šô« nK²??< W?KU??ý ÊuJ?ð Ê√Ë ¨lL??²??:« v ÊU???½ù« ŸU??{Ë√
Æ UłUO²Šô« Ác¼ s È√ œUF³²Ý« ÂbŽ l WO½U½ù«
U¼U?&ô«Ë ŸU??{Ëô« vKŽ W «b « W?¹œU*« d?O?žË W?¹œU*« ŸU?{ËôUÐ ÂU??L?²¼ô« §
tð«—UÞ« v lL?²:« W?d?( WOKJ « W?uEM*« v U?NKŽUH?ð —U?Ë ¨ WHK²?<«
Æ WOUI¦ «Ë WOŽUL²łô«Ë W¹œUB²ô«Ë WOÝUO «
v² « UOK?LF « vKŽ ·dF?² «Ë ¨ d{U?(«Ë v{U*« 5Ð W½—UI*« WO?½UJ≈ d«uð §
tð—u??? v ≈ W??I?ÐU?? « t?ð—u?? s U??? l{Ë v d???O??G???² « ‰ö???š s X9
©≤∑®ÆWO U(«

∫ WOLOKF« «dR*« ∫ UOU!

Èu?I? « WÐU?¦0 rO?KF?² « Èu??²??? ld U?F??L?²??:«Ë œ«d?_« Èb l«Ëb? « d?³?²??Fð
q s œ«d_« WDÝ«uÐ rOKF² « WDA½√ v ¨ lÝ«Ë Èb0 ¨ W—UA*« b¹«eð ¡«—Ë Wd;«
rOK?F?²? « vKŽ VKD? « ŸuMðË —U??A??²½« s WKŠd?*« Ác¼ v ¨ Èb??×??² « ÊuJ¹Ë Æ —U??L??Ž_«
W?F?O?³Þ Ê√ ÊU?L?{ l qC??√ W?I¹dDÐ VKD « «c¼ qÐU?I?¹ nO? u¼ ¨ œd?H « d?L?Ž ‰ö?š
ø —U³²Žô« v WO UFH «Ë WHKJ « W Q l{Ë l œ«d_« UłU( VO−²ð rOKF² « Ÿ«u½√Ë
W?OŽU?L?²łô« œ«d?_« UF?uð “e?Fð WO U?F? d¦?« rOKFð U?ÝUO?Ý sŽ Y×?³ « vË
W?¾?³?F?ð v b?ŽU?ðË ¨ rOKF??² « v …¡U?HJ « s d?³??« —b?I e?«u?Š d?uðË ¨ W?¹œU?B?²?ô«Ë
Ϋb¹«e²? UUL?²¼« UuJ(« vDFð ¨ rOKF?² « vKŽ b¹«e²*« VKD « WKÐU?I* WÐuKD*« œ—«u*«
s …œUH²Ýô« WO½UJ« du¹ U0 v Ëb « Èu²*« vKŽ Ê—UI*« WOLOKF² « UÝUO « qOKײ
s rKF² « sŽ Y×?³ð ‰Ëb « Ê√ È√ Æ WHK²<« ‰Ëb « v WO?LOKF² « UÝ—U?L*«Ë «d³)«
e¹e?Fð W?O??H?O?Ë ¨ lO?L?−K rO?KF?² « bz«u? ‰u?Ë ÊU?L??{ W?O?H?O? ÊQ?AÐ iF?³? « U?N?C?FÐ
rKFð rŽb¹ U0 rK?F² «Ë rOK?F² « W?OKL?Ž …—«œ≈ WO?H?O?Ë ¨ Wd?F*« lL?²: W?“ö « «—b?I «
d?O?uð v U?O??Oz— Ϋ—Ëœ W?O?L??OKF?² « U?uKF*« W?LE½√ VF?Kð UM¼Ë Æ …U?O?(« Èb? œ«d?_«
Wd d?uð UL Æ UNð«d?OŁQðË U¼—uDðË rOKF² « WOKLF …d?O¦ WU¼ `ö? sŽ UuKF
©≤∏® Æ Èdš_« ‰Ëb « «“U$« ¡u{ v vLOKF² « tUE½ Èd¹ vJ bKÐ qJ
W?O?Žu½ vKŽ b?L??²?Fð bKÐ È_ W?O?ŽU?L?²?łô«Ë W¹œU?B?²?ô« W??ö? « Ê√ —U?³?²?ŽUÐË
 WOLM²«Ë rOKF²« ±π¥
W??O??ŽU?L??²??łô« «—U??N*«Ë rO??I « »öD? « rOKF??²Ð ”—«b*« ÂU??O?? Âb??Ž ÊU?? ¨ U?N??Ý—«b??
5−²M «u½u?J¹ vJ W¹—ËdC « «—UN*«Ë ¨ s¹b?Oł 5MÞ«u «u?׳B?¹ vJ W¹—ËdC «
vJ Ë Æ lL?²??:« U?N?O ≈ U?NKË√ v² « W?L??N*« v `−Mð r ”—«b*« Ê√ vM?F¹ ¨ U¹œU?B?²?«
¨ WÝ—b*« …œuł WEŠö?Ë rOOIðË b¹b% È—Ëd?C « sL ¨ …bOł ”—«b? d«uð sLC½
5Ð W?ö??F «Ë ¨ rOKF?²K? vŽU?L?²?łô« r?Žb «Ë ¨ W?O?Ý—b*« «e?O??N?−?² «Ë ¨ rK?F?² « "«u½Ë
WÝUO « ŸUM r²N¹ UM¼ sË ©≤π® Æ rOKF² « v W «bF «Ë ¨ W¹œUB²ô« WOłU²½ô«Ë rOKF² «
rOKF² « l{u W¹—ËœË WœU? …—u du¹ Èc « rOKF² « «dýR ÂUE½ d¹uD²Ð W?OLOKF² «
Æ vLOKF² « sײ « rOOI² W²ÐUŁ …bŽU dOu² Âb ²¹ Ê√ sJ1 ”—«b*« v
¨ W?ÝUO? « ŸUM Âö?Ž≈ U?NM bB?I¹ …—U?²?  «¡U?B?Š« v¼ rOKF?² « «dýR?Ë
WOHOJ W?OÝUÝ_« `ö*« vKŽ edð v¼Ë ¨ rOKF² « ÂUE½ l{uÐ —u?NL'«Ë ¨ Êu¹uÐd² «Ë
rOKF² « «dýR? ÊuJðË Æ öJA*« błuð s¹√Ë ¨ oIײ¹ ÂbIð È√Ë ¨ U?O UŠ ÂUEM « qLŽ
t?łuðË qJAð v² « U?ÝU?O « W?O?Žu½ VÝUMð v² « «¡U?B?Šô« sLC?²ð v²?Š …—U?² ?
d¼UE sŽ U½U?OÐ lL?ł ¨ W?U?Ž W?H?BÐ ¨ «d?ýR*« Ác¼ VKD²ðË ©≥∞® ÆrOKF?² « ÂUE½
¨ q¹uL?² «Ë ”—«b*«Ë 5Ý—b*«Ë »öD « q¦ ¨ rOKF² « ÂUEMÐ qB?²ð …œbF² U?OKLŽË
tKš«bÐ qL?F?ð Èc « ‚U?O? « qJAð v² « W¹œU?B?²?ô«Ë W?O½U?J «Ë W?O?ŽU?L?²?łô« q«u?F «Ë
©≥±® Æ rOKF² « WLE½√
∫ WOLOKF« «dR*« ÂuNH

ŸU{Ë√ vKŽ Ϋ¡u?{ vIK¹ ¡UBŠ≈ È√ u¼ ¨ WO?LJ « tð—u v ¨ vLOKF?² « dýR*«
`O?{uð v? b?ŽU?¹ u?N? p? cÐË Æ qJ rOKF?²? « ÂUE½ rŁ sË ©≥≤® ¨”—«b*« «“U?$«Ë
Æ se « d³Ž rOKF² « ÂUEM WHK²<« V½«u'« dOG²ð nO
- U ÊU «–«Ë Æ U? vLOKFð ·b¼ s tIO?I% Ë√ Á“U$« - U ”U?O u¼ dýR*«Ë
WOze?ł …—u vDF¹ U0— d?ýR*« ÊU ¨ UF?Ý«Ë UuN?H pK1 ¨ tð«– ·b?N « Ë√ ¨ Á“U$«
- U —uDð WEŠö U¹—Ëd?{ ÊuJ¹ rŁ sË Æ ·bN « s tžuKÐ Ë√ Á“U$« - U?LŽ jI
błu¹ s¹√ W?dF vKŽ bŽU?ð «dýR*« Ê√ È√ ©≥≥®ÆWLE²M …—u?BÐ tIOI?% Ë√ Á“U$«
rOKF² « W?LE½√ Wd?Š —U* W³?M UÐË tFL?²− qš«œ t?²dŠ —U?* W³M UÐ r?OKF² « ÂUE½
«c¼Ë Æ t?O « qB¹ Ê√ V−¹ U?LŽ b?F?³¹ rË ¨ dO?¹ o¹dÞ È√ vË ¨ Èd?š_« ‰Ëb « v
d?¦√ `³?Bð Ê√ q³? WMOF? W?OL?OKFð öJA0 oKF?²¹ U?LO? dD)« ”u?U½ ‚œ v ≈ ÈœR¹
 ±πµ fU)« qBH«

Æ q(« vKŽ ¡UBF²Ý« d¦√Ë ¨ Ϋ¡uÝ

¨ …e?łu?Ë WK?U?ýË WDO?Ð ÊuJð U?? …œU?Ž ¨ «¡U?B?Š« v¼ rOKF??² « «d?ýR?Ë
ŸUM WDÝ«uÐ Âb ²ð v¼Ë Æ WOLOKF² « W?ÝUO « œ«bŽ≈Ë …—«œô«Ë jOD ²K …bOH ÊuJð
v —«dI « ŸUM v ≈ © ”—«b*« v²Š Ë√ WOLOKF² « «—«œô«® v½œ_« Èu²*« v —«dI «
dOý√ UL ¨ ÊuJð Ê√ V−¹ W UFH « WOLOKF² « «dýR*«Ë ©≥¥®ÆvKŽ_« WOLOKF² « U¹u²*«
¨ vL?OKF?² « ÂU?EMK W?³?ÝUM ¨ W?O?ŽU?L?²?łô« «d?ýR*« sŽ Y¹b?(« b?MŽ ÎU?IÐU?Ý p – w ≈
Æ WŠU²Ë …du² UuKFË U½UOÐ vKŽ vM³ðË ¨ WœUË ¨ rNH « WKNÝË
WLE½√ U?Nb ð v² « pK² W?NÐUA U?{«dž√ Âb ð WO?LOKF² « «d?ýR*« X½U «–«Ë
U?N½√Ë ¨ Èd?š_« W?O?ŽU?L??²?łô« W?LE½_« Ë√ ¨ œU?B?²?ô« W?³?«d* W?b?? ?²?*« «d?ýR*«
dO?ž WI¹d?DÐ UN?OKŽ rJ×½ Ê√ sJ1 v² « WJÐU?A²*«Ë W?³d*« ŸU?{Ë_« W³«d?* Âb ²?ð
s ÂUEM « WF?O³Þ nBð Ê√ V−¹ W?OLOKF?² « «dýR*« ÊU ¨ ÊU?OŠô« iFÐ v WI?Oœ
sJ1 p cÐË Æ se « l dOG?²ð nOË ¨ iF³ « UNCF?³Ð j³ðdð nO ∫ tðU½uJ ‰öš
qÐUI U?I³ …œb;« W¹—U?OF*« U¹u²*« Ë√ W?OLOKF² « ·«b¼ô« u×½ Âb?I² « vKŽ rJ(«
ÆÈdš_« ‰Ëb « Ë√ UÝR*« iFÐ s U½UO³Ð W½—UI*« Ë√ WO{U*« UöF « iFÐ
…dýU³ WI¹dDÐ ”UOIK WKÐU?I « dOž V½«u'« iFÐ pK²1 rOKF² « ÂUE½ Ê√ YOŠË
v ≈ ÃU²% U?N½U ¨ UNÝU?OI …dýU³? WI¹dÞ błuð ô v² « f¹—b?² « WOŽu½ q¦ ¨ W?IOœË
Ác¼ sŽ W u?³?I? …dJ v ≈ ‰u?u « sJ1 v²?Š U? d?ýR? v ≈ …b¹b?Ž «¡U?B?Š« r{
rOKF² « «uMÝ sŽ U½UO?³ lOL& u¼ f¹—b² « WOŽu½ dýR? ÊuJ¹ Ê√ sJ1Ë Æ WOŽuM «
WD³ðd?*« W?O?L?KF « «œU?N??A «Ë ¨ U?N??Ý—b¹ v² « W??O?Ý—«b « …œU*« v? ”—b?LK V¹—b??² «Ë
¨ W?³?ÝUM W¹uÐd?ð W?d?F?Ë ¨ W?O?Ý«—b « …œU*UÐ W?³?ÝUM W?d?F?Ë ¨ U?N?Ý—b?¹ v² « …œU*UÐ
v ≈ tKO?uð sJ1 U? qJý v ≈ W?O?Ý«—b « …œU*UÐ W?U?)« W?dF*« W?L?łdð vKŽ …—b?Ë
Ê√ vMF¹ «c¼Ë Æ 5F? Èu²? «– W?IÐUÝ W?dF?Ë ¨ WMOF? WO?HKšË dL?Ž s »öD «
b?IF? ÂUE½ ÊQ?AÐ …bO?H? UuKF? dO?uð …d?O³? W?ł—bÐ lOD²?ð ô W¹œdH « «d?ýR*«
d??O?u??² «d?ýR?? ÂUE½ r?O?L??Bð W?O??L¼√ b??Q?²?ð p cÐË Æ rOKF??² « ÂUE½ q?¦? pÐU??A?²??Ë
v l{u?¹ Ê√ V−¹ U2Ë Æ W??HK²??<« W??O??L??OKF??² « ŸU??{Ë_« sŽ W??œ d??¦??√ U??uKF??
«d?ýR0 W?U?š «¡UB?Š≈ lO?L?& œd?−? s d?³« u¼ «d?ýR*« ÂUE?½ Ê√ —U³?²?Žô«
nO?Ë ¨ rOKF?² « ÂUEM …“—U?³ « U½uJ*« sŽ U?uKF? d?u¹ «d?ýR*« ÂUEM Æ W¹œd?
 WOLM²«Ë rOKF²« ±π∂
UuKF*« ÊU ¨dš¬ vMF0Ë Æ»uKD*« vKJ « dO?ŁQ² « Z²Mð vJ UF U½uJ*« Ác¼ qLFð
d¹uDð VKD²¹Ë ©≥µ®Ætz«eł√ ŸuL?− s d³√ ÊuJð «dýR*« ÂUE½ U?¼du¹ v² « WOKJ «
U?UL?²¼«Ë Y×?³ « ZzU²½ vKŽ v?M³¹ «dýR?LK vL?O¼UH? —UÞ≈ d¹uDð «d?ýR*« ÂUE½
l qL?F «Ë ¨ «dýR?*« W¹u Ë√ b¹b% W?OKL?Ž v rN«d?ý≈Ë 5¹uÐd?² «Ë W?ÝUO? « ŸUM
s rNH?K Ë W½—UILK WK?ÐU U½UOÐ ÃU?²½ù dO¹U?F fOÝQ?² U½UO?³ « vb ²?Ë Èd?u
©≥∂® Æ —uNL'«Ë 5 u¾*« q³
∫ WOLOKF² « «dýRLK vLO¼UH —UÞ≈ v U² « qJA « `{u¹Ë
rOKF² « «dýR* vLO¼UH —UÞ≈ ©±® r— qJý

«dýR d¼UE? nK²  5Ð UöFK v?LO¼UH Öu/ oÐU « qJ?A « sLC²¹

UL Æ q?LF¹Ë rOKF² « ÂUE½ tO? rE²M¹ Èc « ‚UO « —U?³²Žô« v ÖuLM « c?šQ¹Ë ¨ rOKF² «
v WOOz— …—uBÐ WK¦2 rOKF² « ÂUE½ v « W?Nłu*« öšb*« UC¹√ —U³²Žô« v lC¹
Ułd<«Ë ¨ rOKF?² « ÂUE½ qš«œ r²ð v² « UOKLF «Ë ¨ WO U?*«Ë W¹œU*«Ë W¹dA³ « œ—«u*«
v Á—ËbÐ dŁR¹ Èc « wŽU?L²?łô« dOŁQ?² «Ë “U$ô« s q W ôbÐ rOKF?² « ÂUEM WOzU?NM «
¡UMŁ√ UÐUł≈ sŽ Y׳ð v² « WUN « ôƒU² « s ΫœbŽ ÖuLM « «c¼ ÕdD¹Ë Æ ‚UO «
∫ ôƒU?²? « Ác¼ 5Ð sË Æ UN?Ð ’U)« —«d?I « W?ŽUMË rOKF?² « W?ÝUO?Ý qOK% W?OKL?Ž
WOKLŽ nB²ð q¼ ø …bOł WI¹dDÐ WÝ—b*« dL?Ž v ÊUJK WOLOKF² « Wb)« ÂbIð q¼
 ±π∑ fU)« qBH«

W¹œU*«Ë W¹dA?³ « œ—«u*« q¼ ø U¼bz«u v lO?L'« W—U?A sLC¹ U0 W?O UFH? UÐ rOKF² «
…œu?ł q¼ ø …œb?F²*« ÂU?EM « UłU?Š v³Kð Y?O×Ð W?Lzö? W?O?Žu½ sË W?OU? W?O U*«Ë
ø rOKF²K vŽUL²łô« dOŁQ² « U ø lOL−K oIײð rOKF² «
U?L vL?O¼UH*« —UÞô« «c¼ U?NM ÊuJ²¹ v² « W?HK²<« U?ŽuL?:« ‰ËUMð sJ1Ë
∫ vK¹

ÂU??F« n"u«Ë ¨ v «d??u1b«Ë ÈœU??B?? ô«Ë vU??L?? ô« ‚U?O? « ≠±

rOKF« ÂUEM
rOKF?² « ÂUE½ qJ?A²¹ Èc? « ‚UO?K W?U?Ž …dE½ W?Žu?L?:« Ác¼ «d?ýR? vDFð
«d²H «Ë ¨ ÂUEM « «c¼ rOEM² vKJ « bNA*« —U³²Žô« v «dýR*« Ác¼ lCðË Æ tKš«bÐ
WU?{ùUÐ Æ ÂUEMK …eO?L*« hzUB)«Ë WDA½_«Ë ¨ W?HK²<« rOKF?² « U¹u²?* WOMe «
WHK²<« V½«u?'« —U³²Žô« v cš_« l ¨ rOKF?² « ‰U−0 oKF²ð UuKF? duð UN½√ v ≈
Æ rOKF² « ÂUE½ WODG²Ð WD³ðd*«

rOKF« œ—«u
≠≤
W?O?H?O?Ë ¨ hzU?B?šË ¨ d?«uð Èb? d¹b?I?ð v W?Žu?L?:« Ác¼ «d?ýR? b?O?Hð
¨ W?O?L?OKF?² « W?OKL?F « v rN?ð v²? « W¹œU*«Ë W?O U*«Ë W¹d?A?³ « œ—«u*« «b? ?²?Ý«Ë l¹“uð
Ác¼ Ê√ vH?? ¹ ôË Æ W?HK²?<« r?OKF?² « U??ŽUDI œ—«u*« —œU?B?? vKŽ ·d?F?²? « U?C¹√Ë
5Ð W?ö?F «Ë Æ rO?KF?² « W?LE½√ —uD²?ðË qL?FðË qJA?²ð t?OKŽ Èc? « ”U?Ý_« q¦9 œ—«u*«
WU?š rOKF² « …¡UH? vKŽ ·dF² « v bO?Hð WOzUNM « t?&«u½Ë rOKF²K WB?B<« œ—«u*«
Æ WOLOKF² « Wb)« dOuð v Wb ²*« œ—«u*« …œułË WHKJ UÐ oKF²¹ ULO
rOKF« ÂUE “U$≈ ≠≥
‰u?šb « oŠ ∫ q¦?? rOKF?² « ÂUE½ s? W?U¼ V½«u?ł vKŽ W?Žu??L?:« Ác¼ e?dð
v«dG?'« lu*« ≠ fM'« ® W «bFK W?HK²<« œUF?Ðú UI³Þ rOKF?² « v ÊUJ « W—U?AË
v lCð U?L Æ © ÈœU?B²?ô«Ë vŽUL?²łô« Èu?²*« ≠ W?UŽù« ≠ W?OdF? « ‰uô« ≠
»u?Ýd «Ë ÕU?−M « q¦? rOKF?²K W?OKš«b « …¡U?HJ U?Ð WIK?F²?*« WHK?²<« «d?ýR*« —U?³?²?Žô«
Æ Èdš√ v ≈ WOLOKFð WKŠd s ‰UI²½ô«Ë »d² «Ë
 WOLM²«Ë rOKF²« ±π∏

rOKF« …œu ≠¥
oOI% l …œu'« ÊU?L{ vKŽ ed¹ rOKF² « UÝUO vÝU?Ý_« ÂUL²¼ô« ÊU «–«
“U?$ô« ÊS? ¨ l?L?²?:« ¡UMÐ_ W?O??L?OKF?² « W??b?)« .b?Ið v lÝ«u? « U?N?u?N?H?0 W «b?F «
Ác¼ «dýR* ÂUL²¼ô« —u?× ÊuJ¹ WHK²<« «—U³²šö ZzU²M tM?Ž «d³F v1œU_«
©≥∑® Æ WŽuL:«
…œu?ł «d?ýR0 »öD « ¨ r?KFð rŁ sË ¨ “U?$« W?ö?Ž v U?² « q?JA « `{u¹Ë
∫ WÝ—b*«
©≥∏® »öD « “U$UÐ WÝ—b*« …œuł «dýR WöŽ ©≤® r— qJý

rOKFK vULô« dO!Q« ≠µ

Æ lL²:«Ë r?OKF² « 5Ð qŽUH² « ◊U?I½ qOKײ …dO³? Wd WŽuL?:« Ác¼ duð
vË ¨ qLF « ‚uÝ v ∫ tH½ rOKF² « ÂUE½ ‚UD½ ×U?š rOKF² « dOŁQ²Ð UNð«dýR j³ðdðË
¨ ‰U?¦*« qO³?Ý vKŽ ¨ vMF0 Æ v½b*« „uK « v?Ë ¨ W¹œUB?²ô«Ë W?O?ŽUL?²łô« W «b?F «
WOÝUO «Ë WOŽUL²łô« WOL?M² «Ë ¨ ÈœUB²ô« uLM «Ë ¨ —uł_« U¹u² v rOKF² « dOŁQð
©≥π® Æ bK³K
 ±ππ fU)« qBH«

∫ rOKF« «dR
Ÿ«u√

W??U???)« «d??ýR??LK? rU??(« —UÞô« q¦?9 W??O??ŽU???L??²??łô« «d??ýR?*« Ê√ rždÐ
WOLOKF² « «d?ýR*« ÊU ¨ lL²:« v WOŽUL²łô« WuEM?LK W½uJ*« WOŽdH « WLE½ôUÐ
WF?O³Þ l? VÝUM²¹ U0 U«b? ²?Ýô«Ë Ÿ«u½ô«Ë ÂuN?H*« YOŠ s e?OL?² « iFÐ pK²9
∫ WO U² « rOKF² « «dýR Ÿ«u½√ 5Ð eOOL² « sJ1Ë Æ tH½ vLOKF² « ÂUEM «
ö#b*« «dR
≠±
v² «Ë ¨ r?OKF??²? « ÂUEM W?Kš«b « W¹œU?*«Ë W??O U*«Ë W?¹d??A??³ « œ—«u?*UÐ oKF???²ð v¼Ë
rOKF² « ·«b¼√ oI×?²ð W³dË WJÐU?A² WOKš«œ UOKL?Ž ‰öš s UNCFÐ l U?NKŽUH²Ð
Æ WHK²<« tðU¹u² s È√ Ë√ ¨ rOKF² « ÂUEM © WOzUNM « "«uM « ® Ułd<« qJý v
vzUNM« "UM« «dR
≠≤
…œb?;« ·«b?¼_« ¡u?{ v rOKF??² « ÂUEM W??OzU?NM? « "«uM « …œu?−Ð j?³ðdð v¼Ë
Æ qLF « ‚u WOŽu½Ë WOL UłUO²Š« s p cÐ j³ðd¹ UË ¨ UI³
WOK#«b« UOKLF« «dR
≠≥
‰u?B×K W?HK²<« ö?šb*« U½uJ 5Ð ö?ŽUH?² «Ë Uö?F UÐ j³ðdð v¼Ë
…d?L??²?*« U??F?ł«d*« W?O?½UJ« «d?ýR*« Ác?¼ `O?²ðË Æ »u??žd*« vzU?NM « "U?M « vKŽ
¡«œx UMO% lu?² u¼ U2 qô« “U$ô« »U³Ý√ ·UA?²≈ rŁ sË ¨ rOKF² « ÂUE½ ¡«œ_
Æ WÐužd*« WOzUNM « "«uMK ôuËË
ÈœU?B?²?ô« ÊËUF?² « W?LEM* rO?KF²? « «dýR? W?Žu?L?−? v U²? « qJA « `{u¹Ë
W??O?ÝU???ŠË U½U??O?³ « l?L?ł öJA??Ë ”U??O?I « œu??O? VF?Kð v² «Ë ¨OECD W?O??LM² «Ë
©¥∞®ÆUNMOÐ s —UO²šô« WOKLŽ v ΫdŁR Ϋ—Ëœ WÝUO «
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∞∞
©≥® r— qJý
WOLM² «Ë ÈœUB²ô« ÊËUF² « WLEM0 WU)« rOKF² « «dýR

rOKFK WOzUNM« "«uM« WOLOKF« UOKLF«Ë Z
«d« W&œUBô«Ë WO «du1b« ŸU{Ë_«

¨ W?OJ¹d?_« …b?×?²*« U?¹ôu « v rOKF?² « «¡U?B?Šô vu?I? «e?d*« nMB¹Ë

∫ WO U² « WOOzd « UŽuL:« v rOKF² « «dýR
vKŽ Èu??²?×¹Ë ¨ r?OKF?²?K ÈœU?B??²?ô«Ë vŽU??L?²??łô«Ë v«d??ł«u1b « ‚U?O?? « §
v ÊUJ « r−Š ¡u?{ v ÎUÝUI? rOKF² « vKŽ VKD UÐ oKF?²ð v² « «dýR*«
«dýR sLC²?ð UL Æ WO U(« WOLOKF?² « ö¼R*« U¹u²0Ë ¨ rOKF² « sÝ
”—«b*« v s?¹b?O??I*« l?¹“uðË ¨ œd??H « …U??O?Š ‰ö??š rO?KF??² « v b??O??I « sŽ
Æ v UF « rOKF² « v s¹bOI*« l¹“uðË ÂUF « rOKF² « v WU)«Ë WUF «
‰u?šb « o×Ð oKF?²ð v²? « «dýR*« s?LC?²ðË ¨ v? UF? « rOKF?² «Ë ÂU?F « rOKF?² « §
s Èu?²??? q v b?O??I « ôb?F0 ¨ W??U?Ž …—u?BÐ ¨ ÎU??ÝU?I? rOKF??² « v ≈
V½ q?¦?? W?Ý—b?*« œ—«u?? h×??Hð v² « «d??ýR*«Ë ¨ r?OKF??² « U¹u??²????
U¼U&«Ë ¨ 5Ý—b*UÐ WU?)« f¹—b² « UO−Oð«d²?Ý«Ë ¨ ”—b*« Ø cOLK² «
«dýR?*«Ë ¨ ÂuKF «Ë UO?{U¹d « q¦ W?HK²<« W?OÝ«—b « œ«u*« u?×½ »öD «
 ≤∞± fU)« qBH«

V?½ q¦?? r?OKF???² « ÂUEM? W??OzU???NM « "«u?M «Ë »öD « «“U???$« Ê—U??I?ð v² «

Æ Ãd ² «
ö¼R*« 5Ð Wö?F « h×Hð v² « «dýR*« sL?C²ðË ¨ qLF « …u?Ë rOKF² « §
©¥±®Æ p – vKŽ W³ðd²*« VÝUJ*«Ë qLF « …u v W—UA*«Ë WOLOKF² «
«d??ýR??? rO?????Ið s?J1 t½√D. Willms, A. Kerckhoff (1995) Èd¹Ë
∫ WO U² « WŁö¦ « Ÿ«u½_« v ≈ rOKF² «
WOULô« WOUô« «dR
≠±
qJ W Ëb « v Ë√ WMOF? WOLOKFð W?IDM v »öD « “U$≈ Èu²?0 oKF²ð v¼Ë
vË ¨ WO Ëb? « U½—UI*« v …dO?³ W?ł—bÐ «dýR*« Ác¼ Âb? ²ðË ÆW?O UL?ł« …—uBÐ
Æ WOÝUO « qU;« v r²ð v « UAUM*«
WO UB« WOUô« «dR
≠≤
qJ W Ëb « v Ë√ WMOF? WOLOKFð W?IDM v »öD « “U$≈ Èu²?0 oKF²ð v¼Ë
WO?LO?KFð WKŠd b¹b?% ÂeK²ð v¼Ë Æ rO?KF² « ÂUE½ ‰u?šœ bMŽ rNBzU?Bš v ≈ UÐu?M
»öD « hzUBš b¹b?%Ë ¨ v UF « Ë√ Èu½U¦ « Ë√ Èœ«bŽô« Ë√ vz«b²Ðô« rOKF² U? WMOF
W¹œU?B?²?ô« Ø W?O?ŽU?L?²?łô« W½UJ*«Ë ¨ fM'« q¦? —U?³?²?Žô« v l?{uð Ê√ V−¹ v² «
Æ «dýR*« Ác¼ »UŠ bMŽ
ËUH« «dR
≠≥
“U?$ôUÐ oK?F?²¹ U? W?U?šË ¨ »öD « 5?Ð UðËU?H?² UÐ «d?ýR?*« Ác¼ j³ðdðË
ÊuJK1 «u½U? s¹c « »öD « q¼ ∫ q¦? ôƒUð sŽ W?ÐUłô« v b?ŽUðË ¨ v1œU?ô«
ÊuJK1 «u½U s¹c « ¡ôR¼ s d?G√ Ë√ d³√ «“U?$≈ ÊuII×¹ U?CH M UO?1œU« «“U$≈
oÞUM*«Ë «—«œô« 5Ð ËUHð ÀËbŠ ÊQ?A « «c¼ v kŠö¹Ë ø ÎUFHðd ÎU?O1œU√ Ϋ“U$≈
©¥≤® Æ WHK²<« WOLOKF² «
W «b??F «Ë …«ËU?*« U?¹U?C??I W?³??M UÐ …d??O?³?? W?O??L¼√ «– ÊuJð «d??ýR*« Ê√ È√
U?F?L?²?:UÐ W½—U?I*« v?Ë ¨ lL?²?:« ¡UMÐ_ W?O?L?OKF?² « W?b?)« .b??Ið v UðËU?H?² «Ë
d³?²Fð UN½_Ë ¨ W?OLO?KF² « ŸU{Ëö ÎU½“«uð d?¦« WOK? …—u duð U?N½_ p –Ë Æ Èdšô«
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∞≤
Æ vLOKF² « l«u « WU ÐË ¨ vŽUL²łô« l«uK …dE½ q¦9 …b¹U× «Ëœ√
©¥≥® ∫ rOKF² « v W «bF « «dýR ÂUE½ v U² « qJA « `{u¹Ë
©¥® r— qJý
rOKF² « v W «bF « «dýR ÂUE½

rOKF?² « «d?ýR* vLO¼U?H*« —UÞô« U?ŽuL?−0 WD³ðd*« «d?ýR*« WK¦?√ sË

∫ vK¹ U ¨ o³Ý ULO t{dŽ - Èc «
 ≤∞≥ fU)« qBH«

n"ËË ÈœU??B??ô«Ë vU??L?? ô«Ë v «d?u1b« ‚U??O?« «d??R?
≠±

rOKF« ÂUE
Æ dLF « «uMÝ VŠË ¨ vKJ « ÊUJ « œbŽ §
Æ dC(«Ë n¹d « v ÊUJ « œbŽ §
Æ œd qJ v ULłô« vK;« "UM « §
Æ v«e ô« rOKF²K ÈdLF « Èb*« §
Æ vÝ«—b « ÂUF « vË Ÿu³Ýô« v WOÝ«—b « UŽU « œbŽ §
rOKF« œ—«u
«dR
≠≤
Æ WOLOKF² « ö¼R*« VŠ 5Ý—b*« œbŽ §
Æ ”—b qJ »öD « œbŽ §
v U?Lłô« vK;« "UM « s W¹u?¾ W?³M 5Ý—b?LK ÈuM « Vð«d « jÝu?² §
Æ œd qJ
Æ v ULłô« vK;« "UM « s W¹u¾ W³M rOKF²K WOKJ « UIHM « §
Æ v ULłô« vK;« "UM « s W¹u¾ W³M rOKF²K WOKJ « WUF « UIHM « §
Æ v ULłô« vK;« "UM « s W¹u¾ W³M rOKF²K WU)« UIHM « §
Æ WOKJ « WUF « UIHM « s W¹u¾ W³M rOKF²K WOKJ « WUF « UIHM « §
Æ rOKF²K WUF « UIHM « s W¹u¾ W³M rOKF²K W¹—U'« WUF « UIHM « §
Æ rOKF²K WUF « UIHM « s W¹u¾ W³M rOKF²K WO ULÝ√d « WUF « UIHM « §
Æ rOKF² « U¹u² VŠ rOKF²K WUF « UIHMK W¹u¾*« W³M « §
s W¹u?¾ W?³M r?OKF² « U¹u?²? V?Š V UÞ qJ rOKF?²K WU?F « UI?HM « §
Æ œd qJ v ULłô« vK;« "UM «
Æ U¼dOžË WOÝ—b*« «eON−² «Ë ¨ vÝ—b*« ¡UMH «Ë ¨ WO²×² « WOM³ « «dýR §
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∞¥

© WOK#«b« UOKLF« ® rOKF« ÂUE “U$« «dR
≠≥

Æ vz«b²Ðô« ‰Ëô« nBK v ULłô« bOI « ‰bF §
Æ vz«b²Ðô« ‰Ëô« nBK vUB « bOI « ‰bF §
Æ Èu½U¦ «Ë Èœ«bŽô«Ë vz«b²Ðô« rOKF² « v vUB « bOI « ‰bF §
Æ rOKF² « U¹u² VŠ v ULłô« ”—bL² « ‰bF §
Æ dLF « «uMÝ VŠ vUB « ”—bL² « ‰bF §
Æ vÝ«—b « nB «Ë Èu²*« VŠ ¡UIð—ô« ‰bF §
Æ vÝ«—b « nB « VŠ dLF « ‚u »öDK W¹u¾*« W³M « §
rOKF« …œu «dR
≠¥
Æ 5−¹d)« V½ §
rOKFK vULô« dO!Q« «dR
≠µ
Æ s « —U³ ÊUJK WO_« ‰bF §
Æ s « —U³ ÊUJ « 5Ð rOKF² « Èu² §
d??O?žË ¨ v½b*« „u?K « vË ¨ qšb « vË ¨ q?L‡‡F « ‚u??Ý v rOKF??² « d??OŁQð §
©¥¥® Æp–
ÂUE½ ŸU?{Ë« vKŽ ·d?F?² « v b?ŽU?ð v² « Èd?š_« WO?L?OKF?² « «d?ýR*« sË
∫ rOKF² «
q³? s¹œu u*« ‰U?H?Þô« s Ãu? l³?²ð vKŽ b?L?²?F¹ u?¼Ë ∫ Ãu?H « l³?²ð ‰b?F? ≠
q v WÝ—b*UÐ rNM «uI?ײ « s¹c « ¡ôR¼ W³½ »U?Š rŁ ¨ WMOF «uMÝ
‚U?×??² ö vL??Ýd « d?L??F « b?FÐ Ë√ v Ë√ q³?? ‚U?×??² ô« «c¼ ÊU? ¡«u??Ý WMÝ
Æ rOKF² UÐ
WKŠd? s ÊuKI?²M¹ s¹c « c?O?ö² « œb?FÐ ‰b?F*« «c¼ r²?N¹Ë ∫ ‰U?I²?½ô« ‰bF? ≠
Æ v U² « vÝ«—b « ÂUF « W¹«bÐ v vKŽ√ WOLOKFð WKŠd v ≈ U WOLOKFð
 ≤∞µ fU)« qBH«

Æ »d² «Ë …œUŽö ¡UI³ «Ë WOÝ«—b « ·uHB « 5Ð ¡UIð—ô« ôbF ≠

s ‰Ëô« nB UÐ U?F «u?I×?² ≈ s¹c « cO?ö² « œb?FÐ r²N¹Ë ∫ ¡U?I³?²Ýô« ‰b?F ≠
Æ WKŠd*« Ác¼ s dOš_« nB « v ≈ «uKËË U WOLOKFð WKŠd
Æ WBB ²*«Ë WUF « WOÝ«—b « ‰uBH « WŠU jÝu² ≠
Æ f¹—b² « «eON&Ë WOÝ—b*« WOMÐô« «eON& d«uð Èb ≠
Æ WOÝ—b*« «Ëœô«Ë V²J « d«uð Èb ≠
Æ WHK²<« rOKF² « U¹u² v UO²H « W³½ ≠
s WO uLý d¦« U¼—U³²ŽUÐ W?OLOKF² « «dýR*« v ≈ dEM « V−¹ ¨ WUŽ WHBÐË
Æ ‰U¦*« qO³Ý vKŽ Ułd<U ¨ WHK²<« vLOKF² « ÂUEM « V½«u' WOM“ WKKÝ œd−
¨ ÂUEM « «c¼ v? WEŠö*« U¼U?&ö «d?O???Hð d?u¹ ô U?łd?<« W??³?«d? Ê√ p –
Ë√ ¨ W?O?L?OKF?² « UM?O??×?² « Ë√ ¨ W?O?«d?łu1b « «d?O?G?² « WDÝ«uÐ d??H?ð Ê√ sJ1 v² «Ë
‰öš s Ułd<« v dŁRð WOLOKF² « WÝUO « Ê√ U?L Æ U¼dOGÐ Ë√ ¨ ULNM UFOL−²Ð
Æ 5Ý—b*« ö¼R* W¹—UOF*« U¹u²*« …œU¹“ q¦ «¡«dłô« iFÐ
WHK²<« U½uJ*« «dýR*« q¦9 Ê√ V−¹ ¨ Ułd?<« W³«d v ≈ WU{ôUÐË
¨ ”—«b*« U?Nb? ð v² « UF?L²?:«Ë »öD « hzU?Bš fJFð YO?×Ð ¨ rOKF?² « ÂUEM
ö??šb*«Ë ¨ © 5Ý—b?*« W??U?? ÐË ® ”—«b??LK W???ŠU??²*« W¹d??A??³ «Ë W??O? U*« œ—«u*«Ë
‚dÞË Z¼UM*« W?¡ö Èb? fJFð Ê√ V−¹ ¨ p – vKŽ …ËöŽË Æ Èd?š_« WO?LOKF?² «
W «b???F «Ë e??O???L??² « ¡«—Ë vF??? « v W???LEML??? W??Ý—b*« W???F??O??³ÞË ¨ »ö?DK f¹—b???² «
j³ðdð Ê√ È—Ëd?C « s t½√ U?L? Æ W?O?L?OKF?² « U?OKL?F « s p – d?O?žË ¨ W?OŽU?L?²?łô«
sJ1 ¨ U?öF « Ác¼ v «d?OG?² «Ë ¨ UNðU?öŽ Ê√ YO?×Ð iF³ « U?NC?F³Ð «d?ýR*«
©¥µ® Æ rOKF² « ÂUE½ ¡«œ√ v «dOG²K WKL²× «dOHð Õ«d²ô UNM oIײ «
∫ WO U² « ◊ËdA « UNO du²¹ Ê√ V−O WOLOKF² « «dýR*« X½U U¹√Ë
Æ rOKF² « ÂUEM WOOzd « `ö*« fJFð §
Æ WKL²;« Ë√ WO U(« öJA*UÐ WIKF²*« UuKF*« duð §
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∞∂
Æ WOLOKF² « WÝUO « UNO dŁRð Ê√ sJ1 v² « q«uF « fOIð §
Æ «—uB² « s d¦« WEŠö*« «¡«œ_« fOIð §
Æ U³¦ «Ë ‚bB UÐ nB²ð §
Æ cOHM²K W(U ÊuJð §
©¥∂® Æ —uNL'«Ë 5 u¾*« s lÝ«Ë ‚UD½ v ≈ tłuð §
∫ WOLOKF« «dR*« U
«b≈
nBðË ·d?Fð v?J W?LE½_« U?N?Hþuð v?² « U½U?O?³ « Ë√ ≠ W?O?L?OK?F?² « «d?ýR*«
¨ W?OL?OKF² « öJA*« qOK% v? …bO?H «Ëœ√ ÊuJð Ê√ sJ1 ≠ U?N?H½√ V«dðË qK%Ë
v W?OL?OKF?² « WÝU?O « ŸUM? bŽU?ð «dýR*U? ©¥∑®ÆW?OL?OKF² « W?ÝU?O « W?žUO? vË
sŽ p –Ë Æ …œb??F?²?? «¡«d?ł« v? ≈ ·«b¼_« Ác¼ W?L??łdðË ¨ rOK?F?² « ·«b¼√ W??žU?O??
vKŽ ¡u?C « vIKð W?I?O?œË W?L?OKÝ U?uKF? dO?u?²Ð rOKF?² « «d?ýR? ÂUE½ ÂU?O? o¹dÞ
Æ tMO% v rNð rŁ sË ¨ rOKF² « l{Ë
U?«b? ²?Ý« W?FЗ√ b¹b?% sJ1 t½√Margaret McLaughlin (2002) ÈdðË
∫ vK¹ ULO UN×O{uð sJ1 ¨ rOKF² « «dýR* WOOz—
qFH«Ë —UO#ö œ«bù« ≠±
rN? v «d??ýR*« b?ŽU?ð ¨ …b¹b?ł W??O?L?OKFð WD?A½√ Ë√ Z«dÐ v d?OJH??² « bMŽ
…bŽU? dOuð lOD²ð U?N½√ YOŠ Æ WDA½ô« Ë√ Z«d³ « Ác¼ t?O cHMð ·uÝ Èc « ‚U?O «
¨ qFH? UÐ …œułu*« «d?ýR*« sŽ qzôb « iFÐË ¨ cO?HM² « jOD ² U?uKFË U?½UOÐ
Æ Z«d³ « Ác¼ cOHM² WÐuKD*« WO U*«Ë W¹dA³ « œ—«u*« b¹bײ —UÞ«Ë
qFH«Ë —UO#ô« .uI ≠≤
…œb?F??²? U½U?OÐ lL??ł È—Ëd?C « s `³??B¹ ¨ …b¹b?'« Z«d??³ « c?O?HM?ð œd?−0
b?łuð X½U «–« U? ÊUO?³ Ë ¨ ô Â√ UF?u?² ÊU? UL? VO−?²?¹ ÂUEM « ÊU «–« U? b¹b×?²
5³ð Ê√ «dýR*« lOD²ð ¨ Èdš√ WOŠU½ sË ÆcOHM² « «c¼ V³Ð …œuBI dOž ZzU²½
Æ WÐužd*« dOž U¼U&ô« dOOG² …b¹bł UÝUOÝ v ≈ WłU(«
 ≤∞∑ fU)« qBH«

qFH«Ë —UO#ô« WOMOË— ≠≥

W¹d?A?³ « œ—«u?LK r?E²M*« l¹“u?² « W?O?H?O? b¹b?% v U?U?¼ Ϋ—Ëœ «d?ýR*« VFKð
Æ © a « ¨ ”—«b*« vKŽ 5Ý—b*« l¹“uð ≠ q¹uL² « q¦® WO U*«Ë
WK
U U
uKF
…bU s&uJ ≠¥
s d?¦« rOKF?² « ÂUE½ ŸU{Ë√ sŽ WK?U …—u? dO?uð «dýR*« ÂUE½ lOD²?¹
v …œu?łu*« öJA*« d?NE?¹ Ê√ lOD²?¹ U?L? Æ t?³½«u?ł iF?³ vze?ł rO?O?Ið œd?−?
©¥∏® Æ vLOKF² « ÂUEM « s WMOF ôU−
ŸU{Ë√ ÊQAÐ …œbF?²Ë WU¼ UuKF dOuð vKŽ rOKF?² « «dýR qLFð p cÐË
oÞUM*« v? u?¾??*Ë ¨ U?OK?F « «—«œô« v 5O?u?J(« 5 u?¾???LK? lL?²??:« v rOKF??² «
Æ WUŽ WHBÐ —uNL−K Ë ¨ —u_« ¡UO ËôË ¨ 5Ý—bLK Ë ¨ ”—«b*« —UEM Ë ¨ WOLOKF² «
∫ WO U² « nzUþu « ¨ WOLOKF² « WÝUOK WU¼ …«œ√ UN½√ —U³²ŽUÐ ¨ «dýR*« pK²9Ë
Æ rJ% WŠu v d¹c% ¡«u{√ d³²Fð YOŠ ¨ …—Uý≈ WHOþË §
Æ WMOF ·«b¼√ “U$« - Èb È√ v ≈ dNEð YOŠ ¨ .uIð WHOþË §
rOKF?² « W?ÝU?O?Ý ŸUM 5Ð ‰U?Bðô« VOðdð v b?ŽU?ð YO?Š ¨ —«u?Š W?H?OþË §
Æ W¹bł d¦√ fÝ√ vKŽ rOKF² « W Q0 ÂUL²¼ô« «– jGC « UŽULłË
j³C¹ Ê√ sJ1 W?OL?OKF² « WÝU?O « «¡«dł« d?OŁQð Ê√ YOŠ ¨ jOD ð W?HOþË §
Æ «dýR*« «b ²Ý« o¹dÞ sŽ UOKF

W?O U?F??Ë W?O?Žu½ 5?% ∫ r?OKF?² « ÂUEM? W?O?−?Oð«d?²??Ýô« ·«b¼_« s ÊU? «–«Ë
U?Ë ¨ W?LE?½ô« Ác¼ v ≈ lO?L?'« ÂU?√ ‰u??šb « oŠ d?O??O?ðË ¨ V¹—b?² «Ë rOKF?²? « W?LE½√
V¹—b² «Ë rOKF² « 5?% ∫ q¦ WOz«dł«Ë Ϋb¹b% d?¦« ·«b¼√ s ·«b¼ô« ÁcNÐ j³ðd¹
¨ œ—«uLK qC_« «b ²Ýô«Ë ¨ WdF*« lL²− qł√ s «—UN*« d¹uDðË ¨ 5Ý—bLK
WO?Oz— WH?OþË q¦1 ·«b¼_« Ác¼ “U$« s oI?ײ « ÊU? ¨ WOЖUł d?¦« rOKF?² « qFłË
lOD²ð ô U¼œdH0 «dýR*« Ê√ —U³²Žô« v l{u¹ Ê√ V−¹ t½√ ù« ©¥π® Æ «dýRLK
UL? ≠ WO?LOKF?² « «dýRLK ÂU?E½ œułË …—Ëd{ b?R¹ «c¼Ë ¨ U W?OL?OKFð …d¼Uþ dO?Hð
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∞∏
—UÞ≈ ¡u?{ v dO??HðË qOKײР«d?ýR*« V×?Bð Ê√ …—Ëd{Ë ¨ ÎU?IÐU?Ý p – v ≈ dO?ý√
sŽ UN?O « ‰uu « r²¹ v² « ZzU?²M « lOD²ð ô p – ÊËbÐË Æ WO?LOKF?² « U¹UCIK vF?łd
W??ÝU??O?? « Õö?≈ Ë√ rO?KF??² « jOD ?ð W?OK?L?Ž v?KŽ d??OŁQð È√ À«b??Š≈ «d?ýR?*« o¹dÞ
—u??B?² « u¼ «d??ýR*« ZzU??²½ d??O???H?²? vF?łd*« —U?Þô« ÊuJ¹ Ê√ sJ1Ë Æ W??O?L??OKF??² «
Ê√ rždÐ t?½U? ¨ Èd??š√ W??O??ŠU½ sË ©µ∞® Æ W U??F?? W?O??L??OKFð W??ÝU??O??Ý d¹uD²Ð ’U??)«
WK¾Ýô« ÕdÞ vKŽ bŽUðË rOKF² « ÂUE½ ŸU{ËQÐ WD³ðd*« U¼U&ô« nAJð «dýR*«
«dO?Hð dOuð U¼œdH0 lOD²ðô U?N½U ¨ U¼U&ô« ÁcNÐ WD³ðd*«Ë ÂUL?²¼ö …dO¦*«
U?¦?×Ð p – oO?I?% V?KD²¹ rŁ sË Æ U¼U?&ô« Ác?NÐ oKF??²¹ U?L?O? ZzU?²½ ’ö? ?²?Ý« Ë√
‰uK(« Õ«d???²??«Ë U¼U??&ô« Ác???NÐ WD³?ðd*« öJA?*« »U??³??Ý√ hO?? ???A??² U??O???U??{≈
©µ±®ÆW³ÝUM*«

rO?O?Ið v b?ŽU?ð v² « «d?ýR*« Ê√ ¨ ÊQ?A « Ác?¼ v t?OKŽ b?O?Q?² « V−¹ U2Ë

W?žU?O??B W?O?ÝU?Ý√ «Ëœ√ q?JAð v½U?½ù« ◊U?A?M « ôU?−? s ‰U?−?? È√ v “U?$ô«
vKŽ ‚b??B?ð …b??ŽU??I « Ác¼ ÊU?? l³?D UÐË ©µ≤® Æ U??NÐ W??U??)« U??ÝU???O?? « W??³??«d??Ë
Æ WOLOKF² « WÝUO « ·«b¼√ cOHMð W³«dË WžUO v U¼—ËœË WOLOKF² « «dýR*«
YO?Š ¨ —«d?I « W?ŽUM W?OKL?F ÂU¼ t?O?łuð W?O?L?OKF?² « «d?ýR*« d?uð Ê√ sJ1Ë
…bO?H U?uKF «b?ŠË v ≈ WO?LOKF?² «Ë WO?ŽUL?²łô«Ë W¹œU*« W?dF*« W?Lłdð lOD²?ð
·«b¼√ oO?I% u?×½ Âb?I?² « ”UO? v rN?ð Ê√ sJ1Ë Æ W?OKLF « Ác¼ d?O?O?ð v bŽU?ð
Ë√ vŽU?L?²?ł« Ë√ ÈœUB?²?« —d?{ È√ lM* dJ³? d¹c?% d?Ou?ð vË ¨ WO?L?OKF?² « W?O?LM² «
rO¼UH*« jÐd WU¼ «Ëœ√ d?³²Fð UN½√ UL Æ rOKF² « ÂUE½ v « Ád?OŁQð b²1 Ê√ sJ1 v¾OÐ
©µ≥® Æ fOI½ U —bI½Ë ¨ —bI½ U fOI½ UM½_ ¨ rOI «Ë —UJô«Ë
eOdð o¹dÞ sŽ W?O³ÝU;« WOKL?Ž v U¹ed Ϋ—Ëœ WOL?OKF² « «dýR*« VFKðË
…œU¹“ v ≈ ÈœR¹ b ZzU²M « Ác¼ ÊöŽ≈ Ê√ iF³ « Èd¹Ë Æ W?II;« ZzU²M « vKŽ ÁU³²½ô«
rŁ sË ¨ ”—«b*« ¡«œ√ 5% v?KŽ qLFK WOK;« U?FL²?:«Ë ”—«b*« Èb WO?F«b «
W??OK?L??Ž v U??O????O?z— Ϋd??BMŽ d??³??²??F?ð «d??ýR*« Ê√ È√ ©µ¥® Æ »öD « “U???$« 5??%
s È√ Ë√ ¨ ÂUEM « ¡«œ√ W?³«d? v U¼d?uð v² « UuKF*« Âb? ?²ð YO?Š ¨ WO?³ÝU?;«
Æ t …œb;« ·«b¼_« u×½ tbIðË ¨ tðU½uJ
 ≤∞π fU)« qBH«

