Territorio de los Hombres Series 4 Batch 1: Urbino Caleon (Published by PHR)

PROLOGUE

Hinahanap ni Urbino ang tent ni Ate Adelia kaya pumasok siya sa kuwarto nito.
Malinis iyon kahit may anim na buwan nang namatay ang kapatid. Alaga sa linis ang
kuwarto ni Ate Adelia at ang kanyang mama mismo ang naglilinis niyon.

Lumapit siya sa malaking closet. Nasa itaas niyon ang nakakahon pang tent.
Masinop sa gamit ang kanyang ate. Mabait din ito, maalalahanin. Si Ate Adelia ang
paborito ng kanilang mga magulang pero wala siyang problema roon. Masyadong mabait
ang kapatid para sumama ang kanyang loob.

Naalala ni Urbino ang tagpo sa kuwarto na iyon ilang buwan na ang

nakalilipas—noong umuwi ang kanyang ate. Sa Maynila kasi ito nag-aaral at nasa
second year college na nang mamatay.

"O, binilhan kita ng Game and Watch. Alam kong wala ka pang ganito."

Napangiti si Urbino nang tanggapin ang bigay ni Ate Adelia. Mas matanda ito
sa kanya nang pitong taon. Kamukhang-kamukha ito ng kanyang napakagandang ina. Sa
katunayan, marami raw nanliligaw kay Ate Adelia sa Maynila sabi na rin ng kanyang
mama na madalas itong dalawin sa Maynila.

Sa kanila nag-elementary at high school si Ate Adelia. Nang mag-college ay

dinala na ito sa Maynila. May bahay sila roon. May-ari ang pamilya nila ng ilang
puwesto sa Sta. Cruz at Avenida pero mas gusto ng kanilang mga magulang na sa
Pakyit-pakyitan manirahan. Ang mga tiyuhin niya ang namamahala sa mga tindahan.

Sinubukang laruin ni Urbino ang Game and Watch. Naupo siya sa kama ng
kapatid at tinabihan naman siya nito.

"Basta 'wag mo lang dadalhin sa school, baka ma-confiscate."

"Oo, Ate. Thank you, ha?"

Ginulo lang ni Ate Adelia ang kanyang buhok na para siyang isang batang
paslit. Ngumiti lang siya. Tuwing umuuwi si Ate Adelia ay hindi ito nakakalimot
pasalubungan siya ng kung ano-ano.

"Baka may girlfriend ka na, Urbino," mayamaya ay kantiyaw nito.

"Wala, Ate. Pero maraming chicks na nagkakandarapa sa 'kin," pagmamayabang-

pagbibiro niya.

"Aba, siyempre naman. Ang pogi-pogi yata ni Bunsoy." Muling ngumiti si Ate
Adelia. Sa tingin niya, napakasuwerte ng magiging boyfriend nito. Sa kanilang bayan
pa lang ay marami nang pumapanhik ng ligaw sa kapatid noong high school, siguradong
lalo na sa Maynila.

"Ate, 'wag ka munang mag-aasawa, ha?"

 Natawa ito. "At bakit ko naman gagawin 'yon?"

Nagkibit-balikat si Urbino. "Ang sabi kasi ni Mama, marami raw nanliligaw

sa 'yo. Ayoko pang magkaasawa ka."

"Bakit naman?"

"Siyempre, mawawala na ang favorite kong tao sa mundo."

Niyakap siya nang mahigpit ni Ate Adelia. "Hindi pa ako mag-aasawa. At kung
sakali mang mag-asawa ako, hinding-hindi ako mawawala sa 'yo. Ikaw pa, eh, alam mo
namang ikaw rin ang favorite kong tao sa mundo."

"Nakita mo ba ang tent?"

"Ha?" Napalingon si Urbino sa likuran. Nakatayo roon ang kanyang ama,

nakapamulsa.

"'Ayan na pala. Ingatan mo 'yan. Ang ate mo..." Humina ang boses nito. "Ang
ate mo, masinop sa gamit."

Tumango siya at sumabay na sa ama sa paglabas.

"Bakit hindi ka tumulad sa ate mong matitino ang mga kaibigan?" tanong
nito.

Nakaramdam si Urbino ng indignasyon. "Matitino naman ang mga kaibigan ko."

"Hah! Matino? Si Wulfredo, matino?"

"M-mabait siya." Ang tinukoy ng kanyang ama ay ang pinakamatalik niyang

kaibigan. Apat sila sa barkada pero sa tingin niya, si Wulfredo lang ang
napagsasabihan niya ng saloobin. Si Cholo kasi, na isa pang kaibigan, ay sobra na
ang problema sa ama para pagsabihan pa niya. Si Burt naman, isip-bata pa talaga
kadalasan; pagkain lang yata ang laman ng isip.

Alam ni Urbino na galit ang halos buong bayan sa pamilya ni Wulfredo.

Pamoso ang ama at mga kapatid nito sa paglabas-masok sa city jail. Si Wulfredo,
batang-bata pa ay ikinulong din ng hepe sa presinto isang gabing nagnakaw diumano
si Wulfredo ng pera ng simbahan.

Hindi pa nagtatapat sa kanya si Wulfredo kung totoo nga iyon pero kung
sasabihin nitong ito nga ang kumuha ng pera ay hindi magbabago ang pagtingin niya
sa kaibigan. Siguro, balang-araw ay sasabihin din ni Wulfredo ang buong pangyayari
sa kanya. Alam ng buong bayan ang nangyari, pero wala ni isang nakakaalam ng
bersiyon nito ng kuwento.

"Mabait ba 'yong nagnakaw ng pera ng simbahan?"

"Hindi niya ginawa 'yon."

"At mas maniniwala ako sa kanya kaysa kay Father Isidro?" Humalukipkip ang
kanyang ama. "Kahit pagsabihan ka, sama ka pa rin nang sama." Tumalikod na ito.

Hindi na nagtangka si Urbino na magpaliwanag pa. Madaling magalit ang ama

mula nang paslangin si Ate Adelia pagkatapos gahasain. Masakit para sa buong
pamilya ang nangyari pero higit sa kanya dahil simula't simula pa lang ay
pakiramdam na niyang si Ate Adelia lang ang kanyang kakampi.
 Sa ngayon, pinaghahahanap pa rin ang gumawa ng krimen at alam niya sa
sarili na malabo nang makita pa ang mga iyon. Walang testigo, walang makuhang
ebidensiya.

Isang pitik lang, wala na si Ate Adelia. Habang-buhay siguro siyang

magluluksa. Kahit kailan, hindi na magkakaroon ng hustisya ang kamatayan ng
kapatid.

Nagpunta na si Urbino sa sariling kuwarto. Tahimik na lang niyang inayos

ang mga dadalhin sa lakad nilang magbabarkada bukas.

rito s�2ԃ��5

NATATAWA si Urbino habang pinagmamasdan ang kaibigang si Burt. Basang-basa na ang

damit nito sa pawis at kanina pa nagrereklamo na nagugutom na raw. Sila ni Wulfredo
ang nauuna sa paglalakad, ang kasabay naman ni Burt ay si Cholo na mukhang natatawa
rin.

Usapan nilang magkakaibigan na hahanapin ang ginto ng Hapon na balitang

nasa gubat daw. May isa raw taga-Pakyit-pakyitan ang kumuha ng mga ginto at natakot
nang bumalik sa bayan sa dami ng nakuhang kayamanan. Doon na raw ito namatay sa
gubat. Wala ni isang tagaroon ang nagtangkang kumuha sa ginto dahil may sumpa raw
iyon.

Pero sila, desididong hanapin ang mga ginto.

"Mga 'tol, pakiusap lang, kumain na tayo," hirit ni Burt. Pang-ilang hiling
na nito iyon. Nagmamadali silang makarating sa gitna ng gubat. Naabutan kasi nila
kanina ang kaaway na grupong at kapag nauna ang mga ito sa ginto, habang-buhay na
silang pagtatawanan ng grupong iyon.

"Sige na nga," sabi ni Wulfredo. "Nagugutom na rin naman ako."

"Salamat!" sabi ni Burt na naupo na agad sa damuhan. Binuksan nito ang bag
at inilabas ang dalawang plastic na lalagyan ng pagkain. Kinuha na rin nila ang
kanya-kanyang kutsara't tinidor.

"Ano ba 'to?" tanong ni Urbino nang buksan ang isang plastic. Napangiwi
siya nang maamoy ang nasa loob. Panis na ang ulam. "Panis na 'to."

"Ha?" Mabilis iyong inagaw ni Burt. Daig pa nito ang namatayan nang
makitang panis na nga talaga ang ulam. "Sayang naman. Ang sarap pa naman nitong
pusit. Baka puwede pa 'to?"

"Patingin nga." Inagaw iyon ni Cholo, saka inamoy. "Wala na 'to."

"Ano pa 'yang isang dala mo?" tanong ni Wulfredo.

"Adobo. Teka, may kanin din dito sa bag ko." Inilabas ni Burt ang mas
malaki pang plastic na lalagyan. Binuksan na nila ang mga lalagyan at natuklasang
panis na ang lahat ng dala ni Burt. Halos maiyak ito sa inis. "Bakit nagkaganyan?"
maktol pa nito. "Kasi kayo, ayaw pa ninyong kumain kanina. Eh, di ngayon magluluto
pa tayo? Sige, ito munang tinapay ang kainin natin." Naglabas ito ng dalawang
malaking monay. Pagkatapos kumain ay nagreklamo pa rin si Burt. Bitin daw at
kailangan ng kanin. May dala itong bigas at mga de-lata.

"Magluluto pa tayo? Mamaya na. Baka maubos pa ang mga 'yan," sabi ni
Urbino.

"Hindi. Marami akong dala."

"Pagbigyan na nga natin si Bilbil," sabi ni Cholo. "'Wag ka nang magkanin.

Ito na lang noodles ang lutuin natin. 'Asan ang lutuan?"

Tumingin sa kanila si Burt. Isa-isa silang nagkibit-balikat.

"Ano?!" nakamulagat na sabi ni Burt. "Wala kayong dinalang lutuan?! Umuwi

na tayo!" Sinimulan na nitong ibalik sa bag ang lahat ng lalagyan ng pagkain.

Pinigilan ni Urbino ang pawis na pawis na braso nito. "Ano ka ba? Marami ka
namang de-lata, eh."

"May dala ba kayong pambukas?"

Nagkatinginan uli silang apat. Wala ni isang may dala ng pambukas.

"Madali nang makahanap ng pambukas niyan. Hindi puwedeng hindi tayo

tumuloy. Nandito na tayo, malayo na ang narating natin."

"Oo nga naman," segunda ni Cholo.

"Tama. Masyado ka namang nag-aalala, Burt. Mabubuksan natin ang mga de-lata
mo. May mga kutsara naman tayo. Pukpukin na lang natin. Kaya naman sigurong
mabuksan 'yan."

Nag-isip muna si Burt, pagkatapos ay tumango rin. "Sige. Kaunting

sakripisyo lang naman kung ang kapalit, eh, 'yong ginto."

Pagkatapos ng saglit na pahinga ay naglakad uli sila. Sa pagkakataong iyon,

nanguna sina Cholo at Burt na nagkakantahan pa. Nasa likuran lang sila ni Wulfredo.

"Mabuti at pinayagan ka ng papa mo?" tanong nito.

"Para namang may pakialam siya sa akin."

"'Wag ka ngang magsalita nang ganyan. Siyempre, may pakialam siya sa 'yo.
Anak ka niya."

"Sabihin mo 'yan sa kanya."

Napabuntong-hininga si Wulfredo. "Sana totoo 'yong ginto, ano? Iyon lang

ang pag-asa kong makaalis sa bayan na 'to."

"'Wag kang magsalita nang ganyan. Matalino ka, Wulfredo. Kaya mong gawin
lahat ng gusto mong gawin."

"'Yan din ang sinabi sa 'kin ni Hepe. Sabi niya, matalino raw ako. Matalino
sa pagnanakaw. Siguro pagdating ng araw, magkakahiwalay rin tayong apat. Si Burt,
siguradong kukunin 'yan ng tiyahin niya para makapag-aral sa Maynila. Baka kami ni
Cholo ang maiwan dito."

"Sino naman ang nagsabi sa 'yong aalis ako dito?"

 "Tanga ka kung hindi ka aalis sa bayan na 'to."

"Tanga ba 'yon kung gusto kong makasama ang mga kaibigan ko?"

"Tanga ka kung hahayaan mong mabulok ang sarili mo dito sa Pakyit-pakyitan

kung alam mong kaya mong umalis," sabi ni Wulfredo.

"Katarantaduhan."

"Ano ang katarantaduhan kung haharapin mo ang kinabukasan mong maganda

naman? Mananatili ka dito sa bayan na 'to, kasama ako na isinusuka na dito? Kasama
kami na hindi sigurado ang kinabukasan? Gago ka kung hahayaan mong hilahin ka namin
pababa. Gusto mo bang dumating ang araw na matatanda na tayo, saka mo lang maiisip
na wala tayong narating pare-pareho? Umiinom ng gin sa kanto, naghahanap ng gulo.
'Yon ba ang gusto mo kung puwede mo namang ibahin ang buhay mo at 'wag matulad sa
itatakbo ng buhay ko?"

Hindi nakasagot si Urbino. Minsan, daig pa ni Wulfredo ang isang matanda

kung magsalita. Alam nilang magkakaibigan na matalino ito. Sinusunod nila ang bawat
desisyon ni Wulfredo dahil palagi itong tama, nasa punto. Minsan, gusto niyang
magtaka kung bakit kakaiba si Wulfredo sa pamilya nito.

"Mas marami kang kayang gawin, Wulfredo. Hindi ako naniniwalang hindi ka
makakaalis ng Pakyit-pakyitan," sabi niya mayamaya.

"Ikaw lang ang nagsabi niyan. Buong bayan, alam na mabubulok lang din ako
balang-araw sa kulungan."

"I-ikaw ba talaga ang kumuha ng pera sa simbahan?" lakas-loob na tanong ni

Urbino. Hanggang maaari, ayaw na niyang ungkatin iyon pero sadyang gusto niyang
malaman ang bersiyon ni Wulfredo ng istorya.

"Alam naman ng lahat na ako lang ang nandoon noong gabing 'yon."

"Pero kinuha mo ba ang pera?"

Tumigil si Wulfredo sa paglalakad at hinarap siya. "Uulitin ko ang sagot ko

sa 'yo, Urbing. Kapag sinabi ko bang hindi ko ginawa, maniniwala ka sa 'kin?"

"Hindi ko alam. Siguro." Nagpatuloy sila sa paglalakad.

"Hindi na importante. Ayoko nang maalala pa 'yon. 'Wag mo na ring isipin.

Tapos na 'yon."

Patuloy sila sa paglalakad. Iba't ibang isipin ang gumugulo kay Urbino, mga
isiping palagi niyang naiisip. Ang kamatayan ng kanyang kapatid, ang lagay nilang
magbabarkada, ang itatakbo ng buhay niya sa mga darating na taon. Higit sa lahat,
ang relasyon niya sa ama at ina.

"Ayokong umalis dito, Wulfredo. Wala naman din akong mararating, eh. Wala
akong alam. Bobo ako."

"Sino'ng nagsabi sa 'yo niyan? Papa mo?"

Pinunasan ni Urbino ang mga mata at mukha. Ayaw niyang ipakitang naiiyak
siya. Sa huli, humapdi ang kanyang mga mata at lalamunan sa kakapigil.

"Palagi niyang itinatanong sa akin kung bakit nangyari 'yon kay Ate. Kulang
na lang sabihin niyang sana, sa akin na lang nangyari 'yon. Wala akong sinabi, wala
akong kuwenta. Bobo ako kompara kay Ate." Binilisan niya ang lakad pero nakaagapay
naman agad si Wulfredo.

Inagapan nito ang braso niya. "Hindi ka bobo. Matalino ka, Urbing, at alam
nating lahat 'yan. Nawala na ang ate mo pero hindi ibig sabihin n'on, tapos na rin
ang buhay mo. Masyadong malaki ang mundo para ikulong mo ang sarili mo dito kahit
sa tingin mo, eh, wala nang pakialam sa 'yo ang papa mo. Tubig?"

Kinuha ni Urbino ang plastic na lalagyan nito ng tubig at uminom. Tama

siguro si Wulfredo. Matagal pa bago siya maka-graduate ng high school pero hindi pa
man ay pinangangambahan na niya iyon. Paano kung lumuwas na siya sa Maynila? Wala
na siyang makikitang mga kaibigang tulad ng mga kaibigan niya ngayon.

Ibinalik niya ang lalagyan ng tubig at bahagyang nginitian si Wulfredo.

"Bilisan n'yo nga diyan!" hiyaw sa kanila ni Cholo. "Baka pagdating natin
doon, tunaw na ang ginto sa bagal ninyo."

"Oo nga. Baka maunahan pa tayo do'n. Bilis-bilis!" sabi ni Burt.

"Mahuli, supot!" sabi ni Urbino, saka tumakbo nang mabilis. Nasa likod niya
si Wulfredo, tumatakbo rin. Nauna pa itong makarating kina Cholo. Masyado kasi
siyang payat at kung resistensiya ang pag-uusapan, lamang na lamang sa kanya si
Wulfredo.

"Ah, supot!" halos sabay-sabay pang sabi ng tatlo.

Isa-isang kinutusan ni Urbino ang mga kaibigan. Nagkutusan din ang tatlo.
Napapangiti siya habang pinagmamasdan ang pinakamatatalik na kaibigan sa buong
mundo.

Sana sa pag-alis niya sa Pakyit-pakyitan balang-araw ay makasama niya ang

mga ito. Sana palagi silang masaya. Sana makita nila ang ginto ng Hapon para
matupad nila ang lahat ng kanilang mga pangarap.

O kaya, sana, habang-buhay na lang silang bata...

2Ի&

Papunta sana si Kristina sa sala pero nahinto ang paghakbang niya nang makita ang
kapatid na si Tanya na kahalikan ang boyfriend na si Urbino. Umatras siya,
bahagyang napayuko. May kung anong kurot siyang naramdaman sa dibdib.

Dalawa lang silang magkapatid ni Tanya at mas matanda siya. Tatlong taon na
siya nang isilang ito. Mabuti na rin at hindi na sila nadagdagan pa dahil hindi
naman sila isinilang na maalwan ang buhay.

Ilang buwan nang nakabalik sa Pilipinas si Tanya. Galing ito ng Taiwan at

nagtrabaho sa isang hotel bilang guest relations officer. Si Tanya lang sa pamilya
nila ang naka-graduate ng college.

Iginapang sila sa pag-aaral ng mga magulang nila. Pero hindi natapos ni

Kristina ang pag-aaral dahil nabuntis siya noong ikalawang semester ng unang taon
niya sa kolehiyo.

Namatay na ang ina nila limang taon na ang nakalilipas. Ang kanilang ama na
lang ang kasama ni Kristina sa bahay at ang kanyang anak na sampung taong gulang
na. Ngayong dumating na si Tanya, nadagdagan sila ng isa.

Kulang ang sabihing iginagapang ni Kristina ang anak at ama sa araw-araw.

Matanda na ang kanilang ama. Marami na itong sakit at palaging nangangailangan ng
gamot. Laking pasasalamat na lang niya na si Joey, ang kanyang anak, ay malusog,
matalino, at mahilig sa pag-aaral.

Ang lahat ng pangarap niya na hindi natupad ay inilalaan na lang niya sa

anak. Alam niya, siya na lang ang magtataguyod dito. Binigyan siya noon ng kanyang
boyfriend ng ilang libo para ipalaglag ang bata sa kanyang sinapupunan, pagkatapos
ay hindi na nagpakita ang lalaki.

Maagang naintindihan ni Kristina ang nagawang pagkakamali. Walang ibang

dahilan kung bakit siya nabuntis kundi mapusok siya. Nagkamali siya at nagpipilit
ngayong buhayin ang anak, sarili, at ama sa paggawa ng mga kakanin na ibinebenta
niya sa canteen ng mga eskuwelahan. Negosyo iyon ng kanyang ina noong nabubuhay pa.

Kung may sama siya ng loob kay Tanya, iyon ay ang kulang na tulong
pampinansiyal na ibinibigay nito sa kanilang ama. Dalawang beses lang itong nag-
abot ng pera sa kanya mula nang magsimulang magtrabaho.

Nang mag-abroad si Tanya, kinailangan nilang ibenta ang dating bahay. Ang
sabi nito, bibilhan din sila ng bagong bahay kapag nagtatrabaho na. Hanggang
ngayon, hinihintay pa rin niya ang bahay na ipinangako ng kapatid. Mahirap ang
buwan-buwan siyang namomroblema sa pambayad ng upa nila.

Hindi sila naging malapit na magkapatid. May pakiramdam si Kristina na

naiisip ni Tanya na isinilang ito sa mga maling magulang. Bata pa lang, kinakitaan
na niya si Tanya ng mataas na ambisyon. Sumasagot-sagot din ito sa mga magulang
nila. Kung magsalita si Tanya, halata niya minsan na mataas ang tingin nito sa
sarili.

Pero sabihin pang ganoon ang ugali ni Tanya ay proud siya rito. Ito ang
paborito ng kanilang ama mula nang mabuntis siya. Lahat ng atensiyong nakuha niya
sa ama ay nabaling sa kapatid. Itinuring siya ng ama na malaking kabiguan. Hindi
naman niya ito masisi. Maraming
pagsisisi si Kristina sa buhay pero hindi na niya iyon hinahayaang makaapekto sa
kanya. Kahit na ano ang gawin niya, hindi na maibabalik pa ang lahat. Ang mahalaga
ay maitaguyod niya si Joey at ang pamilya nila.

Matagal nang boyfriend ni Tanya si Urbino. Bago pa ito umalis papunta sa

Taiwan ay naipakilala na nito sa kanila ang lalaki. Nagkakilala ang dalawa sa isang
hotel sa Makati kung saan unang nagtrabaho ang kanyang kapatid.

Mahusay magsalita, maganda, at matalino si Tanya. Hindi kataka-taka na

malayo ang narating nito sa batang edad. Ayon na rin sa kapatid, na-promote na ito
sa trabaho sa Taiwan. Hindi niya alam kung mananatili pa ito sa Pilipinas at
magpapakasal na kay Urbino o babalik pa sa Taiwan. Hindi naman kasi nagsasabi sa
kanya si Tanya.

Nang sumilip uli si Kristina ay nakita niyang nakaupo na ang dalawa sa

sofa. Tumuloy na siya sa sala.

"Good evening," nakangiting bati ni Urbino. Magalang ito at mabait,

palaging may pasalubong sa kanyang anak.

"G-good evening," nakangiti ring bati niya. Tuwing nakikita niya ang
binata, mabilis na kumakabog ang kanyang dibdib. Mula pa noong una niyang makita si
Urbino, hanggang ngayon, ay hindi nagbabago ang epekto nito sa kanya.

