75

A1

91
A
Paper / Subject Code: 35714 / Environmental Laws

A9

06
60

29
A3

75
13

A1

91
0A

A9
05

06

29
A3
36
A6

75
A1

91
0A
51

A9

06
79

3
0

36

A
A6

75
E5

1
Time: 2 Hours Marks: 60

0A
51

A9
83

A3
60
7

36
58

A1
9A

7
3E

1
Q1. Answer Any 6 in not more than 2 sentences: [12]

96

A9
05

3
88

AA
12

6
E5

13

1
9A
65

3A
69

5
3

60
1. Who declares an area as a “National Park "under Wildlife (Protection) Act, 1972?

29

0
8

57

AA
50

6
8

13
91

9A
What is an “Educational Institution” as per the Noise Pollution Rules, 2000?

3E
2.

97

60
06

60
88

57
1A
Define “Pollution” under the Water (Prevention and Control of Pollution) Act, 1974.

2
3.

13
75

91

A
65

3E
3A

05
9

60
9
4. Give two examples of Bio-medical Waste as per Biomedical Waste (Management and

29

7
A

A6
AA

E5

13
5
1

91

65
Handling) Rules 2016.

7
3A

05
3

79
A9

06
60

29

8
5. Define “facility” as per the Hazardous Waste Management Rules, 2008.

A6
A

E5
75
13

91

65
A

79
6. Explain the concept of Intergenerational Equity.

9
05

6
60

29
3

88
A

0
A

E5
A6

75
3
7. Define “Environment” as per Environment (Protection) Act, 1986.

A1

A
65
A
51

69

83

79
9
79

29
3
8. Define “Timber” as per the Indian Forest Act, 1927.

1A
60

0
6

AA

58

E5
75
E5

91
A

96

83
9. Explain the " Precautionary Principle".

A9
5
83

06
9

60

3
0
7

12
A

58
6

10. What is India’s Eco-Mark?

58

75
5

13

A1
A

A
E

96
96

A9
05
83

06
79

3
6

12
AA
12

6
58

75
5

13

1
.in
A
3E

3A

69
Q2. Write Short Notes on Any Two of the following: [12]
69

96

9
5
9

60

1A
0
88

50
7

AA
50

12

A6
5

13
5

97
E

A
97

69

05
3

79

60

3
9

1. Segregation, Transportation and Storage of Bio-medical Waste as per the Biomedical

1A
8
1A

AA
50

A6
8

E5

13
1

es
5

3A
97

Waste Management Rules, 2016.

3A

69

96

05
83

60
7
1A

AA
50

A6
AA

58

E5

13
2. Joint Boards under the Water (Prevention and Control of Pollution) Act, 1974
91
97
3A

96

05
3

79

60
6
60

3. Rio Conference 1992

8
1A

12

A6
AA

E5

13
75
13

ot 5

4. Noise Pollution (Regulation and Control) Rules, 2000

3A

69

05
83

79
A9
05

60

9
50

12

A6
AA

58

E5
A6

13

A1

97

69

96

83

79
05

Q3. Answer Any Two of the Following: [12]

79

60

A3

un A

50

58

E5
A6
E5

13

A1

91
0A

97

96

83
05
83

06
79

1A
36

12

1. The Municipal Body of town ABC and the Town Council have failed to build a proper
AA

58
A6
8

75
E5
65

51

69

96
A9

sewer and drainage system for a housing society. This has led to accumulation of filth and
83

79

60

A3
29

60

12
m
8

5
E5

A1

human excrement causing an unhealthy environment for the residents.

A

0A
65

97
51

69
83

79

A3
9

1A
60

50
6

a) How can the residents use the provisions of I.P.C. and Cr.P.C. for legal redressal?
12

E5

13
A

0A
65

97
A
9

b) Cite the landmark judgment by the Supreme Court of India having similar facts.
05
83

79

3
06

29

1A
36

AA
A6
8

E5
75

65

51

3A
69

83

79

60
A9

29

60

2. The State Government has issued a notification declaring an area as reserve forest. This area
AA
0

E5

13
75

9A
65

is inhabited by indigenous tribes. The tribes claim that they are dependent on the produce
69

05
83

60
A9

29

7
0

A6
8

E5

13

(Tendu leaves and fish from the river flowing in the reserve forest) for livelihood and
75
A1

65
69

05
83

79
A9

29

medicines. The Government on the other hand states that they will be given alternative
A3

A6
8

E5
75
A1

65
A

employment and right to plants for medicinal purpose but will not be entitled to the forest
69

83

79
A9
60

29
A3

58

E5

produce.
75
A1

1
A

69

96

83
A9
60

a) What are the types of forests as per the Indian Forest Act, 1927?
A3

12

58
75
3

A1
A

b) On what grounds can the tribes file a writ petition?