W??LE?½√ ö??ŽU??HðË U???ö??Ž tÐ nB??²?ð U* ΫdE½ t½√ v? ≈ ¨ o³??Ý U2 h?K ½

¨ UNð«– W?OŽd?H « WLE½_« qš«œ v²?ŠË ¨ pÐUAðË b?IFð s U?NMOÐ UL?O W?HK²<« lL?²:«
d?¦?√ W?OKL??Ž W?HK²?<« U?NðU½uJ* jO?D ?² «Ë W?O?ŽU?L?²?łô« U?ÝU?O?? « l{Ë `³?√ b?I?
Èc « d¹uD² « Èb? vKŽ ·d?F?² « …—Ëd?{ VKD²ð v² « W?OKL?F « pKð Æ Î«b?O?IFðË WÐu?F?
·«b¼√ u×?½ ÂbI² « o¹d?Þ v dO? UР«e² ù« ÈbË ¨ W?LE½ô« Ác¼ v Àb?×¹Ë ÀbŠ
v² « W??O?ŽU?L?²??łô« «d?ýR*« v ≈ W?łU??(« b?R¹ «c¼Ë Æ W¹u?L?M² « lL?²?:« U??Šu?LÞË
b¹b?% vKŽ b?ŽU?ðË ¨ W?HK²?<« vŽU?L?²?łô« ÂUEM « U½uJ ¡«œ√ W?³?«d? v Âb? ?²?ð
U0 »užd*« ÁU?&ô« v «dOG?² « —U? q¹bF² WÐuKD*« ö?šb² « t?OłuðË «dO?G² «
Æ ÎUI³ …œb;« WOFL²:« ·«b¼_« oI×¹
…uI? «Ë WO?Ozd « W?LE½_« bŠQ? rOKF² « “d?³¹ ¨ WO?ŽUL?²łô« W?uEM*« qš«œ vË
ÂbI?² « —U v …uIÐ lL?²:« lœ v d³_« ¡V?F « qLײð v² « WU?N « WO−Oð«d?²Ýô«
s vK¦?*« …œU?H?²?Ýô«Ë œU??'« qŽU?H?² « oO??I?% v lL?²??:« …«œ√ u¼ rOKF?²? U? Æ vd «Ë
vLKF? « Âb?I??² «Ë ¨ W??OðU?uK?F*« …—u?¦ U?? …d??U?F*« W¹—U??C??(« U¹b?×??² «Ë «d??O?G??² «
Æ W«b²*« WOLM² «Ë ¨ W*uF «Ë ¨ ôUI²½ô«Ë ôUBðô« …—uŁË ¨ vłu uMJ² «Ë
u?×½ t²?d?Š —U? v rOK?F² « ÂUE½ l?I¹ s¹√ ÊQAÐ ‰ƒU??² « —U?¦¹ U U?³ U?ž sJ Ë
Æ Èdš_« ‰Ëb « v WOL?OKF² « WLE½_UÐ t²½—UI bMŽ u¼ s¹√Ë ¨ W?OuI « ·«b¼_« “U$«
«d?ýR*UÐ U?N?²ö?Ž q¦?L?²ð v² « ¨ W?O?L?OKF²? « «dýR*U?Ð ÂUL?²¼ù« …—Ëd?{ b?R¹ «c¼Ë
d?UM?Ž b?Š√ u¼ rOKF??² « ÂUE½ Ê√ —U?³??²?ŽUÐ p –Ë Æ qJ UÐ ¡e??'« W?ö?F?? W?O?ŽU?L??²?łô«
U?ÝU?O??K ÂU?F « —UÞôU?Ð W?uJ×? U??N?C?FÐ l qŽU??H?²ð v² « W?O??ŽU?L?²?łô« W??uEM*«
¡«œ√ .u?I?ðË W?ÝU?O?? « Ác¼ W?žU??O? v b??O?H¹ Íc « «d??ýR*« ÂUEMÐË ¨ W??O?ŽU?L??²?łô«
Æ WHK²<« WOŽdH « UNðU½uJ
¨ ”—«b*« «“U$«Ë ŸU{Ë√ vKŽ ¡u?C « ¡UI ≈ vKŽ WOLOKF² « «d?ýR*« bŽUðË
ÂbI² « —«bIË ¨ ÂUEMK WHK²<« U½uJ*« qLŽ WOHO ÊUOÐË ¨ qJ rOKF² « ÂUE½ rŁ sË
oOI% v ÂUEM « —Ëœ WO UF v dŁRð v² « öJA*« błuð s¹√Ë ¨ oIײ¹Ë oI% Èc «
Ϋ¡u??Ý —u???_« œ«œeð Ê√ q³?? öJ?A*« Ác¼ W??N???ł«u?? v b??O???H¹ U0 lL???²??:« ·«b¼√
Æ q(« vKŽ öJA*« vBF²ðË
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤±∞
l{uÐ W u?¾*« U?N'« r²?Nð Ê√ V−O? ¨ WO?LOKF?² « «dýR*« s …bzU?HK U?IO?I%Ë
cOHM²K U(U ÊuJ¹ Ê√Ë ¨ U³¦ «Ë ‚bB UÐ nB²¹ YO×Ð «dýR*« ÁcN `{«Ë ÂUE½
öJA*U?Ð W?IKF??²*« U??uKF*« d??u¹Ë rOKF??² « ÂUEM W??O???Ozd « `?ö*« fJF¹ YO??×Ð
W½—U?I? W?O?½UJ« d?u¹ Ê√Ë ¨ ‰u?L?A «Ë W?O??Žu?{u*UÐ nB?²¹ Ê√Ë ¨ WKL??²?;«Ë W?O U?(«
WOLOKF?² « WLE½_« v ŸU{Ëô« tOKŽ U0Ë v{U*« v tOKŽ X½U? U0 WO U(« ŸU{Ëô«
U?uKF*«Ë U½U?O??³ « ÊuJð Ê√ …—Ëd?{ ÂeK²?¹ «c¼ ÊU? l³?D UÐË Æ Èd?š_« ‰Ëb « v
Æ …dOË WKNÝ …—uBÐ WŠU²Ë …du² WÐuKD*«
 ≤±± fU)« qBH«

g
«u‡‡‡‡‡N«
1 - U.S. Department of Education, National Center for Education
Statistics, Education Indicators : An International Perspective,
NCES, Washington D.C., Nov. 1996, P. 13.

d¹d?Ið ¨ ÂU?F « rOKF?² « v WKU?A « …œu?'« oO?I?% ¨ W?B?B? ²*« W?O?u?I « f U?:« ≠ ≤
ÊËd??A?F «Ë WM?U?¦ « …—Ëb « ¨ U??O?łu? uMJ² «Ë vLK?F « Y×?³? «Ë rOKF??²K vu??I « fK:«
Æ ≤µ’ ¨ ≤∞∞± ¨ …d¼UI « ¨ ≤∞∞±Ø≤∞∞∞
3 - de Castro, Maria H.G., Role and Value of International Educa-
tion Indicators for National Policy Development, Fourth General
Assembly of the OECD Education Indicators Programme
(INES), Tokyo, 11-13 Sept. 2000, P.7.

4- U.S. Department of Education, National Center for Education

Statistics,Comparative Indicators of Education in the United
States and Other G-8 Countries : 2002, NCES, Washington
D.C., 2003, P.3.

5- de Castro, Maria H.G., Role and Value of International Education

Indicatiors, Op. Cit., P.3.

6- Ministry of Education ( Chile ); and Unesco Regional Office for

Latin America and the Caribbean, Regional Education Indicators
Project, Second Summit of the Americas, Santiago, August 15th
2000, P. 5.

¨ ÈuÐd?² « b?¹b?−?² « ‰U?−?? v W?OML??O « W¹—u?N?L??'« WÐd?& ¨ …u?OKŽ v?KŽ dJÐ uÐ√ ≠ ∑
W?OÐd?²K W?O?ö?Ýù« W?L?EM*« ¨ ÈuÐd?² « b¹b?−?² « ‰U?−? v W?O??L?OKô« qL?F « W?ý—Ë
WF?Uł W?OÐd² « W?OK l ÊËU?F² UÐ vö?Ýù« dJHK v*UF « b?NF*«Ë ÂuKF? «Ë WUI?¦ «Ë
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤±≤
Æ ≤’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤ ¨ WOKOŽULÝô« ¨ f¹u « …UM
vÐd?F « WOÐd?² « V²J W?L?łdð ¨ WO?L?OKF² « rEM? « «dýR? ¨ Êu²?½u?ł ÆÊ fLO?ł ≠∏
’ ¨ ±π∏∑ ¨ ÷U¹d « ¨ ZOK)« ‰Ëb vÐdF? « WOÐd² « V²J W?F³D ¨ ZOK)« ‰Ëb
Æ ©·dB²Ð® ≤∂ ≠ ≤µ ’
≠ «d??ýR*« ≠ r?O¼U??H*« ∫ v?Ðd??F « sÞu? « v W¹d??A???³ « W??O??L?M² « ¨ —U??L??Ž b???U??Š ≠π
Æ µ∏ ≠ µ∑ ’ ’ ¨ ±ππ≤ ¨ …d¼UI « ¨ dAMK UMOÝ ¨ ©±® ŸU{Ëô«
Æ µπ ≠ µ∏ ’ ’ ¨ oÐU « lłd*« ≠±∞
11 - Noll, Heinz -Herbert; and Wolfgang Zapf, Social Indicators Re-
search : Societal Monitoring and Social Reporting, in I. Borg ;
and P.P. Mohler (ed.), Trends and Perspective in Empirical So-
cial Research, Walter de Gruyter, New York, 1994, P.1

12- Land, Kenneth, Social Indicators, P.1.

at , www.cob.vt.edu/market/isgols/kenlandessay.htm

d9R*« ¨ U¹b?ײ «Ë ÕuLD « ∫ r?OKF²K WO?uI « d?O¹UF*« ¨ ÈËö?O³ « 5?Š sŠ ≠ ±≥

W?O?d?F?*« U?Ý«—b « e?d? l ÊËU?F?²? UÐ …—u?BM*UÐ W?OÐd??² « W?OKJ ÈuM? « vLKF «
¨ …—u?BM*« W?F??U?ł W?OÐd?² « W?OK? ¨ d?B? v ÈuÐd?² « Õö?ô« ‚U??¬ ∫ …d¼U?I UÐ
Æ ¥∞≤ ’ ¨ ≤∞∞¥ dÐu²« ≥ ≠ ≤ ¨ …—uBM*«
vLKF « Y׳ « W?O1œU√ ¨ WO?H¹d « WOLM² « «d?ýR d¹uDð ¨ ”uÐœ œuL?× bL?× ≠±¥
Æ ¥ ≠ ≥ ’ ’ ¨ ≤∞∞≥ ¨ …d¼UI « ¨ ◊uOÝ√ WFUł WŽ«—e « WOKË UOłu uMJ² «Ë
15 - Ferriss, Abbott L., The Uses of Social Indicators, Social Forces,
Vol. 66, 1988, P. 601.

Æ µ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ WOH¹d « WOLM² « «dýR d¹uDð ¨ ”uÐœ œuL× bL× ≠ ±∂

≠≤∑ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd? ¨ WO?LOKF² « rEM « «d?ýR ¨ Êu?²½uł ÆÊ fL?Oł ≠±∑
Æ©·dB²Ð® ≥∞
 ≤±≥ fU)« qBH«

Æ ∑ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ WOH¹d « WOLM² « «dýR d¹uDð ¨ ”uÐœ œuL× bL× ≠±∏
≠ ∂≤ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐd?F « sÞu « v W¹dA³ « WOLM² « ¨ —U?LŽ bUŠ ≠±π
Æ©·dB²Ð®∂¥
Æ ∂µ ’ ¨ oÐU « lłd*« ≠≤∞
Æ ∂ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ WOH¹d « WOLM² « «dýR d¹uDð ¨ ”uÐœ œuL× bL× ≠≤±
22 - Johnstone, James N., Indicators of Education Systems, IIEP:
Unesco, Paris, 1981, P.8.

≠µπ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐd?F « sÞu « v W¹dA³ « WOLM² « ∫ —U?LŽ bUŠ ≠ ≤≥

Æ ∂∞
’ ¨ oÐU?Ý lłd? ¨ WO?H¹d « W?O?LM² « «d‡ýR? d¹u‡‡Dð ¨ ”uÐœ œu?L?×? bL?×? ≠≤¥
Æ ©·dB²Ð® ±∞≠∑ ’
Æ ∑∞ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐdF « sÞu « v W¹dA³ « WOLM² « ∫ —ULŽ bUŠ ≠≤µ
¨ b¼U− bL× Èb¼ v ¨ dB v WO×?B « WÝUO « .uIð ¨ ·öš —UHG « b³Ž ≠≤∂
ed*« ¨ d?B v W?OŽUL?²łô« U?ÝUO « .u?Ið WO?−NM ¨ ©d¹d%® q¹b?M v½U√Ë
Z«d?³ «Ë UÝUO? « .uI?² rz«b « ZU½d?³ « ¨ WOzUM'«Ë W?OŽU?L²łô« Àu?׳K v?uI «
¨ ±π∏∏ q¹dÐ√ ±µ ≠ ±≥ ¨ …d¼U?I « ¨ ZU½d?³K v Ë_« …ËbM « ‰U?L?Ž√ ¨ WO?ŽU?L²?łô«
Æ ∑≥ ’
≠ ∑≤ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐdF « sÞu « v W¹dA³ « WOLM² « ∫ —ULŽ bUŠ ≠ ≤∑
Æ ∑≥
28 - Center for Educational Research and Innovation, Indicatiors of
Education Systems, Education at a Glance : OECD Indicators,
OECD, Paris, 2001, P.5.

29- U.S. Department of Education, National Center for Education Sta-

tistics, Monitoring School Quality : An Indicators Report,
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤±¥
NCES, Washington D.C., 2000, P.1.

30- Blank, Rolf K., Developing a System of Education Indicators : Se-

lecting, Implementing, and Reporting Indicators, Paper Present-
ed at the Annual Meeting of the American Educational Research
Association, Atlanta, April 12- 16 1993, PP. 1-2 .

31-Lynd, D., Educational Indicators for Postsecondary Education, Ca-

nadian Institutional Research and Planning Conference, Halifax,
Nava Scotia, August 10- 12 1994, P.2.
at, www.cirpa-acpri.ca/prevConferences/halifax94/lyn.html

32- Lashway, Larry, Educational Indicators, College of Education,

University of Oregon, Eric Digest, No.150, August 2001, P.2.
at, www.cepm.uoregon.edu/pdf/ digests/digest150.pdf

33- Institute of International Education, Progress and Result Indica-

tors and their Relevance for Educational Policy Analysis : Final
Report, Stockholm University, Stockholm, March 2003, P.10.

34- Center for Educational Research and Innovation, Indicators of

Education Systems : Measuring the Quality of Schools, OECD,
Paris, 1995. P. 19.

35- Shavelson, Richard; and Others, What are Educational Indica-

tors and Indicator Systems ? ERIC Clearinghouse on Tests,
Measurement and Evaluation, Washington D.C., 1991, PP. 2 -3 .
at, www.ericdigests.org/1992-5/indicator.htm

36- Blank, Rolf K., Developing a System of Education Indicators,

Op. Cit., PP.5-6.

37- Ministry of Education ( Chile ); and Unesco Regional Office

for Latin America and the Caribbean, Regional Education Indi-
 ≤±µ fU)« qBH«

cators Project, Second Summit of the Americas, Op. Cit., PP.

6 -7 .

38- U.S. Department of Education, National Center for Education

Statistics, Monitoring School Quality, Op. Cit., P.4.

39- Ministry of Education ( Chile ); and Unesco Regional Educa-

tion Bureau for Latin America and the Caribbean, Regional Edu-
cation Indicators Project, The Experience of the Regional Edu-
cation Indicators Project 2000- 2003, Summit of the Americas,
Santiago, August 2003, P.19.

40- Center for Educational Research and Innovation, Indicators of

Education Systems, Op. Cit., P. 20.
41- U.S. Department of Education, National Center for Education
Statistics, Comparative Indicators of Education, Op. Cit., P.3.

42- Willms, Douglas; and Alan C. kerckhoff, The Challenge of De-

veloping New Educational Indicators, Educational Evaluation
and Policy Analysis, Vo. 17, No.1, Spring 1995, P 117.

43- Hutmacher, W., Towards a System of Equality and Equity Indi-

cators, The INES Compendium, Fourth General Assembly of the
OECD Indicators Program, Tokyo, 2000, PP. 276 - 277.

44- Ministry of Education ( Chile ); and Unesco Regional Office

for Latin America and the Caribbean, Regional Education Indi-
cators Project, Op. Cit., P. 24.

45- Shavelson, Richard J.; and Others, What are Educational Indi-
cators and Indicator Systems, Op. Cit., P. 3.

46- ______________________, Steps in Desiging an Indicator sys-

tem, ERIC Clearinghouse on Tests, Measurement and Evalua-
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤±∂
tion, Washington D.C.,July 1991, P. 3 .
at, www.ericdigests.org/1992-5/steps.htm

47- Louzano, Paula, Developing Educational Equity Indicators in

Latin America, Unesco Regional Office for Latin America and
the Caribbean, Chile, Santiago, 2001, P.2.

48- McLaughlin, Margaret J.; and Others, Creating Performance

Goals and Indicators in Special Education, The Institute for the
Study of Exceptional Children and Youth, University of Mary-
land, Maryland, Jan. 2002, P. 11.

49- Ministry of Flemish Community, Flemish Educational Indicati-

ors in an International Perspective : 2002 Edition, Education De-
partment, Brussels, Jan. 2003, P.3.

50- Wako, Tegegn N., Basic Indicators of Education Systems Per-

formance : A Manual for Statisticians and Planners, Education
Management Information Systems, Ministry of Education, Ad-
dis Ababa, June 1995, P. 53.

51- Canadian Education Statistics Council, Education Indicators in

Canada, Report of the Pan-Canadian Education Indicators Pro-
gram 2003, Toronto, Nov. 2003, P. xii.

52- Economic and Social Commision for Western Asia, New Indi-
cators for Science, Technology and Innovation in the knowledge
- Based Society, United Nations, New York, 2003, P.1.

53- Commision on Sustainable Development, Indicators of Sustain-

able Development : Guidelines and Methodologies, Third Edi-
tion, United Nations, New York, 1995, P. 2.

54- Lashway, Larry, Educational Indicators, Op. Cit., P.3.

≤±∑ ”œU« qBH«

©∂®
”œU
« q‡‡‡BH«
rOKF« ÂUE bb&
WOLM²«Ë rOKF²« ≤±∏
 ≤±π ”œU« qBH«

”œU
« qBH«
rOKF« ÂUE bb&

È_ v uI
« s _« oOI?ײ
WOÝUÝ_« «Ëœ_« b?Š√ q¦1 rOKF²
« Ê√ tÐ rK*« s

ÂUL²¼ô« V−O ¨ d _« «c¼ WOL¼_ ΫdE½Ë Æ vł—U)«Ë vKš«b
« 5¹u²*« vKŽ lL²−
W?ŽU?M Á«u?²??×? Ë tK?JO¼Ë tðU?ÝU??O?ÝË t??«b¼√ YO??Š s ¨ rOKF??²
« ÂUE½ ¡UM?Ð ÊuJ¹ ÊQÐ
Ád¹uDðË Áb¹b& v W?O³Mł√ «d³?š W¹QÐ …œUH²?Ýô« WO½UJ ≈ lM1 ô «c¼ Ê√ ù« Æ WO? u
Ê√ vKŽ b?O?Q²
«Ë Æ W?O? uI
« UM?ðUŠu?LÞË UM«b¼√ oI?×¹ U0 rOKF?²
« «c¼ W?ŽUM v È√ ¨
—Ëb
« W??O?L¼√ o?KDM s vðQ¹ W??OMÞË Èb?¹QÐ vzU?N?M
« Z²M*« rŁ s Ë ¨ W??'U??F*« ÊuJð
»uF?A
« sŽ lL²− È√ ¡UMÐ√ U?NÐ eOL²¹ v²
« W?O uI
« W?OB A
« ¡UMÐ v rOKF?²K
rÝU(«
Æ Èdš_«

sL ¨ v uI
« s _« WO?CI
WHK²<« —ËU;UÐ …dýU?³ j³ðd¹ rOKF²
« Ê_ ΫdE½Ë

ÈuNK
lC? ¹ Ê√ Ë√ ¨ ÁœdH0 h ý tð«—U? b¹b& Ë√ b¹b?% v rJײ¹ Ê√ …—uD)«
ŸU{Ë_« U?N{dH?ð v²
« U¹bײ
«Ë «d?OG?²*« sŽ ÈQM0 r²¹ Ê√ Ë√ ¨ vz«uA?F
« qLF
«Ë
vKŽ vLOKF²
« ¡UM³
« uKF¹ Ê√ È—Ëd?C
« sL Æ …d UF*« W¹—UC(« ö?ŽUH²
«Ë WO
Ëb
«
oI×¹ U0Ë ¨ U?NðUŠuLÞË U?N«b¼√ oI?×¹ U0 ¨ W _« XЫuŁ q¦9 W ?Ý«— …bLŽ√Ë b?Ž«u
…œU?H²?Ýô« ¨ U?C¹√ ¨ rN*« s t½√ U?L?ÆWO?½U½ù« …—U?C?(« W?ŽUM v ÎöŽU? Ϋ—Ëœ U?N

Æ vLOKF²
« UM UE½ V½«uł q Ë√ iFÐ b¹b& bMŽ s¹dšü« »—U& s

W??O
Ëœ «d??O???G??²?? U??NðU??³?Mł 5Ð qL??% v?
U??(« Êd??I
« U¹«bÐ Ê√ p?ý s U??

s¹b??I??F
« ‰ö??š ¨ Wþu??×K W??ł—bÐ ¨ U??NðU?? U¼—≈ √bÐ …d??O??¦? W?¹—U?C??Š U¹b??%Ë
«dO?G²*« Ác¼ ÊU ¨ v
U?(« dBF
« W?LÝ l ÎU U?−½«Ë Æ v{U*« ÊdI
« s s¹d?Oš_«
r¼«bð U??N?½√ YO??Š W??F¹d??Ý vN?? Æ W??I??O??L??ŽË ¨ WK U??ýË ¨ W??F?¹d??Ý ¡U??ł U¹b??×??²
«Ë
WK UýË ¨ W?Nł«u?LK
Ë√ —UO²?šö
Ë√ dOJH?²K
ôU−? UN
„d²ð Ê√ ÊËœ ‰Ëb
«Ë U?FL?²:«
WI?OL?Ž UN½u U? √ ÆWOU?I¦
«Ë W¹œU?B² ô«Ë W?OÝU?O
«Ë WO?ŽUL?²łô« vM³
« v dŁRð U?N½u

Æ W¹—bMJÝù« WF Uł WOÐd²
« WOK ≠ Ãd —U²
« b³Ž v½U¼ ØœÆ√ qBH
« «c¼ œ«bŽ≈ v „—Uý ©§®
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≤∞
UN?²žU?O W¹UNM
« v b?OF?²
WO½U?½ù« U öF
« Êu?LC v?KŽ UNð«dOŁQð s l?ÐU½ p
c
©±®
Æ tOKŽ X½U ULŽ WHK² fÝ√ vKŽ

vË ¨ W?O
U?(« WO?½U½ù« …—U?C?(« U?N?{dHð v²?
« …b¹bF
« U?¹b×?²
« ¡u?{ vË
¨ UO
U?Š UMðUF?L²?− U?N
÷dF?²ð v²
« WM¹U³?²*« U¼U&ô« «– …b¹b?A
« «—UO?²
« ¡u{
YO×Ð WOLOKF²
« UM²?LE½√ UNÐ œb−MÝ v²
« WOHOJ
UÐ ¨ …dO³ Wł—bÐ ¨ œb×?²¹ UMK³I² ÊU
t?² √ lœË ¨ U¹b?×?²
« Ác¼ l qŽUH?²
« vKŽ —œU?I
« sÞ«u*« œ«b?Ž≈ vKŽ …—œU `³?Bð
»uKD*« r?OKF??²
« Ê√ p
– Æ Èd??š_« W?O½U??½ù« «—U??C?(« 5Ð U??NÐ ozö?
« ÊUJ*« v
≈
WO?LM²
« À«bŠù WF?«œ …u q¦1 b¹b?ł Ÿu½ s rOKFð U/«Ë ¨ rOKFð È√ fO
…d²?H
« ÁcN

v
≈ U?NA?OF¹ v²
« vJOðU?²Ýô« ÊuJ
« W
U?Š s vÐd?F
« UMFL?²−? qIM
WÐuKD*« W¹dA?³
«
¨ t??HM
t?O?G??²?³¹ Ê√ V−¹ Èc
« l{u
« v
≈ ÎU? U? √ t?KIMð W?OJO? UM¹b?
« W?d?(« s W
U?Š
Æ q¹uD
« È—UC(« t ¹—Uð l VÝUM²¹ Ê√ V−¹ Èc
«Ë

b¹b?& bMŽ ÊU??³??(« v l{uð Ê√ V−¹ v?²
« U¹b?×?²
«Ë «d?O??G?²
« r¼√ s Ë

v dO³J
« Âb?I²
«Ë ¨ oŠö²*« l¹d
« r C
« vłu
uMJ²
«Ë vLKF
« Âb?I²
« ∫ rOKF²
« ÂUE½
W?? U? ≈ …—Ëd??{ s U?NÐ j³?ðd¹ U? Ë W??OðU? u?KF*« …—u?¦?
«Ë ¨ ‰U?Bðô«Ë ‰U??I?²½ô« qzU??ÝË
s U?NÐ j³ðd¹ U? Ë Âu?O
« r
U?Ž W?O?³?u?Ë ¨ U uK?F*« lL?²−? ¡UM?ÐË Wd?F*« lL?²?−?
Ϋd W?{ËdH*« WOUI?¦
«Ë WOŽUL²łô«Ë W¹œU?B² ô«Ë WOÝU?O
« UNð«—U0 W×?ÝU W*uŽ
‰u?Š —u×?L²
«Ë –d?A?²
« gOL?Nð s U?NÐ j³ðd¹ U? Ë …dO?³J
« ö²?J²
«Ë ¨ lOL?'« vKŽ
W?O?ÝU??O?Ý U?N?łuð ÷d? s U??NÐ j³ðd¹ U? Ë U?O??M'« W¹b?F?²? U??d?A
«Ë ¨ «c
«
c³½ s tÐ j³ðd¹ U Ë «—UCŠ Ÿ«d ÷d iF?³
« ôËU× Ë ¨ …œb× W¹œUB² «Ë
W¹d?AÐ W?O?L?Mð À«b?Š≈ …—Ëd?{ s U?NÐ j³ðd?¹ U? Ë W? «b?²?? W?O?LMðË ¨ WM?O?F? U?U?IŁ
…—U??C?(« ÊuŁ«—U?? v U?? b?I?ð oI?×¹ Ê√ b?¹d¹ s* W??O?¾??OÐË W??O?ŽU??L?²??ł«Ë W¹œU??B?²?? «Ë
ÆWO½U½ù«

t? ¹—Uð v qO¦? U?N
Àb×¹ r
…d?O?³ W?OŽu½ W?KI½ UO
U?Š Èd?A³
« fM'« gO?F¹
v …c??š¬ …b¹b?ł WK?Šd? v
≈ W??ŽUMB
« U??O?łu
u?MJð WKŠd?? s qI??²M¹ YO??Š ¨ q¹uD
«
WKŠd*« Ác¼ e?OL²ðË Æ W?ŽUMB
« bFÐ U? WKŠd U?NOKŽ oKD¹ U? v¼Ë ¨ l¹d
« —U?A²½ô«
Èd?A³
« fM'« qšb?¹ UNÐ v²
«Ë ¨ U? uKF*« U?Ołu
uMJ?ð v¼ …b¹bł U?Ołu?
uMJð ŸuO?AÐ
©≤®
UC¹√ Âu?O
« r
UŽ ÂuI¹ U?L Æ v½uJ
« U uKF*« l?L²− u¼ b?Š«Ë v*UŽ lL²?− v
≈
 ≤≤± ”œU« qBH«

d?¦√ —U?O?²?š« vKŽ ÊU?½ù« …—b W?O?LMðË ¨ W?F¹d
« W?L? ?C
« U uK?F*« WO?L?«dð vKŽ
‰ö?š s tI?OL?FðË vM¼c
« qL?F
« vKŽ tO? eO?d²
« `?³B¹ rŁ s Ë Æ W?OKŽU «—«d?I
«
©≥®
Æ ÊU½ù« ÂU √ …œbF²*« ’dH
« WOLMðË öJA*« qŠË ¨ WdF*« Ÿ«bÐ≈

lOD?²?ð W??LK?F?²?? W¹d??AÐ Èu?? s tJ?K²/ Ê√ sJ1 U0 Êu?¼d? U?MK³??I?²???? Ê≈

ôU?−? v²?ý v d?OŁQ?²
« …b?ŽU?B?²?*« W?OðU? uKF*«Ë W?¦¹b?(« U?O?łu
uMJ?²
« l q U?F?²
«
r
U?Ž v WHK²?<« …UO?(« V½«uł ÕU?²& v²
« W*u?F
« «Ëœ√ r¼√ s UL¼—U?³²?ŽUÐ …U?O(«
È—UCŠ lL²− W U ≈ qOײ?*« s t½√ WHK²<« W¹—UC(« «d³)« X²³Ł√ bI
Æ ÂuO
«
vdF*« ÊËe?<« ÊuKJA¹ s¹c
« ¨ UHO?Ë UL ¨ 5LKF?²*« œ«dú
tö²? « ÊËbÐ Y¹bŠ
…œUH?²Ýô« È—Ëd?C
« s t½√ È√ Æt²Ł«b?ŠË lL²?:« WCN½ t?OKŽ vM³ð Èc
« vð«d?³)«Ë
v²
«Ë ¨ W?HK²?<« W?O? ?¹—U?²
« qŠ«d*« d?³?Ž U¼UMLKFð b? U?M½√ ÷d?²?H¹ v²
« «d?³?)« s
«– VÝUJ oO?I?% Ê√Ë Æ d?A³?
« «c¼ WO?ŽuMÐ U/≈Ë ¨ d?A?³
« rJÐ X?O
…d?³?F
« Ê√ 5³ð
¨ rKF
U?Ð `K*« d??OM²??*« sÞ«u*« s¹u?JðË ¡UM³Ð j³ðd?? È—U??C?(« fU?M²
« v W??L?O??
¨ U?NM …œU?H?²?Ýô« vKŽ —œU?I
«Ë U? Ëœ …—uD²*« U? uK?F*« ‰U?− v? b¹b?−K
V«u*«Ë
Æ t² √ `
UB W b) UNF¹uDðË WOLKŽ WO−NM Ë WO½öIFÐ UN «b ²Ý«Ë

rOK?F??²
« d??O??uð …—Ëd??C
UÐ VKD?²¹ UMF??L??²??: qŽU?? È—U??C??Š —Ëœ oO??I??% Ê≈

t?³?F
U2 ržd
« vKŽË Æ „«—œ≈Ë vŽu?Ð WO*U?F
« W?O?LKF?
« «“U$ù« W?³?«u? Ë W?d?F*«Ë
¨ UMðUŠuLÞ sŽ d³F¹ ô tO
« UMK Ë U? Ê√ ô≈ ¨ W¹uLM²
« UM«b¼√ iFÐ oOI% v rOKF²
«
v
≈ …u?Žb
«Ë ¨ t²?
UÝ— oO?I?% sŽ rOKF?²
« ‚uFð v²?
« eł«u?(« l— VKD²¹ Èc
« d? _«
Á—Ëœ ¡«œ√ s sJL?²¹ v²?Š tH?OþuðË ¨ vL?OKF²
« UM UE?½ Õö «Ë b¹b?&Ë dO?O?Gð WOKL?Ž
©¥®
Æ t?O? —Ë t b?Ið oO?I?% rŁ s Ë ¨ lL?²:« œ«d?_ W?O U?M²*« UłU?O?²Šô« W?O?³Kð v
XÐ√œ bI? ¨ lL²?−LK
qŽU?H
« È—UC?(« —Ëb
« U³KD²? WO³Kð v r?OKF²
« WO?L¼_ ΫdE½Ë
b¹b?−?²K
jDš l?{uÐ …d?ýU?³*« v
≈Ë ¨ W?O?L?OKF?²
« U?N?LE½ lO?Ýu?ð v
≈ ‰Ëb
« s b¹b?F
«
©µ®
Æ UNðUłd WOŽuM
Ë W¹uÐd²
« rEM
« …¡UHJ
UMO% ÈuÐd²
« Õö ù«Ë

t??²???ÝU??O??ÝË t???²??H???KH
t???łu*« b??IM?
« b¹«e??²?¹ ¨ rOKF???²
UÐ ÂU??L???²¼ô« b¹«e?ð rždÐË

WÐU−?²Ýô« sŽ WOÐdF
« ‰Ëb
« s d?O¦ v rOKF?²
« nK ð bI Æ t−¼UM Ë t?²O−Oð«d?²Ý«Ë
tzUMÐ√ UOuKÝ rJ?×¹ Èc
« rOI
« ÂUE½ sŽË ¨ d UF*« lL²?−LK
WO UM²*« UłU?O²Šö

¨ nOJ
« vK?Ž rJ
« W?³Kž s v½U?F¹Ë ¨ tð—U?C?ŠË t?²?U?I?Ł U?O? u?B?š vKŽ kU?×¹Ë
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≤≤
œ«bŽ≈ v b¹bý —u?B s Ë ¨ dBF
« U¹b?%Ë «dOG²? WNł«u v ÕœU? e−Ž s Ë
ÂuKŽ »UF?O²Ý«Ë W¦¹b?(« …UO(« WN?ł«u vKŽ …—b d¦?« `³Bð YO×Ð …b¹b?'« ‰UOł_«
©∂®
«d?O?G?²?*« V«u?O
rOKF?²
« ÂU?E½ b¹b?& s d?H? ô t½√ b??Q?²¹ rŁ s Ë Æ q³?I?²?*«
d?{U(« ÕU?²H? Ê√ —U³?²ŽUÐ ¨ Âu?O
« r
UŽ ÕU?²& v²
« W?Ž—U?²*« W¹—UC?(« U¹b×?²
«Ë
ÈœR¹ Èc
«Ë ¨ UN?Nł«u½ v²
« W¹—U?C(« U¹b×?²
« l wÐU−¹ù« qŽUH?²
« u¼ q³I?²*«Ë
Æ WO
U(« WO½U½ù« …—UC(« ÊuŁ«—U v ozô ÊUJ ¡u³ð v
≈ v
U²
UÐ

…—ËdC«Ë ÂuNH*« ∫ rOKF« ÂUE bb&

¨ ÂUEM
« «c¼ d¹uD²
W? UN
« U¹UCI?
« bŠ√ q¦1 rOKF²
« ÂUE½ b¹b?& Ê√ bR*« s
W³Ož UM¼ ¡UMH
UÐ bBI½ ôË Æ lL²−? È_ ¡UMH
« Ë√ ¡öF
«Ë ¡UI³
« U ≈ tOKŽ Vðd²¹ Èc
«Ë
lM v ÂUNÝ≈ t
fO
s bł«uð ¨ qŽUH
« dOž bł«u²
« qÐ ¨ ÈœU*«Ë Èb'« bł«u²
«
fO
Ë tÐ ‰u?F?H*« vIK²*« b?ł«uð ¨ Z²M*« d?O?ž pKN?²?*« b?ł«uð ¨ WO?½U½ù« …—U?C?(«
WÐU??G?
« nOEMð v? jI?? Á—Ëœ q¦??L???²¹ s b??ł«uð ¨ …√œU??³?*« ÂU?? “ pK1 Èc
« q?ŽU??H
«
Æ ¡U¹u _« Ÿ«d s WOI³²*« UNHOł s WO½U½ù«

‰ö?š s ô≈ vðQ??²¹ s
tðU? “√ s rOKF??²
« ÂUE½ ëd?š≈ Ê√ ‰u?I
« lO?D²?½ «c
Ë

v tð«dOG² Ë tK «u?Ž lOL' ÷dF²ðË ¨ WHK²<« t³½«uł b¹b& ·b?N²ð WK Uý œuNł
UO?LOKFð Èu²? ·bN²?ð v²
« WOze'« «b¹b−?²
«Ë UŠö ôS? Æ WHK²<« tðU¹u²?
U?N
P?? ÊuJ¹ ¨ W?FD?IM Ë WKB?HM? …—u?BÐ ÈuÐd?²?
« ÂUEM
« V½«u?ł s U??³½U?ł Ë√ UMO??F?
s W?IKŠ b?N?'« «c?¼ ÊuJ¹ W¹b¹b?−?²
« U?OKL?F
« s? WKKÐ WD³ðd? s?Jð r
U? qA?H
«
©∑®
Æ UNðUIKŠ

¨ÎU¦¹bŠ dJ²³*« TA
UÐ fO
¨ …UO(« V½«uł s V½Uł È√ v ¨ WOKLF b¹b−²
«Ë

v √dÞ …b¹b?ł qzU??ÝË Ë√ …b¹b?ł VO
U?Ý√ Ë√ …b¹b?ł —UJ√ d?N?þ Ê√ cM b?łË b?I?
ÆtŽuM
UEHŠ Ë√ tðUOŠ vKŽ ¡UIÐ≈ tÐ WDO;« W?¾O³
« l tKŽUHð √bÐ U bMŽ ÊU½ù« …UOŠ
v²
« …dO?³J
« WŽd?
« v jI d{U?(« «b¹b&Ë v{U*« «b¹b& 5?Ð ‚dH
« sLJ¹Ë
Æ UO
UŠ U¼UO×½ v²
« WHK²<« …UO(« V½«uł v UNÐ Àb%

¨ ÈuÐd?²
« b¹b?−?²
« Ë√ b¹b−?²
« `KD?B0 WI?KF²*« W?HK²?<« U?OÐœ_« s `C?²¹

U?×KDB* W? “ô W?H? q¦?1 d? _« «c¼Ë Æ `KDB*« «c¼ ‰ËUM²ð v?²
« rO¼U?H*« œb?Fð
 ≤≤≥ ”œU« qBH«

Âu?I¹ s U?NM? dEM¹ v²
« W¹Ë«e
«Ë ÊUJ*«Ë ÊU?? e
« q «u?FÐ dŁQ?²ð v²
« W?O?½U?½ù« ÂuKF
«
b¹b−?²
« Ë√ b¹b−?²
« UH¹dFð œb?F²ð rŁ s Ë Æ ÂuKF
« Ác¼ U?×KDB s È√ n¹d?F²Ð
vK U??FÐ …dŁQ?²? U??H¹d?F??²
« Ác¼ vðQð U/≈Ë ¨ s¹U??³?²
« vMF?¹ ô œb?F?²
« «c¼Ë ¨ Èu?Ðd?²
«
∫ vK¹ U UH¹dF²
« Ác¼ s Ë Æ UN
ÈbB²¹ s dE½ WNłuÐË ¨ ÊUJ*«Ë ÊU e
«

‰U?šœù …œuB?I t?OKL?Ž Ë√ ¨ WLEM W¹d?J W
ËU×? vMF¹ ÈuÐd?²
« b¹b−?²
« Ê√

s d?¦?√ b¹b?ł T?ý u¼ b¹b?−?²
« Ê√ È√ Æ rOKF??²
« ÂUEM
s¼«d
« l{u
« vK?Ž UMO??%
©∏®
Æ UHKÝ œułu Tý rOEMð Ë√ VOðdð …œUŽ≈ t½u

rOKF²
« ÂUE½ Õö ù W¹bOKIð dOž ‰uKŠË qzUÝË vM³ð vMF¹ ÈuÐd²
« b¹b−²
« Ê√
©π®
Æ t²OKŽUH
…œU¹“Ë tð¡UHJ
UF—Ë t²HKJ
UCOH ðË t dH
UFOÝuð

o¹dÞ sŽ rOKF?²
« ÂUE½ v W?OzełË …œb?× U?Ý—U2 u¼ ÈuÐd?²
« b¹b−?²
« Ê√

d?L?²?*« 5?×?²
« ·b?NÐ p
–Ë Æ œu?B?I?*«Ë jD<« d?O?O?G?²
« Ë√ q¹b?F?²
« Ë√ W?U?{ô«
©±∞®
Æ …œuAM*« ·«b¼_« oOI% qł√ s WOFL²:« W ¡ö*«Ë

·«b¼√ t
¨ œu??B?I?? v uEM ÈuÐdð q?L?Ž vMF¹ r?OKF?²
« ÂU?E½ v b¹b?−??²
«Ë

j³ðd¹ `{«Ë w−?Oð«d²?Ý≈ dJ tLJ×¹ d?OO?Gð À«bŠ≈ v W?×{«Ë …œ«—≈ sL?C²ð …œb?×
s ÈuÐd??²
« —«d??I
« l½U?? sJ9 W??OKO??B??Hð Z «dÐË jDš q?Jý v c??O?HM?²
« W?O?½UJ SÐ
WOÝU?O
« dÞ_« q¦ …œb× UOKL?ŽË s¹œUO v rzUI
« ÈuÐd²
« qL?F
« b¹u&Ë 5%
t??−?? «dÐË tðôU??−?? Ë …œb?F??²*« t?KŠ«d?? v rOKF??²
U?Ð WD³ðd*« U??OK?L?F?
« Ë√ W?L??U??(«
©±±®
Æ WHK²<«

…dJ d¹uDð È√ ¨ ¡U?A½ù« WKŠd ∫ v¼ qŠ«d? ÀöŁ d³?Ž b¹b−?²
« WOKL?Ž r²ðË
U?³KD² d?Ouð U?NO? r²¹ v²
« c?OHM²
« WKŠd? Ë ¨ UN?Šd²?Ið v²
« W?N'« q³? s b¹b−?²
«
Æ U?NM?Ž lł«d?²
« Ë√ W¹b¹b??−?²
« …dJH
« rO??L?F?²Ð U?? ≈ ZzU?²M
« œU?L??²?Ž« WKŠd? r?Ł ¨ ÕU?−M
«
W¹—«œ≈ «—«d???IÐ rOK?F??²
« ÂUE?½ ×U??š s d???O??O??G???²K
v???Ozd
« —b??B?*« ÊuJ¹ U??? bMŽË
Æ UŽuOý b¹b−?²
« Ÿ«u½√ d¦« u¼Ë ¨ …bŽUI
« v
≈ WLI
« s b¹b−²
« ÁU?&« ÊuJ¹ ¨WOÝUOÝË
«—«d?I
WÐU?−?²?Ý« t²?Žd?ÝË c?O?HM²
« W
u?N?Ð bzU?
« œU?I?²Žô« v
« t?Žu?O?ý Èe?F¹ U0—Ë
Æ tðUłUŠË l «u
UÐ W¹«—œË ULKŽ d¦« «u½uJ¹ Ê√ ÷d²H¹ s¹c
« —«dI
« Èc ²

v²
« W?OÝU?O
« «d?OG?²
« l nOJ²
« u¼ ÈuÐd?²
« b¹b?−²
« ¡«—Ë l«b
« ÊuJ¹ b? Ë

 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≤¥
¨ Y
U?¦
« r
U?F
« ‰Ëœ rEF? vË Æ lL?²?−?LK
W?O?ÝUO?
« W?OM³
« v Ë√ r?J(« ÂUE½ v r²ð
ÈuÐd?²
«Ë vÝUO?
« —«dI
« «u?F½U U?N
÷dF?²¹ v²
« «d?³)« nOþuð u¼ V³?
« ÊuJ¹
s W???OMG
«Ë W?¹u??I
« U???F??L???²??:« v Èd???−¹ U?? v?KŽ rN???ŽöÞ« bMŽ ‰Ëb?
« Ác¼ v
«uŽœ v »uKD*« dOO?G²
« —bB q¦L²¹ …dO¦ Èd?š√ ÊUOŠ√ vË Æ W¹uÐdð «b¹b&
vKŽ UN{dHð Ë√ UN bIð ÈdJŽ Ë√ ÈœUB² « Ë√ vÝUOÝ –uH½ «– ‰Ëœ s «¡ö ≈ Ë√
dO?OG?²
« WOK?LŽ qO?Nð ·b?N²?ð v²
« «bŽU?*« iFÐ .bIð ¡U?I
WH?OF?{ UF?L²?−
Æ »uKD*«

5—U?A*« ÊU1≈ Èb0 Êu¼d ôU?(« Ác¼ q¦? v ÈuÐd²
« b¹b?−²
« ÕU?$Ë
v rN?²¹b?łË ¨ b¹b?−?²
« «c¼ W?L?O?IÐ 5LKF*«Ë ”—«b*« «—«œ≈ v b¹b?−?²
« W?OKL?Ž v
Èu?²*« vKŽ W?F½U2 b¹b−?²
« W?OKLŽ b?& ÊUO?Š_« rEF vË Æt?ðU³KD²? l q UF?²
«
ÈuÐd?²?
« l «u
« ozU?I??Š s d?O?G¹ ôË ¨ t??O? ÕË— ô U?OK?Jý b¹b?−?²
« Êu?J¹Ë ¨ vÝ—b*«
v U¼œU??L?²??Ž« sJ1 v²?
« W?ÝU??O?
« s?J
Æ ÈuÐd?²?
« rN?uK?Ý ◊U/√Ë Áœ«d?√ U¼U??&«Ë
WF½UL*« ‰UJý√ vKŽ VKG?²ð Ê√ sJ1 UN
jOD ²
« r²¹ v²
« «¡«dłù«Ë b¹b−?²
« WOKLŽ
l «u
« öJA? b?¹b?×?²
U?O?U? UM “ «¡«d?łù« Ác¼ XML?C?ð «–≈ W? U? ÐË ¨ W?HK²?<«
b¹b?−?²
« Z «dÐ d?¹uDð v ”—«b*« W?—U?A? Ë d?O?O?G?²
« v
≈ W??łU?(UÐ ”U??Šù« b?O
uðË
Æ UN1uIðË U¼cOHMðË

«—«u?Š W?−?O?²½ ”—«b*« qš«œ s b¹b?−?²K
v?O?zd
« —b?B*« vðQ¹ U? bMŽ U? √

…bŽUI
« s ÊuJ¹ b¹b?−²
« ÁU&« ÊU ¨ WÝ—b*« …—«œ«Ë W?³KD
«Ë 5Ý—b*« 5Ð WK «u²
VKD²ð W?O?Ý—b*« W?¾?O?³
« v WM?OF? ö?JA? b¹b?% r²¹ W
U?(« Ác¼ vË Æ W?L?I
« u?×½
©±≤®
È—ËdC
« s?L ¨ b¹b−?²
« tM vðQ¹ Èc
« —bB?*« ÊU U¹√Ë Æ UN?K( W×K Ϋœu?Nł
s ΫbO?H²? tFL²?− bO
Ë ÊuJ¹ Ê√ V−?¹ vLOKF²
« ÂUEM
« b¹b?& Ê√ vKŽ ULz«œ bO?Q²
«
Ê√ sJ1 ôË ¨ d?š¬ lL²?: `KB¹ ô b vÐd?F
« lL²?−LK
`KB?¹ UL? ¨ s¹dšü« œu?Nł
Æ dš¬ lL²− s Ϋœ—u² Ϋe¼Uł Uł–u/ ÊuJ¹

W?Žd?
ΫdE½ vL?OKF?²
« ÂUEM
« b¹b?& v
≈ W?łU?(« nŽU?Cð v
≈ …—U?ýù« —b?&Ë
WOLOKF?²
« rEM
«Ë ¨ ”—«b*« …—b nF{Ë ¨ U¼dÝQÐ …UO(« qLA²
XF?ð« v²
« «dOG²
«
©±≥®
Ê√ vMF¹ ô «c¼Ë Æ «dO?G²
« Ác¼ l ·œU?N
« wÐU−¹ù« qŽU?H²
« vKŽ ¨ ÂU?Ž qJAÐ
W?LE½_« Ác¼ ”—U9 Ê√ U/«Ë ¨ t
W?FÐUðË d?O?O?Gð qJ
…d?O?Ý√ WO?L?OKF?²
« W?LE½_« `³?Bð
 ≤≤µ ”œU« qBH«

W?d?Š …œU??O? v U?N
Àb?% v²?
« W?HK²?<« «b¹b??−?²
« ‰ö?š s ¨ vF?O??³D
« U¼—Ëœ
Æ UNF UOÐU−¹≈ qŽUH²ð Ê√ q _« vKŽ Ë√ ¨ lL²:« v sŠ_« v
≈ dOOG²
«