Ang totoo, natatakot si Kristina sa nararamdaman. Naranasan na niya iyon

noon kaya nagkaroon siya ng isang anak. Alam niyang mali ang nararamdaman, kaya nga
pilit niya iyong pinipigilan habang maaga pa.

"Nasaan si Joey?" tanong ni Urbino.

"Gumagawa ng assignment."

"I have something for him." Iniabot nito sa kanya ang isang plastic bag.

"Salamat, ha? Sinasanay mo masyado ang bata."

"Wala 'yon."

"Tanya, bakit hindi mo bigyan ng maiinom si Urbing?" sabi niya sa kapatid

na tumango lang at tumalikod. "Urbing" ang palayaw ni Urbino.

Inabot na ni Kristina ang mga magazine sa ilalim ng coffee table. Kailangan

ni Joey ng mga picture para sa project nito.

"Nasaan ang itay?" tukoy ni Urbino sa kanyang ama.

"Maagang natulog at masakit daw ang likod."

"Eh, kumusta ang business magnate?"

Natawa siya. "Kakanin tycoon? Ayos naman. Kumusta ang karpintero?" Isa sa
mga negosyo ni Urbino ay mga furniture. May sarili itong pagawaan niyon. Mayroon
din daw itong sangay ng convenience stores. Sa pagkakaalam niya, kasosyo rin si
Urbino sa isang pabrika ng lighter, ball pen, at kung ano-ano pa. Hindi siya
mahilig magtanong. Madalas siyang nahihiya rito.

"Okay rin naman." Hindi na nawala ang pagkakangiti nito. "You're looking
good, I must say. Baka may inspirasyon," tukso pa nito.

"Meron. Guwapo siya, matalino, mabait."

"Whoa! Who's this lucky guy?"

"'Joey' ang pangalan niya."

Natawa si Urbino. "Ang corny mo."

"Eh, ang corny naman kasi ng sinabi mo. Inspirasyon? Uso pa ba 'yon?"

"Well, I'm a romantic, Tin, forgive me. Naniniwala ako sa gano'n. Look at
me, I'm very happy. Masuwerte ako sa kapatid mo."

Tumango na lang si Kristina. "Sige, Urbing. Salamat uli dito." Itinaas niya
ang pasalubong nito.
 "You're welcome."

Bumalik na siya sa kuwarto nilang mag-ina. Nakaupo sa lapag si Joey at

nagbabasa ng libro. Grade five na ito.

"Anak, hulaan mo kung ano ito." Itinaas niya ang pasalubong ni Urbino.

Napangiti ito agad. "Nandiyan po si Tito?"

"Oo, pero 'wag ka na munang bumaba. Nag-uusap sila ng Tita Tanya mo."

Tumango si Joey at binuksan na ang plastic. "Wow, Gameboy! Nanay, Gameboy!"

Napangiti siya. "Hindi puwedeng laruin 'yan araw-araw, ha? Kapag Sabado at
Linggo lang."

"Yes, may Gameboy na ako! Alam n'yo, 'Nay, may ganito 'yong mga kaklase ko,
eh. Alam n'yo, matagal ko nang gustong magkaroon ng ganito." Namimilog pa ang mga
mata ni Joey habang hindi magkandatuto sa pagbubukas ng kahon ng laruan.

Nakaramdam si Kristina ng awa para sa anak. Matagal na pala nitong gustong

magkaroon ng ganoon pero hindi sinasabi sa kanya. Naisip siguro ni Joey na gagawa
at gagawa siya ng paraan para maibili ito niyon. Iyon ang premyo niya sa anak dahil
palagi itong nangunguna sa klase.

Sa isang private school nag-aaral si Joey sa kagustuhan na rin niya.

Masyado kasing maraming masamang impluwensiya ang mga public school ngayon, hindi
tulad noong nasa elementary siya. Ayaw niyang mamulat sa ganoon ang anak. Tuition
fee pa lang nitong quarterly ang bayaran ay halos hindi na niya makayanan. Ngayon
pa lang, naiisip na niya kapag nag-high school na ito at nag-college.

Pero matagal nang isinumpa ni Kristina na magtatapos si Joey anuman ang

mangyari. Hindi nito kailangang maranasan ang naranasan niya. Kung kinakailangang
isang beses na lang siyang kumain sa isang araw ay gagawin niya, makapagtapos lang
ang anak.

Hinaplos niya ang ulo nito. "Sige nga, anak, ipakita mo sa 'kin kung paano
maglaro ng ganyan."

Maliksing isinaksak ni Joey ang adaptor sa outlet. Mukhang alam na alam na

nga nitong gamitin ang laruan. Hindi nagtagal ay naaaliw na siyang panoorin ang
bata. Mayamaya ay si Joey na rin ang tumigil at nagsabing gagawin pa ang project
nito.

Bandang alas-diyes na rin sila natapos. Nang makahiga na si Joey ay bumaba

na si Kristina. Kailangan pa niyang mamalantsa. Sinilip muna niya ang ama sa
kuwarto nito. Nang masigurong tulog na ito ay dumeretso na siya sa kusina.

Naabutan niya si Tanya na dumuduwal sa lababo. Pangatlong pagkakataon na

niyang nakikitang ganoon ang kapatid.

"Tanya, buntis ka ba?" diretsang tanong na ni Kristina.

Naghilamos muna ito, saka siya hinarap. "Hindi ito problema."

"Ibig sabihin, buntis ka nga. Nasabi mo na ba k-kay U-Urbing?" Nakaramdam

uli siya ng pamilyar na kirot sa dibdib. "Ganyang-ganyan ako noon."
 Tumawa ito. "Ate, hindi tayo magkatulad at hinding-hindi ako tutulad sa
'yo. May mananagot sa batang ito."

"Hindi ko naman sinabing magkatulad tayo ng sitwasyon." Bahagyang

nakaramdam ng inis si Krisitina pero alam niyang ganoon lang talaga magsalita si
Tanya kung minsan. "Ang ibig ko lang sabihin, ganyan din ako noong naglilihi kay
Joey. Kahit madaling-araw na, masama pa rin ang pakiramdam ko."

Hindi agad ito nagsalita at tumitig muna sa kanyang mukha, saka natutop ang
noo at nagpakawala ng mahinang tawa. "Hindi si Urbino ang ama."

"A-ano'ng ibig mong sabihin?"

"Ate, limang buwan na 'to, maliit lang. Apat na buwan pa lang ako sa
Pilipinas. Bakit ba sa tingin mo ako umuwi dito?"

"S-sino'ng ama?"

"Hindi mo kilala."

"Nasaan na siya?"

"Nasa Taiwan."

"Ayaw ka niyang panagutan?"

"Ate, ayoko munang pag-usapan."

"Pero kailangan nating pag-usapan. Paano mo 'yan ipagtatapat kay Urbing?"

"Bakit ko ipagtatapat? Tingin ko, alam na niyang buntis ako at akala niya
sa kanya ito. Walang problema. Baka yayain na niya akong magpakasal bukas o sa
makalawa. Maganda na rin at hindi ako sanay sa bahay na ito, masyadong masikip,
maingay. Hindi ko rin gusto ang amoy sa labas. Sige, matutulog na ako." Tumalikod
na ito.

Gustong pabalikin ni Kristina si Tanya, sumbatan, pagsabihan. Pero wala

siyang nasabi. Awang-awa siya kay Urbino pero alam niyang hindi niya masasabi ang
totoo.
3

"ANAK, dagdagan mo naman nang kaunti ng panutsa. Aba, mas negosyante ka pa yata
kaysa sa akin." Natawa si Kristina sa anak. Sabado at katu-katulong niya ito sa
paggawa ng paninda. Kapag Sabado at Linggo, sa palengke niya itinitinda ang mga
kakanin. Nakikipuwesto siya sa isang kakilala.

"Eh, mahal na ang panutsa, 'di ba, 'Nay? Sabi n'yo."

Sabay pa silang napalingon sa bungad ng kusina nang marinig ang halakhak ni

Urbino. Kasama nito si Tanya. Hindi umuwi ang kapatid nang nagdaang gabi at ngayon
ay hapon na.

"Tito Urbing!" Lumapit agad si Joey sa lalaki. "Thank you sa Gameboy, ha?"

"Walang problema. Gimme five." Itinaas ni Urbino ang kamay na agad namang
tinampal ni Joey.

"We have some good news," sabi ni Tanya. Itinaas nito ang kaliwang kamay.
Apat na butil yata ng malagkit ang katumbas ng bato sa singsing na suot nito.
"Ikakasal na kami!"

Napaawang ang mga labi ni Kristina. Hindi siya makapaniwala, lalo na sa

ekspresyon ng mukha ni Tanya. Wala siyang nabasa ni kaunting pagsisisi roon. parang
tuwang-tuwa talaga ito. Sabagay, bakit nga ba naman hindi? Perpekto yata si Urbino.
Wala pa siyang nakikilalang lalaki na tulad ng binata.

"O, natulala ka yata?" puna ni Urbino sa kanya, ngiting-ngiti. "Alam kong

mabilis pero matagal naman na kaming magkakilala ni Tanya. Parang ni-revive lang
namin 'yong kami two years ago."

Napatango-tango si Kristina. "C-congrats."

"Magiging tunay na tito na kita, Tito?" hirit ni Joey.

"Yup! Gimme a hug. Halika, bilis!"

Lumapit uli kay Urbino ang kanyang anak at yumakap. Nang balingan niya si
Tanya ay blangko ang ekspresyon ng mukha nito. Nagkibit-balikat ito.

"Hipag?" sabi sa kanya ni Urbino, nakalahad ang kamay.

Napangiti si Kristina. Wala yatang hindi mapapangiti kapag nakangiti ang

lalaki. Mababakas ang kasiyahan sa mukha nito.

Inabot niya ang kamay ni Urbino.

"Oh, what the heck!" Hinigit siya nito at niyakap. Ganoon na lang ang
pagtambol ng kanyang dibdib. Bago pa niya mapagalitan ang sarili ay kumalas na sa
kanya si Urbino. "We're now a family. Nasaan ang itay?"

"L-lumabas lang saglit, may bibilhin daw."

"Honey, I will just change, okay?" sabi ni Tanya.

"We need to buy you some maternity dresses, love."

Para sa babaeng ipinagbubuntis ang anak ng iba? gustong sabihin ni Kristina

pero alam niyang wala siyang karapatang makialam. Buhay iyon ng kanyang kapatid at
nakokonsiyensiya man ay wala siyang magagawa. Napabuntong-hininga na lang siya.

"O, para saan 'yon?" tanong ni Urbino.

"H-ha?"

"'Wag kang mag-alala, okay? Hindi mawawala sa 'yo ang kapatid mo. Aalagaan
ko siya. Alam mo namang mahal na mahal ko siya, eh. Totoo 'yan."

Wala siyang maisip na isagot at hindi rin niya pinagkatiwalaan ang sariling
sumagot kaya tumango na lang siya.

"Sa susunod na buwan na ang kasal," imporma ni Urbino. "Sabi ko nga kahit
bukas, kaso ayoko rin namang madaliin para kahit simple lang, maganda naman ang
ceremony. I want the best for your sister. Civil muna, pero sa Territorio gagawin."
 "Ah." Napatango-tango si Kristina. Narinig na niya ang lugar na iyon. "A-
anong date ba?"

"Sa twenty-two. Dapat nandoon kayo ni Joey, ha?"

"O-oo naman." Binalingan niya ang anak. "Tapos ka na ba, anak?"

"Opo, 'Nay. Sasama ako sa inyo, ha?"

"Baka gabihin na ako, maiwan ka na dito. Maglaro ka na lang ng Gameboy."

"Kaya na ninyo kahit wala ako?"

Natawa si Urbino.

Napangiti rin siya. "Oo naman. Sabihin mo kay Lolo, ipiprito na lang niya
'yong daing, ha? Initin na lang ninyo iyong bulanglang. Bantayan mo si Lolo."

"Opo."

"Sige, Urbing, mauna na ako."

"Ihahatid na kita. Marami yata 'yang dala mo."

"Hindi na. Baka dumating ang itay, magandang masabi na ninyo sa kanya ang
balita."

"Ingat ka."

Hinalikan ni Kristina ang anak, tinanguan si Urbino, saka tumalikod na.

Halos wala sa paglalakad ang isip niya.
4

Araw-araw na nasa bahay nina Tanya si Urbino. Wala na yata siyang mahihiling pa sa
mundo. Stable na siya at ngayon nga ay ikakasal na sa babaeng noon pa minamahal.

Halos hindi siya makapaniwala sa mga nangyari. Nakabuo agad siya. Sabagay,
iyon na talaga ang plano niya para hindi na makawala pa si Tanya. Sa tingin niya,
isa itong gold mine—bihira sa mundo at kapag natagpuan ay hindi na dapat pakawalan.

Kalaro niya nang hapong iyon si Joey, ang nag-iisang anak ni Kristina.
Hindi masyadong nabanggit sa kanya ni Tanya ang tungkol sa kapatid nito. Basta ang
sabi lang ni Tanya ay awang-awa ito kay Kristina. Ang isa sa mga dahilan kung bakit
nakipag-break sa kanya si Tanya dalawang taon na ang nakalipas ay para mabigyan
nito ng magandang kinabukasan ang pamilya.

Sinabi na ni Urbino kay Tanya na kapag nakasal sila ay puwede silang lahat
tumira sa Territorio o kaya sa bahay niya sa Maynila.

Ang sabi ni Tanya, nabanggit na raw nito ang bagay na iyon sa pamilya. Pero
matigas ang pagtanggi ng mga iyon, masyado raw mataas ang pride at nahihiya. Pero
balak pa rin niyang tulungan ang pamilya ni Tanya. Ang sabi ng kanyang girlfriend,
ibibili nito ng bahay ang pamilya gamit ang naipong pera sa pagtatrabaho sa Taiwan.
Naisip niyang bigyan ng bagong kabuhayan si Kristina para hindi na araw-araw
nagtitinda ng mga kakanin. Malapit din ang loob niya sa babae, maging sa anak nito.
 Dalawang taong pinagsisihan ni Urbino kung bakit hindi pa niya niyayang
magpakasal noon si Tanya. Pero naisip din niyang masyado pa itong bata noon.
Maganda na rin iyong nagkaroon sila ng time apart. Pareho na silang mas mature
ngayon.

"Tito, ano'ng ipapangalan n'yo sa magiging baby ninyo?" tanong ni Joey.

"Kapag baby girl, Tanya. Kapag baby boy—"

"Urbing?"

Natawa siya. "Hindi ako gano'n kalupit. 'Arthur.' Kapag baby boy, 'Arthur'
ang ipapangalan namin."

"Maganda."

Napangiti si Urbino. Natutuwa siyang kausap si Joey. Naaalala niya ang

batang Wulfredo rito. Iyon nga lang, mas gentle at mas tame. Bilib siya kay
Kristina na napalaki nito nang maayos si Joey at naitaguyod nang matino sa tulong
na rin ni Tanya.

Alam niyang malaki na rin ang sakripisyo ni Tanya para sa pamilya kaya
desidido siyang makatulong sa kahit na anong paraan na pupuwede. Alam niya, gamot
pa lang daw ng ama nito ay napakamamahal na. Idagdag pa ang upa sa bahay, mga
gastusin, at ang tuition fee ni Joey. Hindi naman siguro kalakihan ang kinikita ni
Kristina sa pagtitinda ng mga kakanin at alam niyang kulang na kulang iyon.

Noon dumating sa sala ang magiging biyenan. Nakangiti ito. "Kumain ka na

ba, Urbing?"

"Tapos na po, 'Tay."

"Nasaan ba ang asawa mo?" Iyon na ang taguri nito kay Tanya mula nang
sabihin nila ang pagpapakasal.

"May kinausap lang pong tao tungkol sa kasal. Dito ko na lang daw po siya
hintayin."

Tumango ang matanda. "Nasabi na ba sa 'yo ni Tin ang sistema sa Sabado?" Sa

Sabado na ang kasal.

"Hindi pa ho. May pagbabago po ba?"

"Mangyari'y may dumating na order sa kanya kahapon lang at hindi niya

natanggihan. Hapon naman ang kasal ninyo kaya kami'y magsasabay nang mag-ama sa
Sabado nang umaga. Huwag kang mag-alala't hindi kami pahuhuli. Alam mo naman ang
anak kong iyon, eh, masyado ring masipag. Malapit na rin kasing magbayaran ng
tuition ang isang ito." Ginulo pa nito ang buhok ni Joey.

"Maaga ko na lang pong papupuntahin ang driver. Kung gusto po ninyo,

helicopter na lang ang sakyan ninyo."

"Nakow! Ako'y aatakihin bago pa makarating doon kung pasasakayin mo ako

roon."

"Masarap ngang sumakay do'n, Lolo," sabi ni Joey.

"Ang batang ito, nakakatuwa rin naman. Masipag mag-aral. Manang-mana sa ina
noon." Bumakas ang lungkot sa mga mata ng matanda.

Nagkuwentuhan pa sila hanggang sa dumating na rin si Kristina. Kabaligtaran

ito ni Tanya kung pag-aayos sa sarili ang pag-uusapan. Simpleng-simple lang ang
bihis ni Kristina madalas. Kataka-taka ring kahit batak sa trabaho ay makinis at
maputi ang kutis ni Kristina, habang si Tanya ay perpekto ang tan.

Urbino always preferred morenas. Tanya's skin was bronze, golden.

Kristina's was pale, siguro dahil na rin sa trabaho. Kadalasan ding nakapusod ang
mahabang buhok nito at nanlalalim ang paligid ng mga mata. Kahawig si Kristina ng
ama at nahuhulaan niyang kahawig naman si Tanya ng ina.

Sinalubong agad ni Joey si Kristina na hinalikan nito sa noo. "Nagawa mo na

ang assignment mo?"

"Wala akong assignment, 'Nay."

"Kumain ka na ba?"

"Hinihintay ko kayo."

Lumapit na ang mag-ina sa kanila. Nginitian siya ni Kristina. "Kumusta,

Urbing?"

"Mabuti naman. Ikaw?"

"Mabuti." Binalingan nito ang ama. "May nabili akong tulingan, 'Tay,
sariwang-sariwa pa. Ano'ng gusto n'yong luto?"

"Ihawin mo na lang. Bumili ako ng talong sa kanto kanina. Sampu isang tali.
Isama mo na sa ihaw, anak. Masarap iyon. Dagdagan mo't dito na natin pakainin itong
bayaw mo."

"Kumakain ka ba ng inihaw na tulingan?" nakangiting tanong sa kanya ni

Kristina.

"Oo naman. Tutulungan na kita."

Matamis itong ngumiti.

5

"MASYADO ka namang seryoso diyan. Mag-iihaw lang tayo, ah."

Nilingon ni Kristina si Urbino, nginitian. Ang totoo, kaya siya hindi

lumilingon sa lalaki ay dahil naiilang siya. Bukod sa nalalaman niyang katotohanan,
may kung anong kaba siyang nararamdaman kapag nagkakalapit sila.

"Ako na lang dito, Urbing. Sa loob ka na. Mangangamoy-usok ka dito, sige

ka."

"Para 'yon lang. Ako na nga diyan."

"Marunong ka bang magparikit ng apoy?"

Hinarap siya nito, nakakunot ang noo. "Ano ba'ng palagay mo sa 'kin?"

Natawa tuloy siya. "Naitanong ko lang naman."

 "Inaalipusta mo ako, ha?" Isinalansan na ni Urbino ang uling sa ihawan.
Nang bumaling ito sa kanya ay ipinahid nito ang isang daliri sa kanyang pisngi.
Nabigla siya kaya bahagya siyang napatalon.

"Ano...?"

Tawa nang tawa si Urbino. Hindi pa nakontento at pinahiran uli siya ng

uling sa mukha. Ngayon lang niya naisip na gumanti. Mayamaya ay mukha na silang
sasali sa ati-atihan.

"Masyado ka kasing seryoso sa buhay," puna nito.

"Hindi ako seryoso, naiisip mo lang 'yon." Pero alam ni Kristina na may
bahid ng katotohanan ang sinabi ng binata. Hindi na niya maalala kung kailan siya
huling lumabas para magsaya. Para sa kanya, luho lang iyon.

"Alam mo, marami akong single na kaibigan. Gusto mo, puwede kitang
ipakilala sa kanila. Mababait ang mga 'yon. At saka—"

"Wala akong panahon sa ganyan, Urbing."

"Ano naman ang masama kung makipag-date ka minsan?"

Natahimik si Kristina. Kung tutuusin, wala naman talagang masama. Ang

problema lang, mulat na siya sa katotohanan ng buhay. Hindi lang miminsang may
nagtangkang manligaw sa kanya—binata, matandang binata, may asawa. Iisa lang ang
tumatakbo sa isip ng lahat: sabik sa lalaki ang tulad niya.

Hindi niya maintindihan kung ano ang mayroon sa mga babaeng tulad niya para
pag-isipan nang ganoon. Aaminin niya, may mga gabing nalulungkot siya at kahit
katabi niya ang anak, lihim siyang humihiling na sana may katabi rin siyang asawa.
Iba pa rin ang yakap ng anak sa yakap ng asawa. Pero hindi iyon nangangahulugan na
sabik siya sa pisikal na pagmamahal.

Wala rin sa isip ni Kristina ang muling pag-aasawa sa ngayon. Siguro

pagdating ng panahon, baka may makita siyang iba. Pero sa ngayon, nasa anak at ama
ang buong atensiyon niya. Sa tingin niya ay masyadong kumakain ng oras ang mga
lalaki. Maayos naman siya sa kung ano ang mayroon siya. Isa pa, tuwing may
nakikilala siyang lalaki ay palagi niyang naikokompara kay Urbino.

"Ayoko," direktang sabi na niya.

Nagkibit-balikat lang si Urbino. Noon naman sumilip ang kanyang anak.

"'Nay, ano'ng nangyari sa inyo?"

"Ito kasing Tito Urbing mo, ang kulit."

Ngiting-ngiti ang bata. "Tito, pumasok ka na. Nandiyan na si Tita Tanya.

Nanay, ikukuha ko po ba kayo ng bimpo?"

"Oo. Bigyan mo rin ang tito mo."

"Opo."

Pinagmasdan lang ni Kristina ang dalawa. Parang ang bilis mapatawa ni

Urbino si Joey. Magkasundong-magkasundo ang dalawa. Napabuntong-hininga siya. Sana
nga balang-araw ay makatagpo siya ng isang tulad ng binata.

"ANAK, sabi ko sa 'yo maligo ka na, 'di ba?" sabi ni Kristina. Araw ng kasal nina
Urbino at Tanya. Alas-siyete na ng umaga. Alas-otso ay kailangan na nilang umalis.
Kanina pa nasa labas ang driver na maghahatid sa kanila sa Territorio de los
Hombres.

"Baka po kasi kailangan n'yo ng tulong. Mabilis lang naman po akong maligo.
Baka po malimutan ninyong kumain bago umalis."

Napangiti siya. "Kaya ko na ito, Joey. Ihahatid ko na ito kay Mrs. Cancho.
Tulungan mo na lang ang lolo mong mag-ayos."

"Opo." Sumunod na ito.

