Literasing Midya

Rolando B. Tolentino

Abstrak
Ang anumang usapin ng wika ay may kahilingang iangkla sa usapin ng literasing
midya na siyang namamayaning normatibo sa praktikal na gamit sa wika. Sa
sanaysay na ito, minamapa ang pribatisasyon ng pagdanas sa paglikha ng
autonomous na individual, gamit ang rebolusyong teknolohikal at informasyon.
Ito ang nagsasalin para akuin ang mundo at teknolohiya ng individual. Inihahayag
din ang implikasyon--posibilidad at limitasyon--ng Filipino bilang global na wika sa
pag-angat ng teknolohiya ng pagdanas, kasama ang pagdanas sa wika, at ang
umuusbong na papel ng akademya tungo sa kritikal na pananaw dito.

Media literacy, which is the dominant normative in the practical use of language,
serves as an anchor for any discourse on language. In this essay, the privatization
of experience in creating an autonomous individual is mapped, using a
revolution in technology and information. This serves as the translator in order
for the individual to identify himself/herself with the world and with technology.
It also articulates the implication—the possibility and limitation—of the Filipino
language as a global language in the development of the technology of
experience, experiencing language, and the role of the academe towards this
critical perspective.

Mga susing salita: literasing midya, araling wika, global na Filipino, rebolusyong
teknolohikal, pribatisasyon, araling kritikal

Key words: media literacy, language studies, global Filipino, technological

revolution, privatization, critical studies

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 1

Lampassausapinngpagkatutosakognitibonggamit,angliterasingmidyaaymay
ma sma lawa kp angs a klaw.Ka b i
langdi toa n gmg aka pama raananng“ p agba s
a ”sa
textongmi d ya,p a
g lalangka pngk o nt exton gp roduk sy ona tg ami t,kasa y
s ayanng
tekno l
o hiya, t
ek nolo hikalnai no b asy ongp a tul o
ynana gluwa lngma k abago ng
kalaka ranngg ami t,te k
no lohik alnap r
o duk sy ona tr esepsy onn gt exto ngmi dya,
al
te r
na tibo’top osisyo nalnag ami ts ate kno l
o hi y
aa tso f
twa res,trans mi dyana
produk syonn gk ahul ugan, atibap a.La mp ass ab a t
ay angliterasisami dy aa yang
pag l
alan gkapn gmg ak asan gkap ans ak riti
k al nap agb asas ak asaysaya n,ino basyo n,
produk syon, resepsyo n,trans mi dyanada l
o ya tp ag b
a ra,pa nli
p una ngp r
a xis,at
diskur songmi dya.
Se ntralsaus apinngl i
tera singmi d yaa ngus apinn gwi kal al
onas adigital