¨ W?HK²?<« U?F??L?²?:« „«—œ≈ ¨ U?C¹√ ¨ ÈuÐd?²
« b¹b?−??²
« …—Ëd?{ b?R¹ U2Ë

Æ qC_« q³?I²*« u×½ lL?²:« WdŠ v W¹d?A³
« WOLM²
« W?OL¼√ ¨ UN b?I² Ë UN?O U½
Ê√ vFO³D
« s `³B¹ t½U? ¨ W¹dA³
« WOLM²
« v d³_« ¡VF
« qL?ײ¹ rOKF²
« ÊU U*Ë
U?NðöJA? qŠ s U?NMOJ9 v?Ë ¨ »uF?A
« W?C?N½ v ÂU?N?Ýù« v ‰U? ü« t?OKŽ b?I?Fð
s …«œ√ Ád¹uDðË t?Šö? ≈Ë rOKF?²
« b¹b?& —U³?²?Ž« b?Q?²¹ p
cÐË Æ WO?ł—U?)«Ë W?OKš«b
«
s2 t?O−¹d?) …—uD² W?O?LMð s p
– vKŽ Vðd²¹ U?* ΫdE½ ¨ ÂbI?²
«Ë WC?NM
« «Ëœ√
U¹bײK
WKŽUH
« WÐU−?²Ýô« s Ë ¨ W «b²*« WOLM²
« …dO* Wd?;« W UD
« Êu׳B¹
l «Ë p¹d×?²
«—ËdC
«Ë «uŽb
« b¹«e?ð rŁ s Ë Æ WOł—U?)«Ë WOKš«b
« «dO?G²*«Ë
¡«u?Ý ¨ q UA
« d¹uD²
« v
≈ Õö? ù« v
≈ b¹b−?²
« s b?²9 UžU?O v rOKF?²
« ÂUE½
vL?OK?F?²
« ¡UM³
« v Â√ ¨ U??NM W?Žu?L?−? v? Â√ ¨ tðö‡šb? s qšb?? v p
– ÊU?√
ÆtK

U? «–≈ ¨ dO?Ž d? √ u?N vL?OKF?²
« ÂUEMK
È—c?'« dO?OG?²
« v
≈ iF?³
« …uŽœ U? √
Æ 5M
« «d?AŽ d³?Ž WO
U?(« tð—u XKJAð ÂUE½ v …b?Š«Ë …d oI×?²¹ Ê√ t
b¹—√
lO??L?ł v WÐuKD? d¹uD²
«Ë Õö?? ù«Ë b¹b?−?²?
« s Èd?š_« qŠ«d*« ÊU?? p
– l Ë
Æ —uO*«Ë sJL*« ¡u{ v ôU(«

u¼ U/«Ë ¨ vKJý ÈdNE b¹b?& œd− fO
vLOKF²
« ÂUEMK?
»uKD*« b¹b−²
«Ë
rOKF²
« ‚dÞË t−¼UM Ë t²OMÐ s Ϋb²2 tðU?O UM¹œË rOKF²
« W
UŠ v vHO vŽu½ b¹b&
WK U?ý W?¹UMŽ vMFð ô d¹uD?²
« Ë√ b¹b?−?²
« U??OKL?Ž Ê√ v
≈ W??U?{ùUÐ Æ tðU?O
¬Ë r?KF?²
«Ë
s Ë ¨ WO?L¼_« YOŠ s U¹u
Ë_« —U² ð Ê√ U?NOKŽ U/≈Ë ¨ «œdH*«Ë UOze?'« WUJÐ
©±¥®
ÂUEM?
« b¹b??& Ê√ È√ Æ W½d??? Ë WK UJ²??? W¹ƒ— ¡u??{ v? vM e
« V? U??F??²
« Y?O??Š
v²
«Ë WOLOKF²
« W uEM*« qš«œ w−Oð«d²Ýù« dOŁQ²
« «– l «u*« b¹b% VKD²¹ vLOKF²
«
ÂUEM
« v Èdš√ d UMŽË l «u? v
≈ U¼dOŁQð dA²M¹Ë ¨ UNKLQÐ b¹b−?²
« WOKLŽ v dŁRð
Æ vLOKF²
«

V³??Ð s¼«d?
« X u
« v ÎU??×K U¹—U??C??Š U??³KD b??F¹ vL??OK?F?²?
« ÂUEM
« b¹b??&Ë
Ác¼ t?−?²Mð U? W?N?ł«u Ê√ p
– Æ U?Nð«Ëœ√Ë W¹d?A?³
« W?d?F*« v W?Ž—U??²*« «—uD²
«
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≤∂
VF?ý œu?łuÐ ô≈ U?OÐU?−¹«Ë ö?ŽU ÊuJ?¹ s
WH?K²<« ‰Ëb?
« vKŽ U¹b?% s «—uD²
«
v
≈ U?NKL−? v ÈœRð vLOK?F²
« ÂUEM
« b¹b?& WOKL?Ž ÊU r?Ł s Ë Æ Î«bO?ł UL?OKFð rKF²?
©±µ®
Æ Áœ«d√ ¡UMÐ …œUŽ≈ ‰öš s …UO×K
ULNË UuKÝË WUIŁ lL²:« WžUO …œUŽ≈

vÝU?O??Ý ÂUE½ s ¡e?ł u¼ U/≈Ë ¨ tð«c?Ð U?LzU? fO
v?L?OKF?²
« ÂUE?M
« Ê√ YO?ŠË
W¹œUB² ô«Ë WOŽU?L²łô«Ë WOÝUO
« ôuײ
« ÊU ¨ ÂUŽ vUIŁË ÈœU?B² «Ë vŽUL²ł«Ë
vL?OKF?²
« ÂUEM
« v U?N?F W?³?ÝUM²? «dO?Gð À«b?Š≈ VKD²ð W?O
Ëb
«Ë W?OK;« W?OU?I?¦
«Ë
©±∂®
j³ðdð vLOKF?²
« ÂUEM
« b¹b& v
≈ l«Ëb
« Ê√ vMF¹ «c¼Ë Æ tKŠ«d Ë tðU¹u²? WUJÐ
U? «c¼Ë Æ U¼¡«—Ë nI?ð v²
« Èu?I
«Ë ¨ U?N?³KD?²ð v²
« ·ËdE
UÐ ÊU?O?Š_« s? d?O?¦? v
UNOKŽ W{ËdH*« ◊uGCK
WÐU−²Ýö
WO UM
« ‰Ëb
« s b¹bF
« Ÿ—Uð v UO
UŠ tEŠö½
W??O?
Ëb
« Èu??I
« W?¹ƒ— l o??²?¹ U0 W??HK?²??<« …U??O???(« vŠ«u½ v «d???O??O??Gð À«b???ŠSÐ
Æ ÈuI
« ÁcNÐ W U)« `
UB*« s U³
Už l³Mð v²
«Ë ¨ WDžUC
«

b¹b??−??²?
« Z U½dÐ ¡U??A?½≈ cM W??OÐd??F?
« ‰Ëb
« U??N??²
c?Ð v²
« œu??N??'« s r?žd
UÐË

lÝu??²
« V½U?ł v XI??I?% v²?
« «“U?$ù« s Ϋ¡e?ł ÊU?? ¨ ±π∑π ÂU?Ž v ÈuÐd??²
«
rOKF²
« W?LE½√ rEF ‰«eð ô U?LMOÐ ¨ ÊUJ
« u/ v …dO?³J
« …œU¹eK
UC¹u?Fð ¡Uł vLJ
«
v v «e
ù« rOK?F?²
« o³D¹ r
Ë ¨ rOKF?²
« W?O?Þ«d?I1œ √b?³? oO?I?% sŽ …e?łU?Ž W?OÐd?F
«
5ÐË ¨ —u??c
« rOK?FðË ÀU½ù« rOKF?ð 5Ð Ê“«u?²?
« Ê«b?I?? s v½U??F¹Ë ¨ v
Ëô« W?KŠd*«
rOKF?²
« 5ÐË ¨ —U?³J
«Ë —U?GB
« r?OKFð 5ÐË ¨ W?HK²<« W?O?ŽU?L²?łô« U?I³D?
« ¡UMÐ√ rOKFð
WOÐdF
« W?OB A
« d¹uD²?Ð ÂUL²¼ô« nF{Ë ¨ vMH
« vMN*« rOKF?²
«Ë ÈdEM
« v1œU_«
WKC?H*« WKOÝu
« u¼ vÝ—b*« »U?²J
« qE¹ UL? Æ WO?Ž«bÐù«Ë W¹—UJ²Ðô« UN?ð«—b WO?LMðË
UN
UJ?ý√Ë UN³?O
UÝ√ v W¹b?OKIð U½U×?² ô« qEðË ¨ W?dF*« qOB?% v ÎUŽu?Oý d?¦_«Ë
»uÝdK
…dO³J
« VM
« V³Ð WOKš«b
« …¡UHJ
« nF{ s ÂUEM
« «c¼ v½UF¹Ë Æ UN«b¼√Ë
5−¹d??)« 5Ð W?? ¡ö*« Âb??Ž v WK¦??L??²*« W??O??ł—U?)« …¡U??HJ
« n?F?{Ë ¨ »d????²
«Ë
©±∑®
Æ W Uš WHBÐ WOŽuM
« qLF
« ‚uÝ UłUO²Š«Ë

YO?Š s vLOKF?²
« ÂUEM
« v «d?OO?Gð À«bŠù W?×K WłU?(« X׳? √ p
cÐË

W???ÝU??O???
« ·«b¼√ b?¹b??& v œb???×???²ð W¹«b???³
« WD?I½ qF
Ë Æ ¡«u???
« vK?Ž nOJ
«Ë r?J
«
YO?×Ð W U?F
« t?«b¼√Ë lL²?:« W?HK? s ·«b¼_« Ác¼ ‚UI?²?ý« …—Ëd{Ë ¨ W?O?LOKF?²
«
Æ Áœ«d√ UŠuLÞË lL²:« UłUO²Šô WO³K ÊuJð
 ≤≤∑ ”œU« qBH«

hzUB)«Ë U uI*« ∫ rOKF« ÂUE bb&

t{dHð Èc
« ‚“Q*« …—uDš ¨ UNM WO UM
« W U?š ¨ WHK²<« UFL²:« „—bð
v «d?O?OG?ð À«bŠ≈ …—Ëd?{ vKŽ b?Rð v²
« …d? U?F*« W¹—U?C?(« U¹b×?²
« U?N?OKŽ
u¼Ë Æ p
– dOž v
≈ ¨ UO öŽ≈Ë U?OLOKFðË UOUIŁË U¹œUB² «Ë UOÝUO?Ý lL²:« …UOŠ qL−
s ÊU? «–≈Ë Æ ¡U/Ë Î«dO?B Ë ¨ …—Ëd?O Ë W?½uMO ¨ q³?I²?*« u?×½ oKI
« v
≈ uŽb¹ U?
q UF²
«Ë ¨ tðU³KD²? WŽUM Ë WžUO u×½ vF
«Ë q³I²?*« s »dN ô t½√ vN¹b³
«
v
U??(« ‚“Q*« s ÃËd??)« ÊU?? ¨ tÞu??G??{Ë tðU¹b??×??²
W??N??ł«u*«Ë ¨ tð«d??O??G??²?? l
d?O??G
« UM
l?MB¹ ô v²?Š U?M𜫗SÐ U?N??OKŽ Âb??I½ Ê√ V−¹ W?³??F? «—U??O?²??š« vŽb?²??¹
v fO
Ë vð«c
« —u?B?I
« W?d?Š W?ŠU?? 5Ð lIð «—U?O?)« ÊU? rŁ s Ë Æ UMK³?I?²??
“ËU& …U½U?F v b?N'« ‰cÐ vKŽ «b? ù«Ë …—U'« 5ÐË ¨ szU? u¼ U2 ŸbÐ√ ÊUJ ù«
‰U?L¼≈ Ë√ ¨ t?²Ð«u?¦
q¼U?−?²
« Ë√ e?H?I
« ÊËœ ¨ d¹U?G? qF?Ë d¹U?G? dJ? o¹dÞ sŽ l «u
«
Æ WM UJ
« tð«—b Ë t² UD

rN?Ë hO ?Að —UÞ≈ v ÈuÐd?²
« b¹b?−²?
« Ÿu{u? v dEM
« v
≈ U½u?Žb¹ «c¼Ë
5KK?×?? ¨ WM¼«d
« W??O
Ëb?
«Ë W??O??F??L??²?:« ŸU??{Ë_« ‚U??O??Ý v? s¼«d
« rOK?F??²
« ‚U??O??

…—u?B
UÐ rOKF?²
« ŸU?{Ë√ XKJA?ð «–U* ∫ q¦? WK¾?Ý√ ‰uŠ U?ÐUł≈ 5? bI? Ë s¹d??H? Ë
U rŁ ¨ qOJA?²
« «c¼ vKŽ WO
U(« W?OFL?²:« ÈuI
«Ë q «uF
« dŁ√ U? Ë ¨ UO
UŠ U?NOKŽ v²
«
W¹ƒd
« v¼ U? Ë ¨ b¹b?−?²
« vŽb?²?ð v²
« U?Nð«d?O?G?²? Ë WO?F?L?²?:« Èu?I
«Ë q «u?F
« v¼
¨ …b−²?*« «dOG²*«Ë ·ËdE
« l U?N²O
UF Ë√ U?N² ¡ö v rOKF?²
« Wd( WOK³?I²*«
…œuA?M*« UN?łu²
« ¡u?{ v Ád¹uDðË rOKF²
« b¹b?−²
W? “ö
« ◊ËdA?
« v¼ U Ϋd?Oš√Ë
©±∏®
q «u?F
« ÊQ?AÐ ôƒU?²
« fH½ ÕdÞ …—Ëd?{ vH? ¹ ôË Æ W?O?FL?²?:« W? uEMLK

ÂUEM
« v «b¹b?& À«b?Š≈ Èd?š_« v¼ vŽb?²?ð v²
«Ë U?Nð«d?OG?²? Ë W?O
Ëb
« Èu?I
«Ë
Æ vLOKF²
«

ÂUEM
« l «Ë h Að W?BŠU W U?Ž W¹ƒ— s b¹b−²
« o¦?³M¹ Ê√ È—ËdC
« s Ë

WDš W¹√ v? ”U?Ý_« q¦9 W??³?ÝUM ‰uKŠ Õ«d??²? « vKŽ …—b??I
« U?N
Êu?J¹Ë ¨ vL?OK?F?²
«
Âu?Ið Ê√ V−?O? ¨ ‰u? Q*« ÕU?−M
« b¹b?−?²
« W?OKL?F
oI?×?²¹ vJ
Ë Æ vL?OKF?²
« Õö? û

∫vK¹ ULO UNL¼√ q¦L²¹ ¨ U uI*« s œbŽ vKŽ
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≤∏
v
≈ ÃU²% v²
« l «u*« œbײð tzu?{ v Èc
«Ë ¨ vLOKF²
« ÂUEM
« l «Ë b —§
Æ WOLOKF²
« W uEM*« v b¹b&

v p
–Ë ¨ «d?O?OGð s? t³KD?²¹ U Ë t?F? «u? Ë b¹b−?²
« v
≈ W?O
u?L?A
« …dEM
« §

Æ iF³
« UNCFÐ l UNðöŽUHðË WOLOKF²
« W uEM*« U öŽ

5L?²?N*«Ë 5O1œU?_«Ë 5¹uÐd?²
« È√— ¡«bÐ≈Ë —«u?(«Ë …—ËUA*«Ë W?—U?A*« §

V−¹ «—Ëd??{ q¦9 ¨ lL??²??:« «œU?O?? Ë —u?? _« ¡U?O
Ë√Ë rO?KF?²?
« Êu?¾??AÐ
Æ rOKF²
« ÂUE½ b¹b−²Ð ÂUOI
« bMŽ UNÐ W¹UMF
«

W¹ƒ— bO?ýdð v bŽU?¹ Èc
«Ë ¨ WŠd?²I*« «b¹b−?²
« oO³Dð W?OKLF
W?FÐU²*« §

ÆÊ«bO*« W¹ƒ— vKŽ ·dF²
«Ë U uKF*« .bIðË cOHM²
« v WŠËdD*« qz«b³
«
Âb?Ið WO½«b?O W?O?LKŽ WÝ«—œ W?−O?²½ W¹b¹b?−²
« W?Ý—U?L*« ÂUJŠ√ ÊuJð p
cÐË
©±π®
Æ b¹b−²
« …b½U* W “ô WFł«— W¹cGð

s œb?FÐ nB?²?ð Ê√ V−¹ W?×?łUM
« b¹b?−?²
« W?OK?L?Ž ÊU? ¨ Èd?š√ W?O?ŠU½ s Ë

∫ vK¹ULO UNL¼√ q¦L²¹ ¨ W UN
« hzUB)«

fO
b¹b−²
U tOKŽË Æ UI³ t
jOD ²
« r²¹ œuBI Ë ·œU¼ ◊UA½ b¹b−²
« §
öJA ÀËbŠ lM Ë√ WLzU öJA qŠ v
≈ ·bN¹ U/«Ë U{—UŽ ÎUÞUA½
Æ WOK³I²

tðUÝR iFÐ Ë√ ¨ qJ vŽUL²łô« ÂUEM
UÐ W Uš bz«u b¹b−²
« sŽ Z²M¹ §

fO¹UI? ¨W Uš ¨ vLO?KF²
« ÂUEM
« W
UŠ v bz«u?H
« Ác¼ VKD²ðË Æ Áœ«d√ Ë√
v U¼—u?Nþ d?šQ?²¹ U? …œU?Ž bz«u?H
« Ác¼ Ê√ U?L?O?Ýô U¼b¹b?×?²
W?O?Žu?{u?
Æ W¹uÐd²
« «b¹b−²
« W
UŠ

WOÝR Ë√ WO?ŽUL²ł« dÞ√ v Àb% W½d Ë …dL² Ë WO½ËU?Fð WOKLŽ b¹b−²
« §

vKŽ W ö?š …—b Ë ¨ …e?OL²? ‰uIŽ rN
s¹œb?− «œ«d√ V?KD²¹Ë ¨ W¹œd Ë√
Æ lMI Ë vF «Ë qJAÐ r¼—UJ√ ÷dŽ

v U?ł—bð rŁ ¨ vŽu?{u? .uI?²Ð UÐu?×?B? U?O½Q²? ÎU?³¹d?& b¹b?−?²
« VKD²¹ §

Æ.uI²
« —«dL²Ý« l rOLF²
«
 ≤≤π ”œU« qBH«

»—U??& s …œU??H?²??Ýô« s l½U?? ôË ¨ qš«b
« s? b¹b?−??²
« vðQ?¹ Ê√ V−¹ §

W?O??ŽU?L?²??łô«Ë W¹œU?B?²?? ô« ·ËdE
« s¹U?³ð …U??Ž«d? ◊d?A?Ð Èd?š_« ‰Ëb
«
©≤∞®
Æ WHK²<« ‰Ëb
« 5Ð WOUI¦
«Ë

t½√ U?L? Æ ÊUJ*«Ë ÊU? e
« ·ö?²?šUÐ n?K²? ð W?O?³?½ W
Q?? b¹b?−?²
« d?³?²?F¹ §
ÊuJ¹ U tM Ë ¨ U?OKJý Ë√ UH?OHÞ ÊuJ¹ U b¹b?−²
« sL? ¨ t²ł—œ v ËU?H²¹
Æ U¹d¼uł Ë√ UOOz—

b¹b−?²
U Æ …bzU
« WO?FL²?:« rOI
«Ë ŸU{Ë_« l W ¡«u*«Ë o«u?²
« …—Ëd{ §

qłQ²¹ Ë√ id¹ b vŽU?L²łô« ÂUEM
«Ë …bzU
« d?O¹UF*« l o«u²¹ ô Èc
«
Æ tÐ cš_«

U³F ÊuJ¹ dš_« U?NCFÐË ¨ UNLN qN¹Ë W?×{«Ë ÊuJð «b¹b−²
« iFÐ §
W
uNÝË tŠu{Ë Èb vKŽ b¹b−²
« q³Ið Wł—œ n u²ðË Æ tLN sJ1 ô Ë√
¨ s¹d?šü« v
≈ b¹b?−?²
« W−?O?²½ qO? uð W?O½UJ ≈ Èb? «cNÐ j?³ðd¹Ë ¨ tL?N?
©≤±®
Æ lÝ«Ë ‚UD½ vKŽ b¹b−²
« q³Ið Èb œbײ¹ UNzu{ v v²
«Ë

U?N?ðöJA? Ë vŽU??L?²??łô« U?N?? UE½Ë W
Ëb
« W?ÝU??O?Ð Èu?Ðd?²
« b¹b??−?²
« dŁQ??²¹ §

W
Ëœ v b¹b−²
U Æ q³?I²*« «c¼ ¡UM³
rOKF²
« WOL¼√Ë q³?I²*« v
≈ UNðdE½Ë
W?A?O?F*« Èu?²?? ÷UH? ?½«Ë v½UJ
« —U?−?H½ô«Ë d?I?H
« öJA? s v½U?Fð
©≤≤®
Ác¼ q¦ s v½UFð ô Èdš√ W
Ëœ v b¹b−²
« sŽ nK² ¹ ¨ U b)«Ë
ÆU¼dOž Ë√ öJA*«

∫ rOKF« ÂUE bb& v bOKI«Ë qIM«

Wd(« sŽ n u²
« vMF¹ Èc
« œuL'« u¼ qÐUI*U ô≈Ë ¨ …UO(« WMÝ b¹b−²
« Ê≈
v W Uš UOL²Š Ϋd √ b¹b−²
« ÊuJ¹ «c
Ë ¨qC√ dš¬ v
≈ l{Ë s lL²:« qIMð v²
«
rŁ s Ë ‰UI²½ô«Ë ‰UBðô« W
uNÝË ¨ dOOG?²
«Ë Wd(« WŽdÐ r²¹ Èc
« v
U(« dBF
«
ÊuJ¹ Ê√ V−¹ p
– l Ë ÆiF?³
« UNC?FÐ sŽ ‰eF0 gOFð Ê√ U?FL²?:« lOD²ð ô
qJÐ W U?)« XЫu¦
« vKŽ WEU?;« UNL¼√ qF
…b?Ž jЫuCÐ WD³C?M WOKLŽ b¹b?−²
«
Æ lL²−

U³³?Ý WOÐdG
« ÖULM
« W? UšË ¨ ×U)« s …—UF?²Ýô«Ë bOKI²
« WKJA? X½U b Ë

 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≥∞
W¹b¹b?−²
« U?Ý—UL*« Ác?¼ Ê√ rždÐË Æ ÈuÐd²
« b¹b?−?²
« ôËU×? ‚UH?š≈ »U³?Ý√ s
fH½ oI% Ê√ …—ËdC
UÐ fO
t½√ ô≈ ¨ UN
Ë U?NM XF³½ v²
« WOUI¦
« UN?²¾OÐ v X×$
Æ UNð—UF²Ý« v²
« W¾O³
« v ÕU−M
«

¨ ôU:« v²?ý v Á—UJ√Ë t?²HK ÷d?H
Ϋb¼Uł vF?¹ »dG
« Ê√ v?H ¹ ôË

t?łË vKŽ UNM W?O UM
«Ë ¨ Èd?š_« ‰Ëb
« vKŽ v²?ý ‚dDÐ UN?I¹uð v
≈ vF?¹ t½≈ qÐ
»u?FA
« qF?' W? uÝd*« t?«b¼√ v
≈ qB?O
qzU?Ýu
« s b¹bF?
« Âb ?²?¹ t½« Æ b¹b×?²
«
…—UF²Ý« qN²¹ iF?³
« ÊU «–≈Ë Æ ÈuÐd²
«Ë vUI¦
«Ë wdF*« tJK v —Ëbð Èdš_«
UM²??OÐdðË UM—U?F?? d?O?B? U??L? ¨ rOKF??²
«Ë W?OÐd?²?
«Ë W?d?F*« v W??OÐd?G
« ÖU?L?M
« qI½Ë
v `$ U Ê√ sLC¹ Èc
« U? rŁ Æ hO×9Ë oO bð ÊËœ s¹œ—u²? UMOIÐ «–≈ UMLOKFðË
nK²? ð YO?Š UMF?L²?−? v …—ËdC?
UÐ `−M¹ ·u?Ý ¨ WMOF? W?O?UIŁ W?¾?OÐ È– lL?²−?
©≤≥®
j³ðdðË ¨UMð«– s l³Mð Ê√ V−¹ rOKF²
« ÂUE½ b¹b& WOKLŽ ÊU «c
Ë Æ WOUI¦
« W¾O³
«
Æ Èdš√ ‰Ëœ UNðdł√ v²
« »—U−²
UÐ býd²ðË ¨ UMðUŠuLÞ sŽ d³FðË ¨ UM²UI¦Ð

W?OF?³?²
« WO?C?IÐ vLOKF?²
« ÂUEM
« b¹b?& v …—U?F²?Ýô«Ë qIM
« W
Q?? j³ðdð UL?
U??N?O?? — vKŽ qL??F
«Ë W?O??L??OKF?²?
« t?LE½ b?¹b?& v W??F?Ý«Ë «u?Dš vDš Èc
« »d??GK

U?{d
« Âb?ŽË vŽu??{u*« b?IM
« s l³M?ð W¹—«d?L?²?Ý« v d?šü«Ë 5(« 5?Ð U¼d¹uDðË
tO³Mð sJ
Ë ¨ «c
« vKŽ ¡U?HJ½ô« vMF¹ ô «c¼Ë Æ ÕuLD
« Èu² ŸUH?ð—«Ë rzU u¼ ULŽ
UL? Æ —U³²?Žô« v cšRð Ê√ vG?³M¹ W
Ëœ qJÐ W U)« ·Ëd?E
« Ê√ WdF? …—Ëd{ v
≈
v²
«Ë ¨ W?Lzö U¼«d¹ v²
« …—u?B
UÐ tK³I?²? œb×¹ Ê√ lL²?− qJ
È—Ëd?C
« s t½√
W?ÝU?O?Ý s «b¹b?−?²
« o?KDMð Ê√ bÐö? rŁ s Ë Æ tzœU?³? Ë t?L?O? Ë t?²??F?O?³Þ l oH?²ð
ÊU «cN
Ë Æ t?O »užd dO?ž Ϋd √ U¹«uM
« XMŠ UL?N UNO qšb?²
« bF¹ WO u W?OLOKFð
¨ Èdš√ W?OUIŁ U?¾OÐ v …bzU
« ÖU?LMK
UIË W¹uÐd?²
« «b¹b−²
« l{Ë sŽ œU?F²Ðô«
U½uLC? qL% ÖULM
« Ác¼ Ê√ oKDM s ÈuÐdð b¹b?& È√ ÕU−M
ÎUOÝU?Ý√ U³KD qE¹
Ê√ bÐö? Æ Èd?š√ …—U??C?Š ZO?½ s fO
Ë W?? _« ZO?½ s ÊuJ¹ Ê√ V−?¹ U¹—U?C?Š
U ˨ UłUŠ s t³KD²¹ U b¹b×?²
vFL²:« l «u
« œUFÐ_ qOK% s «b¹b−²
« Z²Mð
©≤¥®
l «Ë s o?KDM¹ Ê√ b?Ðô vL??OKF???²
« ÂUEM?
« b¹b??& Ê√ È√ Æ U¹b???% s t??N???ł«u¹
ÆWOK³I²*«Ë WO½ü« tðUŠuLÞË tðU³KD² Ë tËdþË lL²:«

WO?ÝU?(« V½Uł v
≈ q¦9Ë ¨ U?NK¼U& sJ1 ô W¹d?¼uł WO?C W?O u?B)« Ê≈
 ≤≥± ”œU« qBH«

b¹b−²
« UÐUŠ s UNÞUIÝ≈ sJ1 ô Ϋ—u √ v uI
« ëe*«Ë È—UC(« À«d²
«Ë WOM¹b
«
ôË ¨ W??'U??F*« v W?? U?š W??O??−??NM v
≈ ÃU??²??% U??N½√ U??L? Æ rO?KF??²
« ÂUEM
d¹u?D²
«Ë
©≤µ®
rO?−% …—Ëd{ p
– v?
≈ ·UC¹ Æ —UJ_« d¹b?BðË ◊Ëd?A
« «¡ö? ù VO−?²?ð
`L?¹ Ê√Ë ¨ W?O? u?H
« «—«d?I
«Ë «—u?AM*UÐ b¹b?−?²
« W?ÝU?O?ÝË ¨ b?OKI?²
«Ë qIM
« W?ÝU?O?Ý
v b¹b??& qJ
…b?ŽU??I? U¼—ËbÐ Âu?I?ð Ê√ W? U?š W??H?BÐ W?Ý—b*« v? ö?¦2 Ê«b?O??LK

U¹u² v b?¹b−²
« UŽËdA vŽdð W¹—«œ≈ WDKÝ œU?−¹≈ s bÐôË ÆvLOKF²
« ÂUEM
«
dO?¹ ÂuÝd? o¹dÞË UNÐ Âe?²K¹ WÝU?OÝ rOKF?²
« v b¹b−?²K
ÊuJ¹ v²Š W?HK²<« rOK?F²
«
©≤∂®
…dŁR*« WO?ł—U)«Ë W?OKš«b
« U¹bײ
«Ë …d?L²?*« «dOG?²
« l VÝUM²¹ U0 ¨ tO
ÆUNO «dŁR Ë UNРΫdŁQ² vLOKF²
« ÂUEM
« UN
VO−²¹ v²
«Ë ¨ qJ lL²:« v

∫ rOKF« ÂUE bb& ÷dH WOK «œ Ub%

t?²??O?B? ?ý v ö?? U?Š ¨ 5C? UM?²? 5*U?Ž d? U??F*« vÐd?F
« sÞ«u?*« gO?F¹
W?OŁ«dð WU?IŁ Æ 5²?¾UJ²? dO?ž 5²?UIŁ ¨ U?LNMOÐ V?¹dI?²
« VFB¹ 5ðb?ŽU?³²? 5²U?IŁ
W½dBŽ u×½ tF?bðË v
Ë_« t³Kð WO³¹dGð WO*uŽ Èdš√Ë ¨ WKO? _« WMÞ«u*UÐ WLFH
Ϋe?łU?Ž sÞ«u*« «c¼ nI¹ v½U?¦
« r
U?F
«Ë ‰Ë_« r
U?F
« 5ÐË Æ W?FMDB? W?O³?u? W¹œd?
UÐd²?G `³BO? ¨ tMŽ WÐd²G*« dš_« W½d?BŽ 5ÐË ¨ vŁ«d²
« tO?{U 5Ð q u
« sŽ
v gOF?O ¨ W?O uB?)« WO
UJý≈Ë W*u?F
« UOK& t?ł«u¹ nO ·d?F¹ ô ¨ t²?UIŁ v
„UJH
« sŽ Ϋe−Ž Ë√ t?F «Ë s UÐd¼ U ≈ tð«c
tFMB¹ ‰U?O)« s o½Ë r¼u
« s r
UŽ
vF?¹ b? p
– l Ë Æ t?OKŽ vU?³²¹ t?O?{U? v
« hJM¹ Ê√ ô≈ U?łd ? b?−¹ ö? ¨ tM
—œU d?Ož ¨ W¹u?N
« b U? ¨ WO?B ?A
« Œu2 `³?BO? ¨ WFMDB*« W¹d?NE*« W½dB?FK

…œU?Ž≈ qł√ s dš_« l qŽU?H²?
« Ë√ U½_« l `
UB?²
« Ë√ l «u
« l nOJ²
« vKŽ v²?Š
©≤∑®
Æ «c
« ÃU²½≈

v
U?(« X? u
« v ¨ U?O?ł—U??šË U?OKš«œ ¨ t?A??O?F½ Èc
« l «u
« «d??O?G?²?? ÷d?Hð

Æ vL?OKF?²
« ÂUEM
« b¹b?& bMŽ —U?³²?Žô« v l{uð Ê√ V−¹ v²?
« U¹b×?²
« s b¹b?F
«
t
oI?×¹ U0 vL?O?KF?²
« UMF? «Ë v dEM
« …œU?Ž≈ r²?% v²
« W?OK?š«b
« U¹b?×?²
« r¼√ s Ë
∫ vK¹ U ¨ U¹bײ
« Ác¼ l qŽUH²
« v WO
UF d¦√ Ϋ—Ëœ

U?? UÞ v
≈ U??NK¹u??%Ë qF??H
UÐ …œu??łu*« WM UJ?
« W?OÐd??F
« U?? UD
« qO??F??Hð Æ ±
W
U?Š „—b¹ vÐd?F
« UMF? «u
q Q²?*U Æ …—b?N*« U? UD
« qÐU?I v? ¨Wd?Š
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≥≤
s oIײ*« Ê√ UM¼ nK ?²
UÐ œuBI*«Ë Æ WM¼«d
« t²d?Š œuð v²
« nK ²
«
W¹d??A??³?
« U?? UD
«Ë U½UJ? ù« s UM¹b
d???u??²*« b??O?? d
« s q? √ UM
«u??Š√
…u?I
UÐ …œu?łu U? UD
«Ë U½UJ ù« Ác¼ r?EF Ê√Ë ¨ W¹œU*«Ë W?¹—UC?(«Ë
ÁcNÐ UMOŽË v UMHK ð b Ë Æ qFH
UÐ Ud× v
≈ ‰uײð Ê√ v
≈ WłUŠ vË
sŽ U½—u??B?? Ê√ b??OÐ Æ U??N
b??O??ýd
« n?Oþu??²
« vË ¨ U?? UD
«Ë U?½UJ ù«
U¼b¹b??³ð v
≈ Èœ√ b?? W??O??L?O??I
«Ë W?¹œU*«Ë W¹d??A?³?
« œ—«u*« pKð r−??Š „«—œ≈
Æ Èdš√ U½UOŠ√ ΫbOł U¼—UL¦²Ý« ÂbŽ v
≈Ë ¨ U½UOŠ√ UN«eM²Ý«Ë

ôËU?×?? qÐU?I? v? ¨ vÐd?F
« s U??C?²
«Ë vŽU??L?²?łô« pÝU??L?²
« oO??I?% Æ ≤

W?? _« X{d??Fð b??I?? Æ vÐe??(« Ë√ v³¼c*« Ë√ v d??F
« Ë√ v?HzUD
« –d??A??²
«
vË vŽUL²?łô« r'« WŽUM v nF{ v
≈ …d?Oš_« …d²H
« ‰ö?š WOÐdF
«
q K? ð “ËdÐ v
≈ Èœ√Ë ¨ vŽU??L??²??łô« tJÝU?9 U?? u?I?? s?¼Ë√ U2 t??²??OMÐ
dO¦ v
≈ ¨ U½UOŠ√ ¨ –dA?²
« p
– Èœ√ b Ë Æ `
UB*« v i UMðË vŽUL²ł«
—«d?I
« W?ŽUM vKŽ …—b?I
« v?Ë fHM
UÐ W?I?¦
« Ê«b?I?Ë ◊U?³?Šù«Ë dðu?²
« s
U uI W?ŽeŽ“ ¨ Èdš√ ÊUOŠ√ v ¨ p
– sŽ r$ UL? Æ vŽUL'« qLF
«Ë
s p
– t?HK ¹ U Ë ¨ U?Ž«dB
« «b?²Š«Ë ¨ v u?I
« s _«Ë WOMÞu
« …b?Šu
«
U?NI?OI?% sJ1 v²
« WOÐd?F
« W _« U?½UJ ≈ b¹b³ðË ¨ Ê«d?LF
«Ë …Ëd?¦
« dO? bð
Æ vÝUO
«Ë ÈœUB² ô« q²J²
« ‰öš s

vŽUL²?łô« ¡UM³
« ”UÝ√ v¼ v²
« Wd²A*« WO? öÝù« WOÐdF
« WUI?¦
« bOQð Æ ≥
Ê√ p
– Æ W?O?zUMŁ W?O?U??IŁ U?C? U?Mð ÷d? ôËU?×?? qÐU?I? v ¨ v? u?I
«
pÝU9Ë Áb?Ž«u? fOÝQð v v?ŽUL?²?łô« ¡UM³
« ”U?Ý√ v¼ Wd?²?A*« W?UI?¦
«
»«dD{« l XŽe?Žeð b? U?N?³?O
U?Ý√Ë ÂU?F
« o«u?²
« W?U?IŁ Ê√ b?OÐ Æ Áƒ«e?ł√
v
≈ W?U?I?¦
« W?ŠU?Ý XŽ“uð U?L? Æ `
U?B?*«Ë Èu?I
« Ÿ«d? Ë v½U?F*«Ë rO?I
«
5Ð œËb(« U?NO XŽU{Ë ¨ U½U?OŠ√ WL U? ² Ë qÐ ¨ W{—U?F² WOU?IŁ —eł
¨ rKF
«Ë s¹b
« 5?Ð WO?zUM¦
« U?C? UM²
« U?N?O d?¦?Ë ¨ «d?O?G?²*«Ë XЫu?¦
«
¨ »«d?²?žô«Ë ¡U?L?²½ô« 5?ÐË ¨ W?O?B? ?A
« `
U?B*«Ë W? U?F?
« `
U?B*« 5ÐË
U??ŽU??L??łË W
Ëb
« 5?ÐË ¨ d??{U??(« W??O
u??¾???? Ë v{U*« W???O
u??¾???? 5ÐË
Æ UOzUM¦
« s p
– dOž v
≈ ¨`
UB*«
 ≤≥≥ ”œU« qBH«

s Wd²A*« WUI¦
« `O½ »U? √ U fJFð WŽ—UB²*« UOzUM¦
« Ác¼ q¦ Ë

sÞu?
« ÷d???F???²¹ p
cÐË Æ l? «u*« iF?Ð v ¡«d???²¼«Ë qÐ ¨ ‚e?9Ë »u???IŁ
v W??ŽU??L?'« ÕËd?
W?F??«b
« W??d??²??A*« W??U?I??¦K?
l U?'« Á—U?Þ≈ »«dD{ô
Æ WO öÝù« WOÐdF
« UMð—UCŠ

qÐU??I?? v ¨ v ö??Ýù« w?Ðd??F
« ¡U??L??²½ô«Ë W??O?? u??I
« W??O??B?? ?A?
« qO?? Qð Æ ¥

Öu/ oË r?O?I
«Ë d?JH
«Ë qI??F
« W??žU??O? ôËU??×?? Ë WML??O??N
« U??Ý—U2
bŽU?Bð bI? Æ WOÝU?OÝË W¹œU?B²? « UOŽ«bð s p?
cÐ j³ðd¹ U Ë ¨ sL?ON*«
p
–Ë ¨ …dO?GB
« WO*U?F
« W¹dI
«Ë WO?³uJ
« s( WO?{U*« WKOKI
« «uM
« v
s×K
« «c?¼ U?O?Ž«b?ð s Ë Æ W?¦
U??¦
« W?O*U??F
« W?łu*U?Ð ·d?F¹ U? ‰ö??š s
¨ v*U??F?
« Âö??
«Ë ¨ © W*u???F
« ® b¹b??'« v?
Ëb
« ÂUEM
« q?¦?? U??×K?DB??
v
≈ Èdš√ …d²?² Ë U½UOŠ√ …d¼Uþ W?HBÐ uŽbð UNKË ¨ È—UC?(« ` U²
«Ë
q¦ √ v a¹—U?²
« W¹UN½ Á—U?³²ŽUÐ ¨ v?
ULÝ√d
« vÐd?G
« È—UC(« j?LM
« eO9
Á—UJQÐ qÐ ¨ V?× tðU?Ołu
uMJðË tð«e?−M0 ô ¨ WO½U?½ù« …—UC?×K
—uDð
Æ ¡Uš—Ë …œUFÝ s tFOA¹ ·uÝ U Ë ¨ tð«¡UL²½«Ë tðUFKDðË tLO Ë

‰Ëb
« vKŽ W?? U?Ž …—u?BÐ »d??G
« ‰Ëœ s WML?O??N
« U?Ý—U2 b?²??ý« b? Ë
s fO
t½UÐ ‰uI
« v l{u
« «c?N
W¹uÐd²
« UOŽ«b?²
« h K²ðË ¨ Èdš_«
s t{d?Hð U Ë ¨ W?OÐdG
« W?O³uJ
« WM?LON
« hO? Að W?Ołu
u¹b¹_« W?G
U³*«
œb?−?²ðË Æ —U??L?F?²?Ýô« s b¹b?ł Ÿu½ t?½UÐ »u?F?A
«Ë ‰Ëb
« W?O??IÐ vKŽ —U?Ý≈
Öu?L?M
« oË rO?I?
«Ë dJH
«Ë qI?F?
« W?žU?O?? ôËU?×?? v
≈ qB?²
…—u??B
«
WOÝUO
«Ë W¹œUB² ô« UNðU?OŽ«bð l WOKIŽ WO*UŽ WMLO¼ Áb¹d¹ Èc
« vÐdG
«
©≤∏®
Æ WOUI¦
«Ë WOŽUL²łô«Ë

vF?
« l? t?O?{U? v À«d?²?
« vKŽ WEU?;« À—Ë Èc
« dJ?H
« W?O?ł«Ëœ“« Æ µ

Æ d? U?F*«Ë b?«u
« vM³ð Ë√ Y¹b?×?²
« vKŽ Èd?NE*« ÕU?²H?½ô« u×½ d?L?²?*«
ÃËœe? dJHÐ È√ ¨ U?C? UM²*« Ác¼ 5Ð d?L?²?? `ł—Qð v gO?F½ UM
“U?L?
v{U*« b?O?−9 v q¦?L?²ð U?C? UM²? vÐd?F
« ÊU?½ù« q?š«bÐ sLJð YO?Š
X u
« v?Ë Æ d??O??š_« «c¼ »U?????Š vKŽ U?½U??O??Š√ qÐ ¨ d???{U??(« sŽ Ϋb???O??FÐ
ΫdOÝ√ vI?³O ¨ UN bIð U?O
¬ ÊËœ UNłU²½ UNM c?šQO W¹dBF
UÐ vMG?²¹¨tH½
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≥¥
ôË ¨ ÁdJ fOÝQð bOF¹ Ê√ lOD²¹ ô rŁ s Ë ¨ Ád?{UŠË tO{U qš«œ v
©≤π®
Æ WKI² WOð«– U¼U&« v t²UIŁ ÊuLC tOłuð lOD²¹

v
Ëœ Ë√ vL?OK « Ë√ vK×? lÝ«Ë ‚UD½ vKŽ vŽU?L²?łô« dO?G?²
« WŽd?Ý b¹«eð Æ ∂
WO?ŽUL²łô«Ë W?¹œUB² ô« WDA½_« s?Þ«uÐ v W*uF
« —UOð qGKGð »U?IŽ√ v
s d?O?¦? ‰b³ð p?
– vKŽ Vðd?²¹ ·u?ÝË Æ U¼dO?žË ¨ W?O?U?I?¦
«Ë WO?ÝU?O?
«Ë
s b¹b??F
« v W¹—c??ł «d?O??Gð sŽ ö??C? W??O?ŽU??L?²??łô« U? ö??F
« ◊U/√
W?O?ŽU?L??²?łô« rO?I
« Ê√ U?L? Æ —«Ëœ_«Ë nzU?þu
« vË W?O?ŽU?L?²??łô« rO¼U?H*«
Ÿ«d??B
« s ôU???Š Q??AM²??ÝË ¨ ‰b??³??²
«Ë d??O???G??²K
U??³??B??š U??Fðd??? ÊuJ²??Ý
5ÐË ¨ b¹b??−?²
«Ë WEU??;« 5ÐË ¨ …d? U?F?*«Ë W¹b?OKI??²
« 5Ð vŽU?L??²?łô«
U?O?łu
uMJ²
« s qJ
Êu?JOÝË Æ W?
eF
«Ë W?O?ŠU?²?H½ô« 5ÐË ¨ Y¹b?(«Ë .b?I
«
d??O??G??²
« —U???? t??O??łu?ð Ë√ b¹b??% v “—UÐ —Ëœ W??¦?¹b??(« ‰U??Bðô« qzU??ÝËË
v rOKF²
« rE½ ÂU? √ U¹bײ
« d?³« dOG?²
« «c¼ q¦1Ë Æ l u²*« vŽUL?²łô«
©≥∞®
Æ UFL²:« s lL²− È√

U½—Ëœ qO??F?Hð …—Ëd??{ s U? öD?½«Ë ¨ U¼d?O??žË ¨ U¹b?×??²
« Ác¼ W?N??ł«u*Ë

UM½u? s d¦?« 5−²?M ÊuJ½ Ê√Ë ¨ «dO?Gð s UM
u?Š —Ëb¹ UL?O wÐU?−¹ù«
5łdH² œd− ÊuJ½ Ê√ s ôbÐ 5KŽU? 5—UA ÊuJ½ Ê√Ë ¨ 5JKN²
WO½U?½ù« …—UC(« WD¹dš vKŽ w−?Oð«d²Ý≈ ÊUJ UM
ÊuJ¹ Ê√Ë ¨ s¹—u?N³
¨ s¹dJH*«Ë 5Žb?³*«Ë ¡U?LKF?
« UF?L?²?−0 ô≈ ·d?²?Fð b?Fð r
v²
« W?O
U?(«
W¹—U?C(« «—uD²
« W?³«u? t?OKŽ VFB¹ vÐd?F
« UMF?L²?− Ê√ ‰u?I
« sJ1
V³Ð ¨ U?Nðôu%Ë UNðU¹b% l W?OÐU−¹UÐ qŽUH?²
«Ë WHK²<« U¼œUFÐQÐ W?O
U(«
U? UÞ v
≈ U?NK¹u??%Ë W¹d?A?³
«Ë W¹œU*« tðU½UJ ≈ s? U?OÐU?−¹« tðœU?H?²?Ý« Âb?Ž
Æ W¹—UC(« «—uD²
« Ác¼ l qŽUH²
« t
`O²ð WŽb³ WdŠ

v t?²½UJ t
U¹u?O?Š Ϋ¡e?ł q¦1 Ϋe?O?L?²? U¹—U?C?Š U½U?O? UM
rÝd½ vJ
t½√ U?L?
s ôbÐ W?O½U½ù« …—U?C×K
v UM²*« —uD?²
« v qŽU —Ëœ UM
ÊuJ¹Ë ¨ W?O*UF
« W?OM³
«
Ê√ UMOKŽ V−¹ W?IÐU?
« ‰U?O?ł_« ‰UL?ŽQÐ vMG?²
«Ë ¨ s¹d?šü« ÃU?²½SÐ —U?N?³½ôUÐ ¡UH?²?ô«
©≥±®
Æ W?O? U½Ë W b?I?²? ‰Ëœ s U?NЗU?G Ë ÷—_« ‚—U?A? v U½d?O?ž qF U?L? qF?H½
U½bŽUð WOÝUÝ√ …«œ√ tKF−¹ U0 Áb¹b& …—Ëd{Ë rOKF²
« ÂUEMÐ ÂUL²¼ô« v p
– q¦L²¹Ë
 ≤≥µ ”œU« qBH«

vŠUM v WŽ—U²*« WO*UF
« W¹—UC(« «—uD²
« W³«u vKŽ UMK³I² Ë U½d{UŠ v

Æ WHK²<« …UO(«

U? Ë lL?²?:« t??A?O?F¹ Èc
« l «u
«Ë rOK?F?²
« ÂUE½ 5Ð Èu?C?F
« ◊U??³ð—ö
ΫdE½Ë

UMNł«uð v?²
« …œb−²*«Ë …b¹b?F
« U¹bײ?K
ÂUEM
« «c¼ ÈbBð …—Ëd{ s p?
– t³KD²¹
WNł«u* W×K …—Ëd{ `³B¹ rOKF²
« ÂUE½ b¹b& ÊU ¨ vł—U)«Ë wKš«b
« UN¹bFÐ v
vL?OKF?²
« ÂUEM
« ÂU?N?Ý≈ …—Ëd?{ u×?½ t²?d?Š t?łuð Ê√ V−¹ rŁ s Ë ¨ U¹b?×?²
« Ác¼
¨ W?d?²?A*« W?OÐd?F
« W?U?I?¦
« U? u?I? d¹uDðË ¨ …œb?F?²*« W?O?ÐdF?
« U? UD
« W?O?LMð v
…—Ëd?C ȃd
« v? œbFðË ŸuMð s t?MLC?²¹ U? rždÐ vŽU?L²?łô« pÝU?L²?
« oOI?%Ë
Æ W?OÐU?−¹UÐ Èd?š_« «—U?C?(« l qŽU?H?²
« …—Ëd?{ bO?QðË ¨ ¡ö?F
«Ë ¡U?I?³K
W?O?ÝU?Ý√
U¹b?×??²
« l wÐU?−¹ù« q?ŽU?H?²
«Ë ¨ W?N??ł«u? vKŽ UMð«—b?? W?O?LMð ¨ p?
– v
≈ ·U?C¹
Æ …d UF*« W¹—UC(« «—uD²
« UN{dHð v²
« WOł—U)«

∫ rOKF« ÂUE bb& ÷dH WO —U Ub%

U¹b?ײ
« s b?¹bF
« UMOK?Ž t{d?H¹ È—U?CŠ ‚“Q0 U?O
U?Š d/ UM½√ `{«u
« s
Ê√ tÐ rK*« s ÊU? «–≈Ë Æ WO
U?(« W?O½U½ù« …—U?C(UÐ WD?³ðd*« WO?ł—U)«Ë W?OKš«b
«
q¼Rð v²
« WK UJ²*« W¹dA³
« W?OLM²
« oI×¹ U0 dA³
« ¡UMÐ v WO?ÝUÝ_« …«œ_« u¼ rOKF²
«
‰c?³¹ b U? ÃU²?½ rOEFð rŁ s Ë ¨ U¹b?ײ
« Ác¼ l W?OÐU?−¹UÐ qŽUH?²K
lL?²:« œ«d?√
WKK?Ð ÂU?O?I
« ÂeK²??¹ ·b?N
« «c¼ oO?I??% ÊU? ¨ t? b?IðË lL??²?:« W?O? d?²
œu??N?ł s
U0Ë ¨ W?H?K²?<« rOKF??²
« ÂUE½ V½«u??ł v W¹—Ëd?C
« «b?¹b?−?²
« s U??IK(« WKB??²?
—U?³?²??Žô« v l{uð Ê√ V−¹ v²?
« U¹b?×?²
« 5Ð s? Ë Æ U¹b?×?²
« Ác¼ l? VÝUM²¹
…—uŁË ¨ l¹d??
« vłu
uM?J²
«Ë vLKF?
« Âb?I??²
«Ë ¨ …d?O??³J
« W¹œU??B?²?? ô« ö?²?J²
« ÂU?O??
s b¹e?*« u??×½ ÁU???&ô«Ë ¨ v UM?²*« vd???F*« —U??−???H½ô«Ë ¨ ôU???Bðô«Ë U?? u?KF*«
—UÞ≈ v W¹dA?³
« WOL?M²
UÐ ÂUL²¼ô«Ë ¨ …U?O(« vŠUM v²ý v? WOÞ«dI1b
« U?Ý—UL*«
©≥≤®
Æ W «b²*« WOLM²
«