Nilagyan na ni Kristina ng dahon ng saging ang mga bilao ng sapin-sapin.

Maramihang order iyon kaya halos wala pa siyang tulog. Hindi siya nakatanggi dahil
bukod sa may-ari ng canteen na nirarasyunan niya ang may order, marami pa iyon.

Nang maayos na ang sapin-sapin ay nagpatulong siya sa driver na i-deliver

muna ang mga iyon. Wala pang kalahating oras ay nakabalik na siya. Nasa sala na ang
maglolo, parehong bihis na.

"Madali ka't baka mahuli pa tayo sa kasal ng kapatid mo," sabi ng kanyang
ama.

Tumango si Kristina at nagmamadali nang pumunta sa banyo. Mabilis siyang

naligo, pagkatapos ay nagtuloy na sa kuwarto. Noong isang araw pa niya naihanda ang
susuotin. Hindi naman niya kailangang mag-gown dahil simpleng kasalan lang ang
mangyayari. Pero binilhan pa rin siya ni Tanya ng dalawang dress sa kauna-unahang
pagkakataon.

Isinuot muna niya ang bestidang kulay-murang dilaw na simple lang ang
tabas. Hinayaan muna niyang nakalugay ang mahabang buhok. Nang matapos siya ay
umalis na sila.

"Sa wakas, makikita ko na ang isa kong anak na ikakasal..." sabi ng kanyang
ama sa kawalan, parang wala sa loob.

May pamilyar na kirot na naramdaman si Kristina. Hindi pa rin pala ito

nakakabawi sa pagkadismaya sa nangyari sa kanya.

Ilang taong palaging ipinamumukha ng kanyang ama ang pagkakamali niya.

Unti-unti namang nabawasan iyon sa paglaki ni Joey. Alam niya, mahal na mahal nito
ang apo. Hanggang ngayon siguro ay hindi pa rin matanggap ng kanyang ama na ang
paboritong anak noon ay nagkamali nang ganoon katindi.

Nakatulog na si Joey sa haba ng biyahe. Ang kanyang ama naman ay nakatanaw

lang sa bintana, parang malayo ang takbo ng isip. Si Kristina naman ay halos hindi
mapakali. Ilang oras na lang at magpapakasal na si Tanya kay Urbino, pero ang bata
sa sinapupunan ng kapatid ay hindi anak ni Urbino. At mananatili siyang paralisado
na hindi magagawang sabihin kahit kanino ang nalalaman.

Nang makapasok na sila sa Territorio ay ginising na ni Kristina si Joey.

Manghang-mangha ang bata sa ganda ng lugar. Maging siya ay hindi makakibo.

Maaga sila sa oras na napag-usapan. Alas-dose pa lang ng tanghali.

Dumeretso sila sa hotel.

"Nanay, ang ganda naman dito," sabi ni Joey.

"Bukas pa naman tayo uuwi, apo. Papasyal tayo, ha? Sasamahan mo ang lolo."
 "Opo!"

Nagpasya silang puntahan muna si Tanya sa kuwarto nito. Naabutan nila itong
nakahiga sa kama, hindi pa nakaayos.

"Aba'y magsimula ka na kayang maligo, anak?" sabi ng kanyang ama.

"'Tay, alas-dos pa ang kasal."

"Aayusan ka pa ba ng beautician?" tanong ni Kristina.

Natawa si Tanya. "Hindi ito tulad ng ibang kasalan. Ako lang ang mag-aayos
sa sarili ko. Ang mabuti pa, magpahinga na muna kayo."

Napilitan silang lumabas pero nagbilin pa rin ang itay nila. "Mag-ayos-ayos
ka na't nakakahiyang ikaw pa ang mahuli."

"Ate?"

"Ano 'yon?"

"May sasabihin ako sa 'yo."

"Sige, 'Tay, susunod na ako sa inyo," sabi ni Kristina at isinara na ang

pinto. Pagkatapos ay nilapitan niya si Tanya. "Ano 'yon?"

"Ate, tatakas ako. Ate, tulungan mo naman ako, please. Hindi ko pala kayang
magpakasal kay Urbing. Papatayin niya ako kapag nalaman niyang hindi niya anak
'to." Itinuro nito ang maliit na umbok ng tiyan.

"Hindi mo ba 'yan ikinonsidera bago ka pumayag magpakasal?" Nakaramdam siya

ng galit sa kapatid.

"Dammit!" Pumiksi ito. "Hindi ko kailangan ng sermon mo ngayon. Tumawag si

Peter. Nasa Manila siya. May ticket na kami pabalik sa Taiwan. Doon kami
magpapakasal. Siya ang ama nito."

Nanlalaki na ang mga mata ni Kristina sa puntong iyon. "Pero ikakasal ka

na, Tanya."

"Alam ko!" Nilapitan siya nito. "Ate, tutulungan mo ba ako o ano?"

"S-sasamahan kitang magsabi kay Urbing."

"No way! He won't let me go. He loves me so much."

"Pero kailangan mong sabihin sa kanya habang maaga pa."

"I won't. Kailangan kong tumakas, Ate." Binuksan ni Tanya ang closet at
naglabas ng ilang damit. "I'm gonna wear this. No one will notice me. Ang kailangan
lang, makakuha ako ng sasakyan."

"Nasisiraan ka na ng ulo, Tanya!" Tumaas na ang boses ni Kristina.

Nagrerebelde siya sa gustong gawin ni Tanya. Pagmumukhain nitong tanga si Urbino.
Wala ba itong konsiyensiya?

"Ate, mas masama kung itutuloy ko ang kasal—"

 "Kaya nga kausapin mo si Urbing!"

"Hindi nga puwede. That will take time. I have to go. I have to go now.
Kailangan ko rin ng oras para makalayo para hindi niya ako masundan. Hindi mo
puwedeng sabihin sa kanya kung saan ako pupunta. Ate, please. Ikaw lang ang puwede
kong lapitan. Ate, please naman. Please."

Nagtatalo ang kalooban ni Kristina pero sa huli, wala na rin siyang nagawa.
Kung iyon lang ang paraan para hindi matuloy ang kasal, hindi na rin siguro masama.
Tumango na lang siya at kinuha ang perang iniaabot ni Tanya. Kailangan daw niyang
kumuha ng car service sa mismong front desk para hindi ma-trace sa kuwarto ninuman.

Halos wala sa sariling ginawa iyon ni Kristina. Laking pasasalamat niya at

hindi siya namukhaan ng nasa front desk. Tinawagan na niya si Tanya. Eksaktong
paglabas nito—na nakasuot na ng jacket, pantalong maong, baseball cap, at
eyeglasses—ay nasa tapat na ang car service.

Nakatingin lang siya hanggang sa tuluyan nang mawala sa kanyang paningin

ang sasakyan.
6

"Joey, anak, kunin mo ang gamot ng itay!"

Kabadong-kabado si Kristina sa naging reaksiyon ng kanyang ama nang sabihin

niyang umalis na si Tanya kanina pa. May naghihintay nang sasakyan na magdadala sa
kanila sa paggaganapan ng kasal.

Ngayon lang niya nasabi sa ama ang lahat. At ngayon, hawak nito ang dibdib,
mabibilis ang agwat ng paghinga. Agad naman niya itong pinainom ng gamot.

"Diyos ko, Tin, ano'ng ginawa ng kapatid mo?" tanong nito, panay ang iling,
mukhang hindi pa rin maganda ang pakiramdam.

"Sinubukan ko po siyang pigilan pero desidido po siyang umalis."

"At paano na ang anak nila ni Urbing?"

Nakagat ni Kristina ang ibabang labi. Gusto na sana niyang sabihin ang
totoo pero natatakot siya na baka lalong sumama ang pakiramdam nito.

"Nakakahiya..." sabi ng kanyang ama sa kawalan. "Nakakahiya kay Urbing.

Diyos ko, bakit ganito ang nangyayari sa atin?"

"Huwag po kayong mag-alala, 'Tay, ako na lang po muna ang kakausap kay
Urbing. Dito na lang po muna kayo kung kaya na ninyong mag-isa. Gusto po ba ninyong
dalhin ko kayo sa ospital?"

"Hindi na. Puntahan mo si Urbing, anak. Ipaabot mo ang dispensa ko."

Siniguro muna ni Kristina na maayos na ang ama, saka umalis. Itinuro niya
kay Joey kung saan tatawag kung sakaling may mangyaring hindi maganda. Abot-abot
ang panalangin niya habang nasa elevator.

Sa ibaba, isang lalaking nagpakilalang Salvador ang lumapit sa kanya.

"Nasaan na ang itay mo? I've heard so many things about you. Is there
anything wrong? You look pale."
 "Nandoon na ba si U-Urbing?"

"Oo. Nandoon na ang lahat. Pababa na ba si Tanya? The bridal car is waiting
for her."

"Mauna na lang tayo, okay lang ba?"

"Of course. Let's go."

Sumakay na nga sila sa sasakyan ni Salvador. Pagkalipas ng ilang minuto ay

narating na nila ang isang parang orchidarium na may gazebo sa gitna. Napakaganda
ng lugar. Lalong nanlumo si Kristina.

Nakita na siya ni Urbino at malawak itong ngumiti. "Where's Joey? Ang

itay?"

"N-nasa hotel pa sila."

"Why? I mean, we should start now. Eksaktong alas-dos na."

"Puwede ka bang makausap muna sandali, U-Urbing?" Nag-iinit ang sulok ng

mga mata ni Kristina sa sobrang awa na nararamdaman para sa binata.

"M-may problema ba?" Nang tumango siya ay nagpunta sila sa isang parte ng
lugar kung saan sila lang ang tao. "Pinakakaba mo a-ako, Tin. Nasaan na ba sina
Joey? Si Tanya?"

"Hindi ko alam kung p-paano ko sasabihin ito sa 'yo, Urbing, pero wala na
si Tanya. U-umalis na siya."

Ilang sandaling hindi nakapagsalita si Urbino. Nanatili lang na nakaawang

ang mga labi nito na parang anumang sandali ay handang magwala. Bumuntong-hininga
ito. "This is a joke, right? Ang sama naman ng timing, Tin." Tumawa ito nang pagak.

"Hindi ako nagbibiro. U-umalis siya kanina."

"B-bakit? May nagawa ba akong mali? Bakit niya ginawa ito?" Bahagyang
namaos ang boses ni Urbino, bahagyang namasa ang mga mata.

Pakiramdam ni Kristina ay parang may buhangin sa kanyang mga baga. Hindi na

niya napigilang maiyak. Hindi niya alam kung ano ang sasabihin. Paano ba niya
pagagaanin ang loob ng lalaki?

"W-wala kang ginawang masama, Urbing. D-desisyon niya 'yon."

"Paano na ang baby namin?" Tumaas na ang boses nito. "Saan siya nagpunta?
I'm gonna follow her. Where did she go, Tin? You have to tell me." Hawak na nito
ang mga braso niya.

"H-hindi ko alam kung saan siya pupunta," pagsisinungaling niya. Iyon ang
isa sa mga inihabilin ni Tanya. Mas makakasama rin kung masusundan pa ito ni
Urbino.

"You're lying! I know you're lying!"

Yumuko si Kristina. "H-hindi mo anak ang bata."

Natigilan ang binata. Nang tingnan niya ay tumataas-baba ang dibdib nito.
Naiintindihan niya ang reaksiyon ni Urbino. Tama lang iyon pero natakot pa rin
siya. Hindi niya alam kung paano magalit ang lalaki.

He cursed. "Sabihin mo sa 'king hindi totoo 'yan, Tin."

"Totoo." Tinitigan niya ito nang deretso. "Umuwi siya ditong buntis na."

"And you knew this all along?"

"K-kailan lang din."

"And you went along with her."

Tumango si Kristina. "Kapatid ko siya—"

"Stop it. I don't want to hear it. You can go home now. Ipapahatid ko na
lang kayo pauwi."

"S-sorry."

Wala nang sinabi si Urbino at tinalikuran na siya. Sumunod siya sa lalaki.

Nagpunta ito sa altar at inanunsiyo sa lahat na hindi na matutuloy ang kasal. Muli,
humanga siya sa paraan ng pagdadala ni Urbino sa sitwasyon. Nilapitan pa nito ang
mga magulang na nakilala na rin niya noong mamanhikan sa kanila.

Nasaksihan ni Kristina kung paano nito maayos na hinarap ang mga bisita.
Nang maalala niya ang ama ay tumalikod na rin siya. May ilang mga car service sa
labas at sumakay siya sa isa at nagpahatid sa hotel.

Iyon na siguro ang huling pagtatagpo nila ni Urbino. May kung anong
kahungkagan siyang naramdaman.
7

PAUWI na si Kristina at naubos na ang panindang sapin-sapin. Maganda ang kita

ngayon, sa pagpapasalamat niya. Ilang linggo na lang, tapos na ang eskuwela at wala
na siyang pagdadalhang canteen ng mga paninda. Sa bakasyon, malamang na araw-araw
siya sa palengke para pagdating ng enrollment, kahit paano ay may madudukot siya.

Ang totoo, talagang hirap si Kristina sa pera. Nagtaasan na ang lahat ng

bilihin. Siguradong magtataas ang tuition fee at mga gamit ni Joey sa pasukan.
Nagbabayad pa siya ng upa sa bahay. Kung sana man lang ay nagpapadala si Tanya ng
pera kahit kaunti, hindi sana siya kayod-kabayo. Ang kaso, mula nang takasan ng
kapatid ang kasal kay Urbino ay isang sulat lang ang naipadala nito para sabihing
maayos ito sa kinaroroonan kasama ang asawa.

Alam ni Kristina na sumusubok makatulong kahit paano ang kanyang ama.

Nagrarasyon ito tuwing umaga ng diyaryo sa mga puwesto sa palengke at pagkauwi ay
saka ihahatid si Joey sa eskuwela. Gumagawa rin ito ng yelo na pinapakyaw naman ng
mag-iisda sa palengke.

Kadalasan, wala na talagang natitirang pera si Kristina. Minsan, pagkain na

lang ang ipinapabaon niya kay Joey. Naaawa man sa anak ay wala siyang magawa. Mahal
din ang gamot ng kanyang itay. Umaabot iyon nang kulang-kulang isandaan isang araw.
Malaking bagay iyon sa tulad nila.

Nang makarating na sa kanila ay kinabahan si Kristina nang makita ang

sasakyan ni Urbino sa tapat. Pumasok agad siya at nakita nga niya sa sala ang
binata. Ngumiti ito nang makita siya.

"Hi," bati nito.

"U-Urbing."

"Para kang nakakita ng multo."

"H-hindi naman. Nadalaw ka?" Napatingin siya sa ama. Nakangiti ito. Mukhang
kanina pa si Urbino dahil kalahati na ang bawas ng isang litrong soft drink na
nakahain. Nandoon din ang kanyang anak na pagkatapos siyang halikan ay bumalik sa
puwesto.

"Nangungumusta lang."

"I-ikaw? Kumusta ka na?"

"Mabuti naman."

Napatango lang si Kristina. Nagpaalam siyang magpapalit ng damit. Hanggang

makarating sa kuwarto ay malakas pa rin ang kabog ng kanyang dibdib. Pinagalitan
niya agad ang sarili. Hindi dapat ganoon ang kanyang reaksiyon. Hindi siya dapat
kabahan dahil lang nakita uli si Urbino.

Aaminin niyang masaya siya na nandoon si Urbino. Mukhang napatawad na nito

si Tanya. Ilang linggo rin nilang hindi nakita ang lalaki. Nang magkausap silang
mag-ama, sa tingin daw nito ay hindi na magpapakita sa kanila si Urbino.

Pero nandoon ngayon ang binata at ngumiti pa sa kanya.

Mabilis nang nagpalit ng damit si Kristina, ng simpleng housedress lang.

Nagsuklay siya at naglagay ng kaunting polbo at bumaba na. Nasa sala pa rin ang mga
ito. Nginitian uli siya ni Urbino.

Parang kakatwa ang nangyayari pero agad din niyang naisip na mabuting tao
si Urbino. Ito ang tipong hindi nagtatanim ng galit. Naisip siguro ng binata na
ganoon man ang ginawa ni Tanya ay wala naman silang kinalaman doon. Kahit paano,
napalapit naman na ang loob ng kanyang pamilya kay Urbino, partikular na si Joey.

Pumuwesto na rin si Kristina sa sala. Gusto rin niyang makausap ang binata.
Gusto niyang malaman kung ano na ang lagay nito. Mukhang hindi naman namayat si
Urbino. Walang ipinagbago ang hitsura nito.

Maganda ang hubog ng mukha ni Urbino, prominente ang mga panga at baba.
Maganda ang hubog ng mga labi, matangos ang ilong, at maganda ang mga mata na
parang palaging nanunukso.

Maganda ang pangangatawan ni Urbino, matangkad, kayumanggi. Sa pagkakataong

iyon, kulay-maroon na polo shirt at kulay-putik na pantalon ang suot nito. Kulang
ang sabihing maganda itong lalaki.

"Ang sabi ko dito kay Urbing, nakabalita na tayo sa kapatid mo. Iyon nga
lang, hindi pa rin natin alam kung saan eksakto naroon," sabi ng kanyang ama.

"Sabi ko kay Itay, hindi naman iyon ang sadya ko dito," sabi naman ni
Urbino. Nakangiti pa rin, parang hindi ilang linggo pa lang ang nakalilipas nang
iwan ito ng mapapangasawa sana sa araw ng kasal.
 "Kung nandito lang ang batang iyon, napagsabihan ko na. Walang malasakit sa
iba," patuloy ng kanyang ama. Alam niya, hiyang-hiya ito kay Urbino. Walang hapunan
na nagdaan na hindi nito nabanggit iyon sa kanya. "Alam mo, mabait din namang bata
si Tanya. Gusto ko nga ring makausap at matanong kung ano'ng pumasok sa isip niya.
Alam mo, ako'y hiyang-hiya sa 'yo, anak."

"Wala po 'yon, Itay. Wala naman po kayong kasalanan sa nangyari."

"Gusto mo pa rin bang makita si Tanya?" biglang naitanong ni Kristina.

"Aaminin kong oo. Gusto kong malaman ang mga dahilan niya pero kung ayaw pa
niyang sabihin, hindi naman ako nagmamadali."

"Tito, palagi ka na uling pupunta dito?" hirit ni Joey.

Ginulo ni Urbino ang buhok nito. "Gusto mo ba?"

"Opo naman."

"Eh, di sige."

Natuwa si Kristina hindi lang sa nangyayari kundi sa pangako nitong

bibisita uli sa kanila. Sana, tulad noon, ay palagi na niyang makita si Urbino.

"Dito ka na maghapunan, Tito Urbing," sabi ni Joey.

"Okay lang ba?"

"'Ku, ang batang ito," sabi ng kanyang ama. "Aba'y walang problema. Kung
gusto mo'y dito ka pa tumira. Ako'y hindi magrereklamo at matutuwa pa. Alam mo,
napamahal ka nang totoo sa amin, Urbing, at 'yan ay hindi ko sinasabi dahil lang sa
ginawa ni Tanya."

"Alam ko naman po 'yon, Itay."

"Ano, dito ka na kakain, Tito?"

"Oo ba. Luto ng nanay mo ang pinakamasarap yata na natikman ko." Binalingan
siya ni Urbino at nginitian nang matamis.

Buong-buo na ang gabi ni Kristina.

8

Isang taon na rin siguro ang nakararaan mula nang huling manood ng sine si Kristina
kasama si Joey. Kaya ganoon na lang ang tuwa ng kanyang anak nang yayain sila ni
Urbino sa mall.

Apat na beses sa isang linggo kung magpunta sa kanila ang binata. Nang
malaman nitong tapos na ang eskuwela at nanguna si Joey sa klase ay nagyaya itong
mamasyal. Pumayag naman siya. Tutal, balak din naman niyang ipasyal ang anak. Hindi
na sumama ang kanyang ama.

Isang pambatang superhero movie ang palabas at iyon ang pinanood nila.
Napapagitnaan nila ni Urbino si Joey na panay ang papak ng popcorn.
 "Nanay, paano nila ginagawa 'yang paglipad?" tanong nito.

"May superpowers sila," bulong ni Urbino na narinig niya.

"Hindi, eh. Alam ko naman pong hindi totoo 'yan, eh. Artista po sila, 'di
ba?"

Nagkatinginan sila ni Urbino at sabay na natawa. Napakamot sa batok ang

binata. "Mamaya ko ipapaliwanag sa 'yo. Sige, manood ka na lang muna."

Natahimik na nga si Joey. Dahil kalagitnaan na ng pelikula ang inabutan

nila, sa kalagitnaan din sila lumabas. Dumaan muna sa restroom si Joey at naiwan
sila ni Urbino sa pasilyo.

"Matalino talaga si Joey, ano? Manang-mana sa 'yo."

"Ako, matalino? Sinuwerte 'kamo si Joey na hindi nagmana sa ina."

"Corny mo talaga."

Napahagikgik si Kristina. Bahagya siyang napapitlag nang umakbay sa kanya

si Urbino. Hinayaan lang niya ito. May kung anong init na nanulay sa kanyang
katawan. Parang gusto niyang humilig sa dibdib ng binata. Mahigit isang dekada na
ang nakalipas mula nang may umakbay sa kanya sa loob ng sinehan.

"Ang suwerte siguro ng magiging tatay ni Joey, ano?" seryosong sabi ni

Urbino mayamaya, dahilan para kumabog ang kanyang dibdib at mapatingin sa mukha
nito. "Totoo. Masuwerte ang lalaking magugustuhan mo."

"U-Urbing..."

"You're smart, you're loving, you're kind, you're sweet, and you're very
beautiful," bulong nito sa kanyang tainga. Nagtayuan yata ang lahat ng balahibo sa
kanyang katawan.

Isa lang ba iyong inosenteng papuri o may laman? Mahirap tantiyahin si

Urbino, lalo na sa mga nangyari sa pagitan nila. Kung may laman ang sinabi nito,
bakit? At paano ang tamang reaksiyon niya?

"S-salamat," nasabi na lang ni Kristina.

Hinigit siya nito palapit at itinaas ang kanyang mukha. Napapikit na lang
siya pero napadilat uli nang marinig ang boses ni Joey. Lumayo siya agad kay
Urbino.

"Nanay, ayaw ko na pong mag-rides. Malaki na po ako para doon. Bilhan na

lang po natin ng pasalubong si Lolo," sabi ni Joey.

"Sigurado ka?" nakangiting tanong niya.

"Opo. Tara na!" Inabot ng kaliwang kamay nito ang kanyang kamay, kay Urbing
naman sa kanan. Nang mapatingin siya sa binata ay nakita niyang nakatitig lang ito
sa kanyang mukha.

Hindi na bumalik sa normal ang tibok ng puso ni Kristina.

"NASAAN ang itay?" tanong kay Kristina ni Urbino. Kadarating pa lang nito sa
kanila.
 "Umalis kanina pa. Dadalaw raw sa mga pinsan niya sa Bulacan. Baka bukas na
'yon makauwi. Nag-aalala nga ako at baka mapainom. Masama sa kanya 'yon."