nae da dngi nforma sy on.Tul adn gmi smo n gk ontentnama naka -
na ka ng
pinap ahintul utana ngp agbab agop aras ahi g itpa ngp r oduk syonn glama na tp ag-
eng ganyos ahi gitp angp arti
sip asyo n, angp a glil
ip atsai bangwi kangg ami t(sak a so
saFi l
ip i
na s,mul as aEn gli
sh) ,ayna ng ang ahul ug anngt il
alimi tado ngma likha i
n g
i
no ba syons ana kalataga tp opul arnat ina t
a ng kili
knap la
ta porma ,l
alonas a
i
nt erne t
.Pe rosamg ana una ngs imul aina tp a gkaunl adngmi dy a,angda yuha ng
tekno l
o hiya–i mp rent a,pho tog rap i
y a,p el
ik ula, r
a di
o ,telebisyon, atma gingi nternet
–a yna gka roonngi nt ernasyo nal nas t
a tusnaa n gb awa tb ans aha ngg angs aa nta s
ngk o muni da da yna g karoo nngk a k ai
b angg ami ta tino basyo ns atek no l
ohi ya.Sa
pelikula, i
niluwa la ngp amb ans angs i
ne mab i
la ngk on traryongda l
o ys ak ome r s
ya l
nap ro duk syonngl o kalnas tud ioa tngHo llywo odf i
lms .Sat elebisyo na tradyo ,
nag karoo nngi bangp raxisngp rod uk syo na tr esep syons adr a
ma ,varietys how,
reali
tys earch, atb ali
t alabass ama sma ka pang ya r
iha ngne two r
k ssal ab a
sngb ansa.
Atwi kaa ngna gingma ha la gangl undu ya nngma likhaingi no basy ontung o
sap op ulari
s asyonngmg atek no l
o hiy as aloo bngb ans a,ats apro duk syonngs a
r il
ing
paroles ag l
o bal nak ul t
ur alnal an guen gmg ami d ya.Hi ndi ma g kaka roonng
i
nt erna s
y ona lnas tatusa ngs pe si
fik ongmi d yak undi itona interna l
isa’tino batibo ng
nalang kapa nn gl oka lsap amb ansa nga n tas.Wi kaa ngna gings usi sa
transforma s yonngda yuha ngmi d yas ap amb a nsanga ntas( p a
b aba),nas iy arin
nag i
gin gdia le
k ti
ka ngda l
o yngl o ka lsap amb a nsas ag lobal naa ntas( p at
a as)k ahit
pama yho rizontal nadi na mismor ina ngi b a’
ti banga ntas.Sap a mb ans angs inema ,
anghi ndi p antayp erona p akaha laga ngp roduk s
y onngmg ar e
hi yonal nas inema ;
gayundi n, sap amb ans a
n gp anitikan.Wi kaa ngs ab a
y angna gpap atang i’
t
nag pap ahalintulad, wi karina ngs ab ayan gna g bu buk l
o da tna gb i
bitak .
Sas ana ysaynai to,tatalak ay i
nk oa ngl iterasingmi dyaa ta ngp a peln g
wik asae da dngi nterne t,atangp an g -araw- ara wnaa k sesa tgami tngt ekno lohiya
nito.Sauna ngb a
ha g i,
isasaa dk oa ngr eb olus yongt ek nolohi kalnana g a
na ps a
nak araang5 0t aonnana gdulo tn gp ri
b atis
a sy ons amg ate kno l
o hiya’
ta kse sdito.
An gi kalawa ngb a
ha g iaya ngr esult an gi nob a syonnana gluwa ln ghi gitnak ais
a han