51

69

96
A9
60

A3
0

12
A6

75
3

A1
A
51

69
A9

3. The State Government sets up thermal power project to meet the electricity requirement of
79

60

A3
0

50
A6

A1

the city. During the Environmental Impact Assessment, it was reported that the ash content of
A

97
51
9

60

A3

1A
0
57

the air will increase but within the scientifically prescribed standards. The village where the
A6

A
3E

51

3A
9

60
0
88

57

AA
A6

39068 Page 1 of 4
65

3E

51
9

60
0
88

57

A6

3
65

3E

51
9

65883E579A6051360AA3A1A975069129
60
88

57
 75
A1

91
A
Paper / Subject Code: 35714 / Environmental Laws

A9

06
60

29
A3

75
13

A1

91
0A

A9
05

06

29
A3
36
A6

75
A1

91
0A
51

A9

06
79

3
0

36

A
A6

75
E5
thermal power plant was set up would get subsidized electricity. After a few years, the cotton

1
0A
51

A9
83

A3
crop yield dropped as the soil quality was unfit for growing cotton.

60
7

36
58

A1
9A

7
3E

1
a) Explain the concept of sustainable development.

96

A9
05

3
88

AA
12

6
E5
b) State the phases of the Environment Impact Assessment process followed in India.

13

1
9A
65

3A
69

5
3

60
29

0
8

57

AA
50

6
8

13
91

9A
5

3E
4. A number of tanneries were located on the banks of a river. They were discharging trade

97

60
06

60
88

57
1A

2
effluents without primary treatment. The water in the river became polluted and unfit for human

13
75

91

A
65

3E
3A

05
9

60
9
consumption. A writ petition was filed against the owners of the tanneries, State Pollution

29

7
A

A6
AA

E5

13
5
1

91

65
Control Board and the municipal authority of the State.

7
3A

05
3

79
A9

06
60

29

8
a) What is the offence that the tanneries have committed and what is the penalty for the

A6
A

E5
75
13

91

65
A

79
offence as per the Water (Prevention & Control of Pollution) Act,1974?

9
05

6
60

29
3

88
A

0
A

E5
A6

75
3

A1

A
65
b) Cite the landmark judgment by the Supreme court of India having similar facts.

A
51

69

83

79
9
79

29
3

1A
60

0
6

AA

58

E5
75
E5

91
A

96

83
A9
5
83

06
9

60

3
0
7

12
A

58
6
58

75
5

13

A1
Q4. Answer any Two of the following [24]
A

A
E

96
96

A9
05
83

06
79

3
6

12
AA
12

6
58

75
5

13

1
.in
A
3E

3A

69
1. Explain using case laws how the Supreme Court of India has protected various
69

96

9
5
9

60

1A
0
88

50
7

AA
50

12

A6
5

13
aspects of the environment.
5

97
E

A
97

69

05
3

79

60

3
9

2. Explain the salient features of the Wildlife (Protection) Act, 1972.

1A
8
1A

AA
50

A6
8

E5

13
1

es
5

3A
97

3. Explain the process of collection of samples under the Air (Prevention and Control of
3A

69

96

05
83

60
7
1A

AA
50

A6
AA

58

E5

13
Pollution) Act, 1981.
91
97
3A

96

05
3

79

60
6
60

4. What are the powers given to the Central Government under Environment
8
1A

12

A6
AA

E5

13
75
13

ot 5

(Protection) Act, 1986 for protecting the environment?