"Alam mo, masyado kang nag-aalala." Ngumiti ito at lumapit sa kanya. Ganoon
na lang ang panlalaki ng mga mata niya nang dampian nito ng halik ang kanyang mga
labi.

"Urbing!" nabiglang bulalas ni Kristina.

Ngumisi ito. "What?"

"Ha? Ano b-ba'ng ginawa mo? Ikaw t-talaga." Tumalikod agad siya at
ipinagpatuloy ang paghahalo ng yema. Isa sa mga bagong produkto niya ang yema balls
na ibinebenta niya sa mga sari-sari store.

"Anong ginawa?" Nasa mismong likuran na niya si Urbino at nakaakbay sa

kanya. Dahil manipis lang ang straps ng kanyang duster, ramdam niya ang init ng mga
kamay nito. "Ito ba?" bulong nito, saka dinampian ng mumunting halik ang kanyang
batok.

Napasinghap si Kristina at hinarap ito. "U-Urbing, h-hindi ko g-gusto ang

ginagawa mo. B-bakit ka ba nagkakaganyan?"

Nagyuko ito ng ulo. "P-pasensiya na, Tin." Ikinumpas nito ang kamay.
"Pasensiya na."

"O-okay lang."

Tiningnan nito ang kanyang mga mata. "Masama bang makaramdam ako ng ganito
para sa 'yo? Masama ba kung mabilis ang takbo ng oras para sa 'kin? Masama ba 'yon,
Tin?" Puno ng pag-aalinlangan ang mukha ni Urbino.

"Urbing..." nasabi lang niya. Hindi niya alam kung paano sasagot.

"Hindi ko naman sinadya ito, Tin."

"P-pero mali yata."

Tumango ito. "Siguro nga."

"N-nasa labas si Joey, naglalaro. N-nagkita na ba kayo?"

"Hindi pa. Sige, pupuntahan ko muna." Tumalikod na si Urbino.

Parang yema na patuloy na hinahalo ang isip ni Kristina—magulo. Mali na nga

ang nararamdaman niya para kay Urbino, pero lalong mali ang nararamdaman nito para
sa kanya. Kahit siguro may katugon ang damdamin niya, mali pa rin iyon.

Si Tanya ang unang minahal nito, at kahit pagbali-baligtarin ang mundo,

mananatiling kapatid niya si Tanya—na sinaktan nang sobra si Urbino. Wala pang
linaw sa binata ang mga pangyayari. Hindi pa nito nalalaman ang panig ni Tanya.
Nakakailang kung saka-sakali ang sitwasyon nilang tatlo.

Isa pa, napakabilis nga kung totoo ang nararamdaman ni Urbino para sa
kanya. Baka naman naghahanap lang ito ng panakip-butas. Baka nakikita lang nito sa
kanya si Tanya. Hindi niya alam, magulo ang isip niya.

Nang maluto na ang yema ay isinalin na iyon ni Kristina sa isang malinis na

tray at hinati-hati. Magkasabay nang dumating sa kusina sina Joey at Urbing. Hindi
siya makatingin sa binata.

"'Nay, sabi ni Tito Urbing, baka raw gusto nating mamasyal sa Enchanted
Kingdom bukas. Puwede naman po, 'Nay, 'di po ba? Sige na po, 'Nay, hindi pa po ako
nakakarating doon, eh."

"Nakakahiya sa Tito Urbing mo, Joey. Saka na lang."

"Sa akin, walang problema," sabi ni Urbino.

Nang tingnan ni Kristina ang binata ay nakangiti ito at marahang tumatango

na parang inuudyukan siyang pumayag na. Naisip niya, kaya ba niyang makasama si
Urbino nang isang buong araw uli? Kunsabagay, kasama naman nila si Joey.

"O, sige."

"Yes!" Nakipag-high-five pa si Joey sa binata.

Napailing na lang siya.

9

ANG TATAY lang ni Kristina ang naiwan sa bahay. Mukha namang masaya ang matanda na
nalilibang daw silang mag-ina habang bakasyon. Hapon na nang makarating sila sa
Laguna at marami na ring tao.

Pagpasok na pagpasok nila sa theme park ay sumakay agad sa mga rides sina
Urbing at Joey. Parang bata ang binata. Hindi niya ito nakitang hindi nakatawa.
Laking pasasalamat niya na kahit paano ay nabawasan na ang tensiyon sa pagitan
nila.

Mayamaya ay nilapitan siya ng dalawa.

"'Nay, tayo namang tatlo ang sumakay," yaya ni Joey.

"Naku, mahihiluhin at malululain ako, eh," tanggi agad ni Kristina.

"KJ ka lang," sabi ni Urbino.

Nagsukatan sila ng tingin at sa huli, parehong natawa. Pumayag na rin

siyang sumakay sa Jungle Log Jam, higit na magandang version ng Wild River sa Star
City. Hindi pa man umaandar ang plastic na sasakyang parang katawan ng puno ay
natatakot na siya. Totoo ang sinabi niyang malululain siya. Idagdag pang wala naman
iyong safety belt.

"Ayoko na yata," sabi ni Kristina. Nasa gitna siya nina Joey at Urbino.
Nasa unahan niya ang anak at nakasandig naman siya sa dibdib ng binata.

"Ang corny mo, ah," bulong ni Urbino.

Napahagikgik tuloy si Kristina. Amoy na amoy niya ang pabango nito.

Nagpasya siyang sumandal na lang sa binata. Nakapaikot sa kanyang baywang ang isang
braso nito. At sapat na iyon para mawala ang takot niya. Mayamaya ay naramdaman
niya ang pisngi ni Urbino na parang ikinikiskis sa kanyang pisngi.

"Urbing."
 "Mas takot ka pa yata sa 'kin," sabi nito na kahit hindi niya malingon ay
alam niyang nakangiti.

Hindi na lang siya nagsalita, lalo na't papataas na ang ride. Nang nasa
itaas na sila ay napadiin ang kamay niya sa binti ni Urbino.

"Relax."

Pumikit na lang si Kristina nang bumulusok sila paibaba. Nang matapos ang
ride ay bahagya siyang nabasa, ganoon din ang dalawa. Tawanan nang tawanan ang mga
ito. Mabuti na lang at may mga baon silang damit, gaya ng bilin ni Urbino.

Nang makapagpalit na ay nagyaya na si Urbino na kumain. Kumain sila sa isa

sa mga restaurant doon. Walang tigil ang kanyang anak sa pagbibida. Saka lang niya
na-realize na para silang isang masayang pamilya.

Saglit silang nagpahinga at saka sumakay uli sa rides ang dalawa.

Pagkatapos ay hindi na sinamahan ni Urbino si Joey sa isang ride naman na pambata.
Naiwan silang nakatingin lang dito sa railing. Panay ang kuha ni Kristina ng
picture sa anak.

"Are you having fun?" tanong ni Urbino.

"Oo naman. Maraming salamat, ha, Urbing?"

"You're very welcome." Ngumiti ito, saka siya inakbayan. Hindi na siya
nagprotesta. Wala naman sigurong masama sa simpleng pag-akbay. Paminsan-minsan,
lalo tuwing hindi niya inaasahan, dumadampi ang mga labi ni Urbino sa kanyang
buhok. Parang bale-wala naman iyon sa binata kaya hindi na lang niya pinansin. Lalo
na at masarap iyon sa pakiramdam.

Naglaro din si Joey sa arcade. Mukhang abalang-abala ito kaya siguro hindi
na rin sila napapansin.

Alas-diyes ng gabi, habang kumakain sila, ay napapansin ni Kristina na

napapapikit-pikit na ang kanyang anak. Plastado ito sa maghapong pamamasyal.

Pagkatapos kumain ay nagyaya na rin siyang umuwi. Binilhan niya ng T-shirt

ang ama. Si Urbino naman ay kung ano-ano ang binili para sa kanilang pamilya anuman
ang pagtanggi niya.

Nang nasa sasakyan na sila ay nakatulog agad si Joey sa backseat.

"Tingnan mo, bagsak siya," natatawang sabi pa ni Kristina.

"Dapat daw kasi, bigyan niya tayo ng oras para sa 'ting dalawa. Naisip
siguro niyang nahihirapan na ang Tito Urbing niyang solohin ang nanay niya."

Natigilan siya. Buong araw niyang pinangambahan na baka mauwi na naman sila
sa ganoong nakakailang na sitwasyon, at dumating na nga iyon.

Hindi nakapagsalita si Kristina, nagyuko na lang ng ulo. Mayamaya ay

inihinto ni Urbino ang sasakyan at hinarap siya.

"'Wag ka sanang magagalit sa 'kin, Tin. I've been wanting to do this and if
I don't, I'm gonna go insane." Iyon lang at ikinulong na nito ang kanyang mukha sa
mga kamay at hinalikan siya nang buong init, buong pagsuyo.
 Napakatagal na niyang hindi nararanasang mahalikan sa mga labi at parang
hindi na niya maalala ang unang beses. Pakiramdam niya ay unang halik niya iyon,
kaya lang, alam na niya ang tamang pagtugon.

Nasorpresa si Kristina sa naging reaksiyon. Para siyang tuyong dahon na

biglang sinilaban. Ganoon karubdob ang naging pagtugon niya, mapaghanap. Parang
sasabog ang kanyang dibdib sa sabay-sabay na pagdagsa ng mga damdamin.

Nang maghiwalay ang mga labi nila ay nahawakan niya mga labi, nakapikit pa
rin. Nang magmulat siya ay mukha ni Urbino ang unang nakita. Nakangiti ito. Noon
lang niya na-realize kung ano ang ginawa nila.

"K-kalimutan na lang natin ito, U-Urbing."

"Kaya mo?"

Natigilan si Kristina. Binuhay na uli nito ang makina ng sasakyan. Tahimik

lang sila habang bumibiyahe, parang hindi alam ang sasabihin. Sa wakas ay narating
na nila ang bahay. Himbing na himbing pa rin ang kanyang anak sa backseat.

"Maraming s-salamat, Urbing. Sige." Gigisingin na sana niya si Joey nang

pigilan siya ni Urbino.

"Hindi ko kayang kalimutan 'yon, Tin."

"'Wag na nating palakihin 'yon." Walang buhay ang tawa niya. Alam niya,
hindi niya magagawang kalimutan ang halik kahit isang sandali. Si Urbino ang
pangalawang lalaki na nakahalik sa kanya sa buong buhay niya.

"Dammit, Tin. You and I both know there's something going on and you want
me to pretend that nothing happened? That I didn't kiss you and you didn't kiss me
back?"

"Wala tayong lulugaran, Urbing, alam mo 'yan."

"Bakit? Hindi ba 'to puwede? Hindi ba puwede dahil lang kay Tanya? Napaka-
unfair naman n'on, Tin."

Hindi na lang nagsalita si Kristina. Ginising na niya si Joey at hindi na

rin naman nagprotesta si Urbino. Bumaba rin ito ng kotse at tumuloy pa rin sa loob
ng bahay. Nasa sala pa rin ang kanyang ama at may binabasang diyaryo.

"Magandang gabi, Itay. Gising pa kayo?" tanong ng binata.

"Ako'y hindi makatulog. Kumusta naman ang araw ninyo?" nakangiting tanong
ng kanyang ama.

"Ayos n-naman po," sagot niya.

"Aba'y ang loko, o, antok na antok na," puna pa nito sa apo na napapapikit-
pikit habang naglalakad.

Isinama na ni Kristina si Joey sa kuwarto. Pagkatapos itong mabihisan ay

bumaba na uli siya. Mukhang nagkakasarapan pa sa kuwentuhan ang dalawang lalaki.

"Paano, Itay? Mauna na rin po ako at gabi na."

"Ay, siya. Salamat, ha, Urbing?"

 "Walang anuman po." Binalingan siya ng binata. "T-Tin, mauna na ako."
Parang marami pa itong gustong sabihin pero wala na ring nagawa.

"Ingat k-ka," nasabi lang niya.

"Okay. Sleep tight."

"Ikaw rin."

Tumalikod na si Urbino. Lumabas si Kristina at inihatid ito ng tanaw. Nang

mawala na ang binata sa kanyang paningin ay isinara na niya ang pinto. Nandoon pa
pala ang kanyang ama at nakamasid sa kanya.

"May gusto ka bang sabihin sa 'kin, Kristina?" Parang nakakahalata ito na

may inililihim siya base sa pagsasalita nito.

Nag-iwas agad siya ng tingin. "Wala po, 'Tay. S-sige po, matutulog na ako."

"Kayo ba ni Urbing ay nagkakamabutihan na?"

"Po? H-hindi po, 'Tay. Bakit naman ninyo nasabi 'yan?"

"Masyado ka nang matanda para maglihim pa sa akin, Tin."

"W-wala po akong inililihim."

"Ang akin lang, sakali ma'y walang masama kung liligaya ka sa ikalawang
pagkakataon. Huwag mong pakaisipin ang kapatid mong wala namang pakundangan sa atin
at sarili lang ang iniisip. Duda ko'y hindi anak ni Urbing ang magiging apo ko sa
kanya; kung anak iyon ni Urbing, bakit maglalakas-loob na umalis at magpakasal sa
iba?"

Kahit paano, nabigla si Kristina sa sinabi ng ama. Ngayon lang ito

nagsalita nang ganoon patungkol kay Tanya.

"Pero mag-iingat ka. Matuto ka sa mga pagkakamali mo noon."

"O-opo."

"Hala, matulog ka na."

Tumango siya at halos wala sa sarili na nagpunta sa kuwarto.

e3Xh

10

"Bakit hindi mo ako pinapansin, huy?"

Nilingon ni Kristina si Urbino na nasa kusina pa rin kahit tapos na silang

maghapunan. Doon ito kumain at ito rin ang bumili ng lechon manok at kung ano-ano
pang ulam. Malaking bagay rin ang naitutulong sa kanila ng mga pasalubong ni
Urbino.

Mula nang halikan siya ng binata ay hindi na siya nakampante kapag nasa
paligid ito. Oo nga at sinabihan na siya ng ama na kung sakali man ay walang
problema rito pero naiilang pa rin siya. Hindi siya komportable sa sitwasyon.
Nabibilisan siya sa takbo ng mga pangyayari.

"H-hindi naman, ah," sabi ni Kristina, saka muling hinarap ang hugasin.
Nasa sala ang maglolo. Tinuturuan ng kanyang ama si Joey na maglaro ng chess.

"Hindi ako manhid. Alam ko, iniiwasan mo ako, Tin. 'Wag naman sana. Ang
hirap na ngang gumawa ng paraan para makausap kita nang tayo lang, 'tapos, hindi mo
pa ako papansinin."

"Naiilang kasi ako, Urbing," pagtatapat na niya.

"Alam ko naman 'yon." Bumuntong-hininga ito. "Kaso, kung wala tayong

magagawa para baguhin ang lahat, hahayaan na lang ba nating hanggang dito na lang
tayo?"

Parang nangungusap ang mga mata ni Urbino. Ilang gabing lihim pinantasya ni
Kristina na matingnan siya nito nang tulad niyon, mga lihim na sandaling hanggang
maaari ay ayaw niyang pansinin pero pinagbibigyan niya ang sarili minsan. Ngayong
nangyari na, hindi niya inaasahang ganoon ang magiging reaksiyon.

Bakit ba palaging mahirap ang sitwasyon niya? Bakit hindi niya magaya si
Tanya na hindi iniisip ang iba at tanging sariling kaligayahan lang ang
binibigyang-halaga?

"Sakali man, saan aabot ito? Wala akong oras sa mga bagay na masyadong
pansamantala. Sa tingin ko, masyado nang marami ang responsibilidad ko para sa mga
bagay na gano'n. Isa pa, ano ba talaga ang nararamdaman mo? Ayokong maging babae na
tutulong sa 'yong makalimot."

Mukhang nagdamdam si Urbino sa sinabi niya. Lumamlam ang mga mata nito.
"Ganoon ba ang tingin mo sa 'kin, Tin?"

Napahiya naman si Kristina. "H-hindi naman sa gano'n." Binanlawan na niya

ang mga plato.

Inabot ng binata ang kanyang kamay. "Kung talagang hindi puwede, puwede
bang pansinin mo na lang ako?"

"O-oo naman. Ikaw talaga."

Ngumiti si Urbino at bigla siyang hinalikan sa mga labi. Dampi lang iyon
pero sapat na para makaramdam siya ng parang kiliti sa gulugod. Gusto tuloy niyang
matawa. Medyo agresibo talaga si Urbino. Hindi naman iyon kataka-taka para sa isang
tulad nito. Ang totoo, nafa-flatter siya.

Tumulong pa ang binata sa hugasin at nagtimpla ng kape. Ito na ang nagdala

niyon sa sala. Nananalo na si Joey sa chess.

"Tingnan ninyo'ng lokong ito. Ngayon-ngayon lang natuto mag-chess, mukhang

matatalo pa ako," proud na proud na sabi ng kanyang ama.

Pinanood lang nila ni Urbino ang maglolo.

"Lolo, kapag ito ang itinira ko," iginalaw ni Joey ang queen, "mate ka na
po, 'di ba? Tama po ba, 'Lo?"

"Ay, nalintikan na!" bulalas ng kanyang ama, napapitik at napapalatak pa.

 Nagkatawanan sila. Mayamaya pa ay sina Urbino at Joey naman ang naglaro.
Natalo si Joey at humiling na makalaban uli ang kanyang ama na natalo nito nang
dalawang beses. Tuwang-tuwa naman ang matanda kahit natatalo ng apo.

Inabot na ng alas-diyes ang mga ito hanggang sa yayain na ng kanyang ama si

Joey na matulog na.

"Kayo'y dito muna. Ako na ang bahala sa batang ito. Malay mo, ha, Tin, sa
batang ito ka yumaman, ano? Maisali sa tournament balang-araw." Tinapik nito ang
balikat ni Urbino, saka tumalikod na rin. Naiwan na nga sila ni Urbino sa sala.

"We're finally alone," sabi ng binata.

"G-gusto mo ng suman?"

Ang lakas ng tawa nito. Tumaas ang kamay ni Urbino papunta sa baba ni
Kristina para itaas ang kanyang mukha na bahagyang nakayuko. Daig pa niya ang
teenager na ngayon lang naligawan, kahit pa nga hindi niya alam kung isang
manliligaw si Urbino. Limot na yata niya ang mga bagay na romantiko.

"Are you scared of me?" parang hindi makapaniwalang bulalas ni Urbino. "You
can't even friggin' look at me." Natawa uli ito.

"Ikaw talaga." Napaingos tuloy si Kristina.

Tumabi sa kanya si Urbino, siniksik siya nang maigi hanggang sa magkadikit

na magkadikit na sila. Hinawakan nito ang kanyang kamay at bahagyang pinisil.
Aaminin ni Kristina na malapit nang mawala ang lahat ng pag-aalinlangan niya.
Mahirap palang mag-alinlangan kay Urbino. Masyadong matagal na niyang hinahangad
ang mga ganoong tagpo sa pagitan nila na kadalasan, matinding pagtitimpi ang
kailangan niya para makaiwas lang dito.

Unti-unti nang nabubura ang kagustuhan niyang magtimpi. Siguro nga, may
karapatan siyang sumaya uli. Masyadong matagal na panahon na mula nang kinalimutan
niya ang sarili. At nararamdaman niya, magsisisi rin naman siya kung hahayaan na
lang niyang mawala si Urbino.

Siguro naman, totoo ang nararamdaman ng binata sa kanya. Matalino ito, alam
na ang ginagawa, kilala ang sarili. At hinding-hindi tulad si Urbino ng naunang
lalaki sa buhay niya na tinrato siyang parang isang ligaw na kuting na nang
mailagay sa isang malinis na kahon ay iniwan na lang kung saan.

Malayong-malayo si Urbino sa lalaking iyon. Malayong-malayo.

"Kung yayayain kitang lumabas bukas ng gabi, papayag ka ba?" tanong nito
mayamaya, hindi pa rin pinakakawalan ang kanyang kamay.

"Saan tayo pupunta?"

"Lalabas lang. Dinner?"

"Bukas?"

"Yup."

"Saan?"

"I don't know. Let's pig out at this French place I know. We'll have dinner
and champagne and then maybe we can go barhopping."

Napalunok si Kristina, na-excite. Dinner daw. Noong seventeen siya at

inimbitahang lumabas ng ama ni Joey, sa sinehan siya nito palaging dinadala. Kapag
bagong dating ang allowance nito, dinadala siya sa lugar na karaniwang pinupuntahan
ng kabataang mapupusok. Maraming beses na rin silang nag-dinner noon—sa Jollibee,
Cindy's na sikat na sikat noon, o kaya sa McDo.

Wala pa ni isang lalaking nakapagdala sa kanya sa isang French restaurant,

nag-alok ng champagne.

Nakangiti siyang tumango.

"Finally," sabi ni Urbino na parang nabunutan ng tinik.

Napahagikgik si Kristina.
11

KANINA pa nakaismid si Urbino sa isip. Sa pagsasalita ni Kristina, para bang

napakainosente nito. All those stories she told him, he doubted if they were true.
Maybe she was promiscuous as a teenager.

Ni minsan hindi nito binanggit ang kapatid. Kung hindi niya kilala si
Tanya, baka isipin niyang nag-iisa lang na anak si Kristina. Ni hindi nito
nabanggit na kung hindi dahil kay Tanya, baka ni hindi nakapag-aral si Joey.

Urbino was sickened by all of Kristine's pretentions. Kung puwede nga lang
na sabihin na niya ang lahat ng itinatakbo ng isip. But thank heavens he was a good
actor. Bonus na lang na maganda ito. It would almost be a pleasure to fuck her.
Siguradong makakarating sila sa puntong iyon. Papaabutin niya.

He would leave her high and dry. Tingnan lang niya kung ano ang magiging
reaksiyon ni Tanya. That would teach them both a lesson not to play games with
Urbino Caleon. Hindi ang tipo niya ang basta na lang ginagago, lalo na ng tulad ng
magkapatid.

He must admit, if he hadn't known how conniving this bitch was, he would
have found her irresistible. Kristina possessed a certain kind of air about her
that spoke of integrity and naiveté. But she was far from being honest, or even
having virtues at all. And certainly, she was not naïve.

Kristina showed it with her intense kisses. Maybe she was as horny as hell.
Well, she was lucky for he planned to give her some. He would make her beg for it.
He would shower her with everything she wanted, ask her to marry him, and then
leave her. Just like what Tanya did to him.

To hell with them both! Ang magkapatid ang sumira sa reputasyon niya.
Malamang na nagsabwatan ang mga ito. Sa ngayon, alam na ni Urbino kung nasaan si
Tanya. It wasn't hard to find out where she went, he had the money. Alam niya na
nasa Taiwan na uli ang babae, kasal na sa isang mayamang negosyanteng ang pangalan
ay Peter Ho, isang half Chinese-half Filipino.