UN² öŽ v UN?FOLł UN²Ý«—œ WOL¼√Ë WO?ł—U)« U¹bײ
« œbFð s ržd
« vKŽË

·u ¨ WHK²?<« tF «u v «b¹b& À«bŠ≈ …—Ëd{ s t?{dHð U Ë ¨ rOKF²
« ÂUEMÐ
Æ qOBH²
« s TAÐ WOł—U)« U¹bײ
« Ác¼ s 5MŁ« ‰ËUM²½
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≥∂

v uuMJ«Ë vLKF« ÂbI« ∫ ôË√

vLKŽ Âb?Ið s ÊU?½ù« t?I?I?×¹ U ÃU?²½ s …œU?H?²?Ýô« W?O*U?Ž s ržd
« vKŽ
qB?²? tÐ l?DI½« b? Âb?I?²
« «c¼ oO?I??% v wÐd?F
« r
U?F
« ÂU?N?Ý≈ Ê√ ô≈ ¨ v?łu
uMJðË
s WK¹uÞ …d?²H
Âb?I²
« ÊUJ pK²/ UM Ê√ b?FÐ ¨ ÊUJ*« W?O«dG?ł tMŽ bFÐË ÊU? e
«
u¼ vłu
uMJ²
«Ë vLK?F
« ÂbI?²
« Ê√ v½U½ù« rKF?
« a¹—Uð ¡«dI?²Ý« s kŠö¹Ë Æ ÊU? e
«
j³ðd¹ ô t½√Ë ¨ W??HK²?<« —u?B??F
« d?³?Ž W¹—U?C??(« t?²KŠ— v ÊU?½ù« X? “ô W?H?
v²Š vN
ù« ‰bF
« d¼UE s dNE q¦1 «c¼Ë Æ dA³
« a¹—Uð s jI WO
U(« W³I(UÐ
bI Æ Tý q v qC?H
« VŠU t½QÐ Èdš_« ‰UOł_« vKŽ dA³
« s? qOł v
UF²¹ ô
iFÐ v vłu
uMJðË vLKŽ Âb?Ið oOI?% v
≈ XC WK¹uÞ ÊËd cM? ÊU½ù« q uð
p
– s Ë Æ —U?N³½ô« s? dO?³ —b?IÐ v
U?(« d?BF
« ÊU?½≈ t? U √ nI¹ …U?O?(« ôU−?
vLKŽ Âb??Ið d¼UE s W?O½u??Žd?H
« W¹d?B*« …—U??C?(« t?²?I?I??Š U? ‰U?¦*« qO??³?Ý vKŽ
vLKF
« Âb?I?²
« ÊU? p
– rždÐË Æ U?N?II?% Ê√ Âu?O
« …—U?C?Š lOD²?ð ô b? vłu
uMJðË
v tð«dOŁQðË t?³½«uł qš«bðË œb?FðË ¨ W U ?C
«Ë WŽd
UÐ e?OL²¹ v
U?(« vłu
uMJ²
«Ë
Æ WHK²<« …UO(« vŠUM

s¹œU?O*«Ë ôU?:« nK²?? ? v özU¼ U?O?łu
uMJð U? b?Ið b??N?A¹ Âu?O
« r
U?F
« Ê≈

U?N²?% ×bMð v²
«Ë Âb?I²
« W?IzU? Ë√ …b¹b'« U?O?łu
uMJ²
UÐ vL?¹ U W? U?šË WO?LKF
«
¨ W?I?O b?
« UO½Ëd?²J
ô«Ë W?OðU? uKF*«Ë ôU?Bðô« ÂuKŽ v¼ W?O?ÝU?Ý√ ôU?−? W?L?š
W¹Ëœ_« W?ŽUM Ë ¨ …b¹b?'« œ«u*«Ë ¡UC?H
« U?Ołu
u?MJðË ¨ WI?O? b
« WOzu?C
« U½uðu?H
«Ë
Æ W¹uO(« UOłu
uMJ²
«Ë WOŁ«—u
« WÝbMN
«Ë ¨ WIO b
« U¹ËULOJ
«Ë

W?F¹d
« «d?OG?²
« vKŽ `{«ËË d?O³? dŁ√ vłu
uMJ²
« Âb?I?²
« «cN
Ê√ vH? ¹ ôË
…dO?³J
« «—uD²
« qONð v W?×{«Ë …—uBÐ r¼U?¹Ë ¨ W*uF
« dB?Ž v Àb% v²
«
©≥≥®
r
UF
« `³B¹ r
Ë Æ ö «u*«Ë ‰UBðô« W
uNÝË WO*UF
« ‚«uÝ_« v Àb% v²
«
Æ ‰UB?ðô«Ë ÂöŽù«Ë U? uKF*« UOMIð tð“d?Š√ Èc
« qzUN
« Âb?I²
« q?CHÐ ô≈ U?O³?u
t?Ołu?²
«Ë j³C
« s WJ³?AÐ WO?{—ô« …dJ
« ·ö?ž WODGð ÕUð√ Èc
« u¼ Àu
U?¦
« «cN?
tK r
U?F
« q?F?−¹Ë ÊUJ*«Ë ÊU? e
« œËb?Š “ËU?−?²Ð `L?¹ Èc?
«Ë ¨ w½Ëd?²J
ù« ‰œU?³?²
«Ë
©≥¥®
Æ WŽU
« —«b vKŽË Êü« UM¼ Ϋd{UŠ
 ≤≥∑ ”œU« qBH«

v v?łu
uM?J²
«Ë v?LK?F
« Ÿ«bÐö?
l¹d????
« lÝu????²
« Ê√ Hallak (1998) Èd¹Ë

Æ W*uF
« …u eH×¹ …dOGB
« UO½Ëd²J
ô«Ë W¹uO(« UOłu
uMJ²
«Ë ¨ ôUBðô« ôU−
v W?—UA*U?Ð `L¹Ë ¨ ÃU?²½ù« W?ŽdÝ b?¹e¹Ë ¨ ôœU³?²
« qN?¹ vłu
uMJ²
« Ÿ«bÐùU?
v dŁR¹ ôUBðô« ‰U− v vłu
uMJ²
« ÂbI²
« Ê√ UL Æ ÷—_« Vu d³Ž —UJ_«
©≥µ®
Æ UFL²:« qJ
WOUI¦
«Ë WOÝUO
« ŸU{Ë_«

…U?O?(« s¹œU?O v?KŽ ÂbI?²
« «c¼ o?O³D?ðË ¨ vłu
uMJ²
«Ë vLKF
« Âb?I?²
« Èœ√ b? Ë
v²?Š W?O? UM²? W?O?łu
u?MJ²
« U?Žd?²?<« —U?ÝË ¨ WKzU¼ W?OMIð «—u?Dð v
≈ W?HK²?<«
Ác¼ u/ WI?Šö Ë WFÐU?² hB ?²*« v²Š Ë√ ÈœUF
« sÞ«u*« vKŽ VF?B
« s —U
„UM¼ b?F¹ r
YO?Š WMO?F? U?N?łuð vL?OKF?²
« ÂUEM
« vKŽ ÷d?H¹ «c¼Ë Æ U?Žd?²?<«
tNł«u½ Èc
« vłu
uMJ²
«Ë vLKF
« Âb?I²
« s dLNM*« qO
« sŽ t?H½ ‰eF¹ Ê_ ‰U−
©≥∂®
¨ lL??²?:UÐ ÷u??NM
« v vL??OKF??²
« ÂUEM
« W??O
u?¾??? b??R¹ «c¼Ë Æ Âu¹ b?F?Ð U? u¹
Èc
«Ë ¨ vłu
uMJ²
«Ë vLKF
« ÂbI²
« o?OI% v ÂUNÝù«Ë WOMI²
« d?BŽ v
≈ tÐ ‰ušb
«Ë
¡UL?KF
« s ‰UO?ł√ œ«bŽ≈ v
≈ W?OL?OKF²
« W?ÝUO?
« ·bNð Ê√ ≠ t?³½«uł b?Š√ v ≠ VKD²¹
vKŽË ¨ U?NM …œU?H?²?Ýô«Ë W?O½U?½ù« …—U?C?(« …d?O?? v U½—Ëœ q?O?F?Hð vKŽ s¹—œU?I
«
Æ WOłu
uMJ²
«Ë WOLKF
« UMŽU{Ë√ d¹uDð

vłu
u?MJ²
«Ë v?LKF
« Âb???I??²
« Êd??? t½QÐ n? u¹ s¹d??A???F
«Ë ÈœU??(« Êd???I
« Ê≈

ÊuJOÝ t½√ U?L Æ eO?L²*« ÃU²½ù«Ë ¨ W? uH²*« U?ŽUMB
U ¨ ôU:« W?U v q¼c*«
ÂbI²
« «c¼ W?Nł«u vKŽ s¹—œU …d?N 5MÞ«u v
≈ ÃU²?% v²
« «dOG²*UÐ U?¾OK U½d
WOłu
uMJð «—UN* 5³?²J ¨ UOKŽ WOKIŽ «—b ÊuJK²1 5MÞ«u? ¨ «dOG²*« pKðË
UNL?O Ë rN²O½U?½≈Ë rN²O u Ë rNMÞu
W?OzUL²½«Ë WOÐU?−¹≈ UO½«błuÐ 5¾K²2Ë ¨ W b?I²
©≥∑®
U?Ołu
uMJ?ðË ôUBðô« v
U?−? v …dO?³? «—uDð ÂbI?²
« «c?NÐ j³ðd¹Ë Æ W?FO?d
«
W?O?d??F*« W?—U?A*« W?Žd??ÝË U?U?*«Ë s e
« —U??B?²?š« v
≈ œ√ v²
«Ë ¨ U?? uKF*«
dOžË ¨ …b¹bł ÃU²½≈ rE½Ë …b¹bł sN —uNþË WOUI¦
« W—UA*« b¹«eðË WdF*« WU¦Ë
rJ
« l q? U?F?²
« vK?Ž ÊU?½ù« …—b? W??O?LMð …—Ëd?{ ÷d??H¹ «c¼ ÊU? l³?D
UÐË Æ p
–
…d?L?²? W?OKL?F? rOKF?²
« qOF?HðË ¨ U?NM ¡U?I?²½ô« W?OH?O? vKŽË ¨ U? uKF*« s qzU?N
«
«b¹b& À«b?Š≈ VKD²¹ UL? Æ qO¼Q²
« …œU?Ž«Ë V¹—b²
« Z «d?³Ð ÂUL?²¼ô«Ë …UO?(« Èb
d?OžË ¨ f¹—b?²
« oz«dÞË WDA½_«Ë qzU?Ýu
«Ë Z¼UM*«Ë UN?«b¼√Ë WO?L?OKF²
« W?ÝUO?
« v
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤≥∏
Æ vLOKF²
« ÂUEM
« Èu²× Ë WOMÐ tMLC²ð U2 p
–

¡uC
« vIKð …d? UF*« W?Ołu
uMJ²
«Ë WO?LKF
« «dO?G²
« Ê√ ¨ o³Ý U? v
≈ ·UC¹
lC¹ «c¼Ë Æ W??O½U??½ù« …—U??C?(« lM v? W?d??F*« …u?? U?NÐ dŁR?ð v²
« W??ł—b
« vKŽ
Æ WOłu
uMJ²
«Ë WOLKF
« WUM*UÐ WKB
« WIOŁu
« d UMF
« r¼√ bŠQ œ«dú
WOKIF
« …—bI
«
¨ rOKF²
UÐ ÎU? Uš U UL?²¼« VKD²¹ WdF*« …u? vKŽ vM³*« lL²:« v
≈ ‰u×?²
« ÊU «c
Ë
©≥∏®
Æ ‰U:« «c¼ v d³« Ϋ—UL¦²Ý« v
U²
UÐË

W*uF« ∫ UOU
©¥∞® ©≥π®
5F? v
Ëœ ÂUE½ œU?Ý ©±π∏π® UD
U? Ë ©±π¥µ® UD
U¹ Èd9R? 5Ð
3_« ‚U?¦?O? v? Áb?Ž«u? Ë tzœU?³? Ë t?L?O?? XÝd?Ë tðU½“«uð XG?O?? Ë t?«dÞ√ œb?Š
WLEM ‚UD?½ v Á—ËU× 5Ð ÊËU?F²
«Ë Ÿ«dB
« t?łË√ s dO³? r d¹œ√Ë ¨ …b?ײ*«
U —b?IÐ b¹bł v
Ëœ ÂUE½ ÂU?O sŽ U½öŽ≈ UD
U? WL sJ?ð r
t½√ dOž Æ …b?ײ*« 3_«
s fO
…bŽ «dO?G² vKŽ ÈuDM¹ WO
Ëb
« U? öF
« v b¹bł bN?Ž ¡b³Ð U½«c¹≈ X½U
W³?M
UÐ …œU?F
« dł U?L ¨ …b¹b?ł WO
˜ W?LEM0 UN
«b?³²?Ý«Ë …b×?²*« 3_« ¡UG
≈ U?NMOÐ
U?N?{d?F¹Ë …b?ײ?*« 3_« f1 Ê√ bÐô b¹b?ł b?NŽ 5?ýbð qÐ ¨ W?IÐU?
« WO?
Ëb
« rEMK

v …b¹bł W³IŠ Ë√ W*uŽ Ë√ Ϋb¹bł UO
Ëœ U UE½ vLÝ ¡«uÝ r
UF
« ÁbNA¹ U Ê≈ Æ dOOG²K

¨ v
Ëb
« ÂUEM
« v WO
UI?²½« WKŠd Ë√ …b¹bł WO
Ëœ «dOG²? Ë√ WO
Ëb
« U öF
« a¹—Uð
ULE½Ë ¨ tðUOuKÝË v
Ëb
« lL²:« rO ‰UDð …b¹bł ∆œU³ —«d ≈ v
≈ vF
« vMF¹ t½U
Ë√ …dJ²³? UOMIðË qzUÝË œU?L²Ž«Ë UNðöJA? W'UF? Ë WO
Ëb
« U öF
« …—«œô W?Lzö
WO
Ëb
« W?LEM*« œU−¹≈Ë ¨ ÂUEM
« «c¼ ŸU?³ð≈ vKŽ v
Ëb
« lL²?:« ¡UCŽ√ qL?( …—uD²
oO?³D²
U?F?łd? Ë U?N
Ϋ—UÞ≈ Ë√ W?O?Žd?AK
Ϋ—b?B? ÊuJð v²?Š U?ODF*« Ác?N
W?Lzö*«
©¥±®
Æ tð«¡«dł≈Ë tð«—«d cOHM²
…«œ√Ë ¨ ÁbŽ«u Ë b¹b'« ÂUEM
« 4Ý

∫ UN uNH Ë W*uF« ‰u

qÐUI*« ÍeOK$ù« `KDB*«Ë ¢ åW*uF
«ò ¢ vÐdF
« `KDB*« ‰ULF²Ý« WŁ«bŠ rždÐ
U? ö??F
« rJ×¹ Èc?
« b¹b?'« v
Ëb
« ÂUE?M
« v
≈ d?O??A¹ Èc
«Ë ¨å¢ Globalization ò¢ t

bI Æ WOM “ …d?² cM v/Ë dNþ t½« qÐ ¨ …Q− b
u¹ r
ÂUEM
« «c¼ ÊU? ¨ UO
UŠ WO
Ëb
«
t?L??O¼U?H?? Ë ¨ W?O??U?I??¦
«Ë W?O??ÝU?O??
« tðU? u??I? Ë ¨ W¹œU*«Ë W¹œU??B?²?? ô« t???Ý√ œb?%
 ≤≥π ”œU« qBH«

v²???O??u???
« œU??%ô« œu??łË Ê√ ô≈ ÆW???O½U??¦
« W???O*U??F?
« »d??(« X Ë cM? W??O??łu?
u¹b¹_«

«c¼ –u?H½ s? b?Š¨vÐd?G
« v
U??L‡‡Ý√d
« n
U?×??²
« W?N?ł«u? v? W?O?«d?²?ýô« W?? uEM*«Ë
©¥≤®
Æ ±π∏π ÂUŽ UD
U d9R bIŽ v²ŠË ¨ …—œU³
« »d(« …d² WKOÞ t׳Ë ÂUEM
«

U??Nðö??ŽU??Hð rJ% ¨ ‰U??L??A
« ‰Ëœ s W??N??łu?? W?O?? ¹—U?ð W?O?KL??Ž v¼ W*u??F
«Ë

U¹ôu?
« U¼“dÐ√ s ¨ b?¹b??'« v?
Ëb
« ÂUEM?
« v vLE?Ž ‰Ëb
rO???I
« s W???Žu???L??−???
WO
¬ YO?Š œUB?² ô« v È—UC?(« UN?ł–u/ dOO?ð v
≈ vFð v²
« W?OJ¹d _« …b?ײ*«
«—U?F??ý “d?³ð YO??Š W?ÝU??O?
« vË ¨ W??O?ÝU?Ý_« ∆œU??³*« v¼ …—U?−??²
« W¹d?ŠË ‚u??
«
W¹d?ŠË W¹œd?H?
« vKŽ e?O?d?²
« r²¹ YO??Š W?U?I?¦
« vË ¨ ÊU?½ù« ‚u?I?ŠË W??OÞ«d?I1b
«
©¥≥®
œU??B?²?? ô« s √b??³ð v²?
« rO¼U??H*« s W?? uEM vK?Ž iNMð W*u??F
U?? Æ ÊU??½ù«
…U???O??(« mO??? Ë „ö???N??²???Ýô« ◊U/√ bM?Ž vN??²?Mð ôË ¨ Âö??Žù«Ë W???O
Ëb?
« U?? ö???F
«Ë
vKŽ ÷u?d u¼ U? Ë UNM ‰u?³?I u¼ U? Ë rOI
« Vð«dð b?¹b%Ë W?OU?I¦
«Ë W?OŽU?L²?łô«
U?N²?C?³? rJײ?
…dO?³?Ë …dO?G? q v qšb?²K
vF?ð v¼ U/«Ë ¨ U¹u?²*« l?OL?ł
UN?O UL?NOKŽ …dDO
« W?O½UJ ≈ sJð r
UL?N‡ ¹—Uð s WKŠd v ¨ r
U?F
«Ë ÊU½ù« vKŽ
©¥¥®
Æ Êü« tOKŽ v¼ U2 WO
uLýË U UJŠ≈ d¦« q³ s

W¹œUB²? ô« UOKLFK
dO³J
« d?OŁQ²
« vMFð W*uF
« Ê√ Burbules (2000) Èd¹Ë

‰U*« ”√— ob?ðË …—U?−??²
«Ë „ö??N??²?Ýô«Ë ÃU??²½ù« U??OKL??Ž sL??C??²ð v²
«Ë¨W??O*U??F
«
Âö??Ž≈ qzU??ÝËË ¨ …b¹b??ł W??O??U??IŁ ◊U?/√ —u??Nþ U??C¹√ vMF?ð U??L?ÆW??O?
U*« ôœU??³??²
«Ë
ö?ŽUH?²
«Ë W¹u?N
«Ë ¡UL?²½ô« U ö?Ž v U?NF?O?Lł dŁRð …b¹b?ł ôUB?ð« UO?łu
uMJðË
©¥µ®
Æ WHK²<« WOK;« UUI¦
« 5ÐË qš«œ

v
≈ œ√Ë ¨ r
UF
« v …œUO?ÝË Î«—UA²½« d¼«uE
« d¦« W*uF
« …d¼Uþ X?׳ √b Ë
¨WOMÞu
« «œUB² ô«Ë W?O uI
« UUI¦
« f9 …dO³ U¹b?%Ë W¹d¼uł «dOGð À«bŠ≈
W??O?ŠU?M
« s d??³?Fð W?*u?F
« Ê√ È√ Æ ‰Ëb?K
W??OMÞu
« …œU??O??
« v d?O??³?? b?Š v?
≈ dŁRðË
©¥∂®
Æ vMÞu
« —«d?I
« vKŽ v
Ëb
« –uHM?
« b¹«eðË WO? uI
« W
Ëb
« …u? lł«dð sŽ WO?ÝUO?
«
vU??I??¦
« Öu??LM
« ÷d?? W
ËU??×?? sŽ d??³?F?ð W?O??ŽU??L??²??łô«Ë W?O??U??I??¦
« W??O?ŠU?M
« s Ë
s U? √ Æ Èd?š_« U?F?L?²?:« v W?HK²?<« …U?O?(« d¼UE vKŽ vÐd?G
« vŽU?L?²?łô«Ë
U?O U?HðUÐ W uJ×? …bŠ«Ë W?O*UŽ ‚u?Ý œU−?¹ù vF
« sŽ d?³F?² W¹œU?B²? ô« WO?ŠUM
«
‚ËbM Ë v
Ëb
« p?M³
« q¦? W?O
Ëb
« W?O?
U*« U??ÝR*« …dDO?ÐË ¨ U??'« q¦? W?O
˜
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤¥∞
©¥∑®
Æ WO*UF
« …—U−²
« WLEM Ë ¨ v
Ëb
« bIM
«

qL?Fð v¼Ë ¨ tðUO?
¬Ë ‚u
« oDM0 WD?³ðd W*u?F
« Ê√ v
≈ …d?O¦? ¡«—¬ V¼cðË
WO?L¼√ qIð ô W¹uOŠ ôU−? v¼Ë ¨ WÝUO?
«Ë ÂöŽù«Ë WUI?¦
« ôU− ÕU?²« vKŽ
‰ËbK
W¹—U?C?(«Ë W?O?U?I?¦
« U?O? u?B?)« v?KŽ dŁRð U?N½√Ë ¨ ÈœU?B?²? ô« ‰U?:« sŽ
W¹—c??ł U?¹b??% ÷d??Hð «d??O???G??²?? s tK?L??% U0 W*u??F?
« ÊU?? p
c
Ë Æ W??H?K²??<«
W¹œU?B??²? ô« ôU?:« v? ¨ W?OÐd?F
« ‰Ëb?
« U?N?O?? U0 ¨ ‰Ëb
« lO?L??ł vKŽ W¹d?O??B? Ë
W?OH?O sŽ Y×?³
« vŽb²?ð W¹—u×? WO?C v¼Ë ¨ W?OŽU?L²?łô«Ë WO?UI?¦
«Ë WO?ÝUO?
«Ë
©¥∏®
Æ U¹b%Ë dÞU s t{dHð U* ÈbB²
«Ë UNF q UF²
«

ŸUDI
« q? UJð W??OKL??Ž W?−??O?²?½ v¼ W*u??F
« …d¼Uþ Ê√ Hallak (1999) Èd¹Ë

vL?KF
« Âb???I???²
« qC???HÐ oI???% Èc
«Ë ¨ r?
U??F?
« Èu‡²?????? vKŽ v?
U*«Ë ÍœU???B??²??? ô«
¨ ôU?Bðô«Ë U? uK?F*« U?O?łu
uMJð ‰U?−? v? W? U?šË ÂU?N
«Ë l¹d?
« vłu?
uMJ²
«Ë
W¹œUB?² ô« U?FL?−²
« —u?NþË WO? dA
« WK²J
« —U?ON½« W? UšË WO?ÝUO?ÝuO?'« «dO?G²
«Ë
©¥π®
Æ ‰ËbK

WKJO?N?
« …œU?Žù W?−?O?²½ v¼ W¹œU?B??²? ô« W*u?F
« Ê√ Torres (2000) nO?C¹Ë

¨ rOKF??²
«Ë ¨ «œU??B?²?? ù« W*u?Ž sL??C?²?ð v²
«Ë ¨ r
U?F?
« Èu?²??? vKŽ W?¹œU?B??²? ô«
Ác¼ Ê√Ë Æ v
Ëb
« q?L?F
« rO???Ið v d??O?³J?
« ‰u?×?²
« U??C¹√Ë ¨W?U??I?¦
«Ë ¨ U??O?łu
u?MJ²
«Ë
U?O??łu
uMJðË ôU?B?ðô« qzU?ÝË v «d?O??G?²
« W?−??O?²½ v¼ ¨ …d?O??³? W?ł—bÐ ¨ W?*u?F
«
W?OLMð v
≈ ÈœRð˨ ‰U*« ”√— q×? qL?F
« q%Ë ¨ qLF
« W?O?łU²½≈ b¹eð v²
« U?³ÝU?(«
©µ∞®
Ê√ Beams (1998) Èd¹ Èd?š√ W?O??ŠU½ s t½√ ô≈ Æ W?O*U??F
« W?O?łU?²?½û
…b¹b?ł
q rD% U?N½_ ¨ d? UF*« W?ÝU?O
« r?
UŽ v U?L?Š d?¦?_« q UF
« v?¼ ÃU²½ù« W*u?Ž
W¹“«uł—u³
« WI³D
« kU% UN
öš s v²
« WOÝUO
«Ë W¹œUB² ô«Ë WOŽUL²łô« qUON
«
©µ±®
Æ UN²DKÝ vKŽ

e?d t??H½ U W?U?IŁ Ë√ U l?L²?− d?³?²F?¹ YOŠ ¨ e?d?L²
« vKŽ W?*uF
« Âu?IðË
¨bzUI
«Ë dDO*«Ë t?łu*« u¼ ed*« ÊuJ¹ UM¼ Æ tF³ðË t«dÞ√ Ë√ tDO×? v U³
«Ë r
UF
«
”UM
« 5Ð W? d?H²
«Ë e?O?O?L²
« U?O?łu
u¹b¹√ ÃU?²½ v¼ W¹e?d*« Ác¼Ë Æt
U?F³?ð Á«bŽU? Ë
W¹e?d*« q¦9 W*u?F
U? ÆvÐd?G
« Âb?I?²
« rKÝ V?Š rN? b?Ið Èu?²?* U?F?³ð rN?H?OMBðË
ed? v ¨ WOJ?¹d _« …b×?²*« U¹ôu
« W U?šË ¨ t?H½ »dG
« lC¹ Y?OŠ ¨ WOÐd?G
«
 ≤¥± ”œU« qBH«

Ê«Ë ¨ jO?;«Ë e?d*« 5Ð W ö?F
«Ë Æ t
U?FÐUðË UDO?×? r
U?F
« ‰Ëœ v UÐ lC¹Ë r
U?F
«
q³?? s …d?DO??ÝË WML??O¼ W?? ö??Ž vN?? öŁU??L??²
« Ë√ U??N?ÐU?A??²?
« iFÐ U??N??O?? bÐ
©µ≤®
Æ ed*«

öŽUHðË UL?Ð WLFH U¼d¼uł v W*uF
« ÊQÐ s¹d?O¦J
« Èb
WŽUM b¹«e²ðË
U?ŽËd?A* b¹b?ł ŸUM v¼ qÐ ¨ U? U9 …b?¹bł X?O?
U?N½√Ë ¨ .b?I
« v
U?L?Ý√d
« ÂUEM
«
U? uJ×? ‰«“U b¹b?'« v*u?F
« ŸUMI
« «c¼ ÊU? rŁ s Ë Æ U?N?OKŽ W?IÐU?Ý WO*U?Ž W?LE½√Ë
d??O?I??H
« »uM'«Ë ¨ Èu??I
« vM?G
« ‰U?L??A
« v*U??Ž 5Ð qŽU??H??²
« v t??IЫu?ÝË t?? ¹—U??²Ð
…bŽ t
öš X?ŁbŠ q¹uÞ vM “ œ«b² « vKŽ ŸUMI
« «c¼ U?L XKJAð b Ë Æ n?OFC
«
©µ≥®
Æ ‰œU³²*« œUL²Žô«Ë ÈuI
« Ê“«uð v v*UF
« ÷ËUH²K
ôuł

c?š√ ¨ ÎUO?ÝU?O?Ý U0—Ë UO?U?IŁË U¹œU?B?² « r
U?F
« Z œ W?d?ŠË W*uF?
« Włu? Ê≈

q v
≈ q?GKG??²ðË ¨ U???U??I??¦
« q u??×?½ t??−??²ðË ¨ U??F??L???²??:« q v
≈ …u??I?Ð nŠeð
©µ¥®
Ê√ vMF¹ «c¼Ë Æ …b?O??F?³
«Ë W??³¹d?I
« r
U??F
« U¹«Ë“ s W¹Ë«“ q? jÐdðË «œU?B??²? ô«
¨ WO? UM
« UFL?²:« ÊU½≈ ¡UMÐ ÂU? √ nIð v²
« W¹—UC?(« U¹bײ
« b?Š√ q¦9 W*uF
«
…e¼U?ł l?KÝ s »d?G
« tÐ œu??−¹ U? dE²M¹ ¨ Z?²M d?O?ž U?JKN?²??? U½U?½≈ tKF??& U?N½_
U2 t?FMB¹ ô U „ö?N²?Ý« vKŽ —œU?I
« uN? ¨ t−?²M¹ ô U0 v¼U?³²¹ tKF?& qÐ ¨ lMB
«
d?O?G²ð v²?
« WO?ö?N?²Ýô« lK?
« ¡UM² « v?
≈ lKD²
«Ë ¨ q«u?²
«Ë W?O
UJðù« rO? t¹b
qJA¹
Èu??²???*« vKŽ „ö??N???²??Ýô« ‰b??F?? …œU?¹e
U/«Ë ¨ jI?? d?¹uD²
« ·b???NÐ fO
U???O?? u¹
©µµ®
Æ v*UF
«

…—U?ýû
”U??Ý_UÐ Âb? ??²?¹ v
Ëb
« ÂUE?M
« ÕöD « Ê√ Èd¹ iF??³
« ÊU? «–≈Ë
WOŽ«dB
«Ë WOUM²
«Ë WO½ËUF²
« ≠ Èu?I
« U öŽ WJ³ý Ë√ öŽUH²
« s WŽuL− v
≈
5F? ÂUE½ Ë√ oM
UI?Ë r²ð v²
«Ë ¨ v
Ëb
« lL?²?:« ¡UC?Ž√ 5Ð UL?O Àb?% v²
« ≠
s WŽuL− s qJA²¹ Ë√ Ø vKŽ ÂuI¹ t½√ v¼ v
Ëœ ÂUE½ È√ v …bŽUI
« ÊU ¨ rOIK

qL?: W?³?M
UÐ UðËU?H?²? Ϋd?OŁQð ”—U1 Ê√ U?NM qJ
sJ1Ë ¨ W?FÐU?²
« Ë√ W?O?Žd?H
« rEM
«
v ¨ W? U?š WH?BÐ ¨ p
– oI?×?²¹Ë Æ v
Ëb
« ÂUEM
« Èu?²?? vKŽ WŁœU?(« öŽU?H?²
«
©µ∂®
v
Ëœ ÂUE½ W?H ‚öÞ≈Ë Æ ÂUEM
« «c¼ W?L? vKŽ bŠ«Ë VD s d?¦?« œułË W
U?Š
UO?½U½≈ U u?ð Ë√ UFKDð V½U?ł s fJF¹ iF³Ð U?NC?FÐ ‰Ëb
« jÐdð v²
« U ö?F
« vKŽ
V½U?ł s Ë ¨ W
œU³?²*« W¹œU?L²?Žô« vKŽ Âu?Ið ‰Ëb
« 5Ð W?LE²M U? öŽ fO?ÝQð v
≈
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤¥≤
‰Ëb
« 5Ð qŽUH²
«Ë W¹œUL²Žô« qFHÐ ÂUE½ v
≈ X
u% ‰Ëb
« 5Ð U öF
« Ê√ v
≈ dš¬
…dJH
« Ê√ È√ ¨ ÂUE²½ô« WOKLF
WIŠô ¡Uł ÂUEM
« WHB Æ W¹—UO²š« ULz«œ XO
v²
«
W¹bzU???I??ŽË W???OKL??ŽË W???O?? ¹—Uð ◊Ëd???ý qF??H?Ð t????H?½ ÷d?? l «Ë sŽ d???³??F??²?
¡U??ł
©µ∑®
Æ W¹œUB² «Ë

È√ ¨ b¹b'« v
Ëb
« ÂUEM
UÐ Êö?B²ð ÊU²?OOz— ÊU²?O{d b?łuð ÊQA
« «c¼ vË
vKŽ v
Ëb
« ÂU?EM
« hzU?B?) Ϋd?OŁQð b?łu?¹ t½√ v v
Ë_« W?O?{d?H
« q¦?L??²ð Æ W*u?F
«
c?š√ Ë√ ≠ Y
U?¦
« r
U?F
« ‰Ëœ U?N?O? U0 ≠ ‰Ëœ qJ?ý c?š√ ¡«u?Ý t
W½uJ*« «b?Šu
«
t½√ U¼«œR? ¨ Èdš√ W?O?{d oKDMð W?O?{dH
« Ác¼ s Ë Æ W?O?LOK ≈ W?O
Ëœ U?FL?& qJý
qš«œ Àb% ·u?Ý «dO?Gð ÊU ¨ tð«b?OI?FðË tJÐUA²?Ð v
Ëb
« ÂUEM
« œUFÐ√ d?OG²ð U? bMŽ
b?ŠQ q?LF¹ b¹b?'« v
Ëb
« ÂUEM
« Ê√ È√ Æ v?ł—U)« U?N?uKÝ vË t
W½uJ*« «b?Šu
«
W?O?ł—U)« «œb?;« q¦1Ë ¨ W?O?Žd?H
« rEM
« qOJA?ð UOK?LŽ v W?O??Ozd
« ö?šb*«
©µ∏®
Æ rEM
« Ác¼ qš«œ «—«dI
« lM UOKLF

W?d?(« W¹dŠ Èb? b¹b?% È—Ëd?C
« s `³?B¹ ¨ 5²?O{d?H
« 5ðU¼ ‰u?³?IÐË

ôu³? ÊU ¨ dš¬ vM?F0Ë Æ W*uF
« qþ v WO?ŽdH
« W?OLOK ô« rEMK?
WŠU²*« «—U?O)«Ë
vMF¹ ·u?Ý W?OL?OK ô«Ë W?OK;« rEM
« „uK?
bR? œb?×?L b¹b?'« v*u?F
« ÂUEMK
U?O
¬
W?OK;« rEM
« q³? s qšb?²
« U?O½UJ ≈ Ê√ v q¦?L?²ð Èd?š√ …b?R —u? √ v U?Žu? Ë
Æ W ËbF W
Q ÊuJð v*uF
« ÂUEM
« WdŠ v dOŁQ²K
WOŽdH
« WOLOK ô«Ë

∫ W*uF« hzUB
∫ vK¹ ULO UNL¼√ ‰ULł≈ sJ1 hzUB)« s œbFÐ W*uF
« r²ð

WOUO
« hzUB)« ≠±
—U??O??N½«Ë …œ—U??³?
« »d??(« ¡U??N??²½« cM? “dÐ hzU??B??)« Ác¼ Ê√ k?Šö*« s
‰Ëb
« U?NF Ë …b?ײ*« U¹ôu
« œd?HðË ¨ WO?³DI
« WO?zUMŁ dB?Ž W¹UN½Ë v²?Ou?
« œU%ô«
r
UF
« «—b?I vKŽ UNðdDOÝË W?O
Ëb
« ÈuI
« s¹“«u vKŽ U?N²MLO¼Ë Èd³J
« W?OŽUMB
«
À«bŠ√ bFÐ Á—u vKłQÐ vÝU?O
« jO;« v UNLJ%Ë WOJ¹d? ô« WMLON
« XK& b Ë Æ
iF³
« tO
≈ dOA¹ U W× v pý bF¹ r
U¼dŁ√ vKŽ v²
«Ë ¨ d³L²³Ý s dAŽ ÈœU(«
ÈuŽbÐ ¡«uÝ r
UF
« rJ% v²
« v¼ UN(UB X׳ √ v²
« Wd _« v¼ W*uF
« Ê√ s
 ≤¥≥ ”œU« qBH«

Æ ‰U*«Ë …—U−²
« ‚«uÝ√Ë jHM
« l «u vKŽ …dDO
« s b¹e0 Ë√ ¨ »U¼—ù« W×UJ

b?Fð rK ¨ W
Ëb?
« WDKÝ v ÀœU?(« ‰u?×?²
« ¨ U?C¹√ W?O?ÝU??O?
« hzU?B?)« s Ë

œ«d??_«Ë ¨ t???(U??B?? Ë l?L??²??:« 5?Ð q u
« W??I?KŠ v¼ W??O???ÝU??O???
« WDK?
« Ë√ W
Ëb
«
UN
WO*uŽ U?ÝR Ë …eNł√ tH½ X u
« v sLC²ð W
Ëb
« X×?³ √ sJ
Ë ÆrN uIŠË
Æ UNFUM Ë UN(UB

WœUBô« hzUB)« ≠ ≤
W*u??F
« ‰ö??š s s¹bð W?K UJ²?? …b??ŠË `³?? √ r
U?F?
« ÊQÐ Êü« œU??I?²??Ž« œu??¹
s dO¦ bMŽ UNO
≈ —UA¹ `³ √ v²
« ¨ …b¹«e²*« U?NðU¼U&«Ë W×{«u
« WO
ULÝ√d
« ULK

—Ëœ …œUF?²Ýô W?B ?B)« u?×½ ÁU?&ô« dNþ UM¼ s Ë Æ W?AŠu?²*« WO
U?LÝ√d
UÐ »U?²J
«
vKŽ qL?F
«Ë ¨ ÃU²½ù« v d?ýU³*« qšb?²
« sŽ W
Ëb
« vK ðË ¨ t?²¹dŠË ‚u?
« œUB?² «
—Ëœ d?B??²?I¹ p?
cÐË Æ W? U??)« U?ŽËd?A*«Ë œ«d??_« v
≈ ÂU?F?
« ŸUDI
« U?ŽU?M lOÐ
v½u½U?I
«Ë vF¹dA²?
« —UÞù« b¹b%Ë ¨ W¹œUB?² ô« U?ÝUO?
« l{ËË rOEMð vKŽ W
Ëb
«
Æ v*UF
« v
U*«Ë ÈbIM
« ÂUEM
« W ö
s R*«Ë ¨ ‚u
« bŽ«u s( s UC
«

W¹œU?B²? ô« W?O
Ëb
« UL?EM*« qšbð …œU¹“ UC?¹√ W¹œUB?²? ô« hzUB?)« s Ë

W?O U?Hð« oO³DðË ¨ W?O UM
« ‰Ëb
« s b¹b?Ž v W¹u?LM²
« W¹œUB?² ô« U?ÝUO?
« rÝ— v
Æ v*UF
« ‚u
« ‚UD½ lOÝuðË U b)«Ë lK
« v
U− v …—U−²
« d¹d% v U'«

rOKF²
« ÂUE½ vKŽ U¹b?ײ
« s b¹bF
« W*uF?K
W¹œUB² ô« hzU?B)« ÷dHðË

U?O½«e?O*UÐ U¹b?×?²?
« Ác¼ iFÐ j³ðd¹Ë Æ W?OÐd?F
« ‰Ëb
« U?N?M Ë ¨ W?O? UM
« ‰Ëb
« v
U½u?F*« r−??Š ÷U?H? ½« l W? U?š U?N?²¹œËb??×? Ë rOKF?²
« vKŽ ‚U?H?½û
W?B?B?<«
W?L?U?(« U?ÝUO?
UÐ d?š_« iF?³
« j?³ðd¹Ë Æ U¹œU?B?² « W?
Ëb
« —Ëœ hOKIðË ¨ W?O
Ëb
«
U UC¹√ U¹b?ײ
« Ác¼ s Ë Æ tO−¹dš W?OŽuM
WDÐUC
« …œu'« dO¹U?F Ë rOKF²
« —uD²

Á“d?Hð U? Ë ¨ W¹œUB?²? ô« W*u?F
« ◊U/QÐ cš_« œU?L?²?Žô WO?³K
« —UŁü« W?'U?F0 j³ðd¹
—UŁü« W'U?F p
cË Æ v
U*« œU?H
« d¼UE —U?A²½«Ë ¨ WO?öN²?Ý« «œUŽË «Ëe½ s
öJA s U¼dO?žË ¨ ÈdÝ_« pJH²
« ‰UJý√Ë ¨ WO?³K
« WO öš_« rOI?
« vKŽ W³ðd²*«
Æ wŽUL²łô« q UJ²
« ÂbŽ
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤¥¥

WOUL ô« hzUB)« ≠ ≥
U¹d???(« oO???I??% v?KŽ rzU??? ÂUE½ u¼ b?¹b??'« v?
Ëb
« ÂUEM?
« Ê√ iF??³?
« Èd¹
v W??O½U???½ù« rNð v²?
« W?? U??F
« `
U??B*«Ë U?? b??)« d??O??u?ðË W??OÞ«d??I1b
« o?O??³DðË
d?Ouð ∫ ÂUEM
« «c¼ U?N?IKD¹ v²
« œu?Žu
« s Ë Æ v*UF
« —«d?I?²Ýô« oI?×¹ U0 U?NŽu?L−?
W1d'« WЗU× Ë ¨ W¹dA³
« WOLM²
« oO?I%Ë ¨ W¾O³
« W¹ULŠË ¨ 5O*UF
« s _«Ë Âö
«
Æ œ«dú
WOÝUÝ_« ‚uI(« W¹ULŠË ¨ v
Ëb
« »U¼—ù« o¹uDðË ¨ WLEM*«

Ác??N
b¹b??'« v?
Ëb
« ÂUEM?
« oO??I??% W??O?? «b??B?? vKŽ r?J(« sJL*« s? fO
Ë
Àb×¹ U¾Oý XO
W?*uF
U Æ ÂUEM
« «c¼ Á“dH¹ Èc
« l «uK
qOK% ‰öš s ù« —«Ëœ_«
v WO?ŽUL?²łô« d¼«uE
« q¦? UNMJ
Ë ¨ W¹dA?³
« …UO?(«Ë WO½U½ù« W?DA½_« …dz«œ ×Uš
©µπ®
Æ dL² v UM¹œ qŽUHð v qEð WHK²<« U¼œUFÐ√

WIKF²*« pK²? öJAL Æ ‰Ëb« UNN «u v« UU?CI«Ë öJA*« WO*U ≠ ¥

dB²?Ið bFð r
¨ U¼dOžË ¨ W¾?O³
« ÀuKðË W UD
«Ë ¡«cG
« hI½Ë r C?²
«Ë ·UH'UÐ
¨ U?N?²?N?ł«u? Ë UN?
ÈbB?²?
« vKŽ …—b?I
« YO?Š s Ë ¨ U?N?−zU?²½Ë U¼—UŁ√ YO?Š s
v
« ZzU??²M?
« pKðË —UŁü« Ác¼ b??²?? « U/«Ë ¨ U??Nð«cÐ ‰Ëb?
wL??OK ù« ‚UDM?
« vKŽ
Ác¼ b??N???Að v²
« ‰Ëb?
« sŽ …b??O??FÐ W???O??«d??G??'« W??O???ŠUM
« s Ëb???³ð Èd??š√ ‰Ëœ
©∂∞®
Æ öJA*«

U?? u??I?*«Ë U??ODF??LK? …dJ??;« W??O? ? uuMJ?«Ë W??O? LKF?« …œU??O?
« ≠ µ
UUA?²«Ë W¹ËuM
« W UD
« …—uŁ v¼Ë ¨ WU« WO?UMB« …—uU WU)«
©∂±®
U?N??O
≈ U½d??ý√ v²
«Ë ¨ U?? uKF*«Ë W??OŁ«—u
« W??ÝbMN
«Ë U??O½Ëd?²?J
ô«Ë ¡U?C??H
«
Æ o³Ý ULO qOBH²
UÐ

W UI«Ë W*uF« ≠ ∂
s Ê√Ë ¨ lL?²?− È√ œu?łË W¹—«d?L²?Ý« oO?I% v v?UI?¦
« b?F³
« W?O?L¼_ ΫdE½
‰ËUM²½ ·u?? ¨ t?
ö?I?²?Ý« ŸU?{ t?²¹u¼ XŽU?{ s Ë t?²¹u¼ X?ŽU?{ t?²?U?IŁ XŽU?{
Æ qOBH²
« s TAÐ WUI¦
«Ë W*uF
« 5Ð W öF
«
 ≤¥µ ”œU« qBH«

Ê√Ë ¨ …œdH?²*« W?OU?I¦
« t?²O? uB?š t
v½U½≈ lL?²−? È√ Ê√ tOKŽ oH?²*« s

¨ WO öÝù« WO?ÐdF
« WIDM*« q¦ …eOL*« WOU?I¦
« UN²O uBš U?N
W¹—UCŠ WIDM È√
rÝU? œu?łË v?HM¹ ô W?O?U?I??¦
« U?O? u?B?)« Ác¼ œu??łË Ê√ U?L? Æ ‰U?¦*« qO??³?Ý vKŽ
fM'« v
≈ UF?OLł vL?²M½ UM½√ rJ×Ð ¨ W¹dC?(« oÞUM*«Ë UFL?²:« v UÐ l „d²?A
v½U? e
« U??N¹b?FÐ v qŽU??H?²
« W?Lz«œ …—U??C?(« s ö?B?²?? UDš pK²1 Èc
« Èd??A?³
«
Æ v½UJ*«Ë

UF?L²:« 5Ð „d²?A*« rÝUI
«Ë WO?UI¦
« WO? uB)« œułuÐ ·«d?²Žô« rždÐË

’U?)«Ë ÂUF
« 5Ð È√ ¨ U?LN?MOÐ qŽUH?²
« W?FO?³Þ ‰uŠ ·ö?)« vI?³¹ ¨ WHK²?<« 3_«Ë
©∂≤®
—uBF
« d³Ž WKJA²*« »uFA
«Ë 3_«Ë UFL²:« UO uB  Æ Á—UŁ¬Ë tðU¼U&«Ë
¡UMÐ v r?N?ð Ê√ U??N½Q?ý s? v²
« ¡«—√Ë U¹d?ŠË ∆œU??³? Ë r?O? s ‰U??O?ł_« V U??FðË
U?NK¼U?& sJ1 ô ¨ W¹d?A³?
« 5Ð Âö
«Ë s? _«Ë —«dI?²?Ýô« “e?FðË W?O½U½ù« …—U?C?(«
Æ ‰UJý_« s qJý ÈQÐ

X?O
…d¼UE
« Ác?¼ Ê√ ¨ UN? u?N?H? Ë W*u?F
« ÊQ?A?Ð oÐU?
« ÷d?F
« s `C?²¹
u×½ vFÝ UNMJ
Ë ¨ œËb(« ¡UG
≈Ë UU*« V¹dIðË ‰«u _«Ë lK
« WdŠ qONð œd−
s Ád?OžË Âö?Žù«Ë œU?B²? ô« WO*U?Ž e¹e?Fð UN?
öš s sJ1 WK U?ý Ë√ …b?Š«Ë WU?IŁ
ÊuJðË U?? U9 W
Q??*« f?JFMð Ê√ sJ1 ¨ i?F?³?
« Èd¹ U?L?? ¨ «cJ?¼Ë Æ …U?O??(« V½«u??ł
¨ œU?B?²? ôU?? ¨ Èd?š_« q «u?F
« vI??³ðË ¨ rÝU?(« q U?F
« U¼—U??³?²?ŽUÐ W?U?I??¦K
W¹u
Ë_«
W*uŽ Â√ W*uF
« WUIŁ ∫ WKÐUI*« dO¦ð UM¼Ë Æ WO½u WUIŁ rOLFð v bŽUð YOŠ W¹u½UŁ
‰Ë_« oA
U Æ ÿUH
√ W?³F
œd− XO
W
Q?*« Ê√ —U³²ŽUÐ UI?OLŽË «œUł «dOJHð ¨ W?UI¦
«
W*u?FÐ oKF?²?O? v½U?¦
« oA
« U? √ ø UNÐ W? U?š …b¹b?ł W?U?IŁ W*u?F
« Z²M²?Ý qNÐ oKF?²¹
ÁU?&« v —uD²ð ÂU?Ž w½U½≈ vM×?M «– WU?IŁ œu?łË ÷d²?H¹ –≈ ¨ U?UI?¦
«Ë W?UI?¦
«
W?³??I?(« Ê√ ÷d??²?H¹ W*u??F
« W?U??IŁ `KDB?? ÊU? Èd??š√ W?O?ŠU?½ s Ë Æ WK U?ý W?*u?Ž
…d¼UE
« ÁcN
VMð Wd²A ULÝ „d²ð ·uÝ W*uF
« U¼œuð v²
« WO
U(« WO ¹—U²
«
v
Ë_« Ê√ ¨ W*uF
« W?UIŁË WU?I¦
« W*uŽ 5Ð ‚d?H
«Ë Æ WO½U?½ù« UUI¦?
« q U¼UM³²ðË
¨ Èdš√ i?—Ë hzUB)«Ë U?L
« i?FÐ vM³ð sJ1 t½√ vMF0 ¨ WOzU?I²½« ÊuJ?ð b
©∂≥®
Æ WK UýË W×ÝU vN W*uF
« WUIŁ sJ
Ë

W?UIŁË W?U?I¦
« W?*uŽ ‰u?Š —Ëbð v²
« ôƒU?²
« s?Ž WÐUłù« ôËU?×? dO?¦ðË
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤¥∂
¡ôu
« s œd& v¼ WUI¦
« W*uŽ Ê√ iF³
« ÈdO? Æ 5¦ŠU³
« 5РΫdO³ ôbł W*uF
«
¨ U?FO?Lł 3_«Ë ”UM
« U?NO? ÈËU?²¹ …b?Š«Ë WO*U?Ž WU?IŁ v
≈ W³?B?F²? Ë WI?O{ W?UI?¦