3A

69

05
83

79
A9
05

60

9
50

12

A6
AA

58

E5
A6

13

A1

97

69

96

83

79
05

___________________
79

60

A3

un A

50

58

E5
A6
E5

13

A1

91
0A

97

96

83
05
83

06
79

1A
36

12
AA

58
A6
8

75
E5
65

51

69

96
A9
83

79

60

A3
29

60

12
m
8

5
E5

A1
A

0A
65

97
51

69
83

79

A3
9

1A
60

50
6
12

E5

13
A

0A
65

97
A
9

05
83

79

3
06

29

1A
36

AA
A6
8

E5
75

65

51

3A
69

83

79

60
A9

29

60

AA
0

E5

13
75

9A
65
69

05
83

60
A9

29

7
0

A6
8

E5

13
75
A1

65
69

05
83

79
A9

29
A3

A6
8

E5
75
A1

65
A

69

83

79
A9
60

29
A3

58

E5
75
A1

1
A

69

96

83
A9
60

A3

12

58
75
3

A1
A
51

69

96
A9
60

A3
0

12
A6

75
3

A1
A
51

69
A9
79

60

A3
0

50
A6

A1
A

97
51
9

60

A3

1A
0
57

A6

A
3E

51

3A
9

60
0
88

57

AA
A6

39068 Page 2 of 4
65

3E

51
9

60
0
88

57

A6

3
65

3E

51
9

65883E579A6051360AA3A1A975069129
60
88

57
 75
A1

91
A
Paper / Subject Code: 35714 / Environmental Laws

A9

06
60

29
A3

75
13

A1

91
0A

A9
05

06

29
A3
36
A6

75
A1

91
0A
51

A9

06
79

3
0

36

A
A6

75
E5

1
0A
51
(मराठी रुपाांतर)

A9
83

A3
60
7

36
58

A1
9A

7
3E

1
वेळ : २ तास गुण :६०

96

A9
05

3
88

AA
12

6
E5

13

1
9A
65
प्र. १ १० पैकी ६ मध्ये एक ककांवा दोन वाक्यात उत्तर द्या.

3A
69
(१२)

5
3

60
29

0
8

57

AA
50

6
१. वन्यजीव (संरक्षण कायदा), १९७२ अंतर्गत "राष्ट्रीय उद्यान" क्षेत्र म्हणून कोण घोषित करतात?

13
91

9A
5

3E
97

60
06

60
२. ध्वनी प्रदू िण षनयम, २००० नुसार "शैक्षषणक संस्था" म्हणजे काय?

88

57
1A

13
75

91

A
65

3E
3A

05
३. जल (प्रषतबंध आषण प्रदू िण षनयंत्रण कायदा), १९७४ अं तर्गत "प्रदू िण" ची व्याख्या सां र्ा.

60
9

29

7
A

A6
AA

E5

13
5
1

91

65
४. बायोमेषिकल वेस्ट (व्यवस्थापन आषण हाताळणी) षनयम, २०१६ नुसार जैव-वैद्यकीय कचऱ्याची

7
3A

05
3

79
A9

06
60

29

A6
A

E5
दोन उदाहरणे द्या.

75
13

91

65
A

79
9
05

6
60

29
3

88
५. घातक कचरा व्यवस्थापन षनयम, २००८ नुसार "सुषवधा" ची व्याख्या पररभाषित करा.

0
A

E5
A6

75
3

A1

A
65
A
51

69

83

79
६ इं टरजनरे शनल इक्विटी संकल् पना स्पष्ट् करा.

9
79

29
3

1A
60

0
6

AA

58

E5
75
E5

91
७ पयाग वरण (संरक्षण) कायदा, १९८६ नुसार "पयाग वरण" ची व्याख्या पररभाषित करा.
A

96

83
A9
5
83

06
9

60

3
0
7

12
A

58
८ भारतीय वन अषधषनयम, १९२७ नुसार "लाकूि" ची व्याख्या पररभाषित करा.
6
58

75
5

13

A1
A

A
E

96
96

A9
05
83

06
79

3
९ "सावधषर्रीचा षसद्ां त" स्पष्ट् करा.
6

12
AA
12

6
58

75
5

13

1
.in
A
3E

3A

69
69

१० भारताचा इको-माकग म्हणजे काय?

96

9
5
9

60

1A
0
88

50
7

AA
50

12

A6
5

13
5

97
E

A
97

69

05
3

79

60

3
9

1A
8
1A

AA
50

A6
प्र. २ टीपा किहा (कोणत्याही २)
8

E5

13
(१२)
1

es
5

3A
97
3A

69

96

05
83

60
१. बायोमेषिकल वेस्ट (व्यवस्थापन आषण हाताळणी) षनयम, २०१६ नुसार बायोमेषिकल वेस्टचे
7
1A

AA
50

A6
AA

58

E5

13
91
97
3A

96

05
पृथक्करण, वाहतूक आषण साठवण.
3

79

60
6
60

8
1A

12

A6
AA

E5

13
75
13

ot 5

२ जल (प्रदू िण प्रषतबंध आषण षनयंत्रण) कायदा, १९७४ अंतर्गत संयुक्त मंिळे

3A

69

05
83

79
A9
05

60

9
50

12

A6
AA

58

E5

३ ररओ पररिद ,१९९२

A6

13

A1

97

69

96

83

79
05
79

60

A3

४ ध्वनी प्रदू िण (षनयमन आषण षनयंत्रण) अषधषनयम, २०००

un A

50

58

E5
A6
E5

13

A1

91
0A

97

96

83
05
83

06
79

1A
36

12
AA

58
A6
8

75
E5

प्र. ३ कोणत्याही २ समस्ाांची उत्तरे द्या

65

51

(१२)
A

69

96
A9
83

79

60

A3
29

60

12
m

१. र्ृहषनमाग ण सं स्थेसाठी योग्य र्टार आषण सां िपाण्याची व्यवस्था तयार करण्यात "अबक” शहराची
8