Hirap na hirap siyang tanggapin ang ginawa ni Tanya. All he did was love
her. Mula noon hanggang ngayon, hindi nagbago ang pagtingin niya sa babae.
Pagkatapos, basta na lang siya nitong iniwan, niloko pa.

Alam naman ni Urbino na sa pamilya ni Kristina, si Tanya lang ang may

magandang trabaho. Hindi niya maisip na kusa nitong ginawa iyon. Napakabuti nito sa
kanya. Walang ipinakitang masama si Tanya kahit sa kanyang mga kaibigan na
naipakilala na rin niya. Siguro, hindi talaga intensiyon ni Tanya na gawin iyon
pero may nagtulak dito.

And in all probability, it was Kristina. Maybe the bitch told Tanya to do
that to him. Ang babae lang ang naiisip niyang puwedeng gumawa niyon dahil ito ang
pinakamakikinabang kung sakali. Naniniwala kasi siyang hindi basta magagawa ni
Tanya na ipaako sa kanya ang batang hindi naman kanya.

Nang magkita sila, wala naman sigurong intensiyon si Tanya na papanagutin

siya sa dinadalang problema, pero kailangan nitong gawin. Or else, her family would
suffer. Tipikal na kuwento ng isang taong ipinanganak sa maling pamilya. Still, he
hated her. He hated her and her sister. Bitches, that was what they were. And they
would pay.

Tumatawa siguro ang dalawa sa katangahan niya. Naloko siya sa ganoon

kahabang panahon at binalak pang pakasalan si Tanya. Pati mga magulang niya na
hindi na naging mainit uli ang pagtrato sa kanya ay nadismaya nang tuluyan. Alam
niya, disappointed at napahiya ang mga ito sa nangyari.

Everyone knew Urbino was getting married. Ngayon, hindi siya naglalalabas.
Ayaw muna niyang magpaliwanag sa lahat. He was biding his time, getting ready for
the battle.

Alam niyang matatahimik lang siya kapag nakaganti na. He was never
vindictive. Pero sobra ang ginawa sa kanya ng magkapatid. Alam niyang sobrang
mapagmahal si Tanya sa pamilya. And what better way to kill two birds with one
stone than to hurt Kristina?

Sa isang tahimik na bar sila nagpunta. Urbino was trying to seduce

Kristina. At gusto na niyang matawa sa bilis nitong bumigay. He could bed her later
if he wanted to; he was so sure of it. Pero kailangan pa niya ng kaunting panahon.
Dapat, perpekto ang timing.

Ala-una na nang yayain niya si Kristina na umuwi. Mukhang naparami ang

nainom nito dahil namumula na ang mukha at leeg. Kitang-kita iyon sa kaputian nito.
Odd, really. She had skin so smooth. He would love to lick her skin.

Nang nasa sasakyan na sila ay ngiting-ngiti ang dalaga. He pulled her near
and kissed her lips. Tulad noon, mainit at mapusok ang naging pagtugon ni Kristina.
He couldn't believe the strength of his arousal.

Bumaba ang mga labi niya sa leeg nito.

"U-Urbing, tama na..." sabi nito mayamaya.

Urbino almost cursed. But instead he said: "I'm sorry, Tin. I just couldn't
help myself." She knew how to play her cards well. Ang kaso, kabisado niya ang
baraha bago pa ito bumunot. Nginitian niya si Kristina, dinampian ng halik sa mga
labi, saka binuhay ang makina.

Maraming oras para sa ganoong bagay. At handa siyang maghintay. Sa ngayon,

kailangan niyang makuha ang lubos na pagtitiwala ni Kristina.

so-layout\1�c@�5

12
Inaayos na ni Kristina ang mga bilao. Laking pasasalamat niya at simot ang lahat ng
kakanin nang hapong iyon. Gusto niyang magpatahi ng bagong uniform ni Joey dahil
masyado itong mabilis tumangkad. Ang pantalon nito, siguradong bitin na pagdating
ng pasukan.

"Tin," tawag sa kanya ng anak ng may-ari ng puwesto sa palengke, si Sally.

Mabait naman ito sa kanya, tulad ng ina ay hindi siya hinihingan maski kaunting
upa. Kakilala kasi ni Aling Mila, ang nanay nito, ang kanyang ina noong nabubuhay
pa. "Birthday ng panganay ko sa Linggo. O-order ako ng pitsi-pitsi at puto."

"Ilan?" nakangiting tanong niya.

"Tigdalawang bilao. Special, ha?"

"Oo naman, ikaw pa."

"Pumunta kayo ni Joey, ha? Isama mo na ang itay mo."

"Sige."

Iniwan muna ni Kristina si Sally para mamili ng mga kakailanganin para sa

pagtitinda bukas. Kilalang-kilala na siya sa palengke. Ilang taon nang iyon ang
kanyang kabuhayan. Marami na rin siyang suki na madalas umo-order kapag may
handaan.

Nang makabalik sa puwesto ay nasorpresa si Kristina nang makita roon si

Urbino na mukhang hindi naiinip habang naghihintay. Kausap pa nga nito si Sally.
Nang makita siya ay agad siyang tinulungan sa kanyang mga bitbit.

"Napagawi ka yata dito?" tanong niya, saka binalingan si Sally. "Sally,

kilala mo na si Urbing?"

"Oo." Ngiting-ngiti ang babae, halatang magiliw agad sa binata.

"Pinuntahan na kita dito. Galing na ako sa inyo," sabi ni Urbino. "Kasama

ko si Joey. May binili lang doon sa tindahan ng mga laruan."

"Masyado mo yatang ini-spoil ang anak ko."

"Of course not."

Nang makabalik si Joey ay nakita ni Kristina na may bitbit na itong kung

anong laruan. Si Urbino na ang nagbitbit ng mga gamit niya at nagpaalam na rin sila
kay Sally. Habang nasa sasakyan ay nagsalita si Urbino.

"Naisip ko na maganda siguro kung magkakaroon ka ng trabaho sa opisina."

"Ganyan din naman ang plano ko noong una, kaso wala akong laban sa mga may
experience at graduates. Kung papatulan ko ang trabahong masyadong mababa ang
suweldo, hindi naman puwede."

"That's why I thought I'd offer you a job."

"Ano?" Kumunot ang noo ni Kristina.

"Work for me."

 "Bilang ano? Kailangan mo ba ng cook?"

"Joey, kalbo ba ang nanay mo?" tanong ni Urbino na bahagyang lumingon sa

backseat.

"Hindi po, bakit?"

"Eh, nagpapatawa, eh."

Natampal niya ang braso ng binata. "Hindi ako tapos ng pag-aaral, alam mo
'yan, Urbing. First year lang ako."

"So? Hindi naman mahirap ang trabaho. May secretary ako pero masyado siyang
maraming workload. I think you can help her."

Hindi agad nakasagot si Kristina. Bigla siyang nahiya kay Urbino, nanliit.
Alam niyang malinis naman ang intensiyon nito at gusto lang makatulong, pero nang
mga sandaling iyon, ramdam na ramdam niya ang layo nila sa isa't isa.

Hanggang saan aabot ang pagtulong ni Urbino sa kanya para kahit paano ay
makapantay siya rito? Parang maling tanggapin niya ang alok na iyon.

"The pay is good." Sinabi nito kung magkano. "Hindi ka rin mahihirapan
tulad ngayon. You have two days off a week."

Halos malula si Kristina sa iniaalok ng binata. Kita na niya iyon sa

pagtitinda ng kakainin sa loob ng tatlong buwan, pagkatapos may dalawang araw pa
siyang pahinga. Hindi na niya kailangang gumising nang maagang-maaga. Hindi na
mangangalay ang kanyang braso sa kakahalo sa kawali. Hindi na siya araw-araw
pupunta sa palengke. Sigurado ring susuweldo siya araw-araw, hindi tulad sa
pagtitinda na minsan, mahina pa ang benta.

"Urbing, nakakahiya sa 'yo," sabi niya.

"Bakit ka naman mahihiya? Hindi naman ito regalo. Magtatrabaho ka naman."

"Kahit na."

Bumuntong-hininga si Urbino. "Think about Joey, you know."

Napatango si Kristina. Oo nga naman. At least, maipapasyal na niya ang anak

kapag gusto niya at mabibili na ang mga gusto nito. Hindi na niya kailangang mag-
ipon muna bago makabili ng gamit ni Joey. Hindi na rin siya mamomroblema sa kung
saan kukuha ng pang-upa sa bahay.

"Paano kung hindi pala ako marunong, Urbing?"

Natawa ito. "Hindi marunong? Bakit, illiterate ka ba?"

Umirap siya. "Nakakainis 'to!"

"Don't worry, I'm gonna take care of you. And I'm gonna take care of you
well." Huminto na sila sa tapat ng bahay.

Napatingin si Kristina sa mga mata ni Urbino. Parang nang-uudyok ang mga

iyon, pinapanatag ang kanyang kalooban, nagbibigay ng suporta. Bakit nga ba siya
matatakot? Gaano ba katagal niyang pinangarap na sana, may dumating na knight in
shining armor na handang tumanggap sa lahat ng kanyang excess baggage?
 Palaging nasisira ang pantasya niya kapag sumisipa ang realidad, pero hayun
si Urbino, binubuksan ang pinto na akala niya ay habang-buhay nang nakasara. Minsan
lang dumating ang mga tulad ni Urbino.

Natagpuan ni Kristina ang sarili na tumatango.

Ngumiti si Urbino, hinawakan ang kanyang kamay at pinisil. "Everything's

going to be great," sabi nito at naniwala siya nang buong puso.

13

HINDI makapagsalita si Kristina. Naiiyak siya na hindi niya maintindihan. Halos

hindi siya makapaniwala sa nangyayari. Nang tingnan niya ang mga mata ni Urbino ay
nakatitig lang ito sa kanyang mukha. Mayamaya ay hinaplos nito ang kanyang pisngi.

"Say something, please. Anything," pakiusap nito.

Hindi pa rin niya magawang magsalita.

"Kasasabi ko lang, mahal kita. Magsalita ka naman, o." Banayad na ngumiti

si Urbino at hinalikan siya sa noo, habang ang isang kamay ay nasa likod ng kanyang
tainga.

Ang dami-daming gustong sabihin ni Kristina, gusto rin niyang magtanong. Sa

huli, wala siyang nagawa kundi tumitig din sa mga mata ni Urbino na parang
nakikiusap. "Mahal din kita," tanging nasabi niya. Buong puso iyon, umaapaw sa
kaligayahan.

Idinikit nito ang noo sa kanya. "Oh, thank God. Thank God... You made me so
happy. Can you say that again? Please?"

"Mahal kita," nakangiti nang sabi niya.

"And again, please?"

Nagkatunog na ang ngiti ni Kristina. "Mahal kita, Urbing."

"You have no idea how much that made me happy. I will do everything for
you."

Mga pangako. May nagsabi na rin sa kanya ng mga ganoon dati at tulad noon,
pinaniwalaan niya lahat. Pero alam niya, iba na sa pagkakataong iyon. Noon, ang
sabi ni Jaime ay mahal na mahal siya nito, pero nawala ang pagmamahal na iyon nang
malaman nitong nagdadalang-tao siya.

Noon, ang sabi ni Jaime ay haharapin nila ang mundo nang buong tapang kahit
mga bata pa sila at tutol ang kanyang ama na makipagrelasyon siya. Nasaan ang
tapang nang mabahag ang buntot nitong panagutan siya?

Ang lahat ng mga pangako ni Jaime ay isinulat lang sa tubig. Pero alam
niyang hindi si Urbino. Nararamdaman niyang iba ito kay Jaime. Buo ang pagtitiwala
niya sa binata. At wala na yatang mas maligayang babae pa kaysa sa kanya nang mga
sandaling iyon.

"Sabihin mo naman sa 'kin, Urbing," parang batang hiling ni Kristina,

ikiniskis pa ang noo sa noo nito.

"Mahal k-kita. At lahat ng hindi mo naiisip na mangyayari sa 'yo, gagawin

ko."

"Hindi ko hinihiling 'yon."

"Pero ibibigay ko."

Napatingin siya kay Urbino. Sa ilang sandali ay kinabahan siya, nagduda.

Saglit na nawala ang lambing sa mga mata nito at napalitan ng sa tingin niya ay
galit, matalim na sulyap. Pero sandaling-sandali lang iyon na sa tingin niya ay
dinaya lang siya ng paningin.

"Si T-Tanya?"

"Minahal ko siya. Alam kong komplikado pa rin ang sitwasyon natin pero ikaw
na ang mahal ko ngayon. Naniniwala ka ba sa 'kin?"

"Oo."

"Good. Sometimes, it's best if we can just go back and change those
mistakes we did, don't you think so? Pero nangyari na ang mga bagay na 'yon. All we
can do is go on. Move on towards better things."

Tumango siya.

Ngumiti ang binata. "Now, will you be so nice and kiss your new boyfriend?"

Nakagat ni Kristina ang ibabang labi, saka marahang tumango. Pumikit siya,
pagkatapos ay inilapat ang mga labi sa mga labi nito.

Mayroon ngang ikalawang glorya.

:p>

14

Parang walang sawa si Urbino sa mga labi ni Kristina. Naghapunan sila sa labas at
nang nasa tapat na ng bahay ay ayaw pa siyang pababain ni Urbino ng sasakyan.
Mukhang excited ito na mapagsolo sila. Naiintindihan naman niya iyon dahil ngayon-
ngayon lang sila nagkakaroon ng oras para sa isa't isa.

Mahigit dalawang linggo na siyang nagtatrabaho sa Chattels. Bawat umagang

nagigising ay excited siyang makarating sa opisina. Hindi pala nakakalimot ang puso
at lalong hindi ang katawan.

Mas maningning ang mga mata ngayon ni Kristina, mas malaya niyang
napapakawalan ang damdamin. Hindi na kasi tutol ang kanyang ama sa pagkakataong
iyon. Ang lahat ng pangamba niya tungkol sa relasyon, lalo na kay Tanya, ay unti-
unti na niyang nakakalimutan.

Naisip niya, mukha namang wala nang balak bumalik ang kapatid. Isang
patunay roon ang hindi nito pagsulat. Hindi na nasundan ang minsang pagsasabi nito
ng kalagayan. Alam niya, ilang linggo na lang at manganganak na si Tanya pero wala
pa rin itong ibinabalita sa kanila.

Hindi na rin nag-aalala si Kristina. Kahit naman noon ay masyadong sporadic

kung sumulat si Tanya. Siguro, may mga tao talagang tulad nito na may mundong hindi
kayang ibahagi maski sa sariling pamilya.

Siguro naman ay susulat din si Tanya kapag nakapanganak na. Sana lang,
maayos ang lagay nito. Gusto sana niyang sabihin sa kapatid ang nangyayari sa
kanila ni Urbino, mas maganda nga kung makakapagpaalam siya, pero hindi niya
magawa. Siguro naman ay maiintindihan siya ni Tanya kapag nagkita na uli sila.

Sa kanyang anak naman ay wala ring problema si Kristina. Kinausap niya ito
nang mabuti. Kahit hindi niya sinabi ang tunay na estado nila ni Urbino, tinanong
niya kay Joey ang mga bagay na hindi naiisip itanong noon. Naitanong niya kung okay
lang ba rito kung sakali mang may manligaw sa kanya at magka-boyfriend siya. Walang
sinabi si Joey kundi: "Wala pong problema, Nanay. Gusto ko nga pong mag-asawa na
kayo para magkaroon na ako ng kapatid."

Matagal pa siguro ang hihintayin ni Joey kung kapatid ang hanap nito, pero
sapat na kay Kristina ang kaalamang hindi ito magtatampo. Mukha namang nahuhulaan
na ni Joey na sila na ni Urbino. Lalong naging malambing ang anak sa binata. At
kitang-kita naman niya ang pagmamahal ni Urbino kay Joey kahit noon pa.

Tinted ang salamin ng kotse ni Urbino kaya kampante sila. Nangingiti lang
si Kristina habang hinahaplos nito ang kanyang braso.

"'Wag muna tayong bumaba, please?" paglalambing nito.

"Para kang sira. Nandito na tayo, o."

Umungol si Urbino bilang protesta, saka sinakop uli ang kanyang mga labi.
Mas matagal ang halik, mas mainit. Hindi nagtagal ay parang pangangapusan na siya
ng hininga. Kusang pumikit-pikit ang mga mata niya, ninanamnam ang mga labi nito.

"B-baka magtaka ang itay na hindi pa tayo bumababa," halos bulong ni

Kristina.

"Can't we go someplace else, love?"

Napangiti siya. "Nakita na tayo ni Itay. Sumilip na siya."

"You're right." Bumuntong-hininga si Urbino. "How about we spend the

weekend together? Bakasyon. Sa Territorio. Ano? Okay ba 'yon?"

"Kailan?"

"Aalis tayo ng Biyernes, Linggo na ang balik natin. How about next week?"

"Nakakahiya naman kay Itay."

"Can't we say it's going to be a business trip? Please?"

Napahagikgik si Kristina, parang seventeen years old uli. Dinampian niya

ito ng munting halik sa mga labi. "Sige." Iyon lang at bumaba na siya.

Sumunod na rin si Urbino at inakbayan pa siya. Hindi na sila nag-aalangang

umakto nang ganoon.

Pagpasok na pagpasok ni Kristina sa bahay ay natigil siya sa paghakbang.

Nandoon at tahimik na nakaupo sa sala si Jaime, ang ama ni Joey.

tify;line-hei]7�d_�*

15

NAPAPANGITI si Kristina habang pinagmamasdan sina Joey at Jaime. Mukha namang

magkasundo na ang dalawa. Nang tanungin niya ang anak kung ano ang sinabi ni Jaime,
ang sabi nito ay nagpaliwanag daw ang lalaki kung bakit noon lang nagpakita at
humingi ng paumanhin na hindi rin magtatagal at aalis din.

Ang sabi ni Joey, okay lang naman daw iyon. Inamin ng bata na matagal na
nitong naitatanong sa sarili kung bakit walang nagisnang ama at naintindihan naman
daw nito ang mga rason ni Jaime. Sa batang edad, mukhang tanggap na ni Joey na
mayroon itong isang kapatid sa ama.

Ang ama naman ni Kristina ay malamig pa rin ang pakikitungo kay Jaime at
palaging nakabantay kapag nandoon ito. Siya naman, kahit paano ay natutuwa na hindi
na lalaki si Joey na maraming tanong sa isip na alam niyang si Jaime ang
makakasagot.

Wala na yatang kulang sa buhay niya. Kung nabubuhay pa ang kanyang inay,
siguradong matutuwa ito sa nangyayari sa kanilang pamilya.

Huwebes ng gabi at kaaakyat pa lang ni Joey sa kuwarto. Alas-nuwebe na.

Ayaw ni Kristina na masanay ang anak na matulog nang gabing-gabi kahit bakasyon
dahil siguradong mahihirapan ito sa pasukan.

Nandoon pa rin si Jaime at nagkaroon sila ng pagkakataong mag-usap. Doon

sila sa labas pumuwesto, sa dalawang baitang ng bahay.

"Ikaw, kumusta ka na ba?" tanong nito.

"Mabuti naman."

"Hindi na tayo nakapag-usap. Nahihiya nga ako sa itay mo."

Natawa si Kristina. Mula noon hanggang ngayon, iyon pa rin ang linya nito
patungkol sa kanyang ama. Hindi naman niya masisi si Jaime. Hindi kasi nagbago ang
turing dito ng kanyang ama.

"Ang bilis lumipas ng panahon, ano, Jaime?"

"Napatawad mo na ba ako?"

"Matagal na siguro."

Bumuntong-hininga ito. "Maraming salamat, ha, Tin? Hanggang ngayon, ang

bait-bait mo pa rin. Sa lahat ng nagawa ko sa 'yo, heto tayo, nagkukuwentuhan pa
rin."

"Dati, halos isumpa kita," pag-amin niya.

"Kulang pa 'yon. Pero wala akong masabi, Tin. Wala akong magandang dahilan.
Natakot ako, nagtago. Akala ko, mawawala ang bata, pero nalaman ko rin sa pinsan ko
na itinuloy mo. Pasensiya ka na kung nagtago ako, at nagpapasalamat akong itinuloy
mo."
 "Isa pa lang ang anak mo sa asawa mo?"

"Oo. Babae. Dalawang taon na siya. Nagtrabaho ako sa New Jersey. Doon kami
nagkakilala ng asawa ko pero Pilipina rin siya. Nandoon na siya ngayon. Bumalik
lang ako dito para sa ilang papeles at para kay Joey. Ikaw? Boyfriend mo ba si
Urbino?"

"Oo."

"Mukhang mabait siya."

"Sobra."

"Masaya ako para sa 'yo, Tin." Hinawakan ni Jaime ang kamay niya at
pinisil. "Totoo 'yan. Siguro makakabisita pa rin naman ako dito, iyon nga lang,
hindi ko alam kung kailan. Asul na ang passport ko, nandoon na rin ang buhay ko."

"Wala namang problema do'n."

Nagkuwentuhan lang sila. Tungkol sa mga nangyari noon, sa masasayang bagay

at kalokohan nila noon. Hindi inakala ni Kristina na masaya pa rin palang balikan
ang mga ganoong bagay, lalo na ngayong iba na ang pananaw nila.

"'Yong buhok mo noon, palaging parang inilublob sa putikan," natatawang

sabi pa niya.

"Uso, eh." Natawa rin si Jaime. "Eh, bakit ka naman nagkagusto sa 'kin
noon? Mukha akong busabos noon. Ikaw naman, porma mo, bitin na pantalon, 'tapos
kulay-orange. T-shirt mo, pula, 'tapos 'yong pusod mo, nasa tuktok ng ulo."

Sabay silang naghagalpakan ng tawa. Natigil lang iyon nang mapansin ni

Jaime na nasa di-kalayuan ang sasakyan ni Urbino. Napatayo agad sila ni Jaime nang
bumaba ng kotse si Urbino.

"Urbing! Ano'ng ginagawa mo dito? Anong oras na, ah," sabi ni Kristina.

"I was just driving around."

"Sige, pare, mauna na ako," paalam na ni Jaime. "Tin, babalik na lang ako
bukas." Nakangiti itong tumango at sumakay na rin sa sariling kotse.

Nang wala na si Jaime ay ipinaikot agad niya ang mga braso sa baywang ni
Urbino.

"Let me get one thing clear, Tin," sabi ni Urbino na inalis ang mga braso
niya mula sa baywang nito. "I don't like you talking to him." Magkasalubong na ang
mga kilay nito.

Sa halip na mainis ay natuwa pa siya. Halatang nagseselos ang binata.

"Nagkukuwentuhan lang naman kami."

"Dito sa labas? Bakit hindi sa loob? Bakit hindi mo binuksan ang ilaw?
Kanina ko pa kayo tinitingnan." Bahagyang tumaas ang boses nito.

Natawa si Krsitina. "Uy, nagseselos ang mama."

"You can laugh all you want but this is not a laughing matter!"

Nagkatinginan sila at sabay na natawa. Sa huli, niyakap siya ni Urbino

habang tawa pa rin nang tawa. Ang bango-bango nito.