¨VBFð ÊËœ —UJ_« nK² vKŽ ÕU²H½«Ë WMOF UOłu
u¹b¹_ VBF²
« s —d% v¼Ë
U?O?łu
u¹b¹√ Ë√ s¹œ Ë√ W? _ o³??*« eO?×?²?
« sŽ W?&UM
« W?O½ö?I?Žö
« —u? s —d?%Ë
WU?I¦
« W*u?Ž Ê√ v
≈ dš¬ o¹d? V¼c¹Ë Æ WUI?¦
« œUO?ŠË rKF
« WO½ö?IŽ vM³ðË ¨ UN?MOFÐ
u*«Ë …U?O(«Ë ÊuJ
« v?
≈ UNðdE½ sŽ 3_« s? W _ W?O ?¹—U²
« W?O? uB?)« vGKð ô
WŽuM² Ë …œbF?² UUIŁ œułË s bÐö rŁ s Ë ¨ ÁœËbŠË tð«—b Ë t? UN Ë ÊU½ù«Ë
UNðU uI Ë UN½UO vKŽ ÿUH×K
UNK¼√ s Èœ«—≈ qšb²Ð Ë√ WOzUIKð …—uBÐ UNM q qLFð
©∂¥®
U¼bF³Ð W*u?F
« Ê√ 5³ð WHK²<« b¼«uA
« ÊU? ¨ rzUI
« ‰b'« ÊU U?LN Ë Æ W U)«
lO?L??ł vKŽ dDO??*« u¼ W?OÐd?G
« W??U?I?¦
« j/ q?F?ł v
≈ vF?ð ¨ v?
U?L?Ý√d
« vU??I?¦
«
‰U?Bðô« qzU?ÝË q p
– oO?I×?²
d? ?ð v¼Ë ¨ r
UF
« v? …dA?²M*« Èd?š_« U?UI?¦
«
©∂µ®
Æ W¦¹b(« UOłu
uMJ²
«Ë

Ë√ ¨ jO?L?M²K
…u?Žœ Èu??²?% vU??I?¦
« b?O??F?B
« vKŽ W?*u?F
« »UDš d?? UMŽ Ê≈
vU?I¦
« e¹U?L²
« u?×? v
≈ »UD)« «c¼ uŽb¹ YO?Š ¨ ÈdJ ŒU?M²Ý« W
ËU?× Èd?Š_UÐ
…—UC(« —UB²½« v¼ W*uFK
W¹—U'« WO ¹—U²
« WOKLF
« WKB× Ê√ Èd¹Ë ¨ È—UC(«Ë
vKŽ W?OŽUL?²łô« …U?O(« ◊U/√Ë W?OLOE?M²
« UN³?O
UÝ√Ë U?NL?O ÷dH?ð ·uÝ v²
« WO?ÐdG
«
©∂∂®
…œU¹“Ë U?N?²??d?Š W
u?N?ÝË U? uKF?*« —U?A?²½« vKŽ Âu?Ið W?*u?F
U? Æ r
U?F
« »u?F?ý
W?O*U??Ž W?U?IŁ œU??−¹« vKŽ Âu?Ið È√ Æ U??F?L?²??:«Ë U?ŽU?L?'« 5?Ð tÐU?A?²
« ôb??F?
d?¦« …—u?BÐË ¨ WO?ŽUMB
« —U?L _« d?³Ž v½u?¹eH?OK²
« Y³
« o¹dÞ sŽ W?O
UBð« W*u?ŽË
©∂∑®
ÊuJ¹Ë Æ …—u?L?F?*« ¡U?×½√ qJÐ d?A??³
« jÐdð v²
« X½d?²?½ô« WJ³?ý ‰ö?š s U??I?L?Ž
j³?{ ¨ U?NÐ W? U)« U?¼dO¹U?F? Ë U?N?LO? pK9 v?²
« ¨ WO?*UF
« W?U?I?¦
« Ác¼ s ÷d?G
«
WUI¦
« Ác¼ ÈœR²Ý q¼ ∫ t?ŠdÞ —dJ²¹ Èc
« ‰«R
« “d³¹ UM¼Ë Æ »uFA
«Ë ‰Ëb
« „uKÝ
œbN¹ U2 ¨ WOUI¦
« U?O uB)« vKŽ Ê«ËbF
« v
≈ ≠ UNOÝQðË UN? UO ‰UŠ ≠ WO*UF
«
©∂∏®
œUB?² « u?×½ WN?−²*« W*u?F
« WUIŁ ÂU? √ s×M Æ ø …d U?F*« UFL?²:« U¹u¼
W¹d?I
«Ë ¨ WO*U?F
« WMÞ«u*« ∫ q¦? «—UF?ý X% U¹u?N
« V¹ËcðË ¨ Èdš_« U?UI?¦
«
¨ W?OU?I¦
« U?N²?UM Ë√ W?OU?I?¦
« UN?LO? ‰öš s fO
p
–Ë ¨ W?O½uJ
« rO?I
«Ë ¨ WO*U?F
«
s Èdš_« UU?I¦
« WŠ«“≈ vKŽË —UA?²½ô« vKŽ UNð—b Ë WO
U*« U?Nðu ‰öš s U/«Ë
Æ WUM*«
 ≤¥∑ ”œU« qBH«

W?OM?Þu
« W¹u?NK?
Ë W?O?U??I?¦
« U?O?? u?B?? K
W*u?F
« b?¹b?Nð sŽ Y¹b??(« rždÐË

U?NðU??OK& v È—U?& Ê√ s b??FÐ sJL?²ð r?
W?O?U?I??¦
« W*u?F
« ÊU?? ¨ W?OMÞu
« …œU?O??K
Ë
W¹œU*« U??I??O??³D?²
«Ë W??O??uK
«Ë W??OðU??O??(« U??OK?−??²
« l «u
« ÷—√ vK?Ž U??NðU??I??O??³DðË
ÎU¹—U?& b?Šu? u¼ U?L? ÎU?O?U?IŁ Ϋb?Šu? fO
r
U?F?
U? Æ W¹œU?B?²? ô« W*u?FK
W?OðU??ÝR*«Ë
©∂π®
Æ v*UŽ ÈœUB² « ÂUE½ błu¹ UL v*UŽ vUIŁ ÂUEM
œułË ô t½√ UL ¨UO
U Ë

Ê√ ¨ W*u??F
«Ë W??U??I??¦?
« 5Ð W?? ö??FK
o?ÐU??
« ÷d??F
« ¡u??{ vË ¨ vM?F¹ «c¼Ë
v ZNM*« «c¼ m
UÐ ULN bŠ«Ë ÈœUB² « ZNM v
≈ r
UF
« ŸUL²ł« v
≈ ÈœRð s
W*uF
«
V¼c ¡«u
X% ‰Ëb
« Z b?Mð Ê√ v
« ÈœRð s
UN½√Ë ¨WO*U?F
« t²O?Šö vKŽ bO?Q²
«
WO*UF
« ÈuI
« s U uŽb ÊU ULN Ë ¨ V¼c*« «c¼ bz«u X×Cð« ULN bŠ«Ë vÝUOÝ
«c¼ «bÐ U?LN? b?Š«Ë vUI?Ł ÖuLM
r
U?F
« ŸU?³ð« v
≈ ÈœRð s
W*u?F
« Ê√ UL? ÆW?LU?(«
Æ v*UF
« bOFB
« vKŽ tðUNłuðË tLO Ë tðUŽUM dA½ vKŽ Ϋ—œU Ë U¹dG Ë UЫcł ÖuLM
«
Ë√ ¨ vU?I?¦
« œb?F?²
« v?KŽ ¡U?C?I
« Ë√ ¨ È—U?C?(« ŸuM²
« ¡U?H?š≈ lOD?²?ð s
W*u?F
« Ê≈
U????F????L?????²????:«Ë »u????F????A
« 5?Ð ·ö????²????šô« ¡U????G?
≈ Ë√ ¨ W¹—U?‡‡C?????(« W????Oð«c?
« Ÿe½
©∑∞®
Æ «—UC(«Ë

W??O???LKF?
« «¡U??Ið—ô« X?½U?? U???L??N?? t?½√ vKŽ b???O??Q???²
« sJ1 ¨ W??? U??Ž W???BÐË
÷d?H
«Ëœ√ q¦9 v²
«Ë ÊU?½ù« …U?OŠ U?ŽUD q vKŽ s?LO?Nð v²
« W?O?łu
uMJ²
«Ë
W U)« rO?I
« W uEM ¡UMÐ v vMÞu
« rOKF²
« ÂUE½ —Ëœ ¡UG
≈ sJ1 ö ¨ W*u?F
« WUIŁ
U?F??L?²?:« qJ?A¹ Èc
« vU?I??¦
«Ë v ö?š_« ·ö??²?šô« Ê√ U?L? Æ l?L?²?−?? È√ ¡UMÐQÐ
¨ p
– v
≈ ·UC¹ Æ ŸuM²
« «c¼ l q U?F²
« WI¹dDÐ U U?š U UL²¼« VKD²?¹ ¨ …d UF*«
fO?ÝQ?²ÐË ¨ W?OK;« W?O?U?I¦?
« rOI?
« W¹U?L×?ÐË ¨ WO?U?I?¦
« W¹u?N
« Ê«b?I? ÊËbÐ W*u?F
« Ê√
©∑±®
Æ WHK²<« UUI¦
« 5Ð qŽUH²K
¡«dŁ≈ duð Ê√ sJ1 WK UJ² U öŽ

∫rOKF« ÂUEË W*uF«

Ê√ ¨ ÂuO
« r
UŽ öŽU?Hð v WHK²<« WOðUO(« b¼«u?A
« s Ë ¨ o³Ý U2 `C²¹
W?O??LKŽ Ë√ W?O??U?IŁ Ë√ W¹œU?B??²? « Ë√ W?O??ÝU?O?Ý X??O
W*u??F
« U?N?O
≈ v?F?ð v²
« …dD?O?
«
÷d?? vKŽ q?L??Fð YO??Š p
– s b??FÐ√ u?¼ U?? v
≈ b??²9 U/≈Ë ¨ V??×?? W??O??łu
u?MJð
rŁ s Ë „«—œ≈ vKŽ d?OŁQ?²
« o?¹dÞ sŽ W?HK²?<« ÊU?½ù« …U?O?Š V½«u?ł vKŽ U?NðdDO?Ý
qOJAð v rÝU(« —Ëb
« WO? uI
« WOÐd²
« jzUÝË VFKð Ê√ ÷d?²H¹ Èc
«Ë ¨ œ«d_« vŽË
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤¥∏
U?N?L?O¼U?H? Ë U¼«ƒ— Ÿ—“Ë rNðd?«–Ë œ«d?_« „—«b* W*u?F?
« Ëe?ž s ôbÐ ¨ vŽu
« «c¼
rOK?F?²
« ÂU?E½ 5Ð W?? ö??F
« W??A? U?M bMŽ ÕdD¹ Ê√ V?−¹ Èc
« ‰«R??
«Ë Æ rNðb??¾??√ v
W*u?F
« 5Ð jÐd
« q¼ ∫ v q¦?L?²¹ W?A? UM*« Ác?N
UO?
Ë√ U³KD? d³?²?F¹ Èc
«Ë ¨ W*u?F
«Ë
5ÐË ¨ W?Ołu
uMJ?²
« WO?LKF
«Ë W?OU?I¦?
«Ë WO?ŽUL?²?łô«Ë W¹œUB?²? ô«Ë WO?ÝUO?
« U?N³½«u?−Ð
W?O? u?I
« WO?B? ?A
« ¡UM³Ð WD?³ðd*« W?OŽU?L?²?łô« W?LE½_« b?ŠQ? ¨ v u?I
« rOKF?²
« ÂUE½
ø UOHFð ÎUDЗ d³²F¹ ¨ lL²:« ¡UMÐ_

vL??OKF??²
« ÂUE?M
«Ë W*u??F
« …d¼Uþ 5?Ð jЫd??²
« W??ł—œ `{uð v²
« W?? ö??F
« Ê≈
‰ö?š s vL?O?KF?²
« ÂUEM
« U?NM o?KDM¹ v²
« dŁQ?²
«Ë d??OŁQ?²
« W?OKL?Ž —U?O?F?? v
≈ rJ²?%
d¹b'« s? t½U W ö?F
« Ác¼ qOK% U½œ—√ «–≈Ë Æ b?Š«Ë ʬ v WDO;« W?¾O³
« l tK?ŽUHð
lL?²?:« U?ODF? Ë «d?O?G?²0 d?ŁQ?²¹ U?×?²?HM U?O?Žd? U? UE½ vL?OKF?²?
« ÂUEM
« c? ?²½ Ê√
W??LE½√ v?KŽ d??O??³J
« v*U??F
« ÂU?EM
« d??OŁQð v?
≈ «œ«b??²? « ¨ t?Kþ v gO??F¹ Èc?
« vK;«
vLKF?
« Âb?I?²
«Ë W?O?*U?F
« W?O?L??OEM²
« «d??O?G?²
«Ë «—uD²?
« ‰ö?š s b?Š«u
« lL??²?:«
©∑≤®
rOKF²?
« ÂUE½ ÊU rŁ s Ë Æ WH?K²<« W¹dJH
« W¹—U?C(« «b?−²?*«Ë vłu
uMJ²
«Ë
tÐ WD?O??;« t??²??¾??OÐ v …bzU???
« ŸU??{Ë_UÐ dŁQ??²¹ t?ðU??łd?? ?? Ë tðU??OKL???ŽË tðö??šb0
d? _« ¨ b¹b'« v*u?F
« ÂUEM
UÐ WD³ðd?*« WHK²?<« ŸU?{Ë_UÐ dŁQ²ð v²
«Ë ¨ t?F?L²?−0Ë
Æ WHK²<« tðU½uJ Ë rOKF²
« ÂUE½ d UMŽ b¹b−²Ð ÂUL²¼ô« r²×¹ Èc
«

∫ W{ËdH Ub WdI «bb&

ÂUE½ t??ł«uð W¹—U?C??Š U¹b?%Ë «d??O?G??²? W?L?Ł Ê√ ¨ W?HK²??<« b¼«u?A
« b??Rð
∫vK¹ ULO ¨ oÐU
« ÷dF
« ‚UOÝ v ¨ UNL¼√ …—uKÐ sJ1 ¨rOKF²
«

∫ ‰U¦*« qO³Ý vKŽ UNM v²
«Ë ¨ UNILŽË U¼œbFðË WO
Ëb
« «dOG²*« Ÿ—Uð Æ ±

U½U??Ið W? U??šË ¨ W?O??łu
uMJ²?
«Ë W?O??LKF
« «b??−?²??*« v qzU??N
« Ÿ—U???²
« §

Æ ôUBðô«Ë U uKF*«

Œ—U “ËdÐË ¨ U?NðUNłu?ð vË WO*UF
« W¹œU?B² ô« vM³?
« v È—c'« dO?G²
« §

Æ d(« œUB² ôUÐ t²OLð vKŽ ל U*

Æ UNDЫdð b¹«eðË ¨ WO
Ëb
« «œUB² ô« qš«bð §

 ≤¥π ”œU« qBH«

v
« t?łu²
«Ë ¨ …bzU?
« UN?LO Ë W?OŽU?L²?łô« vM³
« v W¹—c?ł «dOG?ð ÀËbŠ §

‰Ëb
« Âu?NH0 „ö?N²?Ýô« WU?IŁ ÊUO?GÞË W?O ö?Žù« WU?I¦
« W*u?Ž s Ÿu½
Æ Èd³J
« WOŽUMB
«

UN?HK ðË W¹uÐd²
«Ë W?OŽU?L²łô«Ë W¹œU?B²? ô« WOÐdF
« qU?ON
«Ë dÞ_« œu?Lł Æ ≤

WMLO¼ —«d?L²Ý«Ë ¨U?NF nOJ²
« s?Ž U¼e−ŽË WO?*UF
« «—uD²
« WFÐU?² sŽ
©∑≥®
Æ W¹bOKI²
« dÞ_«

Æ WOMÞu
« WUI¦
« vKŽ UN²MLO¼ ÷dË ¨ W*uF
« WUI¦
dO³J
« —UA²½ô« Æ ≥

¨ …d UF*« W¹—UC(« «dOG²*«Ë U¹bײ
UÐ rOKF²
« ÂUE½ W öŽ sŽ Y¹b(«Ë

ôu Ë U?N²?Ý«—œ r²% v²
«Ë ¨ W? öF
« Ác?NÐ W¹uI
« WKB
« «– U?¹UCI
« s? b¹bF
« d?O¦¹
vË ¨ rOK?F?²
« ÂU?E½ v W?? “ö
« «b¹b??−?²
« Õ«d??²?? « v b?ŽU??ð W??O? u?? UÐU??ł≈ v
≈
∫ vK¹ U U¹UCI
« Ác¼ 5Ð s Ë Æ UMH½_ wG²³½ Ê√ V−¹ U v
≈ ‰u u
«

UMðU?O??Š Èu?²?×? Ë W??OMÐ qOJAð v …d?? U?F*« W¹—U?C??(« U¹b?×?²
« d??OŁQð U? §

ø rOKF²
« ÂUE½ UNML{ s v²
«Ë ¨ WOŽUL²łô«Ë WOUI¦
«

vŽU?L²?ł« wUIŁ ÂUE½ qO? Qð v WOKŽU?HÐ rN?¹ Ê√ rOKF²
« ÂUEM
sJ1 n?O§
¨ WO?Oz— …—u?BÐ ¨ ÂuI¹ vÐd?Ž ÈœUB²? « vÝUO?Ý ÂUEM
ÎUÝUÝ√ Êu?J¹ v u
s W?Žu?L?−? œd?−? Êu?J¹ Ê√ s ôbÐ WKO? _« rO?I
« s? W?Žu?L?−? vKŽ
ø jI WOLOEM²
« «¡«dłù«

bŠ√ q¦9 v²
« ¨ WOÐdF
« ‰uIF
« …d−¼ WKJA tNł«u v rOKF²
« ÂUE½ —Ëœ U §
v
≈ ¨ ‰u?? Q*« vłu
uMJ²
«Ë v?LKF
« UM b??Ið À«b?Šù W??O?²?×??²
« W?OM³?
« ÊU?—√
ø b¹b'« v*uF
« ÂUEM
« v W¹ed*« ‰Ëb
«

ÂUL?²¼ô«Ë ¨ WHK²<« tðUO
¬ d?OuðË ¨ vLKF
« Y׳
« t?OłuðË qOF?Hð sJ1 nO§
ø WO uI
« UM«b¼√ oOI% v WKŽU …«œ√ tKF−¹ U0 vLKF
« Y׳
« WUIŁ dAMÐ

«œU?Ž s tMLC?²ð U Ë W?OU?I¦
« UM²¹u?¼ vKŽ ÿUH?(« v rOKF²
« ÂUE½ —Ëœ U? §

W?OðU uKF*« …—u?¦
« UN?{dHð v²?
« U¹b×?²
« ¡u{ v W? Uš ¨ rO? Ë bO
U?IðË
ø WO
U(« ôUBðô« …—uŁË
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤µ∞
¡U??OMž_« 5?Ð …u??−??H
« b¹eð W??O?*u??F
« U??Ý—U??L*« Ê√ Èd¹ i?F??³
« ÊU?? «–« §
v rOK?F?²
« ÂUE½ —Ëœ U?L?? ¨ b?Š«u
« bK³?
« qš«œ v²?ŠË ¨ ‰Ëb
« s ¡«d??I?H
«Ë
ø UI³D
« 5Ð ‚—«uH
« qOKIðË ¨ lL²:« ¡UMÐ√ 5Ð ’dH
« RUJð bOQð

¨ —UJ²Ðô«Ë Ÿ«bÐù« vKŽ lL?²:« œ«d?√ «—b WO?LMð v rOKF²?
« ÂUE½ —Ëœ U §
s U??O?łu
uMJ?ðË rKŽ s tÐ UM?
`L?¹ U?? œ«d?O??²?Ý« vKŽ œU??L?²??Žô« s ôbÐ
ø W bI²*« ‰Ëb
«

b¹b−?²
«Ë —UJ²Ðô«Ë Ÿ«bÐù« «—b? WO?LMð v WOKŽU?HÐ rOKF²
« ÂUE½ rN?¹ «–U* §
¡U???HÞ≈ v W???L???N???*« q «u???F
« b???Š√ ÊuJ?¹ U??L?MOÐ ¨ ‰Ëb?
« iFÐ ¡UM?Ð√ Èb

ø Èdš√ ‰Ëœ ¡UMÐ√ Èb
«—bI
« Ác¼ UC Ë

oI??% r
rOK?F?²
« ÂU?E½ v W¹uÐdð «b?¹b?& s? e?$√ U?? Ê√ 5³ð b¼«u??ý W??LŁ
Ëb?³¹ b U? Ë ¨ W?O½U½ù« …—U?C?(« ÊuŁ«—U v d?O?³J
« UMHK ð qO
bÐ WÐu?žd*« ·«b¼_«
«b¹b?& s - U?? Ê√ U?L? Æ U¹—U?C??Š qŽU?H
« ô tÐ ‰u?F??H*« n u? v UM½√ i?F?³K

–U? ð« q³? U?N
b?O?'« jO?D ?²
«Ë V¹d?−?²
« W?OKL?FÐ r²?N?ð r
Ë ¨ W?Oze?ł …—u?BÐ X¹d?ł√
s WK?B??²?? WKK?
W??×K W??łU??Š v rO?KF??²
« ÂUE½ ÊU??? «c
Ë Æ U??N??L??O??L??F??²Ð «—«d??
qB??²¹ U?? q v W?? U?Ž W??H??BÐË ¨ tð—«œ«Ë tKJO?¼Ë Á«u?²??×?? Ë t?²??OMÐ v «b?¹b?−??²
«
U¹b?% s? lL?²?:« t?N??ł«u¹ U? l VÝUM?²¹ U0 ¨ tðU?łd? ?? Ë tðU?OKL??ŽË tðö?šb0
Æ qŽU È—UCŠ —Ëœ s tO
≈ `LD¹ Ê√ V−¹ U l Ë ¨ …d UF W¹—UCŠ

∫ vK U vLOKF« ÂUEMK WdI*« «bb« s Ë

öJA U?NðdO? v WHK²?<« UF?L²:« t?ł«uð Ê√ vFO?³D
« s ÊU «–≈ Æ ±
v d¹uD²
«Ë W¹uÐd²
« —UJ_« v b¹b?−²
« s UŽu½ VKD²ð …dO?¦ U¹b%Ë
v W??OÐd??²
« ÊU?? Æ VO?
U??Ý_«Ë Z¼UM*« v Y?¹b?×??²?
«Ë W?O??L??OK?F??²
« Z «d??³
«
U??N??²?¾??OÐ v? W¹—c??ł «d?O??O??Gð À«b??Š≈ v
≈ …u??Žb?? W??OÐd??F
« U??F?L??²??:«
œ«bF?²Ýô«Ë RON?²
« qł√ s ÈœUB²? ô«Ë w öš_«Ë wŽUL?²łô« UN½uL?C Ë
UN²Nł«u? sJL*« s bF¹ r
v²
«Ë ¨ …dO¦J
« tðQłUH Ë q³I?²*« ôUL²Šô
—«d??L?²??ÝUÐ d??O?G??²¹ r
U??Ž v Êü« ÊUJ U??N
fO?
v²
« W¹b??OKI??²
« VO
U??Ý_UÐ
∫ vKŽ bOQ²
« VKD²¹ «c¼Ë Æ dO³ Ÿ—UðË
 ≤µ± ”œU« qBH«

’d?H?
« W?¾??O?NðË ¨ vð«c?
« rKF?²
« a?O?Ýdð vKŽ Âu??I¹ ÈuÐdð ÂU?E½ ¡UMÐ §
Æ …UO(« Èb dOG² Ë q «u² Ë dL² œ«bŽù œ«d_« ÂU √

dJH
« s?¹uJð W?? U?šË ¨ t??²?Ý—U?2 vKŽ …—b??I
«Ë b?IM?
« vKŽ e??O?d??²
« §
ÕËdÐ `K?²¹ ÊU??½ù« qF?−¹ Èc
« ¨ ¡UM³
« b?IM
«Ë vð«c?
« b?IM
«Ë b? UM
«
U?N?
ö?š s sJ?1 v²
«Ë ¨ ¡U?O??ý_« ozU?I??Š sŽ Y×??³
«Ë d?(« b??IM
«
¨UN²dF Ë qK)«Ë nFC
« sÞ«u? hO AðË qÞU³
« s o(« eOO9
Ác¼ Õö? ≈ Ë√ `O×?B²
U?Lz«œ WOð«c
« W?Fł«d*« vKŽ qL?F
« rŁ s Ë
Æ ¡UDš_«

¨ q U?A
« U¼bFÐ v? …d U?F*« WO?½U½ù« «—U?C(« W?d?×Ð ÂUL?²¼ô« §

t?L?N? vKŽ qL?F
«Ë —uDð s d?š_« r
U?F
« v Àb?×¹ U? ŸöD²?Ý«Ë
«—uDðË s? e
« W??d??Š l n?OJ²K
œ«d???_« q¼R¹ U0 tÐU???F??O??²??Ý«Ë
©∑¥®
Æ …UO(«

W?OK³I?²*« W?¾AM²
« ŸËd?A v W¹u
Ë√ 5?MO²*« ¡U?L²½ô«Ë W¹u?N
« ¡UMÐ ¡UDŽ≈ Æ ≤

¨ WO?UI¦
«Ë W?O«dG?'«Ë WO ¹—U?²
« U uI*« qO?FHð ‰öš s lL?²:« ¡UMÐ_
vLK?F
« Âb??I?²?
« d¼UE l rN?K U??Fð v 5KŽU?? ¡UMÐ_« ¡ôR?¼ qF??& U?L??O??
d?OB*« U? uI? e¹e?Fð s bÐôË Æ W?HK²<« W*u?F
« V½«u?łË vłu
uMJ²
«Ë
È√ s d?¦?« jD ? qJAÐ W?O? ö?Ýù« W?OÐd?F
« W¹u?N
«Ë „d?²?A*« ¡U?L?²½ô«Ë
eJðdð v²?
« W?O?ÝU?Ý_« …b?ŽU?I
« q¦9 W?O?U?I?¦
« W¹u??N
« Ê√ p
– Æ vC? X Ë
vŽU??b
« sB?(«Ë v? U?(« Ÿ—b
« W??H?OþuÐ Âu??IðË ¨ W??OMÞu
« W¹u??N
« U?N??OKŽ
©∑µ®
Æ Ã—U)« s ÂUEM
« œbN²¹ 5Š dOš_«

vKŽ —œU?I
« V
U?D
« s¹uJð v
≈ ÈœR¹ U0 W?O?Ý«—b
« Z? «d?³
«Ë jD)« b¹b?& Æ ≥
V−¹ v²
« U u?I*« r¼√ œb×?²ðË Æ …d UF*« W¹—U?C(« U¹b?ײ
« WN?ł«u
W¹b???'« W?½U?B??(« v WK¦??L?²?*« …—b?I
« U?? u??I? v V
U?D
« U?N?JK²1 Ê√
W?O? _« u?× Ë ¨ vd?F*« —«b?²? ô«Ë ¨ W?O?U?I¦
« W?OMÞu?
« W½UB?(«Ë ¨ W?O??HM
«
v*UF
« bNA*« v W½UJ*« Ê√ p
– Æ WOK³I²*« rOI
« W uEM Ë ¨ WOłu
uMJ²
«
Èu?? WKB??×?? s ÊuJ²ð v²?
« …—b?I
« —«b??I0 œb??×??²ð vK³??I??²??*«Ë s¼«d
«
q UF?²
« v WOKŽUH
« Èu? Ë ¨ WOŠU½ s WOMÞu
«Ë W?OUI?¦
«Ë WOHM
« W½U?B(«
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤µ≤
©∑∂®
Æ Èdš√ WOŠU½ s W¹—UC(« U¹bײ
« l

sÞ«u*« WOB ý œ«b?Ž≈ vKŽ edð YO×Ð WOLOKF²
« WÝU?O
« ·«b¼√ WžUO Æ¥
W?O?Ðd?F
« U??N?L??O? Ë U??N?²Ð«uŁË U??Nðb??O?I?F?Ð WJ?L??²*«Ë ¨ W?H?K²?<« U??N?³½«u??ł s
WM¼«d
« W¹—UC(« U¹bײ
« l WOÐU?−¹UÐ qŽUH²
« vKŽ …—œUI
«Ë ¨ WO öÝù«
tð«—d?I Ë vL?OKF²
« ÂUEM
« Èu?²?× p
– ¡u?{ v œb×?²¹ Ê√Ë Æ WOK³?I²?*«Ë
Æ t1uIðË t¹—bð VO
UÝ√Ë

v³K?¹ U0 »öD
« ÂU??? √ W??ŠU???²*« W??d???F*« vK?Ž ‰u??B??(« —œU???B?? l?¹uMð Æ µ

rN½«b?łËË rN
u?I?Ž ¡UMÐ v? r¼U?¹ U0Ë ¨ …œb?−?²*«Ë …œb?F?²*« rNðU?łU?O?²?Š«
Æ …œb−²*« …b¹b'« rNðU?OŠ l nOJ²
«Ë qŽUH²
« rN
`O²ð W×?O× WI¹dDÐ
»U²J
« Êu?J¹ ô YO×Ð WO?Ý—b*« Wd?F*« —œUB? W¹œbFð oOI?% vMF¹ «c¼Ë
q UF?²
« vKŽ »öD
« «—b WOLMðË ¨ W?dFLK
bO?Šu
« —bB*« u¼ vÝ—b*«
r s vŽ«u?
« ¡U?I??²½ô«Ë ¨ U?NM? …œU?H??²?Ýô«Ë …b¹b??'« W?d??F*« U?O?MIð l
Æ …d UF*« WOðU uKF*« …—u¦
« t−²Mð Èc
« qzUN
« WdF*«

v «b¹b−?²
«Ë W¹uÐd²
« «b?¹b−²
« 5Ð jЫd?²
« oI% v²
« U?O
ü« l¹uMð Æ ∂

W¹u?Ðd??²?
« «b¹b???−???²
« jÐ—Ë ¨ vŽU???L???²???łô« ÂUEM?
«Ë ÈœU???B??²??? ô« ÂUE?M
«
W?O?LM²
« o?O?I?% v
« v?Ozd
« qO?³??
« q¦9 v²
« W¹d?A?³
« W?O?LM?²
« U?ÝU?O?Ð
…œb−²*« U?łUO²ŠôUÐ UO?KF rOKF²
« ÂUE½ jЗ p
– v
≈ ·UC¹ Æ W? «b²*«
…—u?¦
«Ë ‰U?LŽ_« W?OMÐ v? …dL?²?*« «d?O?G²?
« UN?{d?Hð v²
«Ë qL?F
« ‚u?

Æ WO
U(« WOłu
uMJ²
«Ë WOLKF
«

ÂUEM?
« sŽ ‰e??F0 „d??×??²¹ Ê√ s?J1 ô ÍœU??B??²?? ô« ÂUEM?
« Ê√ —U??³??²??ŽUÐ Æ ∑

ÈœU?B?²?? ô« b?F?³
« VŠU?B?¹ ·u?? ¨ lL?²?−?? È_ vU?I?¦
«Ë vŽU??L?²?łô«
dŁR¹ ¨ q³? s? t?O
≈ U½d?ý√ U?L? ¨ b¹b??ł v*u?Ž vU?IŁ ÂUE½ ÂU?O?? ¨ W*u?FK

…—Ëd{ b?Q²ð «c
Ë Æ UNF¹“uðË U?NöN²?Ý«Ë WOMÞu
« WU?I¦
« ÃU²½≈ vKŽ ΫdO?¦
X u
« v `O?²¹Ë ¨ vU?I¦
« UMłU?²½« vKŽ ÿU?H?(« v rOKF²
« ÂU?E½ —Ëœ qOF?Hð
Æ b¹b'« v*UF
« vUI¦
« ÂUEM
« s WOŽ«u
« …œUH²Ýô« WO½UJ ≈ tH½

¨ W?O
Ëb
« U? ö?F
« v ‰b?F
«Ë ÊËUF?²
«Ë W?—U?A*« rO?I
rOKF?²
« ÂUE½ b?O?Qð Æ ∏

 ≤µ≥ ”œU« qBH«

W?OzU?I?²?½ô«Ë —UJ²?Šô«Ë jK?²
«Ë WM?L?O?N
«Ë W?O?F?³?²
« ÷d?? U?ÝU?O?Ý i—Ë

Æ WOł«Ëœ“ô«Ë

qF?−¹ ô U0 ¨ rOKF?²
« W?OÞ«d?I1œË ’d?H
« R?UJðË W
«b?F
« ∆œU?³? qO?F?Hð Æ π

¡«d??I??H
« ¡UMÐ√ ÂU?? √ U??IzU??Ž W??O??ŽU??L??²??łô« Ë√ W¹œU??B??²?? ô« ŸU??{Ë_« iFÐ
rOKF??²
« W? U??šË ¨ W?HK?²?<« rOKF??²
« U???ÝR? s? …œU?H?²??Ýô«Ë ‚U?×??²
ö

b?ŽU?¹Ë ¨ œ«d?_« Èb
¡U?L?²?½ô«Ë W¹u?N
« qO? Qð v r‡‡N??¹ «c¼Ë Æv
U?F
«
—U¦¹≈Ë ÃU?²½ù«Ë qLF?
«Ë rOKF²
«Ë rKF
UÐ WKB?²*« U¼U&ô«Ë rO?I
« WO?LMð v
Æ W UF
« W×KB*«

d?Ou?²Ð ÂU?L?²¼ô«Ë ¨ vLO?KF²
« qI?(« v 5K U?F
« 5Ð b¹b?−?²
« WU?IŁ d?A½ Æ ±∞

«b¹b??& À«b?Š≈ p
cÐ j³ðd?¹Ë Æ b¹b?−?²?
« vKŽ …—œU?I
« W¹d??A?³
« «¡U??HJ
«
c??O??HMðË œ«b??Ž≈ v W??OKŽU??HÐ rN??¹ v²??Š rKF?*« œ«b?Ž≈ Z? «dÐ v …d??L?²????
Æ UNM …œUH²Ýô«Ë W¹uÐd²
« «b¹b−²
«

V½Uł s W?—UA*« vKŽ bL²?F¹ YO×Ð ÈuÐd²
« —«d?I
« lM UO
¬ d¹uDð Æ ±±

v W?O?LKF
« VO
U?Ý_« vKŽË ¨ W?O?L?OKF?²
« W?OK?LF?
UÐ WD³ðd*« U?ŽUDI
« W?U?
ÆWOLKF
« Àu׳
« ZzU²½ vKŽË ¨ «—«dI
« –U ð«Ë lM

œ«b?ŽSÐ qB?²¹ U?L?O? WO?Ý—b? ö
« W?OÐd?²
«Ë W?O?Ý—b*« W?OÐd?²
« 5Ð oO?M²
« Æ ±≤

WU{ùUÐ …d UF*« W¹—UC(« U¹bײ
« l WOÐU−¹UÐ qŽUH²K
lL²:« œ«d√
«b¹b& W¹√ c?OHMðË œ«b?Ž≈ bMŽ v½ËUF?²
«Ë vŽUL'« q?LF
« WG?O b?OQð v
≈
Æ W¹uÐdð

¨ W¹uÐd??²
« «b¹b?−??²
« Ê«b?O? v Èd??š_« ‰Ëb
« »—U?& qO?K%Ë W?Ý«—œ Æ ±≥

vd?(« bOKI?²
« Ë√ qIM
« Âb?Ž vKŽ b?OQ?²
« l »—U−?²
« Ác¼ s …œU?H²?Ýô«Ë
Æ tÐ W U)« t²UIŁË t«b¼√Ë tËdþË tF «Ë lL²− qJ
Ê√ oKDM s

5Ðu?¼u*« »ö?D
« W¹U????Ž—Ë ·U????A????²????ô …œU????ł Z? «dÐ c????O????HM?ðË l{Ë Æ ±¥

iGÐ W?H?K²?<« U?NKŠ«d? v r?N?²?Ý«—œ WK «u* U¹u?MF? Ë U¹œU? rN?F??O?−?AðË
Æ WOŽUL²łô« Ë√ W¹œUB² ô« rNðUOHKš sŽ dEM
«

vLKF
« Y?×?³
« W?U?IŁ d?A½Ë ¨ —U?J²Ðô«Ë Ÿ«bÐù« vKŽ »öD
« …—b?? W?O?LMð Æ ±µ
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤µ¥
sÞu
UÐ “«e??²??Žô«Ë ¨ d?L??²?*« v?ð«c
« rKF??²
« vKŽ rNð«—b?? W??O?LMðË ¨ r?NMOÐ
Æ WOMÞu
« UM²UI¦Ð pL²
«Ë fHM
UÐË

ÂUEM?
« l wÐU??−?¹ù« qŽU??H??²
« v?KŽ rNð«—U??N??? Ë »öD
« «—b?? W??O???LMð Æ ±∂

…UO?(« UŽUD v fU?M²
« vKŽ WO?ÝUÝ√ Wł—bÐ Âu?I¹ Èc
« b¹b'« v?*uF
«
W¹œU?B²? ô«Ë W?OÝU?O?
« U? uKF*«Ë «d³?)« d?Ou?ð ÂeK²¹ «c?¼Ë Æ WHK²?<«
UNðULEM Ë UNðö²JðË UNðU½UOJÐ WO½uJ
« W¹dI
UÐ W U)« WOUI¦
«Ë WOŽUL²łô«Ë
tF ÊuK U?F²¹Ë tO ÊuA?OF¹ Èc
« dO³J
« lL²:« r?N
q¦9 v²
«Ë ¨ WHK²<«
v ÈœU?O —Ëœ „ö?² «Ë qC?√ W½UJ ¡u³?ð qł√ s r¼dO?ž l Êu?UM²¹Ë
Æ WO½U½ù« W¹—UC(« …dO*« Ác¼

w
≈ …œuF
« vKŽ …dłUN*« WOMÞu
« ‰uIF
« l−Að …œUł Z «dÐ cOHMðË l{Ë Æ ±∑
p¹d% v sÞu
« q?š«œ …œułu*« WO?LKF
« «¡UHJ
« l W?—UA*«Ë ¨ sÞu
«
WO?½U½ù« …—U?C(« lM v W?L¼U?LK
UNK¼R¹ U0 W?OÐdF?
« …—UC(« …d?ÞU
Æ WO
U(«
 ≤µµ ”œU« qBH«

g «u‡‡‡‡‡‡N«
Ʊ’¨d UF*« vÐdF
« »UD)« v W*uF
« ∫ vMA*« v½uŽ ≠±

at, www.afaq.org/fact3/10.htm

¨ vUIŁ qOK% ∫ v*UF
« lL²:« ‰uŠ Ÿ«dB
« W¹«bÐË WO½uJ
« …—u¦
« ∫ 5¹ bO
« ≠ ≤
¨ «d¼_UÐ WO−Oð«d²?Ýô«Ë WOÝUO
« UÝ«—b
« ed ¨ vÐdF
« w−?Oð«d²Ýù« d¹dI²
«
Æ ±∞ ’ ¨ ±ππ± ¨ …d¼UI
«

v rOKF?²
« Õö?‡‡ ≈ v W¹ƒ— ∫ WK UJ²? W?O?LM²
W?K UJ²? W?OÐdð ∫ ÈËö?O?³
« s‡?Š ≠≥
œbF
« ¨ W?O½U¦
« WM
« ¨ W?OLM²
«Ë W?OÐd²
« ¨ s¹d?AF
«Ë ÈœU?(« ÊdI
« «dO?G²? ¡u{
Æ ±≥∂ ’ ¨ ±ππ≥ d¹UM¹ ¨ ©≤®

Wý—Ë ¨ ÈuÐd²
« b¹b?−²
« ‰U− v W?OMLO
« W¹—uNL'« WÐd?& ∫ …uOKŽ vKŽ dJÐ uÐ√ ≠¥
WU?I¦
«Ë W?OÐd²K
W?O öÝù« W?LEM*« ¨ ÈuÐd²
« b¹b?−²
« ‰U?− v W?OLOK? ù« qLF
«
…UM W?F? U?ł W??OÐd?²
« W?OK l ÊËU?F?²
U?Ð v ö?Ýù« dJHK
v*U?F
« b??N?F*«Ë ÂuKF
«Ë
Æ ≤≠ ± ’ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤ ¨ WOKOŽULÝù« ¨ f¹u
«

—UÞ≈ sL??{ ÈuÐd?²
« j?OD ?²
« ‰U??−? v W¹u?Ðdð «b¹b?& ∫ —U??−M
« s?Š b?
U?š ≠µ
‰U?− v W?O?L?OK ù« qLF?
« Wý—Ë ¨ Êœ—_« v ÈuÐd?²
« ÂUEMK
W?OK³?I?²‡*« W¹ƒd
«
v*U?F
« b?NF?*«Ë ÂuKF
«Ë W?UI?¦
«Ë W?OÐd?²K
W?O? öÝù« W?LEM*« ¨ ÈuÐd?²
« b¹b?−?²
«
¨ WOKO?ŽUL?Ýù« ¨ f¹u
« …UM W?F Uł W?OÐd²
« W?OK l ÊËU‡‡‡F²
UÐ v ö?Ýù« dJHK

Æ ∑ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤

¨ ÈuÐd?²
« b?¹b?−?²
« vKŽ tðU??ÝUJF½«Ë b¹b?'« v*U??F
« ÂUEM
« ∫ nC*« b?N?? œu?L?Š ≠∂
lЫd
« d‡‡‡9R*« ¨ q³I²*« U¹b%Ë l «u?
« öJA ∫ ÈuÐd‡‡‡²
« b¹b−²
« d9R
¨ ±ππµ u‡‡¹U?? ≤¥ ≠ ≤∞ ¨ X¹uJ
« ¨ W?O?²¹u?J
« 5LKF*« W?O‡?‡F?L?ł ¨ s¹d‡‡?‡A?F
«Ë
Æπ’

jOD ð ‰u?Š U‡‡Ý«—œ¨v
UF
« rO?KF²
« b¹b?& ∫ ÷uF? Èb¼Ë ¨ W½UDÐuÐ tK
« b?³Ž ≠∑
WKKݨvÐdF
« sÞu
« v WOLM²
«Ë rOKF²
« ¨vÐdF
« sÞu
« v v
UF
« rOKF²
« b¹b&Ë
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤µ∂
‰Ëb
« v? W????O?Ðd????²?K
v?L????O?K ù« u?J½u?????O
« V?²J? ¨©π® œb????F?
«¨ozU?ŁËË U????Ý«—œ
Æ ∏π ’ ¨±π∏µ u¹U ¨ ËdOШWOÐdF
«

r
U??Ž ¨ Y¹b?(« d??B??F
« v ÈuÐd??²
« b¹b?−??²
«Ë Õö?? ù« ∫ vÝd? d??OM b??L?×?? ≠∏

Æ ∑ ’ ¨ ±ππ∂ ¨ …d¼UI
« ¨V²J
«

…Ëb½ ¨ œuN?'« iFÐ ∫ dB v ÈuÐd?²
« b¹b−²
« ∫ oO?uð ÷uŽË ¨ dO?AÐ 5Š ≠π

≤∑ ¨ …d¼U?I
« ¨ W¹u?Ðd?²
« Àu?×?³K
v u?I?
« e?d*« ¨ d?B? v ÈuÐd?²?
« b¹b?−?²
«
Æ ≥≥ ’ ¨ ±π∏∏ ”—U ± ≠ d‡‡‡¹«d³

WK−?? ® W?OÐd?²
« ¨ W¹u?Ðd?²
« «b¹b?−??²
« U¼U?&« ∫ b?L??×? b?O?L??(« b?³?Ž b?L??×? ≠±∞
¨ Y
U¦
« bK:« ¨ © W?OLOKF?²
« …—«œù«Ë W½—UI*« W?OÐd²K
W¹dB*« W?OFL?'« U¼—bBð
Æ ≤µ∏ ’ ¨ ≤∞∞∞ u‡‡‡O½u¹ ¨ ‰Ë_« œbF
«

Âö?Ýù« ¡ÈœU?³0 ÈuÐd?²?
« b¹b?−?²
« U?Ý—U2Ë U¹dE½ j?З ∫ dJÐ œ«u?'« b?³?Ž ≠±±
W?LEM*« ¨ ÈuÐd²?
« b¹b−?²
« ‰U−? v W?OL?OK ù« qL?F
« Wý—Ë ¨ …—U?C?ŠË WU?I¦?
l ÊËU?F²
UÐ v? öÝù« dJHK
v*U?F
« b?NF*«Ë Âu?KF
«Ë WU?I?¦
«Ë WOÐd?²K
W?O ö?Ýù«
Æ ∑ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ≠≤ ¨ WOKOŽULÝù« ¨ f¹u
« …UM WF Uł WOÐd²
« WOK

vLKF? œ«b?Ž≈ ‰U?−?? v W¹uÐd?²
« «b¹b?−?²
« ∫ œö?'« b?łU? Ë ¨ ÈËU?JK v×?²? ≠±≤
WL?EM*« ¨ ÈuÐd²
« b¹b?−²
« ‰U?− v W?OL?OK ù« qLF
« W?ý—Ë ¨ WO? öÝù« WOÐd?²
«
l ÊËU?F²
UÐ v? öÝù« dJHK
v*U?F
« b?NF*«Ë Âu?KF
«Ë WU?I?¦
«Ë WOÐd?²K
W?O ö?Ýù«
Æ ∂’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ≠≤ ¨ WOKOŽULÝù« ¨ f¹u
« …UM WF Uł WOÐd²
« WOK

W?ý—Ë ¨ ÈuÐd?²
« b¹b?−?²
« v W?Ý—b?*« W?H?OþË qO?F?Hð ∫ s¹bÐU?Ž ”U?³?Ž œu?L?×? ≠±≥
WU?I¦
«Ë W?OÐd²K
W?O öÝù« W?LEM*« ¨ ÈuÐd²
« b¹b?−²
« ‰U?− v W?OLOK? ù« qLF
«
…UM W?F? U?ł W??OÐd?²
« W?OK l ÊËU?F?²
U?Ð v ö?Ýù« dJHK
v*U?F
« b??N?F*«Ë ÂuKF
«Ë
Æ ∂ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤ ¨ WOKOŽULÝù« ¨ f¹u
«

—«b
« ¨ ©µ® WUI¦
«Ë WOÐd²
« v UÝ«—œ ¨ vUIŁ ÈuÐdð b¹b& u×½ ∫ —ULŽ b UŠ ≠±¥
Æ ∑≤ ≠ ∑± ’ ’ ¨ ±ππ∏ ¨ …d¼UI
«¨ »U²JK
WOÐd‡‡F
«

qL??F?
« W??ý—Ë ¨ dD v Èu?Ðd??²
« Õö?? ù« ôËU??×??? ∫ v³??FJ
« d??? U½ …“u?? ≠±µ

 ≤µ∑ ”œU« qBH«

ÂuKF
«Ë WU?I¦
«Ë WOÐd²K?
WO öÝù« W?LEM*« ¨ ÈuÐd²
« b¹b−?²
« ‰U− v WO?LOK ù«

¨ f¹u?
« …UM WF? Uł W?OÐd²
« W?OK l ÊËUF?²
UÐ v öÝù« dJHK
v*U?F
« bN?F*«Ë
Æ ±± ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤ ¨ WOKOŽULÝù«

v vL?OK?F?²
« ÂUEMK
b¹b?'« —u?B?²?
« ‰u?Š d¹d?Ið ∫ ÂuKÝ uÐ√ ÊU?L?O?KÝ .dJ
« b?³?Ž ≠±∂
‰U−? v WOLOK ù« qL?F
« Wý—Ë ¨ vLEF
« WO?«d²ýô« WO?³FA
« W?O³OK
« W¹dO¼U?L'«
v*U?F
« b?N?F*«Ë ÂuKF
«Ë W?U?I?¦
«Ë W?OÐd?²K
W?O? ö?Ýù« W?LEM*« ¨ ÈuÐd?²
« b¹b?−?²
«
¨ WOKO?ŽUL?Ýù« ¨ f¹u
« …UM WF? Uł W?OÐd²
« WO‡‡?‡K l ÊËUF²
UÐ v ö?Ýù« dJHK

Æ ¥ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤

qL??F
« W??ý—Ë ¨ W??OÐd??F
« œö??³
« v Èu?Ðd?²?
« ÂUEM
«Ë b¹b??−??²
« ∫ Èu??L??(« s??Š ≠±∑
ÂuKF
«Ë WU?I¦
«Ë WOÐd²K?
WO öÝù« W?LEM*« ¨ ÈuÐd²
« b¹b−?²
« ‰U− v WO?LOK ù«
¨ f¹u?
« …UM WF? Uł W?OÐd²
« W?OK l ÊËUF?²
UÐ v öÝù« dJHK
v*U?F
« bN?F*«Ë
Æ ≤ ≠ ± ’ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤ ¨ WOKOŽULÝù«

∫ ÈuÐd??²
« b¹b??−?²
« d9R?? ¨ tÞËd??ýË ÈuÐd?²
« b?¹b?−??²
« ‚U?O??Ý ∫ —U?L??Ž b? U??Š ≠±∏
lЫd
« d9R*« ¨ W?O?²¹uJ
« 5LK?F*« W?OF?L?ł ¨ q³?I?²?*« U¹b?%Ë l «u
« öJA?
Æ ¥ ’ ¨ ±ππµ u¹U ≤¥ ≠ ≤∞ ¨ X¹uJ
« ¨ s¹dAF
«Ë

b¹b?−?²
« v X¹uJ
« W
Ëœ WÐd?& ∫ …b¹d?A
« …b¹d?ý W?×?OL?ÝË ¨ œ«u?Ž ·d?ý WKO?³½ ≠±π
¨ ≤∞≤µ ≠ ≤∞∞µ X¹uJ
« W
Ëœ v ÂU?F
« rO?KF?²
« WO?−?Oð«d?²?Ý« ‰ö?š s ÈuÐd?²
«
W?OÐd?²K
W?O ö?Ýù« W?LEM*« ¨ ÈuÐd?²
« b¹b?−?²
« ‰U?−? v WO?L?OK ù« qL?F
« W?ý—Ë
WF? Uł WOÐd?²
« WOK l ÊËUF?²
UÐ w öÝù« dJHK
v*UF
« b?NF*«Ë ÂuKF
«Ë WU?I¦
«Ë
Æ ± ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤ ¨ WOKOŽULÝù« ¨ f¹u
« …UM

¨ oÐU?Ý lłd? ¨ ÈuÐd²
« b?¹b−?²
« v W?Ý—b*« W?HOþË qO?F?Hð ∫ s¹bÐU?Ž œu?L×? ≠≤∞
Æ∑’

≠ ≤¥ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ ÈuÐd²
« b¹b−²
«Ë Õö ù« ∫ vÝd dOM bL× ≠≤±

Æ ≤∂

lłd ¨ ÈuÐd²
« b¹b?−²
« vKŽ tðUÝUJF½«Ë b¹b'« v*U?F
« ÂUEM
« ∫ nC*« œuLŠ ≠≤≤
Æ ±≤ ’ ¨ oÐUÝ
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤µ∏
q «u?ŽË ÈuÐd²
« b?¹b−?²
« ‰U−? v b?OKI?²
« UÝU?OÝ ∫ d?D vKŽ ÂöÝù« nO?Ý ≠≤≥
WO? öÝù« W?LEM*« ¨ ÈuÐd?²
« b¹b−?²
« ‰U−? v WO?LOK ù« qL?F
« W?ý—Ë ¨ t U?Hš≈
WOÐd?²
« WOK l ÊËUF²
UÐ v ö?Ýù« dJHK
v*UF
« bN?F*«Ë ÂuKF
«Ë WUI¦
«Ë W?OÐd²K

Æ µ ≠ ¥ ’ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤ ¨ WOKOŽULÝù« ¨ f¹u
« …UM WF Uł

sÞu
« v? v
U??F
« rOK?F??²
« Z¼UM? d¹uDð ∫ …b
«u??)« b??×?? Ë ¨ `?
U?? uÐ√ b??L??×?? ≠≤¥
’ ¨ ±ππ≥ u?O
u¹ ¨ ‰Ë_« œb?F
« ¨ ‰Ë_« bK:« ¨ W¹uÐd?²?
« ÂuKF
« WK−? ¨ vÐd?F
«
Æ ±≥∑

q «u?ŽË ÈuÐd²
« b?¹b−?²
« ‰U−? v b?OKI?²
« UÝU?OÝ ∫ d?D vKŽ ÂöÝù« nO?Ý ≠≤µ
Æ ∏ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ t UHš≈

ÈuÐd??²
« dJ?H
« v b¹b??−??²
« U??Ý—U2Ë U¹dE½ b??I½Ë rO??O??Ið ∫ d??³??L?? œu?L??×?? ≠≤∂
WO ö?Ýù« WLEM*« ¨ ÈuÐd²
« b¹b−²
« ‰U?− v WOLOK ù« qL?F
« Wý—Ë ¨ v*UF
«Ë
WOÐd?²
« WOK l ÊËUF²
UÐ v ö?Ýù« dJHK
v*UF
« bN?F*«Ë ÂuKF
«Ë WUI¦
«Ë W?OÐd²K

Æ ¥¥ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤ ¨ WOKOŽULÝù« ¨ f¹u
« …UM WF Uł

r
UF
« s W¹b?I½ W¹ƒ— ∫ WOMÞu
« WU?I¦
« gOL?NðË W*uF
« ∫ È“U−?Š Èb− b?LŠ√ ≠≤∑
d?³L?¹œ Ø dÐu²?√ ¨ v½U?¦
« œbF
« ¨ ÊËd?A?F
«Ë s U¦
« bK:« ¨ d?JH
« r
UŽ ¨ Y
U?¦
«
Æ ±≤¥ ≠ ±≤≥ ’ ’ ¨ ±πππ

∑∑ ≠ ∑¥ ’ ’ ¨ oÐU??Ý lłd? ¨ vU??IŁ ÈuÐdð b¹b??& u?×½ ∫ —U??L?Ž b‡‡? U?Š ≠≤∏
Æ © ·dB²Ð®

d9R? ¨ W?OÐd?F
« W?U?I?¦
« v gO?L?N?²
« U?O
¬Ë W*u?F
« ∫ È“U?−?Š Èb?−? b?L?Š« ≠≤π
q¹dÐ√ ±∂ ≠ ±≤ ¨ …d¼U??I
« ¨ W?U??I?¦K
v?KŽ_« fK:« ¨ W?O??U?I??¦
« W¹u?N
«Ë W*u??F
«
Æ ±∂∞ ’ ¨ ±ππ∏

qþ v W??OÐd?F
« ZOK?)« ‰Ëœ v rOKF?²?
« q³?I?²??? ∫ VOD)« U??×?ý sÐ b?L??×? ≠≥∞

WOÐd²
« WOK ¨ ’dH
«Ë U¹bײ
« ∫ W*uF
« qþ v WOÐd²
« q³I² …Ëb½ ¨ W*uF
«
Æ ±π ’ ¨ ±πππ ”—U ≥ ≠ ≤ ¨ s¹d׳
« WF Uł

d?B? W?¹—u?N?L?ł v W?F?? U?'« q³?I?²??* W¹b¹b?& W¹ƒ— ∫ v³??O? ?A
« b?O??
« vKŽ ≠≥±
 ≤µπ ”œU« qBH«

WO? öÝù« W?LEM*« ¨ ÈuÐd²?
« b¹b−²?
« ‰U− v? WOL?OK ù« qLF?
« Wý—Ë ¨ WOÐd?F
«
WOÐd?²
« WOK l ÊËUF²
UÐ v ö?Ýù« dJHK
v*UF
« bN?F*«Ë ÂuKF
«Ë WUI¦
«Ë W?OÐd²K

Æ ≤ ≠ ± ’ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L¹œ µ ≠ ≤ ¨ WOKOŽULÝù« ¨ f¹u
« …UM WF Uł

¨ ±ππ∑ ¨ …d¼U?I
« ¨ ·—UF*« —«œ ¨ q³?I?²*«Ë rOKF?²
« ∫ s¹b
« ¡U?NÐ q U 5?Š ≠≥≤
Æ ∑∏ ’

¨ W*uF
« qþ v v
UF
« rOKF?²K
WO*UF
« U¼U&ô« iFÐ ∫ ’u×? uÐ bLŠ« b
Uš ≠≥≥
WOÐd?²
« WOK ¨ ’dH
«Ë U¹b?ײ
« ∫ W*uF
« qþ v W?OÐdF
« WOÐd?²
« q³I²? …Ëb½
Æ ∑≠ ∂ ’ ’ ¨ ±πππ ”—U ≥ ≠ ≤ ¨ s¹d׳
« WF Uł

W?OÐdF
« W?OÐd²
« q?³I?²? …Ëb½ ¨ WOK³?I?²*« W?¾AM²
«Ë W?*uF
« ∫ È“U?−Š vHDB? ≠≥¥
≥ ≠ ≤ ¨ s¹d?×?³
« W??F? U?ł W?OÐd?²
« W?O?K ¨ ’d?H
«Ë U¹b?×?²
« ∫ W?*u?F
« qþ v
Æ µ ’ ¨ ±πππ ”—U

35 - Hallak, J., Education and Globalization, IIEP Contributions No.

