CHO RO BY SPI C HR ZE NI OWE

GLI KO GE NU

Zofia Nowak SE7

Czym są glikogenozy?
Glikogenozy są to genetycznie uwarunkowane
zaburzenia metaboliczne, wynikające z
nieprawidłowości enzymów
uczestniczących w przemianie glukozy w
glikogen oraz rozpadu glikogenu na glukozę.
Jak dziedziczone są glikogenozy?

• Są dziedziczone głównie autosomalnie

recesywnie.
• Wyjątkiem jest glikogenoza typu IX, która
jest dziedziczona w sposób sprzężony
z chromosomem X.
• Szacuje się, że glikogenozy występują z
częstością około 1:40 000
RODZAJE
GLIKOGENOZ
W zależności od miejsca spichrzania glikogenu wyróżniamy 2 rodzaje
glikogenoz:
- Glikogenozy wątrobowe
- Glikogenozy mięśniowe
 OBJAWY GLIKOGENOZ
G L I KO G E N O Z Y W Ą T R O B O W E G L I KO G E N O Z Y M I Ę Ś N I O W E

• hipoglikemia • nie występuje hipoglikemia,

• hepatomegalia a objawy ograniczone są
• kwasica mleczanowa do mięśni
• hiperlipidemia • hipotonia mięśniowa
• osłabienie siły mięśniowej
• bóle mięśniowe
• mioglobinuria
 TYP 0 - glikogenoza typu
0/choroba Lewisa

• Przyczyna: niedobór syntazy glikogenowej

• Rodzaje:
- mięśniowa GSD0 (mutacje w genie GYS1)
- wątrobowa GSD0 (mutacje w genie GYS2)
Objawy:
+ Dziecko ma "ciężkie poranki"
+ Hipoglikemia oraz towarzysząca ketoza i niski
e stężeniem mleczanów, alaniny we krwi
+ Arytmie, zwiększone ryzyko zawału
serca (w glikogenozie mięśniowej)
TYP 0 - glikogenoza typu 0/choroba Lewisa

Diagnostyka:
• próba głodzenia: po 5-7h hipoglikemia i ketoza
• Iniekcja glukagonu: brak wzrostu stężenia glukozy w osoczu u pacjentów na czczo
• W celu potwierdzenia: biopsja wątroby - test enzymatyczny i analiza makroskopowa

Leczenie – specjalna dieta:

• częste posiłki
• dieta bogata w białko
• roztwór surowej skrobi kukurydzianej wieczorem
 TYP I – choroba von Gierkego

• Podtypy choroby:
• a - mutacja w genie G6PC - niedobór glukozo-6-fosfatazy
• b (ang. GSD type I non-a) - mutacja w genie SLC37A4 - niedobór translokazy glukozo-6-fosforanu
Przyczyna: niedobór glukozo-6-fosfatazy. Enzym ten uczestniczy w powstawaniu glukozy z glukozo-6-
fosforanu.
Mutacje w genach G6PC i SLC37A4 uniemożliwiają skuteczne rozbicie glukozo-6-fosforanu. Glukozo-6-
fosforan, który nie został rozbity na glukozę przekształca się glikogen i tłuszcz, dzięki czemu może
być magazynowany w komórkach. Jednak zbyt duże nagromadzenie tej substancji w komórkach
organizmu wykazuje działanie destrukcyjne. Zniszczeniu ulegają narządy i tkanki, zwłaszcza wątroba i
nerki
 TYP I – choroba von Gierkego
Objawy:
 hipoglikemia
 kwasica mleczanowa
 hiperlipoproteinemia
 hiperurykemia
 Ketoza
 hepatomegalia i powiększenie nerek
 powiększony obwód brzucha
Charakterystyczne dla GSD Ib jest występowanie
okresowej neutropenii i zwiększona podatność na infekcje
TYP I – choroba von Gierkego
Rozpowszechnienie 1: 100 000. GSDIb jest częstsze i stanowi 80% GSDI.
Diagnostyka:
• Biopsja wątroby - braku aktywności glukozo-6-fosfatazy
• Badania labolatoryjne - nieprawidłowy poziom glukozy, mleczanu, kwasu moczowego i lipidów we
krwi
• Badania genetyczne
• Leczenie:
- Odpowiednia dieta
- W ciężkich przypadkach: przeszczep wątroby
Rokowanie
•Blisko 1/3 niemowląt umiera z powodu hipoglikemii i w następstwie zakażeń.
 TYP II - Choroba Pompego