"Ikaw talaga," sabi nito.

"Ikaw, eh."

"Ako raw. Ikaw, eh."

"Anong ako? Ikaw, eh."

Pinupog ni Urbino ng halik ang kanyang mukha. "I love you."

"I love you, too."

'mso-t�1��q�&

16

Pag-uwi nina Kristina at Jaime ay naabutan nila sa bahay si Urbino. Buhat-buhat ni

Jaime ang anak nila dahil nakatulog na ang bata. Nitong mga nakaraang araw ay
palaging inilalabas ni Jaime si Joey dahil pupunta na ito sa Amerika sa susunod na
linggo.

Ayaw sanang sumama ni Kristina, ang kaso, pinipilit siya ng kanyang ama.
Baka raw itakas ni Jaime si Joey. Ang kanyang ama sana ang sasama, ang kaso, hindi
naman daw nito matagalang kasama si Jaime. Hayun, sa ilang ulit na paglabas nila—
madalas silang kumain sa restaurant—paggaling niya ng opisina ay siya na ang
sumasama. Hindi na niya nabanggit iyon kay Urbino dahil alam naman niyang
magseselos ito nang husto.

Tulad na lang ngayon. Halos hindi na maipinta ang mukha ni Urbino.

Dinala na lang muna ni Kristina si Joey sa kuwarto. Nang makabalik siya sa

sala ay wala na si Jaime, maging ang kanyang ama. Isang alanganing ngiti ang
ipinakita niya kay Urbino. Hindi ito ngumiti.

"Hindi mo sinabing pupunta ka dito," sabi niya.

"I like to surprise you but I always end up the one surprised."

"'Yan na naman tayo. Hindi ka ba naniniwala sa 'kin? Wala ka bang tiwala sa

'kin?"

"Dapat nasa Territorio tayo ngayon pero nag-cancel ka. Iyon pala, kasama mo
si Jaime. How does that make me feel?"

Nilapitan niya si Urbino at nilambing. "'Wag ka nang magalit. Aalis na kasi

siya sa Wednesday kaya gusto niyang ilabas si Joey. Promise ko naman sa 'yo na next
weekend, tutuloy na tayong dalawa."

"Aalis na ba talaga siya?"

"Oo."

Bumuntong-hininga ito. "'Wag ka nang magka-cancel, ha?"

"Opo."
 Napangiti na si Urbino. "We're going to have the best weekend, I promise
you."

Ngumiti lang si Kristina. Alam niyang totoo iyon.

TAWA nang tawa si Kristina habang tinuturuan siya ni Urbino na paluin ang golf
ball. Nasa driving range sila sa Territorio de los Hombres. Gaya ng ipinangako
niya, hindi na siya nag-cancel sa lakad nila. Nagpunta na sa Amerika si Jaime.
Naiwan naman si Joey sa kanyang ama.

Hindi makatira-tira nang tama si Kristina. Hindi lang pala basta papaluin
ang bola. Minsan, ang ganda-ganda nga ng swing niya, pero hindi naman tinatamaan
ang bola. Kanina pa nakapaikot sa kanya ang mga braso ni Urbino. Hindi naman yata
siya nito tinuturuan kundi inaamoy lang at nilalandi.

"You hit it hard, love," bulong nito sa kanyang tainga.

Natawa na naman siya, nakikiliti na. "Alam mo, hindi ako makakatira kasi
nilalandi mo ako," bulong niya.

Ang lakas ng tawa ni Urbino at hinayaan na nga siya. Nang tirahin niya ang
bola, ilang metro lang ang narating niyon.

"Good enough, good enough," sabi nito.

"Bros, look who's here. The main man of Chattels finally showed his face
around here."

Sabay pa silang napalingon ni Urbino nang marinig ang boses. Namukhaan ni

Kristina ang mga kaibigan ni Urbino na una niyang nakita noong kasal sana nito at
ni Tanya. Napansin niya na nabura ang ngiti sa mukha ng mga lalaki nang makita siya
pero agad din naman siyang tinanguan.

"Kailan ka pa dumating?" tanong ng isang lalaki. "Hi," baling nito sa

kanya.

"Kanina lang. By the way, this is Tin. Tin, sina Burt, Pablo, Jose, Kiko,
and, uh... What's your name, kid?"

"Yeah, right," sabi ng huling lalaki. Inilahad nito ang kamay sa kanya.
"Julian, the one who stands out."

Natawa si Kristina, ganoon din ang ibang lalaki.

"Can we talk to you for a sec, Urbing? That's if you don't mind, Tin," sabi
ni Burt.

"Sure," sabi niya.

Hinalikan siya ni Urbino sa pisngi, saka sumama na sa mga lalaki.

Ipinagpatuloy naman niya ang pagtira sa mga bola. Palaging nagagawi ang tingin niya
sa magkakaibigan. Mukhang hindi maganda ang pinag-uusapan ng mga ito dahil nakita
niya ang pagkumpas ng kamay ni Urbino na ginagawa lang nito kapag naiinis.

Mukhang seryoso ang usapan. Hindi na nakangiti ang mga kaibigan ni Urbino.
Nagtaka tuloy si Kristina kasabay ng kaunting kaba. May problema ba? Itatanong na
lang siguro niya kay Urbino mamaya.

Mayamaya pa ay bumalik na si Urbino. Nakangiti na ito kahit pinagpapawisan

ang mukha.

"May problema ba?"

"Kaunting aberya lang. Why don't I take you to the spa, love? You need to
relax. Just sign for everything you want, okay?"

"Ikaw?"

"May tatapusin lang kaming usapan ng mga lokong 'yon. Okay lang ba?"

"Oo naman."

Inihatid nga siya ni Urbino sa spa. Masarap man ang treatments na natanggap
ay hindi siya ma-relax. Kung ano-ano na ang tumakbo sa kanyang isip.

Naisip ni Kristina na nakilala siguro siya ng mga lalaki at baka nga galit
pa sa kanya, hindi lang sinasabi ni Urbino. Siyempre nga naman, siya ang kapatid ni
Tanya. Bilang mga kaibigan ni Urbino, siguradong hindi kampante ang loob ng mga ito
sa kanya.

Sa huli ay nakontento na lang siyang mag-green tea sa spa habang hinihintay

si Urbino.

Nang sunduin siya ng binata ay iba na ang damit nito at mukha namang
maaliwalas na ang mukha.

"How are you?" tanong nito.

"Okay naman. Ikaw?"

"I'm great. Tell you what, why don't I cook for you?"

"Marunong ka ba?"

"Oo naman. I'm in no mood to stay out. Is that okay?"

"Wala ba talagang problema?"

"Wala nga. Ang kulit talaga nitong babaeng 'to."

Sa pagkabigla ni Kristina ay bigla na lang siyang pinangko ni Urbino sa

harap ng spa attendants na mukhang nabigla rin. Napakapit na lang siya sa balikat
nito. "Para kang sira."

"Isn't she the most beautiful woman you've ever seen?" baling nito sa
attendants, saka lumabas ng spa habang buhat siya, papunta sa kotse nito. "I will
pamper you like a baby, love. All afternoon and all night. Sounds good?"

"Sounds great."

"HOW IS it?"

Sa halip na sumagot ay niyakap at nilambing ni Kristina si Urbino. Totoong

ipinagluto siya nito sa bahay. Ang sweet-sweet ng kanyang boyfriend.

"It's that good, huh?" nakangiting tukso nito.

"It is."
 "Give the chef a kiss."

At sa halik nagsimula ang lahat. Isang banayad na halik na naging mariin,

mapaghanap. Ramdam na ramdam ni Kristina ang paghahanap ni Urbino dahil iyon din
ang nararamdaman niya.

Urbino possessed her like no one had ever done before. He filled her with
exquisite and beautiful sensations she had never felt before. He was so
experienced, so unbelievably powerful, so beautiful.

The experience was unforgettable. One moment, he was gentle and loving, the
next, he was demanding and almost fierce. The changes made her wild. He teased her
and made her want more until she couldn't help but beg him to take her.

"Wait, baby," he said. He searched his pockets, looking like he was frantic
to get something. Noon niya napansing ni wala itong isang saplot na nahubad. He
found what he was looking for after a while in his wallet—a foil package. He put
the rubber on, every movement fast yet sure.

Then he took her. It was amazing how the mere penetration almost brought
Kristina to the zenith. It had been so long that she realized she had forgotten the
feeling of penetration. But she knew that after the act, she would never ever
forget it again.

There, on the dining table, they made love like wild animals. They were two
free souls who loved each other. She felt so complete, so lusciously filled.

"Urbino," Kristina called out, wanting to taste his lips, his skin.

Urbino kept pounding into her, caressing her skin. He was gritting his
teeth, his face a picture of pleasure and that excited her all the more. She
reached her peak thrice before he stopped and called out her name.

"Kristina, my love..." he whispered.

Ur2&

17

NAPAPAPIKIT-PIKIT na si Kristina sa tabi ni Urbino. Nasa kuwarto sila nito. Wala

itong sawa buong gabi at parang walang kapaguran. Halos hindi siya makapaniwala.
They did it unbelievably four times that night. Ni hindi niya alam na posible pala
ang ganoon.

Pagod na pagod siya. Every time they did it was a different experience for
her. He was a pro, no doubt about it. Maging ang kahuli-hulihang lakas yata niya ay
nasimot na. Ang mga tuhod niya, kakatwang bahagyang nanginginig maski nakahiga na
siya sa tabi ni Urbino. Pero maganda at magaan ang kanyang pakiramdam. Sa
katunayan, hindi na nawala ang ngiti sa kanyang mga labi.

"Wake up, sleepyhead," bulong nito.

Nanunuot ang pabango ni Urbino sa kanyang ilong at ibinaon na lang niya ang
mukha sa dibdib nito.
 "I said wake up, my dear."

"Urbing, utang-na-loob, bukas na lang uli." Hindi alam ni Kristina kung

matatakot, matutuwa, o matatawa sa energy nito.

Natawa ito nang malakas. "Gising, Miss."

Natawa na rin siya. "Urbing, wala na akong lakas."

"But I bet you'd wanna see this."

Napilitan si Kristina na magmulat ng mga mata at ganoon na lang ang

panlalaki ng kanyang mga mata sa nakita: isang singsing na may napakalaking bato sa
gitna. Bigla siyang napabangon, kipkip ang kumot sa dibdib. Parang bumalik bigla
ang lakas niya.

"Urbing..."

"Will you be my wife, Kristina?"

Natutop niya ng magkabilang kamay ang bibig. Hindi niya alam kung ano ang
sasabihin.

"S-si Tanya," ang unang salitang lumabas sa kanyang bibig.

"Can't I marry you because of her?" nagtatampong tanong ni Urbino.

"Hindi naman sa gano'n."

"Forget it." Isinara nito ang kahita. "Just forget—" Hindi na ito nakatapos
ng sasabihin dahil niyakap na niya ito at hinalikan sa mga labi.

"I will be your wife."

Ngumiti agad si Urbino at excited na isinuot sa kanya ang singsing.

Eksaktong-eksakto ang sukat niyon, bagay na bagay sa kanyang daliri. Naiyak siya.
Pakakasalan siya ni Urbino! Mapapangasawa niya ito!

Kumanta na ang mga anghel sa langit at binuhusan si Kristina ng balde-

baldeng grasya. Hayun na ang lalaking magmamahal sa kanya, mag-aalaga, makikihati
sa mga problema, at lahat ng pangarap niya. Bubuo sila ng pamilya. Hindi pa man,
excited na siyang magsimula ng bagong buhay kasama si Urbino.

"You just made me the happiest man in the world," sabi nito.

"S-salamat, Urbing."

"For what? Ako ang dapat magpasalamat."

"No. Salamat at dumating ka sa buhay ko."

Dinampian nito ng halik ang kanyang noo, saka siya ikinulong sa mga bisig.

GINAWA ni Kristina ang lahat para ma-contact si Tanya dahil gusto ni Urbino na
maikasal sila sa lalong madaling-panahon. Pero hindi talaga niya ma-contact ang
kapatid ano man ang gawin niya. Hanggang sa mismong ang kanyang ama na ang nagsabi
na hayaan na lang si Tanya.
 Higit sa lahat, ang kanyang ama ang mukhang masayang-masaya sa mga
pangyayari. Nai-set na nila ni Urbino ang kasal kahit hindi pa namamanhikan ang mga
ito. Nasa ibang bansa raw kasi ang mga magulang nito at malamang na sa mismong araw
na ng kasal nila makabalik.

In-assure sila ni Urbino na wala raw problema sa mga magulang nito. Ang
sabi ng binata, kung gusto naman daw nilang makausap ang mga ito ay puwede naman
daw tawagan. Hindi na iyon pinansin ng ama ni Kristina. Ang katwiran nito,
nagkakilala naman na ang mga ito noon. Alam niyang ang tanging mahalaga sa ama ay
maikasal na siya.

Madalian ang naging preparasyon sa kasal. Ang sabi ni Urbino, kapag

dumating na raw ang mga magulang nito ay saka nila paplanuhin ang mas marangyang
kasal. Civil daw muna. Ang mahalaga ay maikasal na sila dahil gusto na nitong
magsimula ng buhay na kasama sila.

Si Joey ang best man ni Urbino. Wala namang problema sa kanyang anak.
Tuwang-tuwa nga ito at ang tawag na sa binata ay "Tatay."

Nang araw na iyon ay kinuha na nila ni Urbino ang traje ni Kristina sa

isang sikat na fashion designer. Simple lang iyon, hindi masasabing gown pero may
kasamang maikling belo.

"You're going to be the most beautiful bride next week," sabi ni Urbino.

Nayakap niya ito. "Diyos ko, ikakasal na tayo. Ang bilis."

"That's how much I love you."

Nang makauwi na sila ay ipinasukat agad sa kanya ni Urbino ang traje. Hindi
naman siya naniniwala sa mga sabi-sabi kaya isinukat niya iyon, saka bumaba na.
Nagkasamid-samid ang kanyang ama nang makita siya. Nang dumating sila ni Urbino ay
wala pa ito at si Joey, may binili siguro sa tindahan.

"Ano ba't isinukat mo 'yan?!" sita ng kanyang ama. "Ipinakita mo pa kay

Urbing! Masama 'yan! Hala, magpalit ka agad ng damit!"

"Ang itay talaga, masyadong mapamahiin. Hindi po totoo 'yon," sabi ni

Kristina.

Nilapitan siya ni Urbino. "Boy, you really look beautiful. I really wanted
to see you in that dress before our wedding. And like I said, you're going to be
the most beautiful bride on Saturday."

"At ikaw na ang magiging pinakaguwapong groom."

"Right," sabi lang nito.

May kung anong kabang naramdaman si Kristina na pilit na lang niyang

binale-wala. Prewedding jitters siguro. After all, ngayon pa lang siya ikakasal.

SABADO.

Kahapon pa dumating sa Territorio de los Hombres sina Kristina. Nasa suite

ngayon ang kanyang ama at anak na nakabihis na. Guwapong-guwapo sa suot na barong
si Joey. Ang kanyang ama naman ay lumutang ang kagandahang lalaki.

"Ang pogi n'yo, 'Tay, ah," tukso pa niya.

 "At ang anak ko'y ikakasal na..." sabi nito, nanginginig pa ang boses.

"O, walang iyakan, ha, 'Tay?"

"'Kow! Sino'ng nagsabing iiyak ako?" Tumalikod agad ito, nangingilid na

siguro ang mga luha.

Napangiti na lang si Kristina.

Nasa suite ang beautician ng parlor sa hotel. Babae ito at mahusay namang
mag-ayos. Nang matapos ay tuwang-tuwa siya sa kinalabasan ng makeup. Simple pero
elegante.

Mayamaya pa ay nakatanggap sila ng tawag mula sa ibaba. Nandoon na raw ang

sundo nila. Bumaba na agad si Kristina at sumakay sa bridal car kasama ang anak at
ama. Ilang minuto pa ay nasa lake na sila. Isa iyon sa mga bagay na sobra niyang
na-appreciate sa mapapangasawa. Hindi sila ikakasal sa orchidarium na paggaganapan
sana ng kasal nito sa kanyang kapatid.

Bahagyang nagtaka si Kristina nang makitang limang kaibigan lang ni Urbino

ang nandoon, at ang malayong pinsan ng kanyang ama at pamilya niyon. Alam niyang
ilan lang sa mga bisita niya ang makakarating dahil malayo ang Territorio sa
Maynila. Pero mahigit singkuwenta ang ipinamigay na imbitasyon ni Urbino. Silang
dalawa pa ang nagsulat ng pangalan ng mga bisita sa imbitasyon.

Nilapitan siya ni Burt.

"Napaaga ba ako? Nasaan si Urbing?" tanong agad niya.

"P-puwede ba kitang makausap?"

"O-oo." Nagpaalam si Kristina sa ama at sumama kay Burt. "Nasaan si Urbing?

Anong oras na ba? Napaaga yata ang dating namin. Nasaan na 'yong iba ninyong
kaibigan?"

"No one wanted to take part in this thing. We all told Urbing to stop what
he wanted to do but he went right on."

"A-ano'ng ibig mong sabihin? G-galit ba kayo sa 'kin?"

"No. Of course not. Palagay lang ng ilang mga kaibigan namin, hindi sila
dapat makialam sa ganitong bagay at 'yong iba naman... uhm... they downright
disagreed with Urbing and decided not to come. I myself didn't want to come but I
was worried about you. So were Julian, Aya, Kiko, and my girlfriend Fate—who's not
yet here—she's always late."

Nag-uunahan na ang mga isipin ni Kristina. Napalunok na lang siya.

Nagpatuloy si Burt. "Urbino won't come. I'm so sorry, Tin. Hindi na sana
aabot sa ganito ito. Dapat nasabi na namin sa 'yo kagabi pa pero nakabantay siya.
And he warned us all not to tell you until now. You can say this is a contrivance
because it probably is. Kung ito ang gusto ni Urbing, wala rin naman kaming
magagawa."

Matagal bago siya nakapagsalita. "N-nasaan siya ngayon? G-gusto ko siyang

makausap."

"He left four hours ago."

 "S-saan siya nagpunta?"

"London. At least, we think that's where he's gonna stay for a while.
Papunta do'n ang ticket na kinuha niya. I'm so sorry, Tin. Tell you what, I would
ask someone to drive you home—"

"Hindi na. Mamamasahe kaming pamilya pauwi."

"But—"

"Pakihatid mo na lang kami sa hotel at iyon na lang. Maraming salamat,

Burt." Hinubad ni Kristina ang engagement ring at iniabot dito.

18

Hindi na nakauwi sina Kristina nang araw na iyon. Habang nasa biyahe ay nanikip ang
dibdib ng kanyang ama at idineretso sa ospital. Na-stroke ito. Nasimot ang lahat ng
naitabi niyang pera. Maging ang pang-enroll sana ni Joey sa pasukan ay ibinayad
niya sa ospital para maoperahan ang kanyang ama.

Maayos na ang kalagayan nito ngayon kaya umuwi muna siya. Si Joey na lang
ang pinagbantay niya sa ama.

Malaki pa ang balanse nila sa ospital kaya sinadya ni Kristina ang nagpa-
five six sa kanila para mangutang muna. Ibinenta na rin niya ang TV nila. Mas
mahalaga ang gamot ng kanyang ama. Pagkatapos ay dumeretso siya sa palengke at
bumili ng mga kailangan para sa paggawa ng kakanin.

Nang makabalik sa ospital ay nakita ni Kristina na nakatulog na sa silya

ang kanyang anak. Nasa charity ward lang kasi sila kaya walang mahihigaan doon.
Pinagdikit na lang niya ang dalawang upuan at pinabaluktot si Joey ng higa.

Sa dami ng nangyari sa loob lang ng beinte-kuwatro oras ay halos hindi siya

makapagsalita, tahimik lang na napahagulhol ng iyak sa kanyang mga kamay.

Ayaw man ay naaawa si Kristina sa kalagayan nila. Malamang na hindi muna

makapasok sa pasukan si Joey. Makahagilap man siya ng pera ay wala namang mag-
aalaga sa kanyang ama habang nagtatrabaho siya.

Hindi natuloy ang magandang buhay na inakala niyang magsisimula na para sa

kanila. Wala palang ikalawang glorya. Walang knight in shining armor, walang
happily ever after. Sa lahat ng panahong iyon, umasa siya sa wala.

Ang sama-sama ni Urbino. Hindi man lang nito isinaalang-alang ang mga bagay
at taong mahalaga sa kanya. Kung gusto siya nitong saktan, sana siya na lang.

Patuloy si Kristina sa paghagulhol sa isang tabi, hanggang sa maramdaman

niya ang maliit na kamay sa kanyang likod. Nang mag-angat siya ng tingin ay nakita
niya si Joey, hinahagod ang kanyang likod.

"Joey, anak, b-baka hindi ka muna makapasok sa pasukan." Hinaplos niya ang
ulo nito, saka niyakap.

"Okay lang 'yon, 'Nay. Mas gusto ko nga po 'yon, maaalagaan ko ang lolo.
'Wag na po kayong umiyak, 'Nay, kaya naman po natin ito, 'di ba? Kahit hindi kayo
nakasal ni Tatay Urbing, mahal ko naman po kayo, eh. Ako po ang magpapasaya sa
inyo, Nanay. Pangako po 'yan."

Mas gusto niyang umiyak pa, nanikip na ang kanyang dibdib, pero pilit
niyang pinatahan ang sarili.

DOBLE-KAYOD si Kristina nang mga sumunod na linggo. Nagsimula na ang pasukan at

hindi na nga nakapag-enroll si Joey. Ang kanyang ama, kahit hindi naigagalaw ang
isang braso ay maayos naman na ang kalagayan. Kailangan lang nito ng mga gamot na
abot-langit ang presyo. Malaking bagay rin ang bayarin niya sa five-six.

Mahigit isang buwan na siyang naghahatid ng mga paninda sa mga school

canteen tuwing umaga. Pag-uwi ay nagluluto naman siya ng merienda. Pagsapit ng
alas-tres, ilalabas na niya ang plastic na mesa at ititinda ang goto, spaghetti,
puto, dinuguan, o kung ano mang merienda na niluto.

Sabado at Linggo ay sa palengke naman ang destinasyon ni Kristina. Sa umaga

at hapon siya roon. Alas-tres, merienda uli sa kanila.

Wala na siyang mapuwestuhan ngayon sa palengke. Pinaupahan na kasi ni Sally

ang dating pinupuwestuhan niya. Ang akala raw kasi nito ay hindi na siya magtitinda
pa kahit kailan. Nagtataka nga ito kung bakit nandoon siya uli.

May upa na ang ibang puwesto roon at hindi niya kaya ang halaga.
Nagrarasyon na lang siya sa mga puwesto at inuubos ang paninda sa bangketa. Sanay
si Kristina sa hirap, mas maganda nga para pagod na pagod na siya pag-uwi.

Parang may napag-usapan sa bahay na hindi magbabanggit ng anuman tungkol

kay Urbino. Mula nang mangyari ang hindi nito pagsipot sa kasal, hindi na nila uli
napag-usapang mag-ama ang lalaki.