26, UNESCO: IIEP, Paris, 1998, P. 4.

¡u?{ v vF? U?'« r?OKF?²
« s W¹uÐd?²
« U??³KD²*« ∫ rOK(« b?³??Ž b?L?×? b?L?×? ≠ ≥∂
WM
« ¨ W??O?LM²
«Ë W??OÐd?²
« ¨ W??OKOK% W?Ý«—œ ∫ W??O*U?F
«Ë W?O?K;« «d?O?G??²*« iFÐ
Æ ±±∑ ’ ¨ ±ππ∏ ”—U ¨ ±≥ œbF
« ¨ W U)«

v
UF
« rOKF²
« —ËœË WOłu
uMJ²
«Ë WOLKF
« U¹bײ
« ∫ bO³Ž rO
ËË ¨ ÊËbF
« œuLŠ ≠≥∑
¨ s¹d?AF
«Ë ÈœU?(« ÊdI
« lKD U¹b?%Ë vÐdF
« rOKF?²
« d9R? ¨ UN?²Nł«u? v
≤∞ ≠ ±∑ ¨ X¹uJ
« W??F? U?ł W??OÐd?²
« W??OK ¨ W?O?Ðd?²
« ‰u? √ r??I
v½U??¦
« d9R*«
Æ ∂ ’ ¨ ±ππ¥ q¹dÐ√

38 - Camara, Jarica da Silva, Globalization of Education and

th
Teacher Education, X World Congress of Comparative Edu-
cation, University of Cape Town, South Africa, 12-17 July,
1998, P.1.

»d?(« v dB?²½« Èc
« n
U?ײ
« ¡U?LŽ“ 5Ð ±π¥µ ÂU?Ž v UD
U¹ d9R? bI?Ž ≠ ≥π
Æ ±π∏π ÂUŽ v²Š ΫbzUÝ qþ Èc
« v
Ëb
« ÂUEM
« mO tOË ¨ WO½U¦
« WO*UF
«
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∂∞
W??OJ¹d?? _« …b??×??²*« U?¹ôu
« w??Oz— 5Ð ±π∏π ÂU??Ž v? UD
U?? d9R?? b??I??Ž ≠¥∞
v²?Ou?
« œU%ô« vK ð YO?Š W?OzUM¦
« WO?³DI
« —U?N½« tO?Ë ¨ v²O?u
« œU?%ô«Ë
d?B??Ž u¼ ¨ W??O
Ëb
« U? ö??F
« v b¹b??ł d?B??Ž 5ýb?²Ð Ê–√ U2 ¨ t??F? u?? sŽ
Æ WOJ¹d _« …bײ*« U¹ôu
« tLŽe²ð Èc
« W¹œUŠ_« WO³DI
«

W¹ƒ— ∫ …b?×?²?*« 3_« Õö? «Ë b¹b?'« v
Ëb
« ÂUE?M
« ∫ v¦¹b?(« qO?ŽU?L??Ý≈ qOKš ≠¥±
Æ ±∏≥ ’ ¨ ±ππ¥ ¨ ∏∞ œbF
« ¨ WOÐdŽ Êu¾ý WK− ¨ WOÐdŽ

v
U¼_« ¨ WM¼«d
« W?OÐd?F
« U¹U?C?I
«Ë b¹b?'« v*U?F
« ÂUEM?
« ∫ V
UÞ b?OF?Ý b?L?×? ≠¥≤
Æ ≥∞ ’ ¨ ±ππ¥ ¨ oA œ ¨ l¹“u²
«Ë dAMK

lłd? ¨ W?OÐdF
« W?U?I?¦
« v g‡‡O?LN?²
« U?O
¬Ë W*u?F
« ∫ È“U−?Š Èb?−? bL?Š« ≠¥≥
Æ ±¥π ’ ¨ oÐUÝ

d9R? ¨ W? ËU??I*«Ë WML?O?N
« U??O
¬ ∫ W?O? u?I
« W??U?I?¦
«Ë W*u?F
« ∫ kU??Š Èd?³? ≠¥¥
q¹dÐ√ ±∂ ≠ ±≤ ¨ …d¼U??I
« ¨ W?U??I?¦K
w?KŽ_« fK:« ¨ W?O??U?I??¦
« W¹u?N
«Ë W*u??F
«
Æ µπ∏ ≠ µπ∑ ’ ’ ¨±ππ∏

45 - Burbules, N.C., and C.A. Torres (eds.), Globalization and Educa-

tion: Critical Perspectives, Routledge, New York, 2000, P.1.

Æ µ≤ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ q³I²*«Ë rOKF²
« ∫ s¹b
« ¡UNÐ q U 5Š≠ ¥∂

WM
« ¨ W?d?F*« W?O? ö?Ý≈ ¨ W*u?F
« Èb?%Ë W?O? öÝù« W?U?I?¦
« ∫ U?L?OKŽ œu?L?Š ≠¥∑
Æ ±∞∞ ’ ¨ ≤∞∞± lOЗ ¨ ÊËdAF
«Ë lЫd
« œbF
« ¨ WÝœU
«

sÞu
« v W*u?F
« U¹b?% WN?ł«u v W?OÐd?²
« —Ëœ ∫ Ê«býd
« vK?Ž ÕU²?H
« b³?Ž ≠¥∏
W?LEM*« ¨ W¹œU?B??²? ô« W*u?F
« U¹b?%Ë W?OÐd?²
« ‰u?Š vÐd?F
« v?I?²K*« ¨ vÐd?F
«
¨ …d¼UI
« ¨ uJ½uOK
W?OMÞu
« WM−K
« l „«d²ýôUÐ ÂuKF
«Ë WUI¦
«Ë W?OÐd²K
WOÐdF
«
Æ ≥ ≠ ≤ ’ ’ ¨ ≤∞∞≤ dÐu²√ ± ≠ d³L²³Ý ≤∏

49 - Hallak, J., Globalization, Human Rights and Education, IIEP

Contributions No. 33, UNESCO: IIEP, Paris, 1999, P.8.

50- Torres, C.A., The State, Privatization and Educational Policy: a

 ≤∂± ”œU« qBH«

Critique of Neo-Liberalism in Latin America and some Ethical

and Political Implications, Comparative Education, Vol. 48, No.
4, 2002 , P. 370.

51- Beams, N., The Significance and Implications of Globalization:

A Marxist Assessment, the International Summer School on
Marxism and the Fundamental Problems of the 20 th Century,
the Socialist Equality Party (Australia), Sydney, 3-10 Jan.,
1998, P.39.

Æ ±∞± ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ W*uF
« Èb%Ë WO öÝù« WUI¦
« ∫ ULOKŽ œuLŠ≠ µ≤

»U¼u
« b³?Ž WLłdð ¨ WŁ«b(«Ë W?*uF
«Ë WO u?I
« W*uF
« WU?IŁ ∫ Êu²Ý—cO? p¹U ≠µ≥
Æ ≤∂ ’ ¨ ≤∞∞∞ ¨ …d¼UI
« ¨ WUI¦K
vKŽ_« fK:« ¨ »uKŽ

r
U?Ž ¨ UNF? q UF?²
« WO?HO?Ë UN?ŽËdË U¼—Ëc?ł ∫ W*uF
« ∫ t?K
« b³?Ž o
U)« b?³Ž ≠µ¥
’ ¨ ±πππ d?³?L¹œ Ø d?Ðu²?√ ¨ v½U?¦
« œb?F
« ¨ ÊËd?A?F
«Ë s U?¦
« bK:« ¨ dJH
«
Æ ¥∞

lłd? ¨ W?OÐdF
« W?U?I?¦
« v g‡O?L?N²
« U?O
¬Ë W*u?F
« ∫ È“U?−‡Š Èb?− b?L?Š√ ≠µµ
Æ ±µ≥ ’ ¨ oÐUÝ

¨ q³I²*« ôU?L²Š«Ë t× ö Ë t u?NH ∫ v
Ëb
« ÂUEM
« v ∫ ‰ö¼ s¹b
« vKŽ ≠µ∂

v½U?¦?
« d9R*« ¨ s¹d?A??F
«Ë ÈœU?(« Êd?I
« l?KD U¹b?%Ë v
U??F
« rOKF?²?
« d9R?
¨ ±ππ¥ q¹dÐ√ ≤∞≠±∑ ¨ X¹uJ?
« W?F? U?ł W?OÐd?²
« W?OK ¨ W?OÐd?²
« ‰u‡‡?‡‡ √ r?I

Æ≤’

WK−? ¨ b¹b?'« v
Ëb?
« ÂUEM
« v W?O?Žd?A
« W? “√Ë ÂUEM?
« œËb?Š ∫ ‘«dÐ√ rO¼«dÐ≈ ≠µ∑
Æ ¥ ’ ¨ ±ππ¥ uO
u¹ ¨ ±∏µ œbF
« ¨ vÐdF
« q³I²*«

…b?Šu
« U??Ý«—œ e?d? ¨ v*U?F?
« ÂUEM
« q³?I??²?? Ë »d?F
« ∫ b??O?F?Ý rFM?*« b?³?Ž ≠µ∏
Æ ±µ ’ ¨ ±π∏∑ fDž√ ¨ ËdOÐ ¨ WOÐdF
«

W¹uÐdð ‚U¬ WKKÝ ¨ WOK³I?² W¹ƒ— ∫ WF U'« W
UÝ—Ë W*uF
« ∫ bL?Š√ bL× ¡UO* ≠µπ
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∂≤
¥∞ ≠ ≥µ ’ ’ ¨ ≤∞∞≤ ¨ …d¼U???I
« ¨ W???O½UM‡?‡‡‡³?K
« W¹d???B*« —«b
« ¨…œb???−??²???
Æ©·dB²Ð®

Æ ∑ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ b¹b'« v
Ëb
« ÂUEM
« v ∫ ‰ö¼ s¹b
« vKŽ ≠∂∞

lłd ¨ ÈuÐd²
« b¹b?−²
« vKŽ tðUÝUJF½«Ë b¹b'« v*U?F
« ÂUEM
« ∫ nC*« œuLŠ ≠∂±
Æ ±π ’ ¨ oÐUÝ

qþ v WOÐdF
« WOÐd?²
« q³I² …Ëb½ ¨ U¼œUFÐ√Ë W*uF
« W?Ołu
u¹b¹√ ∫ 5¹ bO
« ≠∂≤
”—U? ≥ ≠ ≤ ¨ s¹d?×?³?
« W?F? U?ł W?OÐd?²
« W??OK ¨ ’d?H
«Ë U¹b‡‡×??²
« ∫ W*u?F
«
Æ ≤≤ ’ ¨ ±πππ

s U??¦
« b?K:« ¨ dJH?
« r
U??Ž ¨ W??O??U??I??¦
« W¹u???N
« ‰b??łË W*u??F
« ∫ rO?¼«dÐ≈ —b??O??Š≠∂≥
Æ π∑ ’ ¨ ±πππ d³L¹œ Ø dÐu²√¨ v½U¦
« œbF
« ¨ ÊËdAF
«Ë

’ ¨ oÐU?Ý lłd? ¨ WOMÞu
« W?U?I¦?
« gOL?NðË W*u?F
« ∫ È“U?−Š Èb?−? bL?Š« ≠∂¥
Æ ±¥∞

sÞu
« v W*u?F
« U¹b?% WN?ł«u v W?OÐd?²
« —Ëœ ∫ Ê«býd
« vK?Ž ÕU²?H
« b³?Ž ≠∂µ
Æ ∏ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐdF
«

W*uF?
« d9R ¨ WO?UI?¦
«Ë W¹œUB?² ô« UN?ðUOŽ«bðË W*u?F
« ∫ qOC?H
« b³?Ž œuL?× ≠∂∂
Æ ≤µ≤ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ WOUI¦
« W¹uN
«Ë

± ’ ¨ W*uF
« dBŽ v WOÐdF
« WUI¦
« ∫ ÈËUH
« bLŠ« ÕU²H
« b³Ž ≠∂∑

at,www.alqalam.club.ch/314.htm

Æ ∑ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ U¼œUFÐ√Ë W*uF
« WOłu
u¹b¹√ ∫ 5¹ bO
« ≠ ∂∏

lłd ¨ U?NF q UF²?
« WOHOË U?NŽËdË U¼—Ëcł ∫ W*u?F
« ∫ tK
« b³Ž o
U?)« b³Ž ≠∂π
Æ ∑¥ ’ ¨ oÐUÝ

Æ ¥∂ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ≠∑∞

71 - Camara, Jarica da Silva, Rethinking Education towards Globali-

zation and Diversity, Xth World Congress of Comparative Edu-
 ≤∂≥ ”œU« qBH«

cation, University of Cape Town, South Africa, 12-17 July,

1998, P.3.

vÐdF
« vI?²K*« ¨ W¹œUB²? ô« W*uF
«Ë WO?LOKF²
« rE?M
« ∫ rO¼«dÐô« È—bÐ ÊU½bŽ≠ ∑≤

ÂuKF?
«Ë W?U??I??¦
«Ë W??OÐd??²K
W??OÐd??F
« W??LEM*« ¨ W*u??F
« U?¹b?%Ë W??OÐd??²
« ‰u??Š
dÐu??²??√ ± ≠ d?³??L??²?³??Ý ≤∏ ¨ …d¼U??I
« ¨ uJ½u??OK
W??OMÞu?
« WM−K
« l ÊËU??F??²
UÐ
Æ ±¥ ’ ¨≤∞∞≤

…Ëb½ ¨ U?? uKF*« d??B?Ž v? U?O??łu
uMJ²?
« »U?F??O?²??Ý«Ë rOK?F?²
« ∫ n¹d??A
« s??Š ≠∑≥
W?OÐd??²
« W?OK ¨ ’d??H
«Ë U¹b?×?²
« ∫ W?*u?F
« qþ v W??OÐd?F
« W?OÐd??²
« q³?I?²???
Æ ∑ ’ ¨ ±πππ ”—U ≥ ≠ ≤ ¨ s¹d׳
« WF Uł

sÞu
« v W*u?F
« U¹b% WN?ł«u v W?OÐd²
« —Ëœ ∫ Ê«býd
« vKŽ ÕU?²H
« b?³Ž ≠ ∑¥
Æ ≤¥ ≠ ≤≥ ’ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ vÐdF
«

Æ ≤≤ ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ WOŽUL²łô« W¾AM²
«Ë W*uF
« ∫ È“U−Š vHDB ≠∑µ

lKD U¹b?% WNł«u* W?³ÝUM*« v
U?F
« rOKF²
« V?
UÞ …—u : ___________ ≠ ∑∂

rOKF?²
« d9R ¨ W?OK³I?²? WO*U?Ž W«d?ý qł√ s vF U?'« V
UD
« œ«bŽ≈ ∫ Êd?I
«
‰u?? √ r?I?
v½U?¦?
« d9R*« ¨ s¹d??A?F
«Ë ÈœU??(« Êd??I
« lKD U¹b??%Ë v
U??F
«
Æ ±∂ ’ ¨ ±ππ¥ dÐu²√ ≤∞≠±∑ ¨ X¹uJ
« WF Uł WOÐd²
« WOK ¨ WOÐd²
«
WOLM²«Ë rOKF²« ≤∂¥
≤∂µ lÐU« qBH«

©∑®
l
U« qBH«
duD« UuL ∫ WUFH« W —b*«
…œu'« Ub%Ë
WOLM²«Ë rOKF²« ≤∂∂
 ≤∂∑ lÐU« qBH«

l
U« qBH«
duD« UuL ∫ WUFH« W —b*«
…œu'« Ub%Ë

…UO(« U¹u?²
 v WŽ—U
?²Ë …b¹bł «dO?GðË ôu% d{U(« dB?F« bNA¹

Õu?{uÐ «dO?G²«Ë ôu?ײ« Ác¼ …u? Ëb³ðË ÆW?O*UF?«Ë WO?LOKù«Ë W?OMÞu« ∫ WHK²?<«
ÃU??²½≈ ‰U??−?? v W??U??š ¨ Îö?zU¼ ÎU??b??Ið b??N??A¹ Èc« U??O??łuu?MJ²«Ë rK?F« ‰U??−?? v
©±®
Æ UN«b ²Ý«Ë WbI²*« UOłuuMJ²«Ë ¨ U¼dA½Ë UuKF*«

U¹b%Ë WOËœ «dOGð bNAOÝ s¹dAF«Ë ÈœU(« ÊdI« Ê√ b Rð UU¼—≈ WLŁ

U?L?Ý l ÎU?U??−?
½«Ë Æv{U*« Êd?I« U¹U?N?½ cM U?N?×?ö? √bÐ …d?O??¦? W¹—U?C?Š
vN ÆWIOL?ŽË ¨ WKUýË ¨ WF¹dÝ ¡Uł U¹bײ«Ë «dOG?²« Ác¼ ÊS ¨ vU(« dBF«
Ë√ —U?O?²šö? Ë√ dOJ?H²K? ÎôU−? U?N „d?²ð Ê√ ÊËœ U?F?L²?:« r¼«bð U?N½√ YO?Š W?F¹d?Ý
ÆWOUI?¦«Ë W¹œUB²ô«Ë WOÝUO
«Ë W?OŽUL²łô« vM³« v dŁRð UN½u WKU?ýË ¨ WNł«uLK
v bO?F² W?O½U
½ù« Uö?F« ÊuL?C vKŽ UNð«d?OŁQð s lÐU½ pc W?IOL?Ž UN½u? U√
©≤®
Æ tOKŽ X½U ULŽ WHK²  fÝ√ vKŽ UN²žUO W¹UNM«

Ád?{UŠ v lL?²?:« UN?Nł«u¹ v²« ôu?×?²«Ë U¹b×?²«Ë «d?OG?²« r¼√ sË

WUšË ¨ W?HK²<« lL²:« W?LE½√ UNF qŽU?H²ðË UN QO?N²ð Ê√ V−¹ v²«Ë ¨ tK³I?²
Ë
¨ ‰U?Bðô«Ë ‰U?I?²½ô« q?zU?ÝË v …—u?¦«Ë ¨ vłuuMJ²?«Ë vLKF« Âb?I?²« ∫ rOK?F?²« ÂUE½
W??O???ÝU??O??
?« U¼œU??FÐQ?Ð W*u??F?«Ë ¨ U??uKF?*« U??O??łuu?MJð Âb???IðË W??OðU???uKF*« …—u???¦«Ë
U? d?A«Ë ¨ lO?L?'« vKŽ U?N?{d? ôËU?×?Ë W?O?UI?¦?«Ë WO?ŽU?L?²?łô«Ë W¹œU?B?²?ô«Ë
Ÿ«d ÷d ôËU?×Ë ¨ …dO³J« W?¹œUB²ô«Ë WO?ÝUO
« UNð«d?OŁQðË UO
M'« W¹b?F²
v U¼—ËœË W¹d?A³?« WO?LM²«Ë ¨ WMO?F U?U?IŁ ÊQý q?OKIð s tÐ j³ðd¹ U?Ë «—UC?Š
ÆWO¾O³«Ë WOŽUL²łô«Ë W¹œUB²ô« U¼œUFÐQÐ W«b²
*« WOLM²« oOI%

WU≈ qO×?²
*« s t½√ `{uð WHK²<« WO½U
½ù« W¹—UC?(« «d³)« X½U «–≈Ë
b? R¹ «c¼ ÊS?? ¨ WЗb*«Ë W?LKF??²*« W¹d?A?³« Èu??IK t? ö?²??« ÊËbÐ È—U?C?Š lL??²?−?
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∂∏
U¹bײ« pKð l WNł«u*«Ë q?ŽUH²« WOKLŽ —u× ¨ W¹dA³« W?OLM²UÐ ÂUL²¼ô« …—Ëd{
lœË ¨ U?NF? qŽUH?²« vKŽ —œU?I« sÞ«u?LK U¼œ«bŽ≈ ‰ö?š s ¨ W¹—U?C(« «d?OG?²«Ë
rOKF²« Ê√ vH? ¹ ôË ÆWHK²<« WO½U
½ù« «—U?C(« 5Ð tÐ ozö« ÊUJ*« v≈ tFL?²−
ÆW¹dA³« WOLM²« pKð oOIײ WO
Ozd« —ËU;« bŠ√ u¼

¡UMÐË rOKF?²« d?Ouð …—Ëd?CUÐ VKD²¹ l?L²?−L?K qŽU È—U?C?Š —Ëœ oOI?% Ê≈
U2 ržd« vKŽË ÆWHK²<« UNðUŽUD v W¹—UC(« «“U?$ù« W³ «uË WdF*« lL²−
s tJ?K²/ Ê√ V−?¹ U?? l V?ÝUM²¹ ô t?½√ ô≈ ¨ ÊQ??A« «c¼ v? rOKF???²« ÂUE?½ t??I??I???×¹
oO?I?% sŽ r?OKF?²« ‚u?Fð v²« e??ł«u?(« l— VKD²¹ Èc« d??_« ¨ U?Šu?LÞË ·«b¼√
tðU¹u??²??
??Ë ÁœU??F?Ð√ ‰UDð rOK?F??²« ÂUEM …œU??ł d?¹uDð W??OKL??Ž v?≈ …u??Žb«Ë ¨ t??²U??Ý—
œ«d?_ WO?UM²*« U?łUO?²Šô« W?O?³Kð v Á—Ëœ ¡«œ√ s sJL?²¹ v²Š t?H?OþuðË ¨WHK²?<«
©≥®
l qŽU??H???²¹Ë V «u??O rO?KF??²« ÂUE½ d?¹uDð ô≈ UMU???√ —U??O??š ô t½√ p– Æ lL??²??:«
¡u³ð v≈ UMÐ ÈœR¹ qŽUH²« «c¼ Ê√ —U³²ŽUÐ ¨ …d?UF*« W¹—UC(« U¹bײ«Ë ôuײ«
rEF v≈ dOý√ b?ËÆq³I²
*«Ë d{U(« v WO½U?
½ù« …—UC(« ÊuŁ«—U v ozô ÊUJ
Æ WIÐUÝ ‰uB v WbI*« Ác¼ ¡«eł√

odD« v UOUJ ≈ ∫ rOKF« duD

5Fð v²« «d?
?O*UÐ b?N2 o¹dÞ v ÎU?Lz«œ rOKF?²« d¹uD² œu?Nł W¹√ d?O?
ð ô
Ê√ V−¹ v²« U?OUJýùUÐ TK? o¹dÞ v sJË ¨ tÐ Ÿ«d?Ýù« Ë√ d¹uD²« À«b?Š≈ vKŽ
∫vK¹ U ¨ UOUJýù« Ác¼ sË ÆUN½QAÐ œb×Ë `{«Ë nu d¹uD²K ÊuJ¹

WOuI« WOBA«Ë rOKF« WOUJ ≈ ‡±

v²« W?OB? A« pKð ÆW?Ou? WO?B ?ý s U¼œ«d?√ tJK1 U0 UF?L²?:« e¹UL?²ð
Ê√ È√ ÆUN?M¹uJð v ÎöŽU? Ϋ—Ëœ WO? ¹—Uð —Ëcł s tML?C²ð U?Ë WO?uI« W?UI?¦« VFKð
W?U?IŁ v ÎU?½UÐË– ÊU? uË ¨ U? lL?²?: …e?O?L?²?? W?O?B? ?ý oI?×¹ s vU??I?¦« ÊUÐËc«
ôË ¨ —U?O²« b?{ WŠU?³?Ý ôË ¨ ÎU¦?³Ž d?³?²F¹ ô W?Ou?I« W?OB? A?« sŽ Y׳«Ë ÆW*u?F«
ÆWOUI¦« UOuB)« s oO{ —UÞ≈ qš«œ luI²«Ë ‚öG½ô« v≈ …uŽœ

“«e?²?Žô« tK «c¼ vË ¨ a¹—U?²UÐ ◊U?³ð—«Ë W«d? Ë ¡U?L?²½« W?Ou?I« W?O?B ?AU?
«d?O?G??²*« i— Ë√ —UJ½≈ vMF¹ ô W??O?u?I« W?O?B?? ?AUÐ p
?L?²?«Ë Æ–ö*«Ë WU?_«Ë
 ≤∂π lÐU« qBH«

UN?O ÂUNÝù«Ë U?NM cš_« vMF¹ U/≈Ë ¨ W*uF« «dO?G² UN?MOÐ s v²«Ë ¨ UMÐ WDO;«
d¼UE s d?O?¦J« «uI?I?Š s¹d?š¬ v≈ dEMM ÆW?Ou?I« UM²?O?B ?ý ”U?³ UMŽ ŸeM¹ ô U0
ÆWOuI« WOB AUÐ p
L²« lË ¨ dOG« WUIŁ v ÊUÐËc« ÊËbÐ vd«Ë ÂbI²«

U??N?²??O??IMðË U??N??OKŽ WE?U?;«Ë W??O??u??I« W?U??I??¦« qI½ …«œ√ u?¼ rOKF??²« Ê√ YO??ŠË
UNOKŽ WEU;«Ë W?OuI« UM²OB ý qOJAð v ÎUL?ÝUŠ Ϋ—Ëœ VFK¹ Ê√ V−O ¨ U¼d¹uDðË
©¥®
Æ W*uF« WUIŁ v ÊUÐËc« s

¡öF«Ë ¡UI« WOUJ ≈ ‡≤

vKŽ rÝd¹ b? U rždÐ ¨ œUI?Š_« W¹dË œU−?_« W¹d 5Ð œU?ü« q¹uÞ Ÿ«d
v ÊU?
½ù« VFK?¹ ¡ö?F«Ë ¡U?I?³« Ÿ«d? vË Æœ«œu« `ö? iF?Ð s ÎU½U?O?Š√ Áu?łu«
¡UI?³« ÂbFÐ bBI½ ôË Æ¡ö?F«Ë ¡UI³« oײ?
¹ s b¹b% v qŽUH« —Ëb« 5²¹d?I« ö
…—UC(« lM v qŽU dOž ÎU¹b
ł ΫœułË sJË ¨ W¹dI« ¡UMÐ_ Èb
'« œułu« W³Ož
Z²M¹ U* ÎU?HEM ¨ …—UC?(« Ác¼ —ULŁ s t qÝd¹ b? U* UJKN²?
 Îö³?I²?
 ¨ W?O½U
½ù«
U0 sJË ¨ œU−√ s œ«b?ł_« Èb ÊU U0 d H« ¡öFUÐ bB?I½ ôË Æ U¹UH½ s UNMŽ
¡U?I??³« vMF? Êu?J¹ UM¼Ë ÆW?O?U?(« W?O½U??
½ù« …—U?C??(« ÊuŁ«—U? v Âb??Ið s t?I??I?×½
È√ fO sJ?Ë ¨ ÊU?
½≈ s W?¹d? È√ tJK9 U?0 ô≈ t?I??O?I?% s?J1 ô U? u¼Ë ¨ ¡ö??F«Ë
ÊU
½≈ ¨ ¡öŽË ¡UIÐ s t?O≈ u³Bð U t²¹dI oI×?¹ U0 Áœ«bŽ≈ r²¹ ÊU
½≈ U/≈Ë ¨ ÊU
½≈
ÊU
?½≈ ¨ W¹uMF*«Ë WO?
HM«Ë W?OU?I¦«Ë W?OŽU?L²?łô«Ë WO?L
?'« tðUłU?Š ŸU³?ý≈ t oI×?²¹
…œU?OÝË W? —UA*«Ë U?³ł«u«Ë ‚u?I×K `{«u« b?¹b×?²«Ë WI?(« WOÞ«d?I1b« t oI×?²ð
t oI?×?²¹ ÊU?
½≈ ¨ l¹“u?²« v? W«b?F«Ë vŽU?L?²?łô« „«d?(«Ë ’d?H« R?UJðË Êu½U?I«
WOLM² W“ö« U
ÝR*« t duð ÊU?
½≈ ¨ ¡UL²½ôUÐ Á—uFý s b¹e¹ U0 ÊU_«Ë s_«
vM¹b« ¡UM?³« t oI?×?²¹ ÊU?
½≈ ¨ W?HK²?<« W?d?F*« —œU?B? t d?u?ðË —UJ²Ðô«Ë Ÿ«bÐù«
Áœ«b?Ž≈ ‰ö?š s ÎôU?F? Ϋ—Ëœ rOKF?²« VFK¹ «c?¼ q vË ÆŸ«d?B« «c¼ W?N?ł«u* “ö«
ÊU??
½S?Ð ÊuJ¹ ¡ö??F?«Ë ¡U??I??³« oO???I??% Ê√ p– ÆÊU??
?½≈ s t??O≈ ÃU??²???×½ U?? W??O???ŽuM
©µ®
Æ ÊU
½ùË
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∑∞

ÊuD« Â√ ‰uIF« ¡q WOUJ ≈ ‡≥

∫vK¹U ‰uI½ WOUJýù« Ác¼ ÊQAÐ

¨v‡M²LKŽ UL ÈdOJHð ¨ vM²LFÞ√ UL v²× ¨ vM²OЗ UL U½Q ¨ vMLKð ô vÐ√

UL? vzUL?²½« ¨ vðËb X½U? UL? vLO ¨ vMðœu?Ž UL? vð«œUŽ ¨ vM²Ð—œ U?L vð«—U?N
ÆvM²F³ý√ vðUłU(Ë vM²F— v½QA

UL?NMOÐ WKÐUI*« v√ ÆÊuD³« rFD½ Â√ ‰u?IF« rFD½ ∫ œœdð pFL?Ý√ ø «–U ÆÆ vÐ√
ø ‰uIF*« s ¡vý

ø »u‡KI« v dË U0 Â√ ÊU?
K« ‚uDM0 Â√ ÊuKUÐ√ ø »uFA« e¹U?L²ð U0 ÆÆ vÐ√

Æ»uKD*« oI×¹ ô ÁbŠË UNM ÎU¹√ Ê√ È—√

s U??N¹b U0 Â√ ¨ W¹d??AÐ œ—«u?? s tJK?9 U0√ ø »u?F??A« vU??F??²ð U0 ÆÆ vÐ√

X
?O v²« ¨ W¹d?A?³« U?¼œ—«u? W?O?Žu½ u¼ ¨ rÝU?(« qU?F« Ê√ È—√ ø W?O?F?O?³Þ «ËdŁ
WOLM²« oI?×¹ U r¼√ v¼ ¨ WO×?B« W¹UMF«Ë WOLOKF²« W?LE½_« U/≈ ¨ WOŁ«—Ë ôË W¹dD
ÆW¹dA³«

Ê√ W¹dA?³« WOLM²« oײ?
ð ô√ sJË ¨ WOU*« œ—«u*« hI½ ∫ ΫdO?¦ œœdð ÆÆ vÐ√
UM¼ Âb? ²?
½ ÆWOðU?O?(« UMŽU{Ë√ s
?ײðË U?MFL?²−? uKF¹ U?NÐ YOŠ ¨ W¹uË_« U?N ÊuJ¹
…œu?ł ÎU?C¹√Ë ¨ e?O?L?²*« rOKF?²« rN ¨ W?OK?QÐ pzUMÐ√ s jI? r²?Nð ö? ¨ lL?'« d?O?L?{
¨WOzeł WOLMð WO?³Kžú oI%Ë ¨ W¹dA³« WOLM²« qC√ rN oIײ? ¨ WO×B« Ub)«
ÆW¹dA³« p²UÞ s ΫdO³ Ϋ¡eł pcÐ bIH² ÆWO× Ë√ WOLOKFð

ÎUC¹√Ë ¨ pzUMÐ√ s s¹—œUIK ÆÆ WOFLłË W?KUý W¹dAÐ WOLMð pM ÃU²×½ ÆÆ vÐ√
»u??F??A« 5?Ð ÊuJ½ ôË ¨ UMÐ u?KFðË ¨ uKF?M ¨ ÊuD³« ú?9Ë ¨ ‰u??I??F« ú9 ÆW??O??³?Kžú
©∂®
Æ WOL
łË WOKIŽ UNL¼√ ¨ Áœ«d√ Èu ŸuL− v¼ v²« ¨ lL²:« …u Ê√ p– ÆWO½œ

vK√ s È√d« WOUJ ≈ ‡¥

ÊËœ ”UM« 5Ð ÎUOzU?IKð r¼ƒ«—¬ œu
ð È√— …œU d?š_ XË s UFL?²:« pK²9
U??Šu?LÞ s?Ž d?³??Fð ¡«—ü« Ác¼ Ê_ ¨ …u??I« d¼UE s ÈQ?Ð W½U?F??²??Ýô« v≈ W?łU??(«
 ≤∑± lÐU« qBH«

ÆrNz«—PÐ dOM²
ðË ¨ rNF«Ë s bL²
ðË ¨”UM«

s ¡«—ü« vðQð U? ÎU?³U?G? ¨ ‰«uM*« f?H½ vKŽ ÎU?Lz«œ d?O?
¹ ô …U?O?(« l«Ë Ê√ ô≈
ÆU¼d¼UE œbF²ð v²« …uI« pK²1 È√d« VŠU Ê_ ¨ Ϋd
 l«u« vKŽ ÷dHðË vKŽ√
vK−MðË ÆW??O?H?OþË Ë√ W??O?ŽU?L?²??ł« Ë√ W¹œU?B?²?« Ë√ W??O?ÝU?O?Ý Ë√ W?¹dJ
?Ž …u? ÊuJ?ð b?I?
d¼UE q Ë√ iFÐ pK²1 s2 ô≈ vðQ²¹ ô VzUB« È√d« Ê√ WO?Žb …UO(« öŽUHð
Æ…uI«

vK?ŽË ¨ È√— tÐ Ê—U????I¹ ôË œd¹ ô —U????³J?« È√— ¨ v³???? uJ?« Èu???²????
*« v?KŽË
f1 È√d« ÊU uË v²Š ¨ cOHM²«Ë ÊUŽ–ù« ‡ błË Ê≈ ‡ q_« …uI« »U×√ —UGB«
ÆÈ√d« VŠU? d?O³J?« Èd¹ UL?³?
?Š ¡UM³« ÊuJO? ¨ W?Ou?I« W?O?B ?A« ¡UMÐ U?O?UM¹œ
VŠU dO³J« Èd¹ U?L³
Š Èdš√ cHM²Ë Ϋœu?Nł nu²Ë ¨ W¹uLM²« UUL?²¼ô« dOG²Ë
¨ U??O?«d??G?'«Ë a?¹—U?²«Ë ÊUJ?*«Ë ÊU?e« d??O??G?OË ¨ œËb??(«Ë «ËU??L?
« `²??H??²Ë ÆÈ√d«
È√d« VŠU?? d??O?³J?« È√d ÊU?Ž–ù« u?¼ rN*« ÆrN¹ ô ¨ W??O?u??I« …œU??O??
« hI??²M²Ë
ÆWOð«c« t(UB l ÎU³Už o
²¹ Èc«Ë

dNE0 t½√ b?I²F¹ s qJ? ÆÈ√d« »U×√ —U?³J« l«uË ·UOÞ√Ë Ê«u√ œb?F²ðË
d??O??³?? t½_ t¹√— ÷d??H¹ ¨ U?½œ d?N?E*« «c¼ ÊËbÐ Ád??O??ž Ê√Ë ¨ ö??Ž …u??I« d¼U?E s
«uMÝ œb??ŽË r?KF½ v²??Ë rK?F½ «–U*Ë rKF?½ «–U??Ë rKF½ nO?? v? t¹√d?? ÆÈ√— VŠU??
s vðQ¹ rŁ ÆÈ√— VŠU? d?O?³? fO u¼ s q? t sŽc¹ Ê√ bÐô ¨ U¼d?O?žË ¨ rKF?²«
ÆÈ√— VŠU dO³ t½_ t sŽc½Ë WuEM*« dOG¹Ë ¨ ÁbFÐ

¨ Êu?uK?¹ ÎU?Lz«œ r¼ qL??Ž s ÈœR½ U*Ë ¨ ÊËQðd¹ U? ÁœU??B?Š vðR¹ ô ÎU??³U?žË
d?O³J« È√— V³?
«Ë ÆÊuŁ«—U*« v dšQ?²ð pcÐ U?FL?²:«Ë ¨ ÊËd?ÝUš UMK W?−O?²M«Ë
È√dÐ «uð_ ¨ 5KQ??²? U?N rNu??I?FÐË ¨ 5L?²?N?? UMz«—ü «u½U? rN½√ uK? ÆÈ√d« VŠU?
©∑®
Æ 5FLł√ «uKF½ tÐ ¨ 5IO« tłË vKŽ »u√

—«b ôË ŸU ö
¡UË v duD« WOUJ ≈ ‡ µ

b?I ¨ ŸU? öÐ ¡UŽu« Æ—«b?łË WO?{—√ È– ‚UO?Ý v r²¹ Ê√ ô≈ ¨ d¹uDð s q¼
vðQðË vL?Fð n«u?Ž s tO?L?×¹ —«bł öÐ ‚U?O?
« Æ—«d öÐ W?I?O×?Ý …u?³ v ŸU?{
WO½U
½ù« v ô ¨ —U?ł œd− ô≈ v½«d¹ ô Èc« ¨ —UBŽù« nuð «b?B ô Æ—UbUÐ
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∑≤
sŽ Àb?ײ½ U½«—√ Æ—U?LŽù«Ë W?OLM²« v o(« ŸËeM ¨ —U¹b« v j?I qÐ ¨ …—U?C(«Ë
Y¹b??(« q¼ ø—«d??L??²??Ýô« d¹u?D²« ◊Ëd??ý s fO√ ø Êü« «–U?* ¨ „UM¼ Ë√ UM¼ d?¹uDð
qF œ— œd− Y¹b(« q¼ Æ—U³ł≈ t½√ Â√ ¨ —UO²šô« U¼¡«“≈ pK/ …—Ëd{ sŽ d³F¹ Êü«
s×½Ë ¨ e??? d*« rN???
??H½√ ÊËd?¹ s¹c« ¨ —U???³J« s t?Ð d??R½ Ë√ tM?Ž lL??
?½ Ë√ Á«d½ U*
Æ—U¹b« q d¹uDð …—ËdC« r²% Â√ ¨ dŁUM²*« lOd²« bOH¹ q¼ Æ—UG ·«dÞ√ œd‡−

UOKJÐ WËb« ÂUL²¼ô ‰«œ UMu q¼ ¨ WOÐd²« UOK s d¹uD²« sJO UMKI «uU
öÐ ‰Q?
½ ÆWKðU?I« W?UD³K rN? d?²ðË ¨ 5LKF?L? Ê–≈ U?N?O?−?¹d?š 5Fð ô «–U* ¨ W?OÐd?²«
¨ W?FzU?A« œËœd?« Ác¼ lL?Ý√ Ê√ b?B?√ r ø W?OÐd??²« U?OKJÐ `½U*« √b?³?¹ «–U* ¨ VO?−?
ULMO?Š U½d¹uD²Ð `½U*« ÂU q¼ ÆW?OÐd²« UOKJÐ √b?³K WOłuu¹b¹_« W?OHK)« ‰uŠ vðd?OŠ
Ê√ qI?F¹ q¼ ¨ …d?U?Ž X½U v²?« t‡ð«dL?F?²?
 s? È√ l UNK?F q¼ ¨ W?Š—U?³« UMK²?Š«
ÆW
UM*« ‰Ëb« s t `³Q vÐ vIðd¹

¨ W¹uË_« Áb??ŠË t fO? t½√ iF??³« Èd¹ b??I? ¨ V¹—b??²« vK?Ž e?O?? d??²« «–U*
v½U³*«Ë jOD ?²«Ë WOLOKF?²« WÝUO
« s¹√ Æ W?OKš«b« UOKLF«Ë ö?šb*« vUÐ qLNðË
¨ W?ž—UH« U?³²J*«Ë vLKF« Y×?³«Ë f¹—b?²« U¾?O¼ ŸU{Ë√ s¹√ ¨ …d?žUA« qU?F*«Ë
vFL?²:« ‚UO?
« d¹uD² UMKF «–U? ÆWJUN²*« U?O½«eO*«Ë ”—b« U?ŽUË …—«œù« s¹√
U?OKJ« Ác¼ "«u½ t?O≈ Èc?« qL?F« ‚u?Ý sŽ «–U? ¨ W?œU? ö?šb*« Ác¼ tM Èc«
sŽ «–U? ¨ WL?žd WUD?³« hH v≈ U?łd<« X½U? «–≈ d¹uD²« ÈËb?ł U ¨ W?³¼«–
¡UL?²½ô«Ë ¡ôu« t½U³?
Š v d¹uD²« l{Ë q¼ ÆW?KUŽ WOÐd?²« UOK l v²« U?OKJ«
©∏®
Æ W¾ýUM« vŽËË „«—œ≈ qOJAð W¹ULŠ UM nO ÆW*uF« dBŽ v W¹uN«Ë

…—ËdC« «—d ∫ rOKF« duD

vKŽ v²Š ÷d²F¹ dšü« s iF³« ÊU Ê≈Ë ¨ d?A³ s×½ s ∫ΫdO¦ ‰¡U
²½
X½U? Ê≈ ¨ U?MðU?Šu?LÞ U?? ¨ UM«b¼√ U?? ÆW¹d?A?³« W??u?H?B?*« sL?{ nMB½ Ê√ œd??−?
qB² jš UMÐ lDI½« «–U* ÆÊuœU s×½ s¹√ s qÐ ¨ Êu³¼«– s×½ s¹√ v≈ Æ…œułu
ŸUM sJ½ r√ Ær?NMOÐË UMMOÐ W? d?²?A? rÝ«u? ô ÊQ Ë ¨ «Ëb?FÐË U½b?F?³? ¨ œ«b?ł_« s“
U0 —UN³½ôUÐ vH²?J½Ë ¨ nK ð s tO s×½ U ∆dL²
½ «–U?* ÆU¼uJUË qÐ ¨ …—UC(«
ô√ ÆUM
H½QÐ U s×½ dOG½ v²Š dOG¹ s UMÐ U Ê√ UMOI¹ rKF½ UM½√ rždÐ ¨ ÂbIð s tO r¼
 ≤∑≥ lÐU« qBH«

ÂuKŽË UM?uKFÐ rO??I?²??
*« o¹dD« v? d?O??
« v≈ W?łU??Š v s×½ Æp?– v≈ qO?³??Ý s
…—U??C?(« d¼UE? s U¼d?O??žË tðU??O?łuu?MJðË tðU??U?IŁ s o?
?²¹ U??Ë tðU??O¬Ë d?B??F«
¨ b¹b−?²« v≈ ¨ 5
ײ« v≈ ¨ d?OOG²?« v≈ WÝU WłU?Š v s×½ Æ…dUF*« W?O½U
½ù«
v U?M½√ r?N*« ÆtðU????ö????š Ë√ ÂöJ?« ·œ«dð s U?MŽœ ÆÆ d¹u?D²?« v≈ ¨ Õö????ù« v≈
ÆtðUO
√ q³ U v Ë√ UMu¹ v s×½ U2 qC√ bG« v ÊuJ½ Ê√ v≈ W×K WłUŠ

tO?L
½ Ê√ vKŽ oH²MË ¨ W?HK²<« UMðUO?Š V½«uł v qC√ l{Ë v≈ ‰U?I²½ô«Ë
v²« U??
??ÝR*« d¹uDðË ¨ W??OKC??_« Ác¼ tË t?Ð oI?×??²ð s d?¹uDð VKD²?¹ ¨ Ϋd¹uDð
l{u« oO?I% l?OD²
¹ ¨ U¼d?O?GÐË ¨ UN?Ð v²« «—bI« vLM?ðË …—UN*«Ë W?d?F*« t³?
Jð
…—Ëd{ ÊuJð UM¼Ë Æ…bOý— WI¹dDÐ U¼—ULŁ s bOH?²
¹Ë lL²:« …UOŠ V½«u' qC_«
ÁcNÐ ÂUOI« UN?Ð ◊UMð v²« WOLOKF²« U
ÝR*« d¹uDðË ¨ lL²?:« œ«d√ d¹uD²Ð ÂUL²¼ô«
ÆWLN*«