należy do grupy lizosomalnych chorób spichrzeniowych (jako jedyna

z glikogenoz)
Przyczyna: mutacją genu GAA - braku enzymu – α (1-->4)-
glukozydazy (kwaśnej maltazy). Niedobór ten powoduje zwiększone
odkładanie glikogenu (prawidłowego) w:
wątrobie,
mięśniach,
sercu,
komórkach glejowych,
jądrach ruchowych pnia mózgu i
rogach przednich rdzenia kręgowego.
 TYP II - Choroba Pompego
W zależności od momentu wystąpienia objawów chorobę Pompego
możemy podzielić na trzy typy:
 postać dziecięca
• aktywność enzymu poniżej 1%
• objawy: hipotonia mięśniowa, słabość
mięśniowa, kardiomegalia, niewydolność serca, obecność dużego
języka i wczesny zgon

• postać młodzieńcza
• aktywność enzymu poniżej 10%
• objawy: postępujące osłabienie mięśni, objaw Gowersa (wspinanie po sobie)
 postać u dorosłych
• aktywność enzymu poniżej 40%
• objawy: postępujące osłabienie mięśni, niewydolność oddechowa, podwyższone stężenie enzymów wątrobowych
 TYP II - Choroba Pompego

Rozpoznanie:
• biopsja miejsca chorobowo zmienionego (skóra/mięśnie) - deficyt α-glukozydazy
Badania dodatkowe:
 podwyższone stężenie kinazy kreatyninowej i enzymów wątrobowych
elektromiografia – monitorowania wydolności mięśni
rtg klatki piersiowej, EKG, echo serca
Leczenie: enzymatyczna terapia zastępcza - stosowana jest alglukozydaza alfa (co 2 tygodnie)
Rokowanie: bez lecznia choroba jest śmiertelna dla niemowląt i małych dzieci
 Przyczyna: brak enzymu odgałęziającego
glikogen (oligo-1,4:1,4-glukozotransferaza lub
amylo(1->6)glukozydazy) ---->nieprawidłowa
budowa glikogenu z czterami lub jedną resztą
glukozylową w punkcie rozgałęzienia ----->
nadmierne odkładanie
nieprawidłowego glikogenu w mięśniach,
TYP III - Choroba wątrobie, a także w sercu.
Coriego Typy
Ze względu na rodzaj zajętego organu i
demonstrowane objawy dzieli się chorobę
Coriego na następujące typy:
 GSD IIIa – zajęcie mięśni i wątroby
 GSD IIIb – zajęcie tylko wątroby
 GSD IIIc i GSD IIId – rzadsze fenotypy
 TYP III - Choroba Coriego

Objawy - słabo nasilone:

Rozpoznanie:
 hepatomegalia Podstawą rozpoznania choroby Coriego jest
 hipoglikemia stwierdzenie niedoboru enzymu
odszczepiającego glikogen (debrancher)
 znaczne w leukocytach izolowanych z krwi obwodowej
podwyższenie transaminaz wątrobowych oraz zwiększonej
 hiperlipoproteinemia zawartości glikogenu w wątrobie.

 niewielkie włóknienie wątroby Leczenie:

Leczenie polega głównie na stosowaniu diety
 osłabienie siły mięśniowej
wysokobiałkowej
 kardiomiopatia
 TYP IV - Choroba Andersen
Przyczyna: defekt enzymu rozgałęziającego glikogen ----> Powstaje glikogen o nienormalnie długich
łańcuchach podobnych do tych jakie znajdują się w amylozie ---> Efekt tego jest nagromadzenie
nieprawidłowego strukturalnie glikogenu w narządach, głównie w wątrobie i mięśniach (mimo na
ogół prawidłowej jego zawartości w wątrobie).
Objawy:
 hepatomegalia i splenomegalia
 marskość wątroby
 niewydolność wątroby
 hipotonia mięśniowa
 upośledzenie wzrostu
 niewydolność serca
Rokowanie:
Choroba śmiertelna. Zgon następuje przeważnie w wieku 3–5 lat z powodu niewydolności wątroby.
 TYP IV - Choroba McArdle’a

Przyczyna: Choroba spowodowana jest niedoborem enzymu – mięśniowej fosforylazy

glikogenowej. Polega na nadmiernym gromadzeniu glikogenu w mięśniach.

Najczęstszą mutacją występującą w populacji białej jest

tranzycja cytozyny w tyminę (p.R50X) powodująca przedwczesną terminację translacji.
Drugą, pod względem częstości występowania, jest mutacja p.G205S skutkująca
wytworzeniem nieaktywnego enzymu.