5
E5

A1
A

0A
65

97
51

69
83

79

A3

नर्रपाषलका आषण नर्र पररिद,अयशस्वी ठरल् या आहे त. त्यामुळे अस्वच्छता षनमाग ण होऊन
9

1A
60

50
6
12

E5

13
A

0A
65

97
A
9

आषण मानवी मलमूत्र साचून रषहवाशां साठी अस्वच्छ वातावरण षनमाग ण झाले आहे .
05
83

79

3
06

29

1A
36

AA
A6
8

E5
75

कायदे शीर षनवारणासाठी रषहवासी भारतीय दं ि संषहता आषण फौजदारी प्रषिया

65

51

3A

(अ)
69

83

79

60
A9

29

60

AA
0

संषहताच्या तरतुदींचा वापर कसा करू शकतात?.

8

E5

13
75

9A
65
69

05
83

60
A9

29

समान तथ्य असले ल् या भारतीय सवोच्च न्यायालयाच्या ऐषतहाषसक षनकालाचा संदभग द्या.
7
0

(ब)
A6
8

E5

13
75
A1

65
69

05
83

79
A9

29
A3

A6
8

E5
75
A1

२. राज्य सरकारने एक अषधसूचना जारी करून एक क्षेत्र राखीव जंर्ल म्हणू न घोषित केले आहे .
65
A

69

83

79
A9
60

29
A3

या क्षेत्रात आषदवासी जमातींची वस्ती आहे . आषदवासीच

ं ा दावा आहे की ते उपजीषवकेसाठी आषण
58

E5
75
A1

1
A

69

96

83
A9
60

औिधां साठी जंर्लातील उत्पादनां वर (राखीव जंर्लात वाहणाऱ्या तें दूपत्ता आषण मासे) अवलं बून
A3

12

58
75
3

A1
A
51

69

96

आहे त. दु सरीकिे सरकार सां र्ते की त्यां ना पयाग यी रोजर्ार आषण औिधी कारणासाठी
A9
60

A3
0

12
A6

75
3

A1

वनस्पतींचा अषधकार षदला जाईल पण वनोपजावर त्यां चा हक्क असणार नाही.

A
51

69
A9
79

60

A3
0

50

(अ) भारतीय वन अषधषनयम, १९२७ नुसार जंर्लां चे प्रकार कोणते आहे त?

A6

A1
A

97
51
9

60

A3

(ब) आषदवासी कोणत्या आधारावर प्राषधले ख (ररट) याषचका दाखल करू शकतात?
1A
0
57

A6

A
3E

51

3A
9

60
0
88

57

AA
A6

39068 Page 3 of 4
65

3E

51
9

60
0
88

57

A6

3
65

3E

51
9

65883E579A6051360AA3A1A975069129
60
88

57
 75
A1

91
A
Paper / Subject Code: 35714 / Environmental Laws

A9

06
60

29
A3

75
13

A1

91
0A

A9
05

06

29
A3
36
A6

75
A1

91
0A
51

A9

06
79

3
0

36

A
A6

75
E5

1
0A
51

A9
83

9
३. शहराची षवजेची र्रज भार्वण्यासाठी राज्य सरकार औक्विक ऊजाग प्रकल् प उभारते.

A3
60
7

36
58

A1
9A

7
3E

1
पयाग वरणीय प्रभाव मूल्यां कनादरम्यान, असे नोंदवले र्ेले की हवेतील राखेचे प्रमाण वाढे ल

96

A9
05

3
88

AA
12

6
E5

13

1
परं तु वैज्ञाषनकदृष्ट्या षनधाग ररत मानकां मध्ये राहील. ज्या र्ावात औक्विक वीज प्रकल् प

9A
65

3A
69

5
3

60
29

0
8

57
उभारला जाईल, त्या र्ावाला अनुदाषनत वीज षमळे ल. काही विाां नी कापूस षपकाच्या

AA
50

6
8

13
91

9A
5

3E
97

60
उत्पादनात घट झाली कारण मातीची र्ुणवत्ता कापूस षपकवण्यासाठी अयोग्य होती.

06

60
88

57
1A

13
75

91

A
65

3E
(अ) शाश्वत षवकासाची सं कल् पना स्पष्ट् करा.