UMD?O??×??? v …dDA?M dŁUJ?²ð v²« U?¹b??×??²?« s b¹b???F« ¨ p– v≈ ·U???C¹

d¹uDð W??O?L?²?Š s Èd??š_« v¼ b¹eð v²«Ë ¨ ÎU??O?³? u? Ë ÎU?O?K×? ¨ v½U?e«Ë v?«d?G?'«
U?N¹b?FÐ v U¹b?×?²« Ác¼ s iFÐ v≈ “U?−¹S?Ð dO?A½ ·u?ÝË ÆW?O?L?OKF?²« U?
?ÝR*«
∫UNM v²«Ë ¨ v*UF«Ë vK;«

tKŠ«d0 vL?OKF?²« ÂUEM?« W³U?D ¨ ÎU
?L¼ ÊU? uË v²?Š ¨ «u?_« b¹«e?²ð ‡ ±
¨ …œb?F?²*« W¹uÐd?²« t?«b¼√ oO?I?% v Á—Ëœ qO?F?H²Ð ¨ W?HK²?<« tðU?
?ÝR?Ë
rO??I« rNÐU?
?? ≈Ë ¨ »öDK qUJ?²*« u?LM« o?O?I?% …—Ëd??{ U?NMO?Ð s v²«Ë
W?O?LM²« “U?$≈ v r?N?
¹ U0 .u?I« „uK
« d¼UE?Ë ¨ W?O?ŽU?L?²?łô«Ë W?OM¹b«
»öD« ÊU??Ið≈ ·b??N??²??
¹ ‰U??F?? rO?KFð ‰ö??š s oI??×??²ð v?²« ¨ W¹d??A??³«
v vLKF« »uKÝ_« «b ²?Ý« r¼b¹uFðË ¨ rNð«—b WOLMðË WHK?²<« «—UNLK
ÆÈ—UJ²Ðô« dOJH²«Ë bUM« dOJH²« «—UN rNÐU
≈Ë ¨ dOJH²«

v ¨U¼d?OžË ¨ ·«b¼_« Ác¼ oO?I?% v WO?L?OKF²« U?
?ÝR*« —Ëœ qOF?Hð r²¹Ë

∫vK¹ ULO œbײð v²«Ë WOLOKF²« WÝUO
K WUF« ·«b¼_« —UÞ≈

U¹b?% W??N?ł«u? vKŽ …—œU?I« W?¹d?B*« W?O?B? ??A« ¡UMÐ vKŽ b?O?? Q?²« ‡ √
U?O³K
?« W«“≈ qLAð W?O?Žd ·«b?¼√ ·bN« «c¼ s Ÿd?H?²¹Ë Æq³?I²?
*«
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∑¥
W?O?ð«c« b?O?? QðË ¨ U?N??O? …u??I« d?UMŽ W?¹u?IðË W¹d??B*« W?O??B? ??A« v
”d?žË dB?F« ·ËdE d?L?²?
*« bd«Ë ¨ W?O?ö?Ýù« WOÐd?F« W?O?UI?¦«
ÆWOŽUL²łô«Ë WOM¹b« rOI« oOLFðË

qF?łË ¨ ÃU²½û W?OÝU?Ý√ …eO? — rOKF²« –U? ðUÐ Z²M*« lL?²:« W?U≈ ‡»
ŸU?³?ý≈ v?KŽ qL?F«Ë ¨ lL?²??:« d¹uDð U¹U?C??I Ϋ—u?×? W?O??łU?²½ù« …œU¹“
s v½œ_« b??(« U?N??B??IM¹ v²« U??ŽU?L??'«Ë œ«d?_« n?K²? ?? U?łU??Š
ÆWIKD W¹uËQ WAOF*«

lbð v²« WЗb*«Ë WK¼R*« W¹dA³« Èu?I« dOu²Ð WKUA« WO?LM²« oOI% ‡ Ã
s WO½U?
½ù« …UO(« Èu?²
 s Xu« «– v ldðË ¨ W?OLM²« jAMðË
ÆWOUI¦«Ë WOŽUL²łô« 5²OŠUM«

W??O?ŽU??L?²??łô«Ë W?O??F?O??³D« ÂuKF« ‰U??−?? v ¡U?LKF?« s qO?ł œ«b??Ž≈ ‡ œ

©π®
Æ WO½U
½ù«Ë

v tKL×¹ U?LO q¦?L²¹ ÎU¹b% ÎU?OUŠ lL?²:« qš«œ tðUO?Š v sÞ«u*« tł«u¹ ‡ ≤
W?LF?H W?OŁ«dð W?UIŁ Æ5²?¾U?J² d?Ož ¨ 5ðb?ŽU?³²? 5²U?IŁ s t?²O?B ?ý
u?×½ t??F?bðË vË_« t??³K
ð W??O?³¹d?G?ð W?O*u?Ž Èd??š√Ë ¨ WKO?_« W?MÞ«u*UÐ
©±∞®
Æ WFMDB W¹œd t½dBŽ

W?UN« U¹b?×?²« s lÝ«Ë ‚UD½ vKŽ vŽU?L²?łô« dO?G?²« WŽd?Ý b¹«eð d?³²?F¹Ë
◊U/√ s d?O¦? ‰b?³ð p– vKŽ Vðd?²¹ ·uÝË ÆrOKF?²« U?
ÝR? d¹uDð ÷d?Hð v²«
W?OŽU?L²?łô« rO¼UH*« s? b¹bF« v W¹—c?ł «dO?Gð sŽ Îö?C W?OŽU?L²?łô« Uö?F«
©±±®
Æ Æ—«Ëœ_«Ë nzUþu« vË

Ê√Ë ¨ «dOG?ð s UMuŠ —Ëb¹ ULO? wÐU−¹ù« U½—Ëœ qOFHð …—Ëd?{ s ÎUöD½«Ë
…—U??C??(« WD¹d??š vK?Ž w−??Oð«d??²??Ý≈ ÊUJ U?M ÊuJ¹ Ê√Ë ¨ 5K?ŽU? 5? —U??A?? ÊuJ½
¨ WOU(« W¹—UC?(« «—uD²« W³ «u UMOKŽ VFB¹ t½√ ‰uI« sJ1 ¨ W?OU(« WO½U
½ù«
UUÞ v≈ UNK¹u%Ë W¹d?A³«Ë W¹œU*« tðU½UJ≈ s ÎUOÐU−¹≈ lL²:« …œUH?²Ý« ÂbŽ V³
Ð
Æ©±≤®W¹—UC(« «—uD²« Ác¼ l qŽUH²« t `O²ð WŽb³ W dŠ
 ≤∑µ lÐU« qBH«

s¹œU?O*«Ë ôU:« n?K² ? v ÎözU¼ ÎU?O‡łuuMJð ÎU?bIð ÎU?OU?Š rU?F« bN?A¹ ‡ ≥

Æ ÂbI²« WIzU Ë√ …b¹b'« UOłuuMJ²UÐ vL
¹ U WUš ¨ WOLKF«

W?F¹d
« «d?OG?²« vKŽ d?O³? Ë `{«Ë dŁ√ vłuuMJ²« Âb?I?²« «cN Ê√ vH? ¹ ôË
…dO?³J« «—uD²« qON
ð v W?×{«Ë …—uBÐ r¼U?
¹Ë ¨ W*uF« dB?Ž v Àb% v²«
©±≥®
Æ ö«u*«Ë ‰UBðô« WuNÝË WO*UF« ‚«uÝ_« v Àb% v²«

v≈ WHK²<« …UO?(« s¹œUO vKŽ tIO³DðË ¨ vłuuMJ²«Ë v?LKF« ÂbI²« Èœ√ bË
VFB« s —U v²Š WOUM² WOłuuMJ²« UŽd²<« —UÝË ¨ WKzU¼ WOMIð «—uDð
©±¥®
Æ W?I?Šö?²*« U?Žd?²?<« Ác¼ W?FÐU?²? hB? ?²*« v?²?Š Ë√ ÈœU?F« sÞ«u*« vKŽ
¨ lL²:UÐ ÷uNMK ¨ tðU
ÝR d¹uDðË v?LOKF²« ÂUEM« —Ëœ qOFHð …—Ëd{ b R¹ «c¼Ë
vłuuMJ²«Ë vLKF« ÂbI²« W?OKLŽ v ÂUNÝù« rŁ sË ¨ WOMI²?« dBŽ v≈ tÐ ‰ušb«Ë
Æ…dUF*«

UL? ÆvłuuMJ²«Ë vLKF« ÂbI²« Êd? t½QÐ nu¹ s¹dAF«Ë ÈœU?(« ÊdI« Ê≈
WNł«u vKŽ s¹—œU …d?N 5MÞ«u v≈ ÃU²% v²« «dOG²*UÐ ÎU?¾OK U½d ÊuJOÝ t½√
«—UN* 5³
²J ¨ U?OKŽ WOKIŽ «—b ÊuJK²1 5MÞ«u ¨ «dO?G²*« pKðË ÂbI²« «c¼
¨©±µ®
vKŽ ÊU
½ù« «—b WOLMð …—Ëd?{ ÷dH¹ ÂbI²« «c¼ Ê√ UL WbI² WOłuuMJð
ÆUNM ¡UI²½ô« WOHO vKŽË ¨ UuKF*« s qzUN« rJ« l qUF²«

Èb È√ v≈ `{uð WOU(« …d?UF*« WOłuuMJ²«Ë WOLKF« «d?OG²« X½U «–≈Ë
W?OKIF?« «—bI« W?L?O b? R¹ «c¼ ÊS? ¨ WO?½U
½ù« …—U?C?(« lM v Wd?F*« …u? dŁRð
ÊS rŁ sË ÆW?OłuuMJ²«Ë W?OLKF« W
?UM*UÐ WD³ðd*« WU?N« «eJðd*« bŠQ? œ«dú
©±∂®
Æ rOKF²UРΫb¹«e² ÎUUL²¼« VKD²¹ WdF*« lL²− ¡UMÐ

UöF«Ë œUB²ô« s √b?³ð v²« rO¼UH*« s WuEM vKŽ W*uF« iNMð ‡ ¥

…U???O???(« m?O???Ë „ö???N???²???Ýô« ◊U/√ b?MŽ vN???²?Mð ôË ¨ Âö???Žù«Ë W???O?Ëb«
…d?O?³? Ë …d?O?G? q v qšb?²K vF?
ð v¼ U/≈Ë ¨ W?O?U?I?¦«Ë W?O?ŽU?L?²?łô«
sJð r U??L?N? ¹—Uð s W?KŠd? v ¨ rU?F?«Ë ÊU?
½ù« vKŽ U?N??²?C?³? r?J×?²
t?OKŽ v¼ U2 WOu?L?ýË ÎUUJŠ≈ d?¦ √ q³? s U?NO? UL?NOK?Ž …dDO
« W?O½UJ≈
©±∑®
Æ Êü«
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∑∂
À«bŠ≈ v≈ œ√Ë ¨ rUF« v Ϋ—U?A²½« d¼«uE« d¦ √ W*uF« …d¼Uþ X×?³√ bË
s d?³Fð U?N½√ YO?Š ¨ ‰ËbK WOMÞu« …œU?O?
« v dO?³ b?Š v≈ dŁRð W¹d¼u?ł «dO?Gð
—«d??I« vKŽ vËb?« –u?HM?« b¹«eðË W??O?u??I« WËb« …u?? lł«dð s?Ž W?O??ÝU??O?
« W??O??ŠUM«
©±∏®
Öu?LM« ÷d? WËU?×? sŽ d?³?Fð W?O?ŽU?L?²?łô«Ë W?O?U?I?¦« W?O?ŠUM« sË Æ vMÞu«
W??O??ŠU?M« s U??√ ÆÈd???š_« U??F??L??²???:« v W??HK²???<« …U??O??(« d¼U?E vKŽ v?Ðd??G«
q¦ WOËœ UOUHðUÐ WuJ× …bŠ«Ë WO*U?Ž ‚uÝ œU−¹ù vF
« sŽ d³F² W¹œUB²ô«
©±π®
Æ U'«

ÕU?
²? « vKŽ qL?Fð vN? ¨ tðU?O¬Ë ‚u?
« oDM0 WD³ðd? W*u?F« Ê√ —U³?²?ŽUÐË
‰U?:« sŽ WO?L¼√ qIðô W¹u?O?Š ôU−? v¼Ë ¨ W?ÝUO?
«Ë Âö?Žù«Ë WU?I?¦« ôU−?
ÊS pcË ÆWHK²<« ‰ËbK W¹—UC(«Ë WOU?I¦« UOuB)« vKŽ dŁRðË ¨ ÈœUB²ô«
‰Ëb« lO?Lł vKŽ W¹d?O?BË W¹—c?ł U¹b?% ÷dHð «d?OG?² s? tKL% U0 W*u?F«
©≤∞®
Æ WOŽUL²łô«Ë WOUI¦«Ë WOÝUO
«Ë W¹œUB²ô« ôU:« v

vU³«Ë rUF« e d t
H½ U lL²−? d³²F¹ YOŠ ¨ e dL²« vKŽ W*uF« ÂuIðË
«c¼Ë Æt l³?ð Á«b?Ž U??Ë ¨ dDO??
*«Ë t?łu?*« u¼ e? d?*« ÊuJ¹ UM¼Ë Æt??F?³?ð Ë√ tDO?×??
U¹u?²
?* UF?³ð rN?H?OMBðË ”UM« 5Ð W?dH?²«Ë e?O?OL?²« U?Ołu?u¹b¹√ ÃU²½ u?¼ tłu?²«
YO?Š ¨ W?OÐd?G?« W¹e? d*« q¦9 W*u?FU? r?Ł sË ÆvÐd?G« Âb?I?²« rKÝ V?
?Š rN?b?Ið
©≤±®
Æ t ÎU?F?³ðË ÎUDO?×? rU?F« ‰Ëœ vUÐ lC¹Ë rU?F« e? d? v ¨ t?
?H½ »d?G« lC¹
ÊU??
?½≈ ¡UMÐ ÂU??√ n?Ið v²« W?¹—U??C??(« U?¹b??×??²« b???Š√ q¦9 W*u???F« Ê√ vM?F¹ «c¼Ë
¨»dG« tÐ œu−¹ U dE²M¹ ¨ Z²M d?Ož UJKN²
 U½U
½≈ tKF& UN½_ ¨ WO?UM« UFL²:«
WO?UJðô« rO t¹b vLM¹ U2 t?FMB¹ ô U? „öN?²Ý«Ë ¨ t?−²M¹ ô U0 v¼U?³²¹ tKF?& qÐ
©≤≤®
Æ q «u²«Ë

UöŽ v WHK²<« WOðUO(« b¼«uA« Áb Rð U v≈ WU{≈ ¨ o³Ý U ¡u{ vË

W??O??ÝU??O??
?« V½«u??'« vKŽ d??B??²???Ið ô W*u??F« WM?L??O¼ ÊS?? ¨ Âu??O« r?U??Ž ö??ŽU??HðË
…dDO?
« rŁ sË ¨ —U?BŠ v≈ b?²9 U/≈Ë ¨ jI? W?OŽU?L?²łô«Ë W?O?UI?¦«Ë W¹œU?B²?ô«Ë
vU²UÐË ¨ œ«d‡_« „—«b vKŽ …dDO?
« ‰öš s WHK²<« ÊU
½ù« …U?OŠ V½«uł vKŽ
W??OÐd?²?« jzU?Ýu? U?N??O? r?ÝU?(« —Ëb« ÊuJ?¹ Ê√ ÷d?²??H¹ v²«Ë r?N?O??ŽË qOJAð W??OKL??Ž
 ≤∑∑ lÐU« qBH«

Ϋœ«bŽ≈ W?HK²<« tðU
ÝR? d¹uDðË rOKF²« ÂUE½ qOF?Hð …—Ëd{ b Q?²ð UM¼ sË ÆWOMÞu«
UNð«—U
0 W*uF« …d¼U?þ l WOÐU−¹SÐ qŽUH²« vKŽ s¹—œU rNKF?−¹ U0 lL²:« œ«d_
ÆUMzöŽË UMzUI³ ÎU½UL{Ë UM²UI¦ ÎU½u ¨ WHK²<«

duD« UuL ∫ qI*« W —b

Ë√ ¨ U?N²?N?ł«u V?−¹ v²« U¹b×?²«Ë U?OUJýù« iFÐ sŽ o³?Ý U?LO? UMŁb?%
«c¼ s `C??²¹ Ë ÆW?HK²?<« tðU??
?ÝR? d¹uDðË r?OKF?²« ÂUE½ qF??O?H?² Ϋ—d?³?? q¦9 v²«
¨ W¹œU??B?²??« ¨ W?O??LKŽ W?C??N½ v{U*« Êd??I« nB??²M cM b??N?A?¹ rU?F« Ê√ ÷d??F«
bŠ√ q?¦L?²¹Ë ƉËb« s b¹bF« v W?L ?{ WO?łuuMJð ¨ W?OUI?Ł ¨ WO?ÝUO?Ý ¨ WO?ŽUL?²ł«
…UO(« V½«uł v≈ U¼dOŁQð b²1 v²« ¨ W?OËb« UuKF*« WJ³ý v WCNM« Ác¼ d¼UE
r C« v?ðUuKF*« ¡«dŁù«Ë vd?F*« ÕU²H½ô« ‰ö?š s UF?L²?:« v²ý v W?HK²<«
Ác¼ W?? d?Š «—U?
?? Ê√ W?HK²??<« b¼«u?A« 5³?ðË ÆWJ³?A« Ác?¼ Ád?
?Oð Èc?« ŸuM²*«Ë
U2 ¨ q³?I?²
*« v ÎU?I?L?ŽË ÎUŽU?
ð« œ«œeð ·u?Ý ¨ U¹b?% s UN?Ð j³ðd¹ UË W?C?NM«
l W??OÐU?−¹S?Ð qU?F??²«Ë d¹uD²?« U?Šu??LÞ W?O??³Kð …—Ëd??{ rOKF??²« ÂUE½ vKŽ ÷d??H¹
V−¹ v²« ¨ q‡³I?²
*« WÝ—b ‰ö?š s WHK²<« tðU
?ÝR v …œu'« bO? uð U¹b%
W?CNM« U?N?{dHð v²« U¹b?×?²« l WOÐU?−¹SÐ qŽU?H²ðË ¨ d¹uD?²« UOUJý≈ t?ł«uð Ê√
ÆWOU(« W¹—UC(«

VKD?²¹ ô ¨ …d??U??F*« W¹—U??C??(« U¹b??×??²?« l W??OÐU??−¹SÐ q?ŽU??H??²« Ê√ p–

¨ 5‡Ž WdÞ ÊËœ d«Ë_« Êu?IK²¹ ÎôUł— VKD²¹ ôË ¨ rOKF²« v×D
? ‰Ułd« 5¹ö
vKŽ s¹—œU? ÎôU?ł— VKD²¹ s?JË ¨ WDK
K vü« Ÿu?C?)« u¼ e?³?)« sLŁ Ê√ s¹—b?I?
¨ …b¹b?'« U?¾?O?³« jÝË rN?I¹dÞ «u?I?A¹ Ê√ Êu?FOD?²
?¹ ÎôUł— ¨ W?L?ÝU?Š ÂUJŠ√ —«b?≈
©≤≥®
Æ dOG²« l¹dÝ l«u« v …b¹b'« UöF« lu «Ëœb×¹ Ê√ ÊuFOD²
¹Ë

d?B?F« tÐ r
?²?¹ U? q³?I?²?
*« W?Ý—b? v≈ d¹uD²« Õu??LÞ ¨ ÎU?C¹√ ¨ —d?³¹ U2Ë
…b¹bł rE½ vKŽË ¨ UuKF*« s d?O³ r vKŽ bL²F¹ Èc« ÃU²½ù« W?U¦ s vU(«
ÊS? «cË ÆÃU²½ù« qzU?ÝËË q U?ON d?L?²
? d?OO?GðË ¨ ÃU?²½ù« j/ v W½Ëd?Ë o¹u
?²K
tLKF½ U? Ê_ ΫdE½ ÎU×K Ϋd?√ d³²?F¹ rOKF²« U?
ÝR d¹uDð v q³?I²?
*« ÊuJ ‰Ušœ≈
nO?¦? ÃU?²½ù« d?B?Ž v W?bI?²*« U?O?łuuMJ²?« WN?ł«u? s rNM?J1 s Âu?O« UMzUMÐ_
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∑∏
©≤¥®
Æ WdF*«

.b?IðË ¨ Wd?F*« qI½ W?L?N? WÝ—b*« —UJ²?Š« U?uKF*« U?O?łuuMJð d?
b?I
¨ ·u?H? öÐ ”—«b?Ë ¨ jz«u?Š öÐ ”—«b? sŽ lL?
?½ s×½ U¼Ë ÆW?O?L?OKF?²« W?b?)«
©≤µ®
U??³?²?JË W??O?{«d??²??« U??F?U??łË ¨ W??OKJO¼ öÐ Z?¼UMË ¨ 5Ý—b?? öÐ ‰u?B??Ë
Æq³I²
*« WÝ—b0 ÂUL²¼ô« …—Ëd{ b R¹ U2 ¨ WO½Ëd²J≈

VÝUM²¹ U0 UN«b¼√Ë WOLOKF²« WÝUO
« v dEM« …œUŽ≈ q³I²
*« WÝ—b VKD²ðË

W?dF?LK dL?²
*« vU?M²« ¡u{ v t½√ p– ÆW?Ý—b*« Ác¼ s lL?²−?L Áb¹d½ U? l
rOKF²« W?HOþË ÊuJð Ê√ vG?³M¹ ô ¨ WdF*« lL?²− ¡UMÐ s t?O≈ `LD½ UË ¨ W?O½U
½ù«
t?Ž«u½QÐ dO?JH²« vKŽ »öD?« «—b W?O?LMð sJË ¨ Uu?KFLK vü« qI?M« œd−? v¼
qÐ ¨ W??HK²??<« ôU??:« v W?F?¹d?
« «d??O??G?²?« l W?O?ÐU?−¹S?Ð qŽU?H??²«Ë ¨ W??HK²??<«
Æq³I²
*« WÝ—b tÐ ÂuIð Ê√ V−¹ U «c¼Ë ÆUN œ«bF²Ýô«Ë «dOG²« Ác¼ ·«dA²Ý«Ë

U?NÐöÞ W?O?LMð v rN?
?² W¹—«œ≈Ë W?OM U½UJ?≈ v≈ q³?I²?
*« W?Ý—b? ÃU?²?%Ë
l qU??F?²« v≈ rN??N?łu¹Ë ¨ U?uK?F*« nOMBðË lL??ł «—U?N? rN??³?
J¹ u??×½ vKŽ
oKD?¹ rŁ sË Ælu??? È√ v U??uKF?*« sŽ Y×??³«Ë ¨ …b?¹b??ł W¹Ë«“ s ö?JA*«
WKB??²? W??Ý—b?? U?NM?JË ¨ —«u?Ýú ÈœU?*« vMF*UÐ fO?Ë ¨ —«u?Ý√ öÐ W??Ý—b?? U?N??OKŽ
b?Ž«u?IÐ WKB?² ¨ ”UM« …U?O?×Ð WD³ðd? ¨ U?
?ÝR s U?Nu?Š U?Ë lL?²:UÐ U¹u?C?Ž
WKB?²? ¨ Âö?Žù«Ë W?U?I?¦« U?
?ÝR0 WKB?²? ¨ ÂU?F« È√d« i?³MÐ WKB?²? ¨ ÃU?²½ù«
s q b&Ë ¨ lL²:« ‚ULŽ√ s UN?²DA½QÐ »d²Ið WÝ—b ¨ vK;« rJ(« U
ÝR0
UN WÝ—b? ¨ W_« qIŽ WžU?O …œUŽ≈ v …bŽU?
*« b¹ b1 Ë√ ÁubÐ vb¹ Ê√ lOD²
¹
l«u v≈ ¨ ÃU²½ù« ◊uDšË ¨ ÀU×Ð_« e «d?Ë ¨ qUF*«Ë ¨ l½UB*« v≈ vI√ œ«b²«
©≤∂®
q¦?_« «b?? ?²??Ýô« oI?% W?Ý—b?? U?N½√ U??L? Æ U¼d?O??žË ‰u?I?(«Ë nŠU??²*«Ë —UŁü«
W¹bOKI?²« WOLOKF?²« WDA½_« ¡«œ√ vKŽ UNM …œUH?²Ýô« dB²?Ið ô YOŠ WOÝ—b*« v½U?³LK
©≤∑®
dO?ž v WŽuM² Èdš√ ÷«d?ž√ ¡«œ_ Âb ²?
ð UNMJË ¨ jI WÝ«—b?« UŽUÝ v
ÆWÝ«—b« UË√
 ≤∑π lÐU« qBH«

qI*« W —b* WGO ∫ WOUFH« W —b*«

¨ W?HK²?<« W?OL?OKF?²« U?N?²DA½QÐ W?U?)« “U?$ù« ôbF? v ”—«b*« ËU?H?²ð
“U?$≈ ôb?F oI?×¹ d?š_« U?N?CF?ÐË WF?Hðd? “U?$≈ ôb?F oI?% ”—«b*« iF?³?
∫WOU²« »U³Ý_« q Ë√ bŠ√ v≈ ËUH²« «c¼ lłd¹Ë ÆWCH M

Èu²
 «– oÞUM v błuð WFHðd “U$≈ ôbF oI% v²« ”—«b*« Ê√ §

YO?Š ‰“UM s? ÊuðQ¹ c?O?ö?²« Ê√ vM?F0 ¨ lHðd? vŽU?L?²??ł≈ ÈœU?B?²?≈
v r¼Ëb?ŽU?
¹Ë ¨ …b?O?ł WI?¹dDÐ rN?²¹c?G²ÐË r?NUH?Þ√ rOKF?²Ð Ê«b«u« vM²?F¹
UL ÆrN“UM v U³² ÊuJK²1Ë ¨ W‡Ý—b*« qL?FÐ ÎUUL²¼« «ËdNE¹Ë ¨ rNLKFð
»öD« bŽU?
ð v²« WHK²?<« «eO?N−²«Ë U?b)« ‰“UM*« Ác¼ v d?«u²ð
ÆrNLKFð WOKLŽ v

¨ …bOł WI¹dDÐ …e?N− ÊuJð WFHðd “U?$≈ ôbF oI% v²« ”—«b*« Ê√ §
¨ qB?H« v VU?Þ qJ WÐU?²J«Ë ”uK−K s? U?√Ë ¨ U?F?Ý«Ë ¡UM pK9 YO?Š
‰u?B?H« U?³?²J v …d?O?¦? V²? Ë ¨ VUÞ qJ …œU? qJ vÝ«—œ »U?²? Ë
ÆWHK²<« WOLOKF²« «eON−²«Ë qzUÝu« pc Ë ¨ WÝ—b*« W³²JË

Ϋœ«bŽ≈ s¹bF? 5Ý—b pK²9 WFHðd “U$≈ ôb?F oI% v²« ”—«b*« Ê√ §
nO?? Ϋb?O?ł Êu??d?F¹Ë ¨ U??N½u?Ý—b¹ v²?« œ«u*UÐ …b?O??ł W¹«—œ rN¹b ¨ Ϋb??O?ł
ÂUEM« ÊuEH?×¹ r?N½√ UL? Æ»öD?K U?N½uL?KF¹ v²« W?O?Ý«—b« …œU*« Êu?LEM¹
…—uB?Ð WF?ł«— W¹cGð vKŽ ‰u?B(UÐ Êu?L²?N¹Ë ¨ …bO?ł WI¹dDÐ qB?H« v
¨ …b???O??ł …—u???BÐ rN¹b? XI??I???% v²« ·«b?¼_« sŽ »öD« s? W??LE?²M
©≤∏®
Æ WMOF WOLOKFð öJA ÊuNł«u¹ s¹c« »öD« …bŽU
Ë

tðö?šb0 œb?× ÂUE½ ¨ …b?Š«Ë …b?ŠË U?N½√ vKŽ UN?O≈ dEM¹ W?Ý—b*« X½U? «–≈Ë
¨ U?NM WuQ*« U?F?u²« oO?I?ײ …œb?F?²*« U¼dUMŽ qŽU?H?²ð ¨ tðUłd? ?Ë tðUOKL?ŽË
ÆUNM q WOUF U¹u²
 v ËUH²« vMF¹ ”—«b*« “U$≈ ôbF v ËUH²« ÊS

¨ W??O?ÝU??Ý_« ·—U?F*«Ë «—U??N*« »öD« rK?Fð W?Ý—b?? v¼ WU??F?H« W??Ý—b*«Ë

qHJðË ¨ e?OO9 ÊËœ rNF? qUF?²ðË ¨ WMÞ«u*UÐ WIKF?²*« WOÐU?−¹ù« U¼U&ô« rN?³
JðË
c?O?ö?²« lO?L??ł Ê√ s oKDMðË ¨ W?¾?UJ²?*«Ë …e?O?L?²*« W?O?L?OKF?²« ’d?H?« ÎU?F?O?L?ł rN
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∏∞
ÆeOL²«Ë ÊUIðù« Wł—œ v≈ ‰uu«Ë ¨ rN ÂbI¹ U q «uLKF²¹ Ê√ rNMJ1

W? —U??A*« ’d? W??Ý—b*UÐ 5KU??F« lO?L??' qHJð v²« v¼ W?U?F?H« W??Ý—b*«Ë

WO?FL²:« W? —UA*« ’d Xu« fH½ v qHJð U?L ¨ dL?¦*« ÊËUF²«Ë o¹dH? qLF«Ë
ÆUNÐ jO;« vK;« lL²−LK WUFH«

√b?³? oO?I??% v≈ W¹uÐd?²« U?N?²DA?½√ q v ·b?Nð v²« v¼ WU??F?H« W?Ý—b*«Ë

vŽU??L?²??ł≈ ŒUMË ¨ WM¬ W??O?Ý—b?? W?¾??OÐ ‰ö?š s p– o?I?% v¼Ë Æe??O?L??²K rOKF??²«
¨ W?×??{«u« U?N??²U?Ý—Ë U??N?²¹ƒ— ¡u?{ v? WKŽU? W??O?Ý—b? …œU??O? Ád??uð b?O?ł v?Ý—b?
…œu?'« b?O uðË ¨ U?NÐ 5K?UF« lO?L?' …d?L?²
? W?OMN? W?O?LMðË ¨ W?OF?L?²?−? W —U?A?Ë
W??OÞ«d??I1b«Ë —«u??(« W??U?I??¦Ð c??šQ¹ r?KF?²?? lL??²??−?? oKš v ÂU??N??Ýù«Ë ¨ W¡U??
*«Ë
©≤π®
Æ WOłuuMJ²« UŁbײ
*« «b ²Ý«Ë ¨…d¹UG*«Ë

l−???Að v²?« pKð v¼ ¨ W?U??F???H« W???Ý—b*« Ê√ C. Dimmock (1995) Èd¹Ë

Æv½ËU?F??²« rKF?²«Ë Èœd??H« rKF?²« sL??C?²ð v²« ¨ f¹—b?²?« ‚dÞ s b¹b?F« «b?? ?²?Ý«
¨WÝ—b*« rOEMð v ÂUNÝù« vKŽ «uF−A¹Ë W«dJÐ WUFH« ”—«b*« v »öD« qUF¹Ë
rO??I« s «d??O?¦?? vÝ—b*« ŒUM*« s?L?C??²¹Ë ÆW?Ý—b?*« v rN?²??L??O?IÐ ÊËd??F??A¹ pcÐË
dO?³F?²«Ë W —U?A*«Ë ¨ s¹dšü« «d?²Š«Ë `U?
²« q¦ W?OÞ«dI1bU?Ð WD³ðd*« WO?ÝUÝ_«
©≥∞®
Æ …«ËU
*«Ë W«bF« d¹bIðË ¨ WdF*« dA½Ë ¨ ¡«—ü« sŽ

¨ W?Ý—b*« W?OU?F? vł–u/ s WU?F?H« W?Ý—b*« d¹uD² W?¹dEM« W?O?HK)« vðQðË

ULÝË »öD« ZzU?²½ vKŽ ¨ …dO³ W?ł—bÐ ¨ WÝ—b*« WOUF e? dðË ÆWÝ—b*« d¹uDðË
U?OK?L?F« v≈ vzU??IKð qJAÐ dE?M« ÊËbÐ ZzU?²M?« Ác?NÐ j³ðdð v?²« ‰u?B?H?«Ë W?Ý—b*«
WO?Žu½ dO?OG²Ð ¨ W?OÝUÝ√ …—u?BÐ ¨ r²N?O WÝ—b*« d¹u?Dð U√ ÆdO?OG²« À«b?Šù WÐuKD*«
Ê√ È√ Æ»öD« Z?zU?²?½ vKŽ U¼—UŁ√ v?≈ vzU??IKð qJA?Ð dEM« ÊËbÐ ”—«b?*«Ë 5Ý—b*«
WU?F? `³?Bð vJ ”—«b*« v d?O?G½ Ê√ V−¹ «–U? nA?²Jð Ê√ ‰ËU?% WÝ—b*« W?OU?F?
vJ ”—«b*« dO?OGð sJ1 nO nA²J¹ Ê√ W?Ý—b*« d¹uDð ‰ËU×¹ ULMOÐ ¨ d?³ √ Wł—bÐ
©≥±®
U/≈ ¨ WÝ—b*« W?OUFË …¡UHJÐ jI? fO ÂUL²¼ô« …—Ëd?{ X½U UM¼ sË Æ s
ײð
U0 ¨ s
??Š_« v≈ W??HK²??<« U??NðU½uJ0 ¨ W??Ý—b*« d??O??O?G?ð È√ ÆW?Ý—b*« d?¹uD²Ð ÎU??C¹√
Æ…¡UH Ë WOUF d¦ √ UNKF−¹
 ≤∏± lÐU« qBH«

∫WUFH« W —b*« hzUB

hzU?B??š ©≤∞∞≥® d?B? v? rOKF?²K? W?O?u??I« d?O¹U??F*« œ«b?Ž≈ ŸËd?A?? œb?Š
∫vK¹ ULO ¨ WUFH« WÝ—b*«

Ær¼cOöð ‰UOŠ 5LKF*« q³ s WOUŽ UFu𠇱

ÆWUF WOLOKFð …œUO ‡≤

ÆWOÝ«—b« œ«uLK WOÝUÝ_« «—UN*« »U
² « vKŽ eO d²« ‡≥

ÆÎUOÝ«—œ rNbIðË cOö²« uLM …dL²
 WFÐU² ‡¥

ÆWLEMË WM¬ WOÝ—b W¾OÐ dOu𠇵

ÆvÝ—b*« ¡«œ_« .uIðË rOŽbð WOKLŽ v —u_« ¡UOË√ „«dý≈ ‡∂

ÆrOKF²« UOKLŽ vKŽ eO dð ‡∑

Æ»öD« qOB% ZzU²M …dL²
 WFÐU²Ë —UNþ≈ ‡∏

ÆWOÝUÝ_« «—UN*« »U
≈ ‡π

Æf¹—b²« W¾O¼ ÊËUF𠇱∞

ÆrKF²«Ë rOKF²« v Xu« —UL¦²Ý« ‡±±

©≥≤®
Æ —u_« ¡UOË√ V½Uł s ‰UF rŽœ ‡±≤

∫v WUFH« ”—«bLK WO
Ozd« UL
« Druian & Butler œb×¹Ë

…œU‡‡OI« ‡ ±
«c¼ Âb? ²
?¹ Ê√Ë ¨ rKF²« W?OKLŽ vKŽ U?NKLŽ e? d¹ Ê√ WÝ—b*« d¹b? —Ëœ ÊuJ¹
d¹b*« „—b¹ ¨ «cË ÆU?NO? dOŁQ?²«Ë WOKL?F« ÁcNÐ WD³ðd*« qz«b?³« vKŽ ·dF?²K WKO?Ýu
ÆWO
Oz— …—uBÐ rKF²K ÊUJ UN½√ WÝ—b*« v 5KUF« q Ë
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∏≤

ŒU‡‡M*« ‡ ≤
…—b?I« rN¹b? »öD« q Ê√ lu?²« v ÎU??F? »öD«Ë f¹—b?²« W?¾??O¼ „d?²?Að
Àb?% Ê√ V−¹Ë ¨»öD« 5Ð W«b?F« √b?³ ¡u?{ v rKF?²« W?OKL?Ž r²ðË ¨ rKF?²« vKŽ
…b?L??²?F*« …—«œù« b?Ž«u?I? ÎU?I?³Þ U??N?O? »öD« p?K
¹ Ê√ lu?²¹ W??LEMË WM¬ W?¾??OÐ v
ÆUNÐ ‰uLF*«Ë

qBH« …—«œ≈Ë rKF« ‡ ≥

¨ U???N?½u???Ý—b¹ v?²« œ«u*U?Ð rKF?« s W????OU???Ž W????ł—œ vKŽ 5?Ý—b*« q Êu?J¹
W?O
¹—b?²« ·«b¼_« ÊuJð Ê√ V−¹Ë Æf¹—b²?« UOMIðË ‚dÞ s b¹b?F« Êub? ²?
¹Ë
.uIðË W³«d WOKLŽ r²ð Ê√Ë ¨ WHK²<« WOLOKF²« WDA½_« UNÐ j³ðdðË W×{«ËË …œb×
©≥≥®
Æ ·«b¼_« Ác¼ u×½ »öD« ÂbI² s¹dL²


∫WUFH« W —b*« U“ö

∫vK¹ ULO WUFH« WÝ—bLK WF³
« U“ö²*« b¹b% sJ1

W —bLK W{«Ë WU — ‡ ±

s f¹—b?²?« W?¾?O¼ rÝU?I?²?ð ¨ WDЫd?²? W?×?{«Ë W?U?Ý— WU?F?H« W??Ý—b*« pK²9
b¹b??%Ë ¨ U¹uË_« b¹b??%Ë ¨ U¼c?O??HM²Ð b??N??F?²«Ë W??O?L??OKF??²« ·«b¼_« rN?? ¨ U?Nö??š
ÆWO³ÝU;«Ë .uI²« «¡«dł≈

ÕUMK WOU UFu ‡ ≤

¨ f¹—b²« W‡¾O¼ sRð töš s Èc« ¨ lu?²« ŒUM WUFH« WÝ—b*« v œu
¹
tð«—U?NË v?Ý«—b« Èu²?;« ÊU?Ið≈ ÊuF?OD²?
¹ »öD« q ÊQÐ ¨ Õu?{uÐ p– d?NEðË
vKŽ »öD« …b??ŽU?
? vKŽ …—b?I?« ÊuJK²1 rN½QÐ W??ŽUM rN¹b ÊuJ¹ Ê√Ë ¨ W??HK²?<«
ÆÊUIðù« «c¼ “U$≈
 ≤∏≥ lÐU« qBH«

WOLOKF …œUO ‡ ≥
Ác¼ qOu²Ð r²N¹Ë ¨ vLOKFð bzUI WUFH« WÝ—b*« v d¹b*« ØdþUM« ·dB²¹
Ác¼ vË Æ»öD?«Ë —u?_« ¡U?OË√Ë f?¹—b?²« W?¾??O¼ v≈ ¨ …dÐU??¦?Ë W?OU??F?HÐ ¨ WU??Ýd«
…—«œ≈ v U?N?I?³D¹Ë W?O?L?O?KF?²« W?OU?F?H« U?L?Ý d¹b*« Ø dþUM?« rN?H¹ ¨ ÎU?C¹√ ¨ W?Ý—b*«
ÆvLOKF²« ZU½d³«

»öD« ÂbI WLz«œ W«d ‡ ¥

‰öš s …—dJ²? …—uBÐ WU?FH« WÝ—b*« v »öDK v?1œU _« ÂbI?²« ”UI¹
sË ¨ »öDK ÈœdH« ¡«œ_« 5
ײ .uI²« ZzU²½ Âb? ²
ðË ¨ WŽuM² .uIð «¡«dł≈
ÆvLOKF²« ZU½d³« …œuł 5
% rŁ

rKFK Wd ‡ µ
rOKF?²? qB?H« XË s Ϋd?O?³? Ϋ¡e??ł WU?F?H« W?Ý—b*« v Êu??Ý—b*« hB? ¹
Ë√ qJ? »öD« W??? —U???A?* Xu« v?UÐ hB??? ?¹Ë ¨ tð«—U???N???Ë v?Ý«—b« Èu???²???;«
ÆqBH« qš«œ ”—b*« U¼d¹b¹ v²« WOLOKF²« WDA½_« v UŽuL−L

WLEMË WM¬ WO
‡ ∂

È–_UÐ b¹bN?²« s vUš ¨ œU?ł ¨ ·œU¼ ¨ rEM uł WU?FH« W?Ý—b*« v œu
¹
v≈ vC?HðË ¨ U??N?O? b?łu¹ s* W?³?
?MUÐ …dzU?ł d?O?ž U?N?½QÐ W?¾?O?³« Ác¼ r
??²ðË Æv½b?³«
Æ»öD« Èb rKF²«Ë rOKF²« WOKLŽ ·«b¼√ oOI%

‰eM*« ‡ W —b*« Uö ‡ ∑

¨ U¼uL?Žb¹Ë W‡OÝU?Ý_« WÝ—b*« WUÝ— —u?_« ¡UOË√ rN?H¹ ¨ WUF?H« WÝ—b*« v
©≥¥®
Æ WUÝd« Ác¼ “U$≈ vKŽ UNðbŽU
 v ÂU¼ —Ëœ VFK WdH« rN ÕU²ð UL

U?NO? d«u?²¹ v²« WÝ—b*« v¼ WU?FH« W?Ý—b*« Ê√ S. Wood © 1993 ® Èd¹Ë

∫WOU²« U“ö²*«

ÆrKF²K WLEMË WM¬ W¾OÐ WÝ—b*« d‡u𠇱

WOLM²«Ë rOKF²« ≤∏¥
Æ»öD« ÕU−M WOUF« UFu²K ŒUM błu¹ ‡≤

ÆW¹u WOLOKFð …œUO WÝ—b*« pK²9 ‡≥

ÆUN W¹e dË W×{«Ë WUÝ— vKŽ WÝ—b*« lL²− o«u¹ ‡¥

ÆqLF« v rN²Ë rEF ¡UCË ¨ rKF²K …b¹bŽ ’d »öDK ÕU²¹ ‡µ

Æ»öD« “U$ù …dL²
 W³«d błuð ‡∂

©≥µ®
Æ WO½ËUFðË W¹u ‰eM*«Ë WÝ—b*« 5Ð WöF« ÊuJð ‡∑
©≥∂®
Æ WUFH« WÝ—b*« UuI vU²« qJA« `{u¹Ë

WUFH« WÝ—b*« UuI 5³¹ qJý

 ≤∏µ lÐU« qBH«

U?NM `C?²¹ v²«Ë ¨ WU?F?H« W?Ý—b*« U?“ö?²Ë hzU?B?) ÷d?F« «c¼ b?FÐ
¨ UM‡Ý—«b v? d«u²¹ q¼ ∫t?
H½ ÷dH¹ v?U²« ‰«R
« ÊS? ¨ qUJ²« s d¦? √ qš«b²«
W?Ý—b*« U??³KD²? ¨ …d??O?G?B« Êb?*«Ë n¹d« v U?NM d??³? _« W?³??
M« b?ł«u?²?ð YO?Š
v U??³KD²*« Ác?¼ v³Kð Ê√ ”—«b*« Ác¼ lO?D²?
?ð q¼ ∫ ‰¡U?
??²½ Ê√ UM q?Ð ø WU?F??H«
l«u« ÊS??? ¨ ¢ s¹√ 5‡?F« l f‡?O ¢ t½√ —uŁQ*« ‰u???I« ÊU??? «–≈Ë ø 5F?? vM?“ Èb??
Êd??I« U¹U??N½ c?M q_« vKŽ ¨ U??N? v ¹—U??²« —uD?²« ¡«d??I??²??Ý«Ë ¨ ”—«b?L?K vU??(«
W??Ý—b*« U??³KD²?? W?O??³Kð v?KŽ …—b?I?« sŽ UMKB??H¹ lÝU??ý ÊuÐ sŽ nA?J¹ ¨ v{U*«
U¹b?%Ë ¨ …œu'« b?O uð v W?³ž—Ë d¹uD²K U?ŠuL?Þ s tMKFð U ¡u?{ v WUF?H«
dE½ W??N??łË s ¨ WQ?
?*« ÊS? rŁ s?Ë ÆÎU?O*U??ŽË ÎU??OK×? U?MN?ł«u?ð W?HK²?? ?? W¹—U?C??Š
Ë√ ¨ —«d?I« Èc? ?²* ¡U?{—≈ Ë√ ¨ »u?F?A?K W?O?L?OKFð U?O?NK œd?−? ô≈ X?
?O ¨iF?³«
Æl«u« sŽ …bOFÐ ÊuJð b WMOF WO*UŽ U¼U&« Ë√ «d³š …d¹U
 WËU×

sË ¨ t?−zU?²½ ¡u{ v œb?×?²ð ÂUE½ È√ W?OUF? X½U? «–≈ ¨ Èdš√ W?O?ŠU½ sË
UMÝ—«b? ÊS ¨ t WF?ł«d« W¹cG?²«Ë WHK²?<« WOKš«b« tðU?OKLŽË tðö?šb W?OUF? ‰öš
…—b½Ë U?łd?<« Èu?²?
?Ë W?O?Kš«b« U?OKL?F« W?F?O?³ÞË ö?šb?*« W?O?Žu½ YO?Š s
ÆWUFH« WÝ—b*« U³KD² dOuð vKŽ WÐuKD*« Wł—bUÐ bŽU
ð ô b ¨ WFł«d« W¹cG²«

d¹uD² vË_« …uD)« Ê√ Èd½ UMMJË Æq_« Ê«bI vG³M¹ ô t½S ¨ p– rždÐË
v ÊuJ?ð ¨ d¹uD²?« «c¼ ZzU??²½ b???ŠQ?? ¨ WU??F???H« W??Ý—b*« Öu/ v?≈ Îôu??Ë rOK?F??²«
sË ¨ WO? ¹—U²« Á—Ëc?łË l«u« «c¼ U³?³
* U½U?OÐ vLOKF?²« UMF«u oO?b« hO ?A²«
Îö³?I²
Ë ÎU?OUŠ ¨ t‡²OK v vL?OKF²« ÂUEMK WK¦L?L ¨ WÝ—b*« s b¹d½ «–U? b¹b% rŁ
ÆÎö³?I²?
Ë UO½¬ W?ŠU²*« œ—«u*«Ë U?NNł«u½ v?²« U¹bײ«Ë W?Ou?I« UMðUŠu?LÞ ¡u{ v
»uKÝQÐ v?L?OKF??²« ÂUE?M« s b¹d½ «–U?? c?O??HMðË jOD? ð U?OK?L?Ž p– b??FÐ v«u??²ð rŁ
b? »u?¦ „U?M¼Ë UM¼ …dŁUM²? U??F?O?dð ÊuJ¹ tK?F?H½ U? ÊS? p– ÊËbÐË ÆoO??œ vLKŽ
Æ…dO³ Wł—bÐ ÎUOUÐ iF³« Á«d¹

∫WKUA« …œu'«Ë WUFH« W —b*«

·b?N²?
*« ÊU Ë ¨ W?ŽUMB« ‰U−? v W¹«b?³« v WKUA« …œu?'« ÂuN?H d?Nþ
s WŽUM?BUÐ ‰UI²½ô« r²¹ ô√ v?KŽ ¨ WŽUMB« Z²M U¹u?²
Ë U?H«u? b¹b% tM
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∏∂
ÂuNH*« «c?¼ …—UF²Ý« X9Ë Æ5F Èu?²
 oOI?% s b Q²« bFÐ ô≈ Èd?š√ v≈ WKŠd
v WKUA« …œu'« oOI% s ·bN« ÊU «–≈ t½√ oKDM s ¨ rOKF²« v≈ WŽUMB« s
s ·bN²
*« ÊS? ¨ …œu'« WOUŽ WLO È– vŽUM Z²M? vKŽ ‰uB(« u¼ WŽUMB«
t?łË vK?ŽË ¨ W?O?L??OKF?²« W??OKL?F« "«u?½ 5
?% u¼ rOK?F?²« v WKU??A« …œu?'« oO??I?%
rOKF??²« ÊQÐ È√d« rŽb¹ Èc?« d?_« ¨ ‚u?H??²*«Ë e?O?L??²*« ¡«œ_« Ë– VUD« ’u??B?)«
ÆbOł ÈdAÐ —UL¦²Ý«

qL?Ž WDš l{Ë Âe?K²?
¹ p– ÊS? ¨ rOKF?²« v WK?U?A« …œu?'« oI?×?²ð vJË
–U? ð«Ë ¨ rOKF?²?« U?łd? ? 5
?×?² W?×?{«Ë W?Oz«d?ł≈ W¹uÐdð ·«b?¼√ b¹b?% sL?C?²ð
U?OKL?FÐ ÂU?O?I«Ë ¨ ·«b¼_« Ác¼ oO?I?ײ? W“ö« U?Ý—U?L*«Ë VOU?Ý_«Ë «¡«d?łù«
…œu'« oI×¹ U0 ¨ …—uD²*« U?łd<« oOI% r²¹ v²?Š cOHM²« bMŽ …dL²?
*« WFÐU²*«
©≥∑®
Æ WKUA«

5
% sL?C²¹ rOKF²« v WKUA« …œu?'« oOI% Ê√ WHK²?<« UOÐœ_« `{uðË

U?OKL?F« 5
%Ë ¨ ö?šb*« d?UMŽ s d?BMŽ q 5
?% È√ ¨ rOKF?²« öšb?
W?OUF? 5Ð W¹u? Wö?F« Ê√ vMF¹ «c¼Ë ÆrOK?F²« "«u½ 5
?% v≈ ÈœR¹ U0 ¨ W?OKš«b«
WK¾??Ý_« fH½ —U?¦ð rŁ sË Æd??šü« v ‰«œ ÊuJ¹ U?L??NM ö? Ê√Ë ¨ U?Nðœu??łË W?Ý—b*«
ÆWU?F?H« W?Ý—b*« U?³KD²? W?O?³Kð vK?Ž UMÝ—«b? …—b? Èb? ÊQ?AÐ ÎU?IÐU?Ý XŠdÞ v²«
W?O³Kð vK?Ž ¨ —uEM*« q³I?²?
*« v v²Š Ë√ ¨ U?MÝ—«b* vU(« l«u« b?ŽU?
¹ q¼ vMF0
r²?% l«u« U?OD?F? Ê√ ¨ p– U½b?L?Fð Ë√ ¨ UMO?
½Ë ÆWKU?A?« …œu?'« oO?I?% U?³KD²?
È√ ¨ ¡«e?ł_« q …œu??ł W?OUð W?KŠd? v oI??×¹ U0 ¡«e?ł_« …œu??ł sŽ Y×?³« U?MOKŽ
ezU'« d?Ož s ÊuJ¹ b? t½√ vMF0 ÆWKU?A« …œu'« rŁ sË ¨ W?OzUNM« WKB?;« …œuł
ÆbFÐ Áƒ«eł√ …œuł oIײð r ÂUEM WKUý …œuł sŽ Y¹b(«

∫WKUA« …œu'« oOI% «eJd

¨ WHK²<« t‡Ý—«b0 rOKF?²« ÂUEM WKUA« …œu'« oOI% «eJðd? iFÐ œbײð
∫vK¹ ULO

rOKF« öb 5% «eJd ∫ ÎôË√

U?N½√ vKŽ U?N?O≈ dEM?« ‰ö?š s U?NzU?A½≈ W?H?
K aO?Ýdð …—Ëd?{ ∫ W‡Ý—b*« ‡ ±
 ≤∏∑ lÐU« qBH«

vKŽ b?O?? Q?²«Ë ¨ tzUMÐ√ `U?B? lL?²?:« U¼Q?A½√ W??O?ŽU?L?²?ł« W¹uÐd?ð W?
?ÝR?
iO?H ð˨ U¼d?O?žË ¨ WO?U?I¦«Ë W?O?ŽUL?²?łô«Ë WO?L?OKF²«Ë W?¹uÐd²« U?N?²H?OþË
…d?²H?« ¡UG≈Ë ¨ qB?H« v «c?O?LKð 5ŁöŁ œËb?Š v `³?B² ‰u?B?H« W?U¦?
Ævð«c« rKF²« vKŽ cOö²« «—b WOLMðË ¨ WO½U¦«

¨ ÎU¹œUË ÎUOŽUL²ł«Ë ÎUO?× t²¹UŽ—Ë t³¹—bðË Áœ«bŽSÐ ÂUL²¼ô« …œU¹“ ∫ rKF*« ‡ ≤

ÆWb)« ¡UMŁ√ t …œUł V¹—bð Z«dÐ dOuðË

dOuð l ¨ tð«—b WOLMðË ¨ tuOË tðUłUŠ ŸU³ýSÐ ÂUL²¼ô« …œU¹“ ∫ VUD« ‡ ≥

»öD« ÂU?√ ’d?H« WŠUð≈Ë ¨ t W?O?
H?M«Ë WO?ŽU?L²?łô«Ë W?O×?B« W¹U?Žd«
rKF?²« vKŽ …—b?I« rN¹b? vLM¹ U2 rN?
?H½QÐ rO¼U?H*«Ë ozU?I?(« sŽ Y×?³K
Æ5uH²*« W¹UŽ—Ë ¨ rN¹b vIK)« V½U'UÐ ÂUL²¼ô«Ë ¨ vð«c«

qJAÐ UN¦¹b% vKŽ qLF«Ë UNÐ ÂUL²¼ô« …œU¹“ ∫ WOLOKF²«Ë WOÝ—b*« …—«œù« ‡ ¥
¨ W?Ý—b*« …—«œ≈ ‰U−? v W?¦¹b(« U?O?łuuMJ²« ‰U?šœ≈ ‰öš s ¨ d?L?²
?
l{Ë …—Ëd????{Ë ¨q?B????H« …—«œ≈ v? 5LK?F????LK? W????O????³¹—bð «—Ëœ r?OE?MðË
ÆÁbŠ vKŽ WÝ—b*« v W¹—«œ≈ WHOþË qJ nOuð

W??O?Ý—b*« v½U??³*« ¡U??A½≈ v lÝu??²« ∫ W ?O??×?B« o«d*«Ë vÝ—b ?*« vM³*« ‡ µ

¡UM hOB ð ∫ q¦? U³KD²*« q UNO du²¹ Ê√ v?KŽ ¨ WO×B« o«d*«Ë
qU??F*« d??«uðË ¨ o?«d??LK W??O??×??B« ◊Ëd??A« d??O??uðË ¨ W??ŠU??
*« V?ÝUM
Æ‘—u«Ë

œ«bŽ≈ b?MŽ —U³?²Žô« v U?NF?{Ë …—Ëd{ ∫ WÝ—b*UÐ W ?DO;« WU ?F« W¾ ?O³« ‡ ∂
«—U¹eÐ ÂU?OI?« vKŽ »öD« lO−?AðË ÆW?HK²?<« WO?Ý«—b« Z«d?³«Ë Z¼UM*«
…—U¹e W?¾O?³UÐ 5L?²?N*«Ë 5u¾?
*« iFÐ …u?ŽœË ¨ WDO?;« W¾?O³?K WO?LKŽ
ÆWÝ—b*«

—«dI²?Ýô —bB t½√ vKŽ ŒUM*« «c¼ v≈ dEM« ∫ WÝ—b*« qš«œ ÂUF« ŒUM*« ‡ ∑
X
??OË WЖU??ł W??Ý—b*« W?¾??OÐ ÊuJ?ð Ê√ ÂeK²??
¹ «c¼Ë ¨ W??O?L??OKF??²« W??OKL??F«
¨ VÝUM*« v?ŽU?L?²?łô«Ë vL??OKF?²«Ë vL?KF« ŒUM*« d?O??uð …—Ëd?{Ë ¨…œ—UÞ
ÆW¹—«œù«Ë WOLOKF²« «œUOI« Èb …ËbI« d«uð vŽb²
¹ U2
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤∏∏
…—Ëd?{ ÂeK²?
¹ ¨ rO?KF?²« ö?šb? 5
?% Ê√ YO?Š ∫ vU*« rŽb« …œU¹“ ‡ ∏
rŽb« d?Ou?²Ð WËb« ÂUL?²¼« …œU¹“ VKD²¹ «c¼Ë ¨ WOU?*« UBB?<« …œU¹“
ÆrOKF²K vU*«

WOK«b« WOLOKF« UOKLF« 5% «eJd ∫ ÎUOU!