"Anak, ikaw na ang bahalang maghugas ng mga plato, ha? Dadalhin ko lang
itong tirang puto sa palengke para makaubos tayo."

"Sige po, 'Nay, ako na ang bahala."

"Anak, naisip kong bukas, magrarasyon na uli ako ng diyaryo sa palengke,"

sabi ng kanyang ama.

Muntik nang mapaiyak si Kristina. Hindi na nga nito maigalaw ang isang
braso, nagpipilit pa ring tumulong. "'Tay, hindi na ho. Bantayan na lang ninyo si
Joey. Tama na po iyong yelong paninda n'yo."

"Ako'y nahihiya na sa iyo, anak. Ang mahal-mahal ng gamot ko. Sana'y

makatulong ako kahit paano."

"'Tay, nakakatulong ho kayo. Nakakatulong kayo." Hinalikan niya ito, saka

nagmano. "Mauna na ho ako."

"Kaawaan ka ng Diyos, anak."

Tumalikod na agad si Kristina para hindi nito makita ang mga luha niyang
nagbabanta na namang tumulo.

Nang makarating sa palengke ay pumuwesto na siya sa bangketa. Ipinatong

niya sa isang timba ang bilaong puno ng kakanin. Nagpasalamat siya nang maubos agad
iyon dahil bigla siyang nahilo.

Hanggang sa makauwi ay nahihilo si Kristina. May hinala siyang mababa ang

kanyang dugo. Iyon din ang naging sakit ng kanyang inay noon. Nagpasya siyang bukas
din ay dadaan sa center para magpatingin.

Ang dalangin niya nang gabing iyon, hindi sana siya magkasakit. Hindi
puwede.

space:G1�xI�5

19

TULALA si Kristina habang nagluluto ng spaghetti. Hindi niya lubos-maisip kung

paano nangyaring nabuntis siya kung gumamit naman ng proteksiyon si Urbino. Lalong
hindi niya maisip kung saan siya kukuha ng perang pantustos sa bata. Higit sa
lahat, hindi niya alam kung kakayanin ng puso ng kanyang ama ang balita.

Parang gusto na niyang mamatay. Patong-patong ang problema niya at isang

batang wala na namang kikilalaning ama ang huling kailangan niya nang mga sandaling
iyon.

"Nanay, kumukulo na po ang tubig."

"Ha?"

"Kumukulo na po, 'Nay. Gusto ninyong ako na lang ang magluto ng noodles?
Marunong na po ako."

Hinayaan na lang ni Kristina si Joey. Habang pinagmamasdan ito ay gusto na

naman niyang maiyak. Parehong panganay ang magiging anak niya, parehong walang ama.

Ang simple-simple ng gusto niya sa buhay: isang masayang pamilya lang. Iyon
lang. Sapat na sa kanyang mapagtapos ng pag-aaral ang anak, maasikaso nang maigi
ang ama. Masyado bang mahirap makuha ang mga ganoong pangarap?

Noong bata si Kristina, kahit hirap ay masaya silang pamilya. Naisip niya
noon, tama na sa kanya ang ganoong pamilya dahil masaya naman sila. Habang
tumatanda siya, pinangarap niyang mabigyan ng mas magandang bahay ang kanyang mga
magulang.

Ngayon, dalagang-ina siya ng dalawang bata. Kawawa naman ang mga anak niya.
Hayun ngayon si Joey, ni hindi nag-aaral, paano pa ang isisilang niya?

Dapat sigurong malaman ni Urbino ang lahat. Lulunukin na niya ang pride
alang-alang sa bata. Hihingi siya ng kaunting suportang pampinansiyal dahil sadyang
hindi niya kaya iyon nang nag-iisa.

"'Nay, luto na po."

"Ha?"

"'Nay, ayos lang po ba kayo?"

"O-oo, anak. Ako na ang gagawa. Alas-tres na. Painumin mo na ng gamot ang
lolo mo."

"Opo."
 Diyos ko, sabi N'yo, hindi N'yo ako bibigyan ng hindi ko kaya. Tulungan po
Ninyo ako dahil parang hindi ko na kaya.

HINDI mapakali si Kristina habang hinihintay ang guwardiya. Pinigilan siya nitong
pumasok sa building ng Chattels. Itatawag daw muna nito kay Urbino ang presensiya
niya. Ibig sabihin, nandoon na ang lalaki.

"Sorry, Ma'am, busy raw po kasi siya."

"Pakisabi na emergency lang."

"Saglit lang po." Muling tumalikod ang guwardiya, pinapasok na siya nang
makabalik.

Habang nasa elevator ay kabadong-kabado si Kristina. Nang makarating sa

opisina ni Urbino ay nakita niya si Tessa.

"Kumusta?" nag-aalangang tanong nito. "Tuloy ka na."

Tumango lang siya, matipid na ngumiti, at pumasok na sa opisina ni Urbino.

Nang magtama ang mga mata nila ay wala nang nabasang tenderness si Kristina
sa mga mata ng binata. Alam niya, hindi ito ang lalaking nagmahal sa kanya. ibang
Urbino iyon. Isang Urbino na hindi naging totoo.

Nagagalit dapat siya rito dahil sa ginawa nito pero wala siyang makapang
galit sa dibdib; sa halip, gusto niya itong yakapin nang mahigpit at sabihin ang
lahat ng alalahanin niya tulad noon. at tulad noon siguro, kakalmahin siya ni
Urbino, ipapangakong magiging maayos din ang lahat.

"Ano'ng kailangan mo?" malamig na tanong nito.

"G-gusto sana kitang makausap."

"Nag-uusap na tayo ngayon. Bilisan mo, marami akong trabaho."

Nakagat ni Kristina ang ibabang labi. "U-Urbing, buntis ako." Wala nang
ibang paraan para sabihin iyon kung pinagmamadali siya nito.

Natawa ito nang malakas. "I admire your guts, really, I do. But come on,
Tin, you didn't really think I was that stupid."

"T-totoo."

"Kung totoong buntis ka nga, alam nating dalawa na hindi akin 'yan."

"Wala akong ibang n-nakasama, ikaw lang—"

"Bullshit! Putsa! Gano'n ba katanga ang tingin mo sa akin, ha?" Namumula na

ang mukha ni Urbino, halatang galit na. "Ginagawa mo 'kong gago, Tin! Naisip mo
bang por que nagago n'yo 'ko minsan ni Tanya, magagawa at magagawa mo uli? Hindi
ako bobo. 'Wag mo naman akong gawing tanga."

"U-Urbing, nagsasabi ako ng totoo—"

"Lumabas ka na. Umalis ka na!" bulyaw nito.

"Maawa ka sa bata, Urbing. W-wala na akong malapitan. Anak mo siya—"

 Nahawakan nito ang noo, saka tumalikod. "Ang tindi mo rin talaga. Bilib ako
sa 'yo." Sinipa nito ang upuan. Natakot si Kristina. Ngayon lang niya nakita si
Urbino na nagalit nang ganoon. "I treated you and loved you as a friend, Tin! Pero
ano ang ginawa mo? Tumulong ka pang mapahiya ako when you knew all along Tanya
wasn't carrying my child. At ngayon, ikaw naman ang gumagawa n'on. Alam mo ba kung
gaano kaliit ang tingin ko sa 'yo, ha? Ganito." Bahagya lang nitong nilagyan ng
espasyo ang pagitan ng hinlalaki at hintuturo.

Napaiyak na siya nang tuluyan.

"How promiscuous are you exactly, huh, Tin? Pareho kayo ng kapatid mo, mga
pakawala. Nagpapabuntis kayo sa ibang lalaki, 'tapos ipapasagot n'yo sa 'kin?
Bakit, dahil iniwan ka na uli ni Jaime, gano'n ba? 'Langya, ang suwerte niya,
dalawang ulit kang binuntis, 'tapos pinabayaan. O baka naman iba pang lalaki ang
ama niyan?" Nagpakawala ito ng mura, saka muling sinipa ang silya.

"Urbing—"

"At ano ang pumasok sa isip mong gagawin ko? Maniniwala sa 'yo? Pakakasalan
ka? Masyado kang ambisyosa. Sa tingin mo ba, isang tulad mo ang ihaharap ko sa mga
magulang ko?"

"H-hindi ko alam kung paano nangyari ito. Pero totoong ikaw ang—" Hindi na
natapos ni Kristina ang sasabihin dahil inilang-hakbang lang siya ni Urbino at
hinawakan sa braso.

"Stop force-feeding me lies!" Inilabas siya nito ng opisina habang hawak pa

rin sa braso. Daig pa niya ang may nakakahawang sakit na kailangang mapaalis agad.
"Don't you dare come here again, you bitch!" Binalingan nito si Tessa. "If she
doesn't leave, call security." Iyon lang at ibinalabag nito pasara ang pinto.

"T-Tin?" sabi ni Tessa, mukhang nabigla rin.

Kagat-labing tumalikod na lang si Kristina at patakbong sumakay sa

elevator. Pakiramdam na naman niya ay gusto na niyang mamatay.

"TULALA ka na naman," puna kay Kristina ng kasamahan sa bangketa, si Vilma. Kasing-

edad niya ito pero mukhang mas matanda sa kanya nang ilang taon. Malaki rin ang
pangangatawan nito. Pito na ang anak ni Vilma at nagtitinda ng mga tumpok na
kamatis, sibuyas, at kung ano-ano pa.

"Ha?" sabi niya.

"May problema ka ba?"

"Lahat naman tayo may problema."

"Hindi ka naman ganyan dati. Ano ba 'yon?"

"Vilma, ano'ng gagawin mo sakaling mabuntis ka uli at alam mong wala ka

namang maipapakain sa anak mo?"

Nagkibit-balikat ito. "'Yong pangwalo ko sana, pinaalis ko."

"Pinaalis?"

"Oo. Ipinahilot ko. Pati 'yong pansiyam ko sana. Pero 'yong isang 'yon, sa
doktor. Komadrona ba. Midwife. Ngayon, wala na akong problema, tali na ako. Buntis
ka ba?"
 "O-oo."

"At walang ama?"

"W-wala, eh."

"Mahusay 'yong komadrona ko. Kung gusto mo, sasamahan kita."

"H-hindi ka ba nakonsiyensiya?"

"Siyempre, nakonsiyensiya. Anak ko 'yon, eh. Pero wala, eh. Ito ngang pito
lang, eh, halos magdildil na kami ng asin. Paano lalaki 'yon? Dalawa pa lang ang
nag-aaral kong anak pero mukhang hindi na aabot sa grade three pareho. Ganoon
talaga ang buhay." Nagkibit-balikat uli si Vilma.

Natahimik si Kristina. Aaminin niyang naiisip na ipalaglag ang bata. Kawawa

lang iyon kapag isinilang na. Ang tulirong isip niya ang nagpasya niyon ngayon
mismo.

"Vilma, puwede bang sabihin mo sa 'kin kung saan ang bahay n'ong
komadrona?"

"Sasamahan na kita kung gusto mo."

"Ako na lang."

"Ikaw ang bahala." Inilista ni Vilma ang address.

"ILANG buwan na ba 'yan?"

"Dalawa na ho siguro," sagot ni Kristina sa komadrona. Maliit lang ang

bahay nito pero parang clinic ang isang bahagi. Sa labas pa nga ng bahay ay may
karatula na nagpapaanak ito.

"Sigurado ka na bang ipapatanggal mo?"

"O-oho."

"May gamot ako dito. Isa, ilalagay sa puwerta, isa iinumin mo."

Tumango na lang si Kristina at nag-abot ng pera. Inanyayahan na siya ng

komadrona sa loob ng clinic. May isang kama roon na may stirrups. May mga gamit din
na pang-ospital.

Habang nakahiga ay lumitaw sa isip ni Kristina ang mukha ni Urbino. Pilit

niya iyong inalis sa isip. Pilit naman niya iyong pinalitan ng imahe ng isang
batang gusgusin at lumalaboy sa kalye. Pero patuloy niyang nakikita ang mukha ni
Urbino.

"Relax ka lang," sabi ng komadrona.

Bigla siyang napabangon. "Hindi po."

"Ano?"

Napaiyak siya. "A-ayoko pong ipatanggal."

"Sigurado ka?"
 Panay ang tango ni Kristina habang kinikilabutan. Iniwan na siya roon ng
komadrona na mukhang nakakaintindi naman sa sitwasyon. Iyak lang siya nang iyak
doon. Panay ang hingi niya ng paumanhin sa batang nasa sinapupunan.

Mayamaya ay biglang bumukas ang pinto at iniluwa si Urbino, madilim ang

mukha.
20

"Hinanap kita sa palengke. Sinabi sa 'kin n'ong kasamahan mo na nandito ka," sabi
ni Urbino, halos magkadikit ang mga ngipin.

"U-Urbing."

"Ganyan ka ba kawalang-konsiyensiya, Tin? Damn you! How could you do this?"

"Hindi ko i-itinuloy, Urbing—"

"Dapat lang! Damn you!" Kinuha nito ang panloob niya na nasa isang tabi at
isinuot sa kanya na parang bale-wala lang iyon. Mabilis ang pagkilos ni Urbino,
mukhang galit pa rin. Halos nakatigagal lang siya, nabibigla sa mga nangyayari.
"Come with me," mariing utos nito habang hawak-hawak siya sa kamay.

"S-saan tayo—"

"Shut up! You've lost your right to speak." Nang makarating sa labas ay
pinagbantaan pa ni Urbino ang komadrona. Nakasunod lang siya sa binata hanggang sa
sasakyan. "Get in!" singhal nito.

Kahit nalilito pa rin ay sumunod naman si Kristina. Pagsakay na pagkasay ni

Urbino ay pinaarangkada agad nito ang sasakyan. Wala siyang ideya kung saan sila
pupunta. Hindi rin niya alam kung ano ang balak nito.

"Urbing, k-kailangan kong umuwi."

"Para ano? Para maisipan mo na namang ipatanggal ang anak mo?"

"P-para ihanda ang paninda ko bukas." Nagyuko si Kristina ng ulo.

Pakiramdam niya ay ang sama-sama niyang babae para tangkaing ipalaglag ang anak.

"I'm taking you to a place where you can never ever get an abortion. I'm
taking you to Territorio."

"Pero hindi puwede. Mag-aalala ang itay. Marami akong gagawin. Wala pa
silang pang-ulam ngayong gabi."

"'Wag kang mangatwiran sa 'kin. Naubusan ka na ba ng source of income? I

know Tanya's sending you money."

Tumawa siya nang pagak. "Sana nga. Ibalik mo na ako, Urbing. Hindi ako
sasama sa 'yo. 'Wag kang mag-alala, hindi ako gagawa ng kahit na ano para mapahamak
ang bata. Bakit ka ba nagkakaganyan? 'Di ba, sabi mo hindi mo naman anak ito?"

"'Wag mo 'kong pagsalitaan nang ganyan." Nagdikit uli ang mga ngipin nito.
"'Wag mo akong pagsalitaan na para bang ako pa ang may kasalanan. Gusto k-ko lang
makatulong."

"Bakit?" malamyang tanong niya. "Bakit mo tutulungan ang babaeng gumagago

sa 'yo? Bakit mo tutulungan ang babaeng pakawala?"

"S-sabihin na lang nating kahit paano, may responsibilidad ako sa inyo. S-

sabihin na lang nating kahit paano, may pinagsamahan kami ng kapatid mo."

Tumawa si Kristina nang mapakla. "Oo nga naman. Pero hindi ako puwedeng
sumama sa 'yo kaya ibaba mo na ako dito kung ayaw mo akong ihatid sa amin. Wala
pang pagkain ang anak ko. Wala pang gamot ang tatay ko. Ihahanda ko pa ang ititinda
ko bukas."

"Dammit! Listen to me—"

"Ikaw ang makinig sa 'kin. Hindi ako sasama sa 'yo. Walang kasama sina
Joey. Hindi puwedeng mag-alala ang itay at baka atakihin na naman siya."

Natigilan si Urbino, mayamaya ay nagtanong. "Kailan inatake ang itay?"

"Noong araw na dapat nagpakita ka pero hindi mo ginawa."

"DITO na lang ako sa kanto. Baka makita ka ng itay, baka mabigla siya."

Bababa na sana si Kristina ng kotse nang agapan ni Urbino ang kanyang

braso.

"T-Tin, kumusta na si Joey?"

"Mabuti naman."

"Matataas ba ang grades niya?"

"Siguro kung nakapag-enroll siya." Hindi ito nakapagsalita. "Sige. Salamat

na lang."

"Tin, I really want to help you."

"Aaminin kong kailangan ko ang tulong mo. Ilang buwan na lang, hindi na ako
makakapagtinda. Kapag dumating na ang oras na 'yon, malaking tulong kung m-
makakautang ako sa 'yo nang kaunti para sa ospital," sabi niya kahit nanliliit na.

Binuksan ni Urbino ang glove compartment at may inilabas na sobre.

Pagkatapos ay inilabas nito ang wallet at iniabot ang isang credit card sa kanya.
"Here. Max this out. You can have this. I will pay for that monthly. And here, this
is really for you." Iniabot naman nito ang sobre.

Hindi na binuksan ni Kristina ang sobre at itinago na lang. "Salamat. Itong

credit card mo, hindi ko matatanggap."

"Dammit, Tin, just take it!"

"Tama na itong sobre. Sige." Nakababa na siya bago pa mapigilan uli ni

Urbino.

Nang makauwi ay saka lang niya binuksan ang sobre. Isandaang lilibuhin ang
nandoon.

te�2����5
21

PAGKAGALING sa pagrarasyon sa mga school canteen ay dumaan si Kristina sa

pinagkakautangan. Binayaran na niya ang lahat ng balanseng mahigit treinta mil.
Malaking tulong ang perang ibinigay ni Urbino. Kailangan nga lang niya iyong
tipirin dahil minsan, hindi inaasahan ang mga gastusin.

Pagpasok sa bahay ay nagulat siya nang makitang nandoon si Urbino at kausap

ang kanyang ama. May isang matandang lalaki rin doon na ngayon lang niya nakita.
Agad tumayo si Urbino nang makita siya.

"Tin." Bahagyang tumango si Urbino sa kanya.

Inalala agad ni Kristina ang ama. "'Tay, kumusta ang pakiramdam ninyo?"

"Mabuti naman. 'Wag mo akong alalahanin." Mukha namang hindi ito galit,
maaliwalas pa nga ang bukas ng mukha. "Mag-usap kayo ni Urbing. Ito nga pala si
Doctor Rios."

"Good morning, Kristina," sabi ng doktor sa kanya.

"G-good morning," alanganing sabi niya.

Nilapitan siya ni Urbino at niyaya sa labas. Napilitan siyang sumama.

"Ano'ng ginagawa mo?" sita ni Kristina. "Mabuti at hindi sumama ang

pakiramdam ng itay. Sinabi ko naman sa 'yo, hindi puwedeng basta-basta ka na lang
darating dito nang ganoon na lang. Paano na kung bigla na lang inatake ang itay?"

"Kaya nga isinama ko si Doctor Rios. He's also my mom's doctor. Taga-
Pakyit-pakyitan pa siya. He's a specialist. Mahusay. I wanna take you all there if
you let me. Nakausap ko na ang Saint Ignatius. School iyon doon. They can still
admit Joey para hindi masayang ang isang taon niya."

"Hindi pa ba tapos ang pagganti mo, Urbing?" Nagyuko siya ng ulo. Alam
niya, may kapalit na naman ang lahat ng iniaalok nito. Kailan ba matatapos ang mga
laro ng binata? "Maisip mo naman sana ang itay at si Joey. Kung galit ka sa 'kin,
sana ako na lang, sa akin na lang."

"Believe me, I'm not doing this to hurt you or Tanya. I-I'm through with
that. I really just want to help."

"Bakit?"

"Bakit ba palagi kang nagdududa?"

"Masisisi mo ba ako?"

Hindi agad nakasagot si Urbino, mayamaya ay nagsalita. "Sinabi ko na sa

itay mo, pumayag naman siya basta papayag ka raw."

"Dito na lang muna siguro kami, Urbing, pero maraming salamat sa alok mo."

"I-if you ever change your mind, you can always tell me."
 Hindi na sumagot si Kristina at bumalik na lang sa sala. Hindi na siya
interesado sa kung ano na namang plano nito. Maganda kung talagang tutulong si
Urbino, pero hindi na sila tatapak uli sa teritoryo nito. Hindi na ito dapat
magkaroon ng lugar sa buhay nila sa mas malalim na lebel. Pagkatapos ng lahat ng
ginawa at sinabi ni Urbino, mahirap nang magtiwala. Hanggang ngayon, alam niya,
hindi pa rin naniniwala ang binata na ito ang ama ng kanyang dinadala.

Sa pampinansiyal na aspeto, hindi niya tatanggihan ang itutulong ni Urbino

dahil kailangan nila iyon. Pero hanggang doon na lang. Tapos na ang lahat, hindi na
dapat dugtungan pa.

"HINDI sana sumama ang loob mo sa 'kin, anak, na pinatuloy ko si Urbing dito at
kinausap at pumayag ako sa gusto sana niyang mangyari," sabi ng ama ni Kristina.
Nakadulog na sila sa mesa. Masarap ang hapunan, padala ni Urbino.

"Hindi po ako nagagalit sa inyo, 'Tay."

"Ang akin lang, sayang naman ang pag-aaral ni Joey."

"Nandoon na ho ako, 'Tay, pero hindi po natin alam kung ano ang gusto niya
ngayon. Mahirap pong hulaan ang iniisip niya."

"Gusto niyang makatulong at nagsisisi siya sa mga nangyari."

Hindi na lang kumibo si Kristina. Hindi niya alam kung paano nakumbinsi ni
Urbino nang ganoon na lang ang kanyang ama samantalang inatake pa nga ito sa
nangyari. Ayaw na niyang ipaliwanag ang mga pagdududa at saloobin. Baka sila pa ang
magkasamaan ng loob.

"Buntis ka raw," mayamaya ay sabi ng kanyang ama.

Nabitiwan niya ang kutsara't tinidor. "'T-Tay..."

"Matanda ka na, Tin. Nasa sa 'yo na kung hindi mo uli bibigyan ng ama ang
anak mo. Gusto ka raw niyang pakasalan."

Hindi na niya napigilan ang galit. "At ano, Itay? Iiwan na naman niya sa
araw ng kasal?"

"Ang sabi naman niya, kung papayag ka raw ay dederetso na tayo sa

munisipyo."

"Naniwala naman po kayo." Pinigilan ni Kristina ang sarili pero naiyak pa

rin siya. Naaawa siya sa ama dahil ang bilis nitong maniwala, dahil siguro sa
matinding kagustuhang maikasal siya. Paano niya ipapaliwanag na ni hindi naniniwala
si Urbino na ito ang ama ng kanyang anak? "Itay, ayoko na hong pag-usapan sana.
Alam nating pareho na kailangan natin si Urbing pero hayaan na lang po sana natin
sa ganoon ang lahat."