3A

05
9

60
9

29

7
A

A6
AA

E5

13
5
(ब) भारतातील पयाग वरण प्रभाव मूल्यां कन प्रषियेचे टप्पे सां र्ा.

91

65
7
3A

05
3

79
A9

06
60

29

A6
A

E5
75
13

91

65
A

A
४. नदीच्या काठावर अने क टँ नरीज होत्या. ते प्राथषमक प्रषिया न करता व्यापारातील सां िपाणी

79
9
05

6
60

29
3

88
A

0
A

E5
A6

75
3

A1
नदीत सोित होते. नदीतील पाणी प्रदू षित होऊन मानवी वापरासाठी अयोग्य झाले आहे . टॅ नर

A
65
A
51

69

83

79
9
79

29
3

1A
60

0
मालक, राज्य प्रदू िण षनयंत्रण मंिळ आषण राज्यातील महापाषलका प्राषधकरणाषवरुद् 6

AA

58

E5
75
E5

91
A

96

83
A9
5
83

06
9

60
प्राषधले ख (ररट) याषचका दाखल करण्यात आली.

3
0
7

12
A

58
6
58

75
5

13

A1
A

A
E

9
(अ) पाणी (प्रदू िण प्रषतबंध व षनयंत्रण) अषधषनयम, १९७४ नुसार टॅ नरींनी कोणता र्ुन्हा केला

96
96

A9
05
83

06
79

3
6

12
AA
12

6
58

75
5

13

1
आहे आषण र्ुन्ह्यासाठी काय दं ि आहे ?

.in
A
3E

3A

69
69

96

9
5
9

60

1A
0
88

50
7

तत्सम तथ्य असले ल् या भारताच्या सवोच्च न्यायालयाच्या ऐषतहाषसक षनकालाचा संदभग

AA
50

12

A6
5

13
(ब)
5

97
E

A
97

69

05
3

79

60
द्या.

3
9

1A
8
1A

AA
50

A6
8

E5

13
1

es
5

3A
97
3A

69

96

05
83

60
7
1A

AA
50

A6
AA

58

E5

13
प्र. ४ खािीि प्रशनाांची उत्तरे द्या (कोणतेही २).
91

(२४)
97
3A

96

05
3

79

60
6
60

8
1A

१. भारताच्या सवोच्च न्यायालयाने पयाग वरणाच्या षवषवध पैलूंचे संरक्षण कसे केले आहे हे
0

12

A6
AA

E5

13
75
13

ot 5
3A

69

05
83

79
A9
05

न्यायालयीन खटल् या द्वारे स्पष्ट् करा.

60

9
50

12

A6
AA

58

E5
A6

13

A1

97

२. वन्यजीव (संरक्षण) अषधषनयम, १९७२ ची ठळक वैषशष्ट्ये सां र्ा.

69

96

83

79
05
79

60

A3

un A

50

58

E5
A6
E5

13

३. हवा (प्रदू िण प्रषतबंध आषण षनयंत्रण) अषधषनयम, १९८१ अंतर्गत नमुने र्ोळा करण्याची प्रषिया
A1

91
0A

97

96

83
05
83

06
79

1A
36

स्पष्ट् करा.
12
AA

58
A6
8

75
E5
65

51

69

96
A9
83

79

४. पयाग वरण संरक्षणासाठी पयाग वरण (संरक्षण) कायदा, १९८६ अंतर्गत केंद्र सरकारला कोणते
60

A3
29

60

12
m
8

5
E5

A1
A

0A
65

97
51

अषधकार आहे त?
69
83

79

A3
9

1A
60

50
6
12

E5

13
A

0A
65

97
A
9

05
83

79

3
06

29

1A
36

AA
A6
8

E5
75

65

51

3A

______________
69

83

79

60
A9

29

60

AA
0

E5

13
75

9A
65
69

05
83

60
A9

29

7
0

A6
8

E5

13
75
A1

65
69

05
83

79
A9

29
A3

A6
8

E5
75
A1

65
A

69

83

79
A9
60

29
A3

58

E5
75
A1

1
A

69

96

83
A9
60

A3

12

58
75
3

A1
A
51

69

96
A9
60

A3
0

12
A6

75
3

A1
A
51

69
A9
79

60

A3
0

50
A6

A1
A

97
51
9

60

A3

1A
0
57

A6

A
3E

51

3A
9

60
0
88

57

AA
A6

39068 Page 4 of 4
65

3E

51
9

60
0
88

57

A6

3
65

3E

51
9

65883E579A6051360AA3A1A975069129
60
88

57