Leczenie: odpowiednio dobrany, regularny i nieforsowny trening. Obiecujące wydają się

także wyniki badań wstępnych z użyciem walproinianu sodu, który wykazuje właściwości
regulatorowe wobec aktywności fosforylazy glikogenu.
 TYP IV - Choroba McArdle’a

Objawy
• nietolerancja wysiłku fizycznego i zmęczenie
• bóle mięśniowe
• mioglobinuria
• podwyższenie poziomu enzymów mięśniowych we krwi po
wysiłku
 skurcze mięśni
 sztywność
 rabdomioliza
 drugi wiatr
 Drugi wiatr

„Drugi wiatr” to zjawisko, które zaobserwowano u pacjentów z chorobą McArdle’a, w którym

ścieżka metaboliczna przełącza się z fosforylacji glikolitycznej na oksydacyjną.
 Po 10 sekundach cała łatwo dostępna glukoza w systemie zostaje wyczerpana i pacjent
zaczyna się męczyć.
 Od 10 sekund do około 8 minut ćwiczeń, pacjent będzie doświadczał umiarkowanego do
silnego bólu z powodu mięśni rozpadających się w celu zrekompensowania niezdolności do
rozpadu glikogenu.
 Po 8-10 minutach pojawi się drugi wiatr i pacjent powinien być w stanie kontynuować
ćwiczenie przez 45 minut bez bólu i z odpowiednią reakcją serca, w zależności od poziomu
sprawności fizycznej.
 Drugi wiatr może być monitorowany poprzez tętno pacjenta.
 Drugi wiatr nie jest efektem ogólnoustrojowym i musi być osiągnięty w każdej grupie
mięśniowej niezależnie.
 TYP VI - Choroba Hersa
Przyczyna: brak fosforylazy glikogenowej (wątrobowej). Niedobór ten prowadzi do
nadmiernego odkładania glikogenu w wątrobie (przy prawidłowej strukturze narządu).
Objawy:
Choroba przebiega stosunkowo łagodnie. Może wystąpić:
 hepatomegalia;
 hipoglikemia;
 hiperlipidemia.
Rozpoznanie
stwierdzenie niedoboru fosforylazy glikogenowej w leukocytach izolowanych z krwi obwodowej
Leczenie
dieta wysokobiałkowa
 TYP VII - Choroba Taruiego
Przyczyna: mutacją w obrębie chromosomu 12p13. Bezpośrednią przyczyną choroby jest
niedobór fosfofruktokinazy (PFK) w mięśniach i krwinkach czerwonych. (w mięśniach prawie
całkowity; w erytrocytach około 50% aktywności). Fosfofruktokinaza jest enzymem, który
katalizuje konwersję fruktozo-6-fosforanu do fruktozo-1,6-difosforanu podczas glikolizy. Dlatego
niedobór tego enzymu powoduje nadmierne nagromadzenie glikogenu w tkankach, w których
występuje deficyt PFK.
Rozpowszechnienie:
Bardzo rzadka. Do tej pory zostało opisanych jedynie kilkadziesiąt przypadków
Objawy : podobne do tych jakie występują w chorobie McArdle’a.
 bóle i kurcze mięśni
 podwyższone stężenie enzymów mięśniowych po wysiłku
 mioglobinuria
 Występują 3 warianty: klasyczny, niemowlęcy i późny
 GLIKOGENOZA TYPU VIII GLIKOGENOZA TYPU IX

Deficytowy enzym kinaza fosforylazy glikogenowej kinaza fosforylazy b

Narząd wątroba wątroba, mózg

Dziedziczenie Autosomalne recesywne sprzężone

z chromosomem X -
WYJĄTEK!
Objawy Hepatomegalia; akumulacja glikogenu Hepatomegalia; akumulacja
w wątrobie; łagodna hipoglikemia glikogenu w wątrobie i
mięsień; łagodna
hipoglikemia
Rokowanie Ogólnie dobre Ogólnie dobre
TYP XI - Zespół Fanconiego-Bickela

Przyczyna: spowodowana mutacją w obrębie genu kodującego białko błonowe transportujące

glukozę – GLUT2 (chromosom 3 locus q26.1-3)

Charakteryzuje się nadmiernym spichrzaniem glikogenu w wątrobie, zaburzeniami w obrębie

proksymalnych cewek nerkowych i nieprawidłowym metabolizmem glukozy i galaktozy.
Objawy
 ciężka tubulopatia
 krzywica hipofosfatemiczna
 kwasica mleczanowa
 hepatomegalia
 zahamowanie wzrostu
 Bibliografia

- ,,Biochemia" Lippincott
- Biochemia Harpera
- chorobyrzadkie.blogspot.com
D Z I Ę K U J Ę Z A U WAG Ę

Zofia Nowak SE7