Tumango na lang ito. Si Joey naman ay tahimik lang na nakamasid sa kanila.

Nilagyan niya ng manok ang plato ng anak. "Kumain ka pa."

Tumango lang si Joey.

Pagkatapos nilang kumain ay si Kristina na ang nagligpit. Nang maramdaman

niyang may tao sa sala ay sumilip siya at nakita si Urbino na kausap ang maglolo.

Bumalik uli siya sa kusina at inihanda na ang mga gagamitin kinabukasan sa

pagluluto. Nang maramdamang may tao ay nag-angat siya ng tingin. Nandoon si Urbino
at nakamasid sa kanya.

Ilang sandaling nakalimutan ni Kristina ang lahat nang magtama ang mga mata
nila. Mahal pa rin niya ang binata. Ipinagpatuloy niya ang ginagawa nang pumasok sa
isip niya ang mga nangyari.

"Hi," bati ni Urbino.

"May ginagawa ako."

"Hindi ka na dapat gumagawa niyan. Baka makasama pa sa baby."

Hindi siya nagsalita. Nang hindi na makatiis ay binalingan niya ito.

"Puwede bang 'wag mong paasahin ng kung ano-ano ang itay?"

"Ano'ng sinasabi mo?"

"'Wag mo siyang paasahin sa kasal natin, sa magandang buhay para sa 'min.

Sanay na kami sa ganito. 'Wag ka nang maglagay ng kung ano-anong bagay sa isip
niya. Hindi namin kailangan 'yon. Tama na sa 'min na may makain araw-araw."

"N-naisip ko lang na malaki ang atraso ko sa 'yo, sa inyo. Ayoko nang

magtinda ka araw-araw. I will provide for you."

"Sabi ko naman sa 'yo, tama na 'yong makahiram ako sa 'yo ng panggastos.

Ibabalik ko 'yon, ipinapangako ko sa 'yo. Medyo matatagalan siguro pero ibabalik
ko."

"Why don't you just stop being so arrogant? I can give you what you need,
what you want for your family if only you'd stop being stubborn!"

Nakagat ni Kristina ang ibabang labi dahil ayaw man ay naiyak na siya. Kung
alam lang sana ni Urbino na wala siyang ibang gusto kundi ang pakasalan ito. Ang
kaso, alam niyang mali iyon. Sa huli, lalo lang silang magsisisi. Alam naman nila
pareho na hindi siya nito mahal. Isa pa, hindi rin niya alam kung ano na naman ang
gustong mangyari ng binata.

Naiinis siya sa kalagayan ng kanyang pamilya pero wala naman siyang magawa.
Sana, ipinanganak siyang mayaman para hindi na niya kinailangang manlimos ng tulong
kay Urbino. Pagkatapos ngayon sasabihin nitong pakakasalan na naman siya at
ibibigay ang lahat ng gusto niya para sa kanyang anak at ama.

Gustong-gusto iyong tanggapin ni Kristina pero paano na kapag nawala na

naman si Urbino? Hindi niya puwedeng tanggapin ang limos na kasal at magandang
buhay. Hindi na niya matitingnan ang sarili sa salamin kapag ginawa iyon.

Tumalikod siya at mabilis na iniligpit ang mga gamit.

"T-Tin, I'm so sorry."

"W-wala 'yon." Mabilis niyang pinunasan ang mga luha.

"Tingnan mo nga naman ang pagkakataon."

Napalingon si Kristina sa pinagmulan ng boses. Nasa bungad ng pinto ang

kanyang kapatid. Mas maganda pa ito ngayon kaysa noong huli niyang nakita.

Napatingin siya kay Urbino. Kulang na lang ay mapanganga ito habang

nakatitig sa mukha ni Tanya. Parang tinarakan ng punyal ang kanyang dibdib.

11

"Nanay, ikakasal na ho ba uli sina Tatay Urbing at Tita Tanya?"

Kinumutan ni Kristina si Joey at hinalikan sa noo. "H-hindi siguro. May

asawa na ang tita mo."

Umakyat na silang mag-ina para makapag-usap sina Urbino at Tanya. Hindi pa

niya alam ang istorya ni Tanya pero inaasikaso raw nito ang pakikipaghiwalay sa
asawa. May bago raw job offer sa kapatid sa Singapore.

"Bakit po hindi kasama ng tita ang baby niya?"

"Nasa asawa yata niya, anak. Matulog ka na."

"Alam mo, Nanay, galit ako kay Tatay Urbing, eh."

"O, bakit mo naman nasabi 'yan?"

"Kasi po mali 'yong ginawa niya sa inyo."

"Sshh... Masamang magalit sa iba. Matulog ka na, anak. Dito lang ako."

Nakahiga lang si Kristina sa tabi ng anak, hinihintay na makatulog ito.

Sinubukan din niyang matulog pero ilang oras na ay nakatitig pa rin siya sa kisame.
Nagpasya siyang lumabas uli. Wala na siguro si Urbino. Gusto niyang makausap ang
kapatid.

Naabutan niya si Tanya sa sala, kausap ang kanyang ama.

"Hala, mag-usap kayong magkapatid at ako'y hihiga na rin," paalam ng

kanyang ama.

Kinabahan si Kristina nang sila na lang ang maiwan. "Tanya."

"It's okay. Walang problema sa 'kin. Aaminin ko, nasorpresa ako sa 'yo.
Paano mo naisip na totoo lahat ng sinabi at ginawa ni Urbing?" Tumawa ito. "Mahal
na mahal ka noon nina Itay. ikaw ang paborito nila dahil matalino ka raw. Nasaan
ang talino mo?"

"Hindi mo ako kailangang insultuhin, Tanya."

"Hindi kita iniinsulto, Ate. Ang totoo, naaawa ako sa 'yo."

"Lalong hindi ko kailangan 'yan. Parang gusto mo lang naman akong sumbatan,
eh. Kung magsusumbatan tayo, mauuna na ako. Nasaan ka noong kailangan ka ng
pamilyang ito?"

"Gumagawa ng sarili kong buhay," sagot nito at tinalikuran na siya.

-aliV2�j��=

22
MATUMAL ang benta nang araw na iyon sa palengke. Masama ang timpla ni Kristina.
Hindi siya makapaniwala sa naging usapan nila ni Tanya nang nagdaang gabi. Sabagay,
may karapatan naman itong magalit. pero hindi ba naisip ng kapatid na tinangka niya
itong kausapin pero wala naman ito?

"Mabilis lumaki ang tiyan mo," puna ni Vilma. Alam na nitong hindi niya
itinuloy ang pagpapalaglag sa bata.

"Oo nga, eh. Noong una akong magbuntis, hindi naman ganito."

"Ibig sabihin, malaki ang bata. Nakita ko ang asawa mo, guwapo. Mukhang
mayaman. Mukhang nagalit pa sa 'kin noong sabihin ko kung nasaan ka."

"Hindi ko siya asawa."

"'Wag mo nang pakawalan 'yon. O, nandito pa, o." Bahagyang ngumuso si

Vilma.

Sinundan niya iyon ng tingin. Papalapit nga sa kanila si Urbino.

"Halika na," sabi ng binata nang makalapit.

"Hindi pa ubos ang paninda ko."

"Dammit, just come with me!"

"Hindi pa nga—"

Binitbit ni Urbino ang bilao at timba, saka walang pakialam na nauna na.

Napatingin si Kristina kay Vilma na tinanguan lang siya. Napilitan siyang

sumunod kay Urbino. Nang makasakay sa kotse ay naihampas nito ang nakakuyom na
kamay sa manibela.

"Ano ka ba? Sabi ko sa 'yo, ayoko nang magtitinda ka do'n! Bakit ba ang
hirap mong makaintindi?!" Pinunasan nito ang mga mata. Hindi niya alam kung
napuwing o naiyak na sa galit.

"N-nag-iipon kasi ako para sa bata kung sakaling—"

"Hindi ka ba naniniwala sa akin? I will provide for you! Putsa naman, Tin!"
Hinampas uli ni Urbino ang manibela at pinunasan ang mga mata. Nabibigla siya sa
reaksiyon nito. Naaawa ba ito sa kanya o sadyang galit lang?

"Bakit mo ba pinahihirapan ang sarili mo? Kung gusto mo, ngayon din,
ikukuha ko ng educational plan ang bata. Silang dalawa ni Joey. Ikukuha ko kayong
lahat ng health plan. Just please don't go there and sell food on the street like
you're a fuckin' beggar! Dammit!" Pinaandar na nito ang sasakyan.

Tahimik lang na naiyak si Kristina. Iyon pala ang tingin sa kanya ni

Urbino. Naaawa lang siguro ito sa kanya. Ano ang sinabi nito? Para siyang pulubing
nagtitinda sa bangketa? Siguro nga, pero marangal ang trabaho niya at kahit paano,
hindi siya umaasa lang sa bigay nito.

"Stop c-crying, all right?" sabi nito, mahinahon na ang boses, mahihimigan
ng kaunting pakiusap.

"S-sana hindi na lang kita nakilala kahit kailan."

 Wala nang sinabi si Urbino. Nang mag-ring ang cell phone ay sinagot nito
iyon. Si Tanya ang kausap ng binata.

"All right, Tanya. Okay. We'll see you in a while. We'll be right there."
Binalingan siya nito. "Daanan natin ang kapatid mo sa mall."

Hindi na lang nagsalita si Kristina, okupado sa sariling mga isipin. Bakit

ba kailangang maging ganoon kakomplikado ang simpleng buhay niya?

"HINDI ka na nadadalaw sa atin."

"'Pa, nandito pala kayo," sabi ni Urbino sa matandang lalaki. Kadarating pa

lang niya sa opisina. Hindi ito nagsabi na pupunta pala doon.

"Binibisita kita. Matagal ka na ring hindi tumatawag. Okay naman ang mama
mo."

"Pasensiya na po. Marami lang po kasi akong ginagawa nitong mga nakaraang
araw."

"Ano ba'ng problema?" Ngayon lang nagtanong nang ganoon sa kanya ang ama at
ikinasorpresa niya iyon.

"Wala naman po, 'Pa."

"Nag-aalala kami ng mama mo sa 'yo."

"Well, that's a first," hindi naiwasang sabihin ni Urbino. Ang akala niya
noon, babalik din ang init ng pagtingin sa kanya ng mga magulang kapag nakabawi na
sa pagkamatay ng kanyang kapatid, pero hindi iyon nangyari. Pormal lang sila sa
isa't isa, parang mga estranghero minsan.

"Sa tingin mo ba, hindi ka namin naiisip? Anak ka namin, puwede bang
hindi?"

"Naitanong ko na rin sa sarili ko 'yan, 'Pa. Nagtataka ako kung bakit, pero
ang sagot, puwedeng hindi."

"Don't be silly." Bumuntong-hininga ang kanyang ama. "'Yong trahedya sa

buhay natin, masyadong nakaapekto sa amin ng mama mo, aminado kami roon. Pero hindi
ibig sabihin n'on na wala kaming pakialam sa 'yo. Ikaw rin naman ang lumalayo,
anak."

"Dahil parang wala naman akong lulugaran sa buhay ninyong dalawa."

"Hindi mo alam ang sinasabi mo." Nilapitan siya ng ama at tinapik sa

balikat. "Hinayaan ka namin dahil alam naming kayang-kaya mo. Proud na proud kami
sa 'yo, alam mo ba 'yon? Wala akong ibang sinasabi sa mga kaibigan ko kundi lahat
ng mga nagawa mo sa buhay. Alam mo, anak, magsisi man kami ng mama mo sa mga
panahong napabayaan ka namin, wala na rin kaming magagawa. Pero ganitong matanda na
kami, gusto naming malaman mo na mahal na mahal ka namin."

At natagpuan na lang ni Urbino ang sarili na umiiyak. Nitong mga nakaraang

araw, palagi na lang siyang naiiyak. Sa tingin nga niya, puwede na siyang maging
artista. Kapag nalaman iyon ng mga kaibigan, siguradong kakantiyawan siya.

Hindi nagtagal, parang ilog na dumaloy palabas ng kanyang bibig ang lahat
ng isipin niya, lahat ng mga problema. At sa kauna-unahang pagkakataon, nandoon ang
kanyang ama at nakinig sa kanya.

"Mahal na mahal ko siya at awang-awa ako sa kanya. Galit pa rin ako,

aaminin ko, 'Pa, pero mahal na mahal ko pala siya. Kahit hindi akin ang batang
'yon, walang problema sa 'kin," pagtatapos niya.

Noong araw ng kasal sana nila ni Kristina, nagpunta at nanatili si Urbino

sa London nang isang buwan, pinutol ang komunikasyon sa lahat ng kakilala. He was
guilt-stricken, but at the same time, he told himself Kristina deserved that. Tanya
would know about it and would regret everything she did to him. Iyon naman ang
plano niya mula't sapol.

Nang makabalik, pilit na niyang kinalimutan ang bahaging iyon ng kanyang

buhay. Kailangan na niyang umabante. Hanggang sa isang araw ay nagpakita uli sa
kanya si Kristina at sinasabing siya ang ama ng dinadala nito.

Lalong nagalit si Urbino. Paano mangyayari iyon kung protektado siya sa

bawat pagkakataong may nangyari sa kanila? Niloloko na naman siya ni Kristina,
ginagawang tanga. Pero sa huli, hindi niya ito nagawang tiisin kaya pinuntahan niya
sa palengke, kung saan hula niya ay nagtitinda uli ito ng kakanin.

At mula roon ay nagpatong-patong na lahat ng mga pangyayari. Ang dami-dami

pala niyang nagawa kay Kristina, sa ama nito, kay Joey. At sa gitna ng lahat ng
iyon, nagagalit siya sa isiping hindi siya totoong minahal ng dalaga, na may
nangyari dito at kay Jaime. Iyon lang ang tanging paliwanag kung bakit buntis na
naman si Kristina.

Sa kabila niyon, ramdam ni Urbino kung gaano ito kahalaga sa kanya. Lahat
ng tenderness at pagmamahal na ipinakita niya noon ay hindi pagpapanggap. Totoo
iyon sa kanya. Minahal niya si Kristina nang hindi namamalayan.

Si Tanya, isa na lang bahagi ng kahapon ngayon. Gusto niyang magsimula uli
kasama si Kristina pero mukhang ayaw na nito. Para siyang dinidikdik kapag naaalala
ang sinabi nitong sana raw ay hindi na lang siya nakilala.

"Mahal na mahal mo siya at wala kang pakialam kahit hindi sa 'yo ang bata?"
tanong ng kanyang ama.

"Yes."

"Ano'ng problema? Na hindi sa 'yo ang bata?"

"Na hindi niya ako mahal."

"Hindi yata ikaw ang anak ko," nakangiting sabi nito. "Ang anak ko,
matapang at hindi sumusuko kahit kailan." Tinapik nito ang balikat niya, saka siya
iniwan.

"URBING, puwede mo ba akong samahan bukas?"

"Saan?"

"Mamasyal."

Nakikinig lang si Kristina sa usapan nina Tanya at Urbino. Nakikiramdam

siya. Mula nang makabalik si Tanya, umaga pa lang ay nandoon na sa bahay nila ang
lalaki. Ayaw man pero nasasaktan siya sa itinatakbo ng mga pangyayari.

Gaya ng sinabi ni Urbino, hindi na siya nagtitinda sa palengke pero

nagrarasyon pa rin sa mga school canteen. Hindi puwedeng wala siyang maging
kabuhayan, ayaw pumayag ng kanyang pride.

"Hindi puwede, Tanya," sagot ni Urbino.

"Bakit? Nandito ka lang din naman bukas, 'di ba?"

"'Di ka ba hinahanap ng asawa mo?"

"Sabi ko naman sa 'yo, we're getting the marriage annulled."

"Hindi mo ba hinahanap ang anak mo?"

"She's all right. Mabait naman sa kanya ang mga biyenan ko. So, how about
it? Ipasyal mo uli ako sa Territorio. I like it there. Maybe we can stay in your
house there, just the two of us. For old time's sake."

Si Kristina ang nahihiya sa inaakto ng kapatid pero hindi siya makaalis.

Gusto niyang malaman ang isasagot ni Urbino.

"Let me get this clear, Tanya. You're processing the annulment papers and
you have no problem with your child."

"Yes. Isn't that great?"

"Magtatrabaho ka sa Singapore, 'di ba?"

"It depends. I might like it here this time."

"Why?"

"I dunno. It just feels different here this time."

"You told me before you were planning to buy a house for your sister and
your father."

"Yeah. Pero alam mo na, malaki ang gastos ko sa Taiwan."

"Peter Ho is a millionaire, Tanya."

"And you think he didn't let me sign all those prenup papers?"

"Sabihin mo nga sa 'kin, Tanya, totoo bang hirap na hirap ka noong magtipid
para sa pamilya mo dito? No, I wanna ask Tin that question. Totoo ba 'yon, Tin?"

"Ha?" Nabigla si Kristina. Iyon ba ang sinabi ni Tanya kay Urbino noon?

"I don't think I like your arrogance, Urbing," sabi ni Tanya, mukhang
nagalit. "Ano'ng karapatan mong kuwestiyunin ako nang ganyan? No one here wants
you. Ate Tin hates you. So why don't you just get the hell out of our lives? We can
manage."

"Oh, really? We as in you and this family or are you just talking about
yourself? You were coming on to me real strong, Tanya, and in front of your sister
even. Have you no shame?"

"Nandito ka sa loob ng pamamahay namin, Urbing, at kung hindi mo

naiintindihan, hindi ka namin kailangan dito," sabi ni Tanya.
 "I'm sick and tired of your bullshit, Tanya. Ever since you arrived, you
always made sure you got in our way. I love this family like my own. And I love
your sister more than I ever loved you. Do you understand that? I wanna marry her
and put her up on a pedestal if only she'd let me."

Napaawang ang mga labi ni Kristina. Napatayo naman si Tanya, saka siya
binalingan.

"Great. Congratulations, you did it again. Una mong kinuha ang pagmamahal
nina Itay, ngayon, si Urbing."

"Hindi ko alam kung saan mo nakuha ang ugali mong iyan, Tanya," sabi ng
kanyang ama na nandoon na pala. "Pero hindi namin kailangan ang ganyan sa pamamahay
na ito. Hindi ka maaaring maglabas-masok sa buhay ng pamilya mo kung kailan mo lang
gusto. Hindi pupuwedeng aalis ka kapag nakagawa ka na ng gulo. Anak kita at mahal
kita, pero hindi ko kayang tiisin ang ugali mo. Bumalik ka rito kapag handa ka nang
magbago at walang kuwestiyong tatanggapin ka namin."

"I-Itay..."

"Masakit ito sa akin, anak, pero ang dami mo nang ginawang gulo sa
pamilyang ito. Lahat naman ng gusto mo ay sinubukan naming ibigay sa 'yo. Gusto ka
naming kasama palagi pero ayaw mo naman sa amin. Siguro nga'y hindi ito ang buhay
na gusto mo at humihingi ako ng tawad kung hindi ko naibigay ang magandang buhay sa
inyo. Pero wala kang karapatang manira ng buhay ng iba nang paulit-ulit," mahabang
litanya ng kanilang ama habang deretsong nakatingin kay Tanya.

Nagyuko lang ng ulo si Tanya at tahimik na pumunta sa kuwarto nito. Puno ng

tensiyon ang paligid hanggang sa lumabas uli ito, hila-hila ang bagahe.

"S-sige," sabi lang ni Tanya at lumabas na.

"Itay, susundan ko si Tanya. Baka kung ano—"

"Hayaan mo siya, Kristina. Matanda na siya. Alam na niya ang ginagawa niya.
Babalik siya, hindi man ngayon pero babalik siya, sigurado ako." Bahagyang ngumiti
ang kanyang ama. "Mag-usap na kayo ni Urbing at pupuntahan ko si Joey sa itaas."

Walang nakapagsalita sa kanila ni Urbino. Nakayuko lang siya. Hanggang sa

tumabi ito sa kanya at hinawakan ang kanyang kamay.

"Urbi—" Sinakop na nito ang kanyang mga labi.

"I love you. I love you so much," sabi nito nang maghiwalay ang mga labi
nila. Mahigpit siya nitong niyakap. "Oh, God, I love you so much."

"Lahat ng—"

"Please listen to me first, please. I'm sorry for everything I did to you
and your family. I did it because Tanya hurt me so bad and I thought you were in it
with her. I even thought you asked her to do it. I thought you needed me to get
what your family needs. I judged you so bad and thought Tanya was an angel. She was
so kind to me, you see. But I was wrong. My God, I want you in my life." Ikinulong
ni Urbino ang mukha niya sa mga kamay nito. "Do you understand me? I want you in my
life so bad that I don't even care who's the father of your baby. He's gonna be our
baby."

"Urbino, baby natin ito. Kailangan mong maniwala dahil iyon ang totoo.
Hindi ko rin alam kung paano nangyari, pero nandito siya."
 Pinakatitigan siya nito sa mga mata, parang may pilit binabasa roon.

"Totoo, Urbing. Noong sabihin ko sa 'yong mahal na mahal kita, totoo iyon.
Baby natin ito, Urbing, mamatay man ako."

Ngumiti ito. "Well, one of those fast swimmers really did a good job, huh?
Oh, my God. I'm going to be a father."

"Tatlong buwan ka nang tatay."

"Oh, my God," sabi na naman nitong ngiting-ngiti. "Rubber works ninety-

seven percent of the time and I got lucky. Oh, fast stubborn swimmers, I love
them." Napangiti si Kristina kahit naiiyak din. "Have you forgiven me, Tin?"

"Kahit kailan, hindi ako nagalit sa 'yo."

"Let's get married today, this afternoon. Let's go."

"Ano ka ba?" Natampal niya ang hita nito. "Masyado kang nagmamadali."

"The wedding is long overdue. Come on, let's get married. Let's go."
Pinunasan ni Urbino ang kanyang mga pisngi, saka siya hinalikan sa mga labi. "Let's
go, love. I won't leave until we get married. If we get married, though..."
Natigilan ito, nagkibit-balikat mayamaya. "I won't leave either way. So let's just
get married, okay?"

Tumango si Kristina at nagmamadaling tinawag ang ama at anak.

NAIKASAL sina Kristina at Urbino nang hapon ding iyon. Nagpunta sa Territorio de
los Hombres kinabukasan din ang buong pamilya. Pagkalipas ng dalawang buwan ay
nagpakasal uli sila doon. Lalaki ang naging anak ni Kristina at kamukhang-kamukha
ni Urbino, ayon na rin sa ina nito. Ang kasal nila sa simbahan—ang kanilang
ikatlong kasal—ay isasagawa limang buwan pagkatapos manganak ni Kristina.

Tanya was now working in Singapore and wrote them letters occasionally.
Everything bad that happened belonged now to the past. All that was ahead was a
bright future.

wakas

Sa gitna ng panahon sa pagbuo ng kuwento nina Urbino at Kristina ay

maraming nangyari sa ibang miyembro ng Territorio de los Hombres. Abangan po sana
ninyo sa mga susunod na libro ng seryeng ito.