WKUJ²*«Ë WKU?A« «d³)« vK?Ž ÂuIð Ê√ V−¹ ∫ WO ?Ý«—b« Z¼UM*«Ë Z«d³« ‡ ±
‰u???O*«Ë U¼U???&ô«Ë ¨ W??O???H??O?þu« U??u?KF*« sL???C??²?ð v²«Ë ¨ V½«u???'«
¨ b??U?M«Ë È—UJ²?Ðô«Ë vLKF?« t??Ž«u½QÐ d???OJH???²«Ë ¨ W??O???LKF?« U??U??L???²¼ô«Ë
W?Ý—U?L* »öD« ÂU?√ W?ŠU?²*« ’d?H« …œU¹“ pc? Ë ÆW?HK²?<« «—U?N*«Ë
ÆvK;« lL²:« Wbš v W —UA*« u×½ rNNOłuðË ¨ W¹uÐd²« WDA½_«

‰U?−? v W?OL?KF« fÝ_« oO?³Dð U?N½√ vKŽ U?N?O≈ dEM« ∫ rOKF ?²« U ?O?łuuMJð ‡ ≤
sJ1 …œb?×?? W¹uÐdð ·«b¼√ ¡u?{ vK?Ž ¨ vL?OKF?²« ÂU?EM« c?O?HM?ðË jOD ð
«—Ëœ bIŽË ¨ UN?OKŽ »öD« V¹—bðË WOłuuMJ²« …eNł_« dOuðË ÆU?NÝUO
ÆrOKF²« UOłuuMJð ‰U− v 5LKFLK WO³¹—bð

‰Ušœ≈ ‰öš s ULNÐ ÂUL²¼ô« …œU¹“ ∫ vÝ«—b« Èu²;«Ë vÝ—b*« »U²J« ‡ ≥

U* Èe??G?Ë vMF?? »öD« b??−¹ v²?Š U??L?N??O? tðöJA??Ë lL??²?:« U¹U??C?
WOÝ—b*« V²J« v bO'« »U²J« ◊Ëdý dOu²Ð ÂUL²¼ô« …œU¹“ l¨t½uÝ—b¹
ÆWHK²<«

V²? s t?ML?C?²ð U0Ë U?NÐ ÂU??L?²¼ô« …œU¹“ ∫ U ?uKF*« —œU ??B?Ë e ? «d ? ‡ ¥

W??O??L??O?KFð Z«dÐË …e??N???ł√Ë U¹—ËœË ·—U??F?? dz«ËœË fO???«u??Ë lł«d??Ë
—U³²Žô« v p– cšR¹ Ê√Ë ¨ UNM …œU?H²Ýô« vKŽ »öD« YŠË WOłuuMJð
Æ»öD« ¡«œ√ .uIð bMŽ

W???O??L???OKF???²« ·«b¼_« l? ¡ö??²¹ U?0 U??N???F¹uMð …—Ëd???{ ∫ f¹—b ??? ²« ‚dÞ ‡ µ
nB?F« q¦? d?OJH?²K U?OKF?« Vð«d*« vLMð v²« ‚dD« «b? ?²?Ý«Ë ¨…œb?;«
ÆU¼dOžË öJA*« qŠ »uKÝ√Ë vM¼c«

W?O?łö?Ž W?OB?O? ?Að W‡O?KLŽ t?½√ vKŽ .u?I?²« v≈ dEM« ∫ .u ?I?²« U ?OKL ?Ž ‡ ∂
 ≤∏π lÐU« qBH«

fOË f¹—b?²« v …u?I«Ë n?F?C« sÞ«u? sŽ nAJ« ·b?N?²?
ð ¨ W?OzU?Ë

U¹u?²?
 ‰ö?š s nF?C« vŠ«u½ Ãö?Ž vKŽ qL?F«Ë ¨ V
?×? VUD«
ÆvzUNM« .uI²«Ë vKŠd*« .uI²« s qJ W³
MUÐ U¼b¹b% r²¹

oOI?% v WOL¼√ s tML?C²ð U* ΫdE½ ∫ WU ?)« UłUO² ?Šô« ÈË– W¹UŽ— ‡ ∑
5Ðu¼u???LK d?J³*« ·U???A??²?? ôU?Ð ÂU??L??²?¼ô« VKD²?¹ «c¼Ë ÆrOK?F??²« v W?KU??A?« …œu??'«
ÎU??OÐœ√Ë ÎU??O?LK?Ž rN?²??O??LM² q«u??²*« qL??F«Ë ¨ ÎU??O??Ý«—œ 5u??H?²*« p?c? Ë ¨ rN??²¹U??Ž—Ë
v UÐu?F? Êu½U?F¹ sË ¨ rKF?²« TOD³Ð ÂU?L?²¼ô« …œU¹“ v≈ W?U?{ùUÐ ÆÎU?O?ŽUL?²?ł«Ë
©≥∏®
Æ rN WOŽUL²łô«Ë WO
HM«Ë W¹uÐd²« W¹UŽd« dOuðË rKF²«

vKŽ UMÝ—«b …—b Èb sŽ ¨ Èdš√ …d ¨ ‰ƒU
²« «eJðd*« Ác¼ q¦ dO¦ðË
ÆWKUA« …œu'« oOI% U³KD² WO³Kð

«d R*«Ë dOUF*« W!œU ∫ WUFH« W —b*« …œu

«c¼ s ·b??N« ©≤∞∞≥® d??B?? v rOKF??²K W??O??u??I« d??O¹U?F?*« W?I??OŁË œb??Š
Ê√ ‡ W?I?OŁu?« Èdð U?L? ‡ —U?³?²??ŽUÐ p–Ë ¨ rOKF?²K W?KU?A« …œu?'« oO?I??% v ŸËd?A*«
ÆU¼dUMŽ qJÐ rKF?²«Ë rOKF²« WuE?M v …œuAM*« …œu'« U¹u?²
* …œb× d?O¹UF*«
s W?Žu?L−? vKŽ ‡ W?I?OŁu« d? cð U?L? ‡ rOKF?²K W?Ou?I« d?O¹U?F*« ¡UMÐ W?H?
K iNMðË
Xu« v qJAðË ¨ rOK?F²K W?OK³?I²?
*« W¹ƒd« —ËU?× fJFð W?
O?zd« rO¼UH*«Ë ∆œU?³*«
∫v¼Ë ¨ ŸËdA*« «cN ÈdJH« ”UÝ_« t
H½

…√d*«Ë qHD« ‚u??I?×Ð W?U?)« W??O?u?I«Ë W?OËb?« oOŁ«u*UÐ d?O¹U??F*« «e?²« ‡ ±

ÆÎUuLŽ ÊU
½ù«Ë

ÆW¹d(«Ë ¨ ’dH« RUJðË ¨ WOŽUL²łô« W«bF«Ë ¨ WO³ÝU;« Wbš ‡ ≤

UuI ”džË W —UA*« vKŽ lL?²:« …—bIÐ vIðd¹ vLOKFð ‰u% À«bŠ≈ ‡ ≥
ÆrKF²*« Èb WOÞ«dI1b«Ë ¡UL²½ô«Ë W(UB« WMÞ«u*«

Ædšü« q³IðË `U
²«Ë ŸuM²«Ë vŽUL'« qLF« rO aOÝdð ‡ ¥

l qU?F?²« vKŽ …—œU? WOK?³I?²?
? ‰UO?ł√ W?OL?Mð vKŽ lL?²:« …—b? e¹e?Fð ‡ µ
ÆdOG² rUŽ v W
UM*«Ë ¨ WbI²*« UOłuuMJ²«Ë …bIF*« rEM«
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤π∞
W??d?F*« l?M vKŽ b??L?²??F¹ d??O?G??²? r?U?Ž v W??¦¹b??(« «—uD²« W??³? «u?? ‡ ∂
qUF?²K W“ö« «—U?N*« WOLMðË r‡K?F²« —œUB? œbFð vKŽË ¨ UO?łuuMJ²«Ë
ÆWdF*« lL²− l

lL²−Ë …œUOI« rO¼UH? aÝd¹ …—«œù« s j/ À«bײݫ v≈ dO¹UF*« ÈœRð ‡ ∑

ÆWKUA« …œu'« oOI% vKŽ qLFðË ¨ rKF²«

c?Oö?²« lOL?' eO?L?²*« rOKF²« o?Š qHJ¹ ŒUM dO?uð v d?O¹UF*« W?L¼U
? ‡ ∏
Æ5¹uÐd²« 5Ý—ULLK …dL²
*« WOMN*« WOLM²«Ë

vð«– jAM« rKF²« Öu/ “e?Fð …dJ²³ WOL?OKFð WЗUI vKŽ dO¹UF*« œU?L²Ž« ‡ π
Ætłu²«

ÆÃU²½ù« rO rŽœË WdF*« nOþuð vKŽ rKF²*« dO¹UF*« “eF𠇱∞

¨ öJA*« qŠ vKŽ W?OL?OKF²« WO?KLF« v 5 —U?A*« …—b dO¹U?F*« rŽb𠇱±

ÆvŽ«bÐù«Ë bUM« dOJH²«Ë ¨ —«dI« –U ð«Ë

qUJ²UÐ r
?²ð rKF²*« Èb W?C¹dŽ W?Od?F …b?ŽU ¡UMÐ v d?O¹UF*« rN?
𠇱≤
ÆWOKŽUH«Ë

.u?I?²«Ë W?F?ÐU?²*« vKŽ …—b?I«Ë rKF?²?« v e?O?L?²UР«e?²ô« d?O?¹U?F*« oI?% ‡±≥
ÆqO_«
©≥π®
Æ dL²
*« d¹uD²«Ë ¨ œb−²« vKŽ W¹uÐd²« ‚U
½_« …—b dO¹UF*« bŽU
𠇱¥

dO¹UF ¡UMÐ v WIÐU
« rO¼UH*«Ë ∆œU?³*« «b ²Ý« sJ1 nO WIOŁu« `{uð r
U¹u²
*UÐ ‡ pc v¼ X½U Ê≈ ‡ rO¼UH?*«Ë ∆œU³*« Ác¼ WöŽ `C²ð ô qÐ ¨ rOKF²«
«¡«œ√ …—u? v WžU?B? rO¼U?H*«Ë ∆œU³?*« Ác¼ Ê√ UL? ÆrOKFð ÂUE½ È_ W?¹—UO?F*«
Ê√ YO??Š ¨ d???O¹U‡F*« W???H??OþË X
??O Ác?¼Ë ÆU??N ÈœRð Ë√ ¨ d??O?¹U??F*« U??N¹œR?ð Ê√ V−¹
ÆWHK²<« «¡«œ_« vKŽ W³ðd²*« «“U$ù« UN W³
MUÐ ”UI¹ Ê√ WOÝUÝ_« UN²HOþË

Ác¼ …¡U??{ù vU??¦*« l{u« ÊS?? ¨ U? W??O??Ý«—œ …d?−??Š ¨ Îö??¦? ¨ UM?{d?²??« u
sJË ÆUO*U?Ž tOKŽ oH?² ÊuJ¹ l{u« «c¼Ë ¨ WOzu?C« «bŠu« s ©”® u¼ …d?−(«
·ËdþË «—U³²?Ž« V³
Ð ©”® l{u« «c¼ sŽ œUF²Ðô« Ë√ »«d²?ô« v ‰Ëb« ËUH²ð
 ≤π± lÐU« qBH«

fH½ v …d?−?Š …¡U??{ù U?N¹b vU?¦*« l{u« Ê√ U? WËœ Èd?²?? ¨ WËœ qJÐ W?U?š
…bŠË ©Ÿ® ÊuJ¹ U?N¹b l{u« Ê√ Èdš√ WËœ ÈdðË ¨ WOzu{ …b?ŠË ©’® u¼ r−(«
W??IÐUD²?? «d?−??Š …¡U?{≈ Èu??²??
? vM³?ð v s¹U?³??²ð ‰Ëb« Ê√ È√ Æ«c?J¼Ë ¨ W?Ozu??{
ÊuJ¹ r?Ł sË Æ «d??−??(« Ác¼ …¡U??{ù È—U??O??F?*« Èu??²??
*« v s¹U??³???²ð È√ ¨r−??(«
È—U??O?F*« Èu??²?
?*« sŽ b?F??³« Ë√ s »d??I« Èb? ÊU??OÐ u¼ WËœ q? qš«œ ÂU?L??²¼ô«
ÂUE½ d?UMŽ s È√ vK?Ž ÂöJ« fH½ o³DM¹Ë ÆW?HK²? ? «d?ýR? ‰ö?š s vM³?²*«
Ë√ ¨ vÝ«—b« qB?H« v »öD« œbŽ Ë√ ¨ qU?F*« Ë√ WÝ«—b« «d?−Š W?F
¨ rOK?F²«
l{u qL?F?²?
?ð W½—U?I?LK U¹u?²?
? v¼ d?O¹U?F*« Ê√ È√ Æp?– d?O?žË ¨ ¡UMH« W?ŠU?
?
©¥∞®
v²« W?O??H?OJ« Ë√ W?O??LJ« «d?ýR*« s b¹b??F« ‰ö?š s “U?$ù« rO??O?IðË ·«b¼_«
Æ ÊQA« «c¼ v Âb ²
ð

hzU?B?š b¹b??% v≈ vN?²½« ŸËd?A?LK? ÈdJH« ”U?Ý_« Ê√ v≈ W?I?O?Łu« d?O?AðË
∫v¼ ¨ dO¹UFLK UH«uË

WO uK
«Ë W¹uÐd²«Ë W?OLOKF²« WOKLFK W?HK²<« V½«u'« ‰ËUM²ð YOŠ ∫ WKUý ‡ ±

ô U?Nð«cÐ d?O¹U?F?*« Ê√ v≈ d?O?A½ Ê√ œu½ UM¼Ë ÆWKU??A« …œu?'« √b?³? oO?I?%Ë
oI?% Èb?? U?Nð«d??ýR? ‰ö?š s U??NÐ ”U?I¹ U/≈Ë ¨ W?KU?A« …œu??'« oI?%
Æ «“U$ù« Ë√ ·«b¼_« s U¼dOž Ë√ ¨ WKUA« …œu'«

öÐ W?O?L?OKF?²« W?uEM?*« v W?L?N*« —u?_« vKŽ e? dð YO?Š ∫ W ?O?Žu{u ? ‡ ≤

ÆÂUF« `UB« Âb ð ô v²« öOBH²«Ë —u_« sŽ ÈQMðË ¨ eO%

W?O¾?O³« ·ËdEK ÎU?IË ¨ W?HK²?  U?ŽUD vKŽ U?NI?O³Dð sJ1 v²?Š ∫ W½d ‡ ≥
ÆdB ŸuЗ v WM¹U³²*« W¹œUB²ô«Ë WO«dG'«Ë

¨ tðU?łU?O²?Š« l vI?²KðË ¨ t?²b?šË lL?²?:« vUMð fJFð È√ ∫ W ?OF ?L?²− ? ‡ ¥

ÆÁU¹UCË ¨ tËdþË

WKÐU ÊuJð ¨ …b²2 W?OM“ «d²H UNI?O³Dð sJ1 v²Š ∫ …—uD²Ë …dL ?²
 ‡ µ
ÆWOłuuMJ²«Ë WOLKF« «—uD²«Ë «dOG²*« WNÐU−Ë ¨ q¹bF²K

d?O¹U??F*UÐ rOKF?²?K W?HK²?<« U??łd?<« W½—U?I? s?J1 v²?Š ∫ ”U ?O?IK ? WKÐU ? ‡ ∂

Æ Ułd<« Ác¼ …œuł vKŽ ·uuK ¨ W‡MMI*«
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤π≤
…œb?F??²*« ·«dÞ_« „«d?²??ý« ”U?Ý√ vKŽ v?M³ð ÊQÐ ∫ W ? —U ??A*« √b ?³?? oI ?% ‡ ∑
WOŠU½ s UN?−zU²½ .uIðË ¨ WOŠU½ s U¼œ«bŽ≈ v lL²:« v s¹b?OH²
*«Ë
ÆÈdš√

¨ …bzU??
« 5½«u??I« Âb? ðË ¨ v?ö?š_« V½U??'« v≈ bM²??
ð ÊQÐ ∫ W??O?ö ??š√ ‡ ∏
ÆtðUO uKÝË lL²:« «œUŽ vŽ«dðË

W??O?KL??F« r?Žb W??O?¬ ÊuJð U/≈Ë ¨ U???Nð«– b??Š v? ÎU??b¼ q¦?9 ö?? ∫ W??? L??Ž«œ ‡ π
ÆUNÐ ÷uNM«Ë WOLOKF²«

t???«b¼√Ë t?ðU¹uË√ l?CðË ¨ ÁU¹U???C???Ë s?Þu« ·«b¼√ Âb??? ?ð ÊQÐ ∫ W ??? OMÞË ‡±∞
©¥±®
Æ ‰Ë_« ÂUI*« v UOKF« t²×KBË

W??I¹d?DUÐ U¼œ«b??Ž≈ ‰U???Š v ‡ rOKF???²K W??O??u???I« d??O¹U??F?*« 5Ð W??I??OŁu?« jÐdðË

W?OKLŽ ”U?Ý√ v¼ dO¹U?F*« Ê√ œb%Ë ¨ ÈuÐd?²« œU?L²?ŽôUÐ vL
¹ U? 5ÐË ‡ W×?O×?B«
U¹u??²??
???LK ÎU??I??Ë …œu??'« ÊU??L??{Ë o?O??I??×??² WK?O??ÝË u¼ Èc« ¨ ÈuÐd??²?« œU??L??²??Žô«
©¥≤®
rOKFð ÂUE½ sŽ UM¼ Àb×?²½ s×½ ø «–U*Ë s0 «–U œUL²?Ž« ¨ ‰¡U
²½ UM¼Ë Æ WO*UF«
tu9Ë WHK²?<« tðU
ÝR WËb« TAMðË Q?A½√ rOKFð ÂUE½ ¨ —u²ÝbK ÎU?I³Þ WËb« tKHJð
…—b ÂbŽ Ë√ ÂUO? ÂbŽ vMF¹ —uBI« d¼UE s dNE È√ œu?łu ¨ Ϋ–≈ ÆtOKŽ ·dAðË
‡ √— œU?L²?Žô« WM' Ê√ u «–U? rŁ Æ rOKF?²« ÂUE½ ÁU?& UNðU?Ou?¾
0 ÂU?O?I« vKŽ WËb«
q¼ ¨ œU?L²Žô« qO?½ oײ
?ð ô ‡ U¼d¦ √ U?Ë ‡ ”—«b*« bŠ√ Ê√ ‡ d?O¹UF*« Ác¼ ¡u?{ v
ô UNF{Ë Ê√ v UN?²¾OÐË UNÐöÞË UNð—«œ≈Ë WÝ—b*« V½– U ø UN?öžSÐ …—«“u« ÂuI²Ý
WËb« Âu??I??²??Ý q¼ ÆW?Ëb« U??NMŽ ‰Q??
ðË U??N?ðQ??A½√ W??Ý—b?? U??N½≈ ¨ œU??L??²??Žô« o×??²??
¹
X½U? Ê≈ ‡ d?O¹U?F*« b?O?Hð Ϋ–≈ ø U?N …œb?;« ·«b¼_« “U?$≈ l?OD²?
ð v²?Š U?N?Šö?SÐ
tð«“U?$≈ YO??Š s s¼«d« l{u« vK?Ž ·d?F?²« v U??Nð«d?ýR? ‰ö?š s? ‡ …œu?łu?
ÂUE½ tM v½UF¹ «–U? ·dF½ ô s×½ q¼Ë ÆÁd¹uDðË tŠö?≈ v≈ ÈœR¹ U0 tðöJAË
öJA* WOB?O Að WÝ«—bРΫ–≈ Âu?I½ ô «–U* ø öJA s WHK²<« t?Ý—«bË rOKF²«
v¼ q¼ ø d?O¹U?F*« WŁœU?Š v Ϋ–≈ ‚«d?G?²Ýô« «–U* ø U?N?d?F½ ô UM «–≈ W?HK²?<« rOKF?²«
qLJ²?
ð r «–U* rŁ ø W?O?LOKFð U?O?NK Â√ ¨ Èd?š√ »—U−?² œ«b?²« Â√ ¨ W?×K …—Ëd?{
sË ¨“U$ù« ”UO? v ”UÝ_« v¼ v²«Ë ¨ dO¹UF*UÐ WU)« «d?ýR*« ¡UM³ …dO
*«
Æ WHK²<« tðU½uJ0 rOKF²« ÂUEM ¡«œ_« …œuł vKŽ rJ(« rŁ
 ≤π≥ lÐU« qBH«

U?LK¦? ¨ WO?H?O …—u? v ¨ oÐU?Ý qB? v U½d – U?L? ¨ «dýR?*« ⁄UBð b?
WOKLF« v WOЖU?'« Ë√ WOUFH« ÂbŽ vKŽ dýRL? WÝ—b*« s ÊuÐdN¹ »öD« Ê≈ ‰UI¹
WFÐU?²*«Ë …b¼UA*UÐ ¡d*« t —b¹ ÿu?×K ÁU&« sŽ d³?Fð WOHOJ« «d?ýR*«Ë ÆWOL?OKF²«
Ác¼ WLO? —UJ½≈ sJ1 ôË ÆUN W³«d*«Ë WA¹U?F*« ‰öš s t¼U³²½« vŽd²?
ð U WQ
*
È√dK U½—«b?≈ vË ¨ n?«u*« s d?O?¦J U½d¹b?Ið vË ¨ W¹œU?F?« UMðU?O?Š v «d?ýR*«
ÆrJ(«Ë

e?O d?²« r²¹Ë ¨ d?³? √ ÎUU?L?²¼« ‰UMð W?OLJ?« «dýR*« Ê√ ô≈ W?O?L¼_« Ác¼ rždÐË
Ë√ W?OU(« U¼œU?FÐ√ b—Ë U?N?L−?Š d¹bIðË W?U(« nË v W?œ d¦? √ U¼—U?³²?ŽUÐ UN?OKŽ
U¹UC?I« v WU? ÐË ¨ WOLJ« «d?ýR*«Ë ÆvK³I?²
*« UN?F{Ë Ë√ ¨ se« d?³Ž U¼—uDð
Æt??OKŽ d??ýRð v²« t??
?H½ ÂU?EM« Ë√ …d¼UE« Ë√ l«u?« sŽ Îö¹bÐ X
??O ¨ W??O?ŽU??L?²??łô«
—UÞù« sŽ WKI²?
 Wôœ UN X
?OË UNð«cÐ Èu²?
ð ô WOzUB?Šù« UN²ôœË «d?ýR*U
©¥≥®
Æ tMŽ »uMð Ë√ tK¦9 Èc«Ë ¨ tM XIKD½« Èc« vLO¼UH*«

U?u?KF*« s b¹b??F« h Kð W?O??Žu½ Ë√ W?O??L? fO?¹U?I? v¼ «d??ýR*« Ê√ È√

V
½ Ë√ ÂU?š ÂU?—√ qJý v dNE?ð bË ÆlL?²?:« v lIð v²« d¼«uE« sŽ ·—U?F*«Ë
Æ“U$ù« s 5F Èu²
 v≈ dOA² ¨ WOÝUO qLł Ë√ ôbF Ë√

rJ(« WOKLŽ d
O¹ U2 ¨ WHK²<« tKŠ«d v qLF« —U
 WFÐU²* WKOÝË UN½√ UL
·uÝ Ë√ ¨ q‡FHUÐ Àb?% X«“U Ë√ ¨ XFË À«bŠ√ sŽ qU?A«Ë Ê“«u²*« vŽu{u*«
W?O?LKŽ …—uB?ÐË WbÐ …œb?×? d?O¹UF?Ë W?O?Žu{u? ·«b¼√ qþ v ¨ Îö?³?I?²
? Àb?%
©¥¥®
Æ UNzu{ v qLF« dO
¹Ë q³ s UNOKŽ oH²Ë

…œu?ł Èb0 nOu?²«Ë ”U?OIK «ËœQ? U?N²?LN? v «d?ýR*« …¡UH? j³ðdðË

«c¼Ë Æ…du«Ë W×B«Ë ‚bB« YO?Š s WOLd« UN²LO »U
( Âb? ²
ð v²« U½UO³«
œb?% v²« v¼ Wb? ²?
*« U½U?O³« Ê√ ô≈ ¨ l«u« sŽ …—u? vDF¹ d?ýR*« Ê√ vMF¹
©¥µ®
Æ l«u« «c¼Ë …—uB« 5Ð oÐUD²« Èb

∫vK¹U ¨ «dýR*« v du²ð Ê√ V−¹ v²« hzUB)« sË

ÆUNIO³Dð qN
¹Ë UNO f³ ô W×{«Ë ÊuJð YO×Ð ¨ oO³D²K WOKÐUI«§

ÆrNH« WuNÝË bOIF²« ÂbŽË WÞU
³« §

 WOLM²«Ë rOKF²« ≤π¥
ÆWHK²<« WM“_« vË ¨ WHK²<« oÞUM*« 5Ð U½—UI*« ¡«dł≈ s sJ9 §

ÆWIOI(« sŽ dO³F²«Ë f½U−²«Ë qUJ²« §

ÆWÝ«—b« q× …d¼UE« v Àb% «dOOGð È√ dNEð YO×Ð ¨ WOÝU
(« §

Æ”UOI« v WOUF« …¡UHJ«Ë Wb« §

ÆvKš«b« ‚U
ðô«Ë U³¦« §

©¥∂®
Æ tÝUOI XF{Ë U «dýR*« fOIð YO×Ð ¨ ‚bB« §

d¹uDð r²?% UN?N?ł«u½ v²« WHK?²<« U¹b?ײ«Ë U?OUJýù« X½U? «–≈ ¨ rŁ sË
¨ U‡Nðœu?ł bO? uðË WUF?H« WÝ—b*« v≈ ‰u?u« Õu?LÞ —d³ðË ¨ t?²OU?F …œU¹“Ë rOKF?²«
rO??O??IðË W??Ý—b*« Ác?¼ ·«b¼√ l{Ë v b??ŽU??
ð W??O??u?? «d??ýR??Ë d??O¹U??F?? œ«b??Ž≈Ë
hO? ?Að U?O?DF?Ë ¨ —u?_« Ác?N v½Q?²*« vL?KF« d?OJH?²« U?OD?F? ÊS? ¨U?Nð«“U?$≈
rŁ sË —U?N?³½ô« Âb?ŽË ÈËd?²« r²?% ¨ W?HK²?<« t?³½«u?−Ð q³?I?²?
*« U?Šu?LÞË l«u«
U?OÐœ_« Ê√ 5Š v ¨ W?¦¹b?Š W?O*U?Ž U¼U?&« U?N½√ vŽb½ U?O?L
? v ‚«d?G?²?Ýô«
Æ…dO¦ œuIŽ cM …œułu UN½√ dNEð WHK²<«

tðU¹b?%Ë tðöJA0 l«u« UODF?Ë ¨ v½Q?²*« vLKF« dOJH?²« UOD?F Ê√ U?L

¢ å—bI« WUÞò ¢ `²H¹ ·uÝ —u_« Ác¼ q¦? vM³ð Ê√ rKŠ v ‚dG²
½ ô√ …—Ëd{ b Rð
v≈ ¡vA?« s W??O?L??OK?F?²?« ŸU?{Ë_« U??NÐ qI??²M?ð ¢ åvÝu?? vB??Žò ¢ WÐU??¦0 ÊuJO??Ý Ë√
œd−0 ¨ UMÝ—«b qIMOÝ w1œU? _« œUL²Žô« vM³ð ¨ ‰U¦*« qO³Ý vKŽ ¨ ÊQ? Ë ÆtCOI½
v≈ U½Q?' «–≈¨ Èd?š√ WO?ŠU½ sË ÆW?O*U?F« ”—«b*« ·U?B v≈ ¨ Êu?½UI« WKŠ t?ÝU?³≈
qN WU)« UNð«dýRË U¼dO¹UF ¨ l³DUÐ ¨ Wb ?²
 ÎUO1œU √ U½œUL²Žô WO³Mł√ WNł
¡UMÐ UM oI% v²« …—uBUÐ vLOKF²« UMUEM ¨ U½œ«b‡Ž≈ …—Ëd{ Ë√ ¨ U½œ«bŽ≈ UM lHA²Ý
sŽ l«b½Ë W?O?uI« UMðU?Šu?LÞË UM«b¼√ oI?×½ UN?Ð v²« ¨ …e‡OL?²*« W?Ou?I« UM²?O?B ?ý
ÆWOł—U)« œUL²Žô« W¾O¼ dO¹UF l oH²¹ ô b Èc« l{u« «c¼ ø vuI« UMM√
 ≤πµ lÐU« qBH«

g«u‡‡‡‡‡‡N«
d¹d?Ið ¨ ÂU?F« rOKF?²?« v WKU?A« …œu‡'« oO?I?% ∫W?B?B? ?²*« W?O?u?I« fU?:« ‡ ±
WMU??¦« …—Ëb?« ¨ U?O??łuuM?J²«Ë vLK?F« Y×??³«Ë rOKF??²K? vu?I?« fK:«
Æ ≤µ ’ ¨ ≤∞∞± ¨ …d¼UI« ¨ ≤∞∞±Ø≤∞∞∞ ÊËdAF«Ë

± ’ ¨ dUF*« vÐdF« »UD)« v W*uF« ∫vMA*« v½uŽ ‡ ≤

at, www. afaq. org/ fact 3/ 10. htm

Wý—Ë ¨ ÈuÐd²« b¹b−²« ‰U− v W?OMLO« W¹—uNL'« WÐd& ∫ …uOKŽ vKŽ dJÐ uÐ√ ≠ ≥
WOÐd?²K WOö?Ýù« WLEM*« ¨ ÈuÐd²« b¹b?−²« ‰U−? v WOL?OKù« qLF«
W??OK l ÊËU??F??²UÐ wö??Ýù« dJHK? v*U?F?« b?N??F*«Ë ÂuK?F«Ë W?U??I??¦«Ë
¨ ≤∞∞≥ d?³?L
¹œ µ ‡ ≤ ¨ W?OKO?ŽU?LÝù« ¨ f?¹u
« …UM? WF?U?ł W‡‡‡OÐd?²«
Æ≤’

W?OK WK−? ¨ d¹d×?²« W?LK ¨ W?Ou?I« W?OB? ?A«Ë rOKF?²« ∫ u?(« Èd³? b?L×? ‡ ¥
Æ ∂ ’ ¨ ±πππ u¹U ¨ ≥≤ œbF« ¨ o¹“UeUÐ WOÐd²«

¨ o¹“U?eUÐ W?OÐd?²« W?OK W?K−? ¨ d¹d?×?²« W?LK ¨ ¡ö?F«Ë ¡U?I?³K W?OÐd?²« ∫‡‡‡‡?‡‡‡‡‡‡ ‡ µ
Æ ∂ ’ ¨ ±πππ d³L²³Ý ¨ ≥≥ œbF«

œbF« ¨ o¹“U?eUÐ WOÐd?²« WOK WK−? ¨ d¹dײ?« WLK ¨ Êu‡D³« Â√ ‰u‡I?F« ∫‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡ ∂
Æœ ’ ¨ ≤∞∞≤ d¹UM¹ ¨ ¥∞

¨ ¥≤ œbF« ¨ o¹“UeUÐ WOÐd²« WOK WK− ¨d¹dײ« WLK ¨vKŽ√ s È√d« ∫‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡ ‡ ∑
Ƈł ’ ¨ ≤∞∞≤ d³L²³Ý

WOÐd²« WOK WK− ¨ d¹dײ« WLK ¨ —«bł ôË ŸU öÐ ¡U‡ŽË v‡ d‡¹uD²« ∫‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡ ‡ ∏
Ƈł ’ ¨ ≤∞∞¥ d¹UM¹ ¨ ¥∂ œbF« ¨ o¹“UeUÐ

…—«“Ë WF³?D ¨ …d¼UI« ¨dB v rOKF?²« d‡¹uDð W‡O−Oð«d?²Ý« ∫ —ËdÝ vײ? bLŠ√ ‡ π
Æ©·dB²Ð® ±∞¥ ‡ π∞ ’ ’ ¨ ±π∏∑ ¨ rOKF²«Ë WOÐd²«
 WOLM²«Ë rOKF²« ≤π∂
rU?F« s‡ W¹b?I½ W¹ƒ— ∫WO?MÞu« WU?I?¦« gOL?NðË W*u?F« ∫È“U?−Š Èb?−? bL?Š√ ‡±∞
¨ v½U????¦?« œb???F?« ¨ ÊËd????A???F?«Ë sU????¦« b?K:« ¨ dJ?H« r?U???Ž ¨ Y?U????¦«
Æ ±≤≥ ’ ¨ ±πππ d³L
¹œØdÐu² √

qþ v W??OÐd??F« ZOK?)« ‰Ëœ v rOKF??²« q³??I??²?
?? ∫VOD)« U??×??ý sÐ b??L?×?? ‡±±

¨ ’d?H«Ë U¹b?×?²« ∫ W*u?F« qþ v W?OÐd?²« q³?I?²?
? …Ëb½ ¨W*u?F«
Æ ±π ’ ¨ ±πππ ”—U ≥ ‡ ≤ ¨ s¹d׳« WFUł WOÐd²« WOK

d?B?? W¹—u?N??L?ł v W??F?U?'« q³??I?²??
* W¹b¹b?& W¹ƒ— ∫ v?³?O? ??A« b?O??
« vKŽ ‡±≤
W?LEM*« ¨ ÈuÐd?²« b?¹b?−²?« ‰U?−? v W?O?L?OKù« qL?F« W?ý—Ë ¨W?OÐd?F«
wö??Ýù« dJHK v*U??F« b?N??F*«Ë ÂuKF?«Ë W?U??I?¦«Ë W??OÐd?²K? W?O??ö?Ýù«
µ‡≤¨ W?O?KO?ŽU??L?Ýù« ¨ f¹u??
« …UM W??F?U??ł W?OÐd??²« W?OK? l ÊËU?F??²UÐ
Æ ≤ ‡ ± ’ ’ ¨ ≤∞∞≥ d³L
¹œ

¨ W*uF« q‡þ v‡ vUF« rOKF²K WO*UF?« U¼U&ô« iFÐ ∫’u×uÐ bLŠ√ bUš ‡±≥
¨ ’d?H«Ë U?¹b?×?²« ∫W*u??F« qþ v W?OÐd??F« W?OÐd??²« q³?I?²??
? …Ëb½
Æ ∑ ‡ ∂ ’ ’ ¨ ±πππ ”—U ≥ ‡ ≤ ¨ s¹d׳« WFUł W‡OÐd²« W‡OK

¡u?{ v‡ v?F?U?'« rOKF?²?« s W‡¹uÐd?²« U?‡³KD²*« ∫ rOK(«b??³?Ž b?L?×? b??L?×? ‡±¥
¨ W?O?LM²«Ë W?OÐd?²« ¨ WO?KOK% W?Ý«—œ ∫WO*U?F«Ë W?OK;« «d?O?G?²*« iFÐ
Æ ±±∑ ’ ¨ ±ππ∏ ”—U ¨ ±≥ œbF« ¨ W
U)« WM
«

vUF« rOKF²« —ËœË W?OłuuMJ²«Ë WOLKF« U¹b?ײ« ∫ bO³Ž rOËË ¨ ÊËbF?
« œuLŠ ‡±µ
ÈœU?(« Êd?I?« lKD U¹b?%Ë vÐd??F« rOKF?²« d?9R? ¨ U?N?²?N??ł«u? v
W?F?U?ł W?OÐd?²« W?OK ¨ W?OÐd?²« ‰u?√ r
?I? v½U?¦« d9R*« ¨ s¹d?A?F«Ë
Æ ∂ ’ ¨ ±ππ¥ q¹dÐ√ ≤∞ ‡ ±∑ ¨ X¹uJ«

16 - Camara, Jarica da Silva, Globalization and Teacher Education,

Xth World Congress of Comparative Education, University of
Cape Town, South Africa, 12-17 July, 1998, P.1.

W*uF« d9R ¨ WËUI*«Ë WMLON« UO¬∫WO?uI« WUI¦«Ë W*uF« ∫ kUŠ Èd³ ≠ ±∑

q¹dÐ√ ±∂≠±≤ ¨ …d¼U??I« ¨ W??U?I??¦K vKŽ_« f?K:« ¨ W?O??U?I??¦« W¹u??N«Ë
 ≤π∑ lÐU« qBH«

Æ µπ∏ ‡ µπ∑ ’ ’ ¨ ±ππ∏

¨ ±ππ∑ ¨ …d¼U?I« ¨ ·—U?F*« —«œ ¨q³?‡I?²?
*«Ë rO‡KF?²« ∫s¹b?« ¡U?NÐ qU? 5
?Š ‡±∏
Æ µ≤ ’

WM
« ¨ W?d?F*« W?O?ö?Ý≈ ¨ W*u?F?« Èb?%Ë W?O?ö?Ýù« W‡U?I?¦« ∫ U?L?OKŽ œu?L?Š ‡±π
Æ ±∞∞’ ¨ ≤∞∞± lOЗ ¨ ÊËdAF«Ë lЫd« œbF« ¨ WÝœU
«

sÞu« v‡ W*u?F« U¹b?% W?N?ł«u? v W?OÐd²?« —Ëœ ∫ Ê«býd« v?KŽ ÕU²?H«b?³?Ž ‡≤∞
¨ W¹œU?B?²?ô« W*u?F« U¹b?%Ë W?OÐd?²« ‰u?Š vÐd?F« vI?²K*« ¨ vÐd?F«
W?OMÞu« WM−K« l? „«d²?ýôUÐ ÂuKF?«Ë WU?I?¦«Ë W?OÐd?²K W?OÐd?F« W?LEM*«
Æ ≥ ‡ ≤ ’ ’ ¨≤∞∞≤ dÐu² √ ± ‡ d³L²³Ý ≤∏ ¨ …d¼UI« ¨ uJ
½uOK

Æ ±∞± ’ ¨ oÐUÝ lłd ¨ W‡*uF« Èb%Ë W‡OöÝù« W‡UI¦« ∫ ULOKŽ œuLŠ ‡≤±

W*uF« d9R ¨ WOÐdF« WUI¦« v gOL?N²« UO¬Ë W*uF« ∫È“U−Š Èb− bLŠ√ ‡≤≤
q¹dÐ√ ±∂‡±≤ ¨ …d?¼U?I?« ¨ W?U??I??¦K v?KŽ_« fK:« ¨ W??O??U??I??¦« W¹u??N«Ë
Æ ±µ≥ ’ ¨ ±ππ∏

¨ dB? WCN½ —«œ ¨ nU½ vKŽ bL?× ∫WLłd?ð ¨ q³I²
*« W?b ∫ dKuð sH√ ‡≤≥
Æ ¥≤≥ ’ ¨ ±π∑¥ ¨ …d¼UI«

¨…d¼UI« ¨ rOKF²« d¹uD² vuI« ŸËdA*« ∫ rOKF²«Ë „—U³ ∫rOKF²«Ë WOÐd²« …—«“Ë ‡≤¥
Æ ±≤± ’ ¨ ±πππ

¨ X¹uJ« ¨ ±∏¥ r— œbF« ¨ WdF*« rUŽ ¨ UuKF*« dBŽË »dF« ∫ vKŽ qO³½ ‡≤µ
Æ ¥∞∑ ’ ¨ ±ππ¥

—«œ ¨ W*u??F?« U¹b??% ∫ W¹u¼ öÐ r?U??Ž v W??OMÞu?« ∫s¹b« ¡U??NÐ q?U?? 5
??Š ‡≤∂
Æ ±≤∏ ‡ ±≤∑ ’ ’ ¨ ≤∞∞∞ ¨ …d¼UI« ¨ ·—UF*«

W¹uÐd?²« Àu?×?³K vu?I« e? d*« W‡L?łdð ¨ q³‡I?²?
*« W?Ý—b? ∫ ÊU?e?²u¼ s¹«Ë ‡≤∑
Æ ±π ’ ¨ ±ππ∏ ¨ …d¼UI« ¨ ©≥® WLłd²*« V²J« WK
KÝ ¨ WOLM²«Ë

28 - Ross, Kenneth N., and T. Neville Postlethwaite, Indicators of The

 WOLM²«Ë rOKF²« ≤π∏
Quality of Education: a Summary of a National Study of Pri-
mary Schools in Zimbabwe, IIEP Research Report No. 96,
Unesco: IIEP, Paris, June 1992, P. 38.

W‡OuI« d‡O¹U?F*« ¨ rOKF²K WOuI« d?O¹UF*« œ«bŽ≈ ŸËdA ∫rOKF?²«Ë WOÐd²« …—«“Ë ≠ ≤π
Æ ¥µ ’ ¨ ≤∞∞≥ ¨ …d¼UI« ¨ ‰Ë_« bK:« ¨ dB v rO‡KF²K

30 - Dimmock, C., Building Democracy in a School Setting: the Prin-

cipal's Role, in J. Chapman, et. al (eds.) , Creating and Manag-
ing the Democratic School, the Flamer Press, London, 1995, PP.
163-164.

31 - The European Commission, A Comprehensive Framework for

Effective School Improvement, New Perspective for Learning,
Briefing Paper 27, Nov. 2001, P.1.
at, www. pjbl.co.uk/ npl/ bp 27. pdf

¨ oÐUÝ lłd? ¨ rOKF²K W?OuI« d?O¹UF*« œ«bŽ≈ ŸËd?A ∫ rOKF²«Ë W?OÐd²« …—«“Ë ≠ ≥≤
Æ ¥≥ ’

33 - Druian, Greg, and Jocelyn A. Butler, Effective Schooling,

Practices and At - Risk Youth: What The Research Shows, PP.
2-3.
at, www. nwrel. org/ scpd/ sirs/ 1/ topsyn 1. html

34 - Association for Effective Schools, Correlates of Effective

Schools, PP. 1-2.
at, www. mes. org/ correlates. html

35 -Wood, S., Restructuring Schools: Some Aspects of Site Based

Management and Effective School Thrusts, Paper Presented to
the American Educational Research Association, April 1993,
P.4.
 ≤ππ lÐU« qBH«

36 - www. makkahedu. org. sa/ north/ culturek 3. htm

lłd ¨ ÂU?F« rOKF²« v W‡KU?A« …œu'« o‡OI?% ∫WBB ?²*« WOu?I« fU:« ≠ ≥∑
Æ ≤∏ ‡ ≤∑ ’ ’ ¨ oÐUÝ

Æ©·dB²Ð® ≥∂ ‡ ≥∞ ’ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ‡≥∏

¨ oÐU?Ý lłd ¨ rO?KF²K W?O?uI« d?O¹U?F*« œ«b‡Ž≈ ŸËd‡A? ∫ rOKF?²«Ë WOÐd?²« …—«“Ë ‡≥π
Æ ±± ‡ ±∞ ’ ’

b?— ∫ v‡F?U??'« rO‡KF?²« ∫ È—bM³?« ÊU?LKÝ sÐ b?L?×?Ë ¨ W?L?O??FÞ b?L?Š√ Èb?ý— ‡¥∞
¨ …d¼U??I?« ¨ vÐd??F« dJ?H« —«œ ¨ vË_« W??F??³?D« ¨ d¹uD²?« ȃ—Ë l«u«
Æ ¥≥± ’ ¨ ≤∞∞¥

¨ oÐU?Ý l‡łd? ¨ rOKF?²K WO?u?I« d?O¹UF*« œ«b?Ž≈ ŸËd?A ∫ r?OKF²«Ë W?OÐd?²« …—«“Ë ‡¥±
Æ ±≥ ‡ ±≤ ’ ’

Æ ≥∑ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ‡¥≤

ŸU{Ë_« ‡ «dýR*« ‡ rO¼UH?*« ∫ vÐdF« sÞu« v W¹dA³« WOLM²« ∫ —U?LŽ bUŠ ‡¥≥
Æ µ∏ ‡ µ∑ ’ ’ ¨ ±ππ≤ ¨ …d¼UI« ¨ dAMK UMOÝ ¨ ©±®

v‡LKF« Y×?³« WO1œU √ ¨ W?OH¹d« WO?LM²« «d‡ýR d¹uDð ∫ ”uÐœ œuL?× bL?× ‡¥¥
Æ ≥ ‡ ≤ ’ ’ ¨ ≤∞∞≥ ¨ ◊uOÝ√ WFUł WŽ«—e« W‡OK Ë U‡OłuuMJ²«Ë

Æ µ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ‡¥µ

Æ ∑ ’ ¨ oÐU
« lłd*« ‡¥∂

WOLM²«Ë rOKF²« ≥∞∞