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 2

ngteknol
ohiyaatk a
tawa nsakakat
wa ngproduk s
yonngibangma k i
nasa
pagt
angkil
iksami dya.Angk orporeal
nak omu nik
asyonayhi g
itnanaip
ata
g o
sng
tek
nolohiya
ngna gpapahint
ulotnga ks
essaiba’ti
bangwikangma ygloba
lnaesta
do,
tul
adsaFili
pino,atsaibangplat
apo r
ma ,
Sebu ano’
tIl
okano.Sas eksy
onnaito,
tat
al
ak a
yinkoa ngaspir
a s
yonalnap a
gpapahintul
otngg a
mi tsaFil
ipi
noparasa
higi
tpangaksessaatngg loba
lnami dya.Sahul i
ngb a
hagi,il
al
atagkoang
kondis
yonngp o s
ibi
li
da dsali
tera
singmidyas aedadngint
e rnet
.

Rebolusyong Teknolohikal at Informasyon

SaYo u tu bev i
de ona“Di dYo uKno wShi ftHa p pens2 0 1 4Re mi x,
” i
ni l
a t
ag
angp a
g bu lwa kngmg ateknolohi ya’
tp agk alatagn gp a nibag on gg l
ob al nak aa yusan
athatidul otn gp agk aunladn gte knolo hiya .I l
ans amg aha li
mb a wa ngi sinaa dnito
parasat aong2 01 4:Chi naa ngma gig i
ngp anguna hingEng lish-s pea kingnab ansa
samundo ; nak ungb ansalanga ngFa ceb oo kus er snama y1 .3b ilyo ngus e r
s ,i
toa ng
i
k a
lawa ngp i
na ka malaki;nama yroong5 .9b il
yongs ea rche ss aGo oglea raw- araw,
100b esesa ngda mi mul a200 0; angi pina pada l
a ngt ex tsa raw- a rawa ydo blesal aki
ngp opulas yonn gmundo ;naa n gp ana ho ngna k ami ta ng5 0mi lyongo d yensng
tel
ebis
y ona y3 8t ao
n, ngt e
lebisyo na y1 3t a on,ngi nte rneta y4nat ao n,ngI p hone
ay3t aon, ngI nstagra ma y2t aon, atAng r yBi r
dsSp a ce,35a raw; 9 0p o r
sye ntong
datasamundoa yna l
ikhasana k araan gda l
a wangt ao n; nada hil an gk aa l
ama na y
nadodo blek a dada l
a wangt a
o n, samg afre shiesak ole hiyo, kala ha t
i ngk anilang
ma tu
tutuna na yma g igi
ngp asonap a gsap itngj uni ory ear; atnano o ng1 9 00, ang
kaala
ma nngs ang katauhana yd umo do blek ada1 0 0t a on, no on g1 9 4 5,kada2 5
taon,sa2 01 4 ,ka da1 3b uwan, sa2 02 0, ka da1 2o ras( k scottmb a )
.
Tuna ynama s
ikhaya ngp a
g -alag wangk a al
a ma n, athi ndi simp len g
kaala
ma nk undi digi
ta l
nak aalama nomg ama da liangna ip apa sangi nforma s yon.
An gis
ina saa ddi nngv i
deoa ya ngk ul t
ur angt ek no l
o hi yas are hime nngl ate
capit
ali
s m:nap a r
atihangp atuloya ngp ro duk syo np a ras ak itada hil hindi nama n
i
niimb entoa nga gresibosaino basyo ns at ek nolohi yak unghi ndi i
tok ikita.Hi ndi
l
ibreangt e kno l
o hiya.An gisina saadn gk ap it
alismoa ya ngk ak aya ha ngma gtalaga
ngmg ap a na nda ng -
b atosab uha yn gg lob alnag itnan gur i
ngma ma ma yan.Anghul i
angp e
gnai sina saal
a ng-al
angn gmg ane g osy opa rama kalikhangp ro duk tong
i
p a
p at
ang k il
iks ak anila
, a
tk ayangi trans formanaa ngna is( wa nt )a yna giging
pangang ai
la ng an( ne ed).Ha li
mb awani toa ya ngc ell
p ho ne ,wi fi,ca bleTV,
sas
a ky
a n,a i
rc on, k o
lehiyo,atg i
mi knas ag itnangur ingp anunt una na yna gig i
ng
mg abataya n gp a ngang ai
langans aa sery s
o nn gindi vid ua l
ida da tk o muni dad.Sa
pama ma gitann ga pa rat
on ga dver t
ising ,na gkaka ro onn ghi era rkiyangmg a
produk to–naa ngp i
nak aa
ng ata yma aaringma ka pag talagangma sma taasna

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 3

halag ap aras aa kwi sisyo nn gp ro duk to’ts erbisyo .Sao rkestrasyo nn ga dv ert i
singat
i
b ap an gne g osyo ,ma sma ha lk ayama sk ana sa-na sa, ma sk ana sa-na s
ak ay ama s
ma ha l.Ma sma ha l da hi lb rande d, b rande dda hi lma sk apani -paniwa l
aa ngk we nto
salik odn gp roduk to .
Angt asitonghi ndi isina saadngp agtatak dangp ana nda ng -b atong
kap i
t al
ismoa ya ngp a glikhas amg ap rod uk toa ts erb i
sy ob il
a ngp a nun tuna nng
gitnangur ingb uha y .Atk ungg ayon, tula ds aFi lipina snama sma ra mi a ngma hirap
ata ban gur i,an gp a glikhangk a antas annga ksesa tk awa lanni tos amg ap rod ukto,
serbisyo ,atte kno lo hiya .Hi ndi kat aok ungwa lak a ngFa cebo ok .Da hil hi ndi
nang ya rikunghi ndi na saFa ceb ook .Sa ma katuwi d, g i
na gawangne g osyoa n g
pag tatakda ,g i
na ga wanga d vertisingnak a nasa -
na saa ngmg ap roduk top erok anya-
kany angp ag-a gap aya ngna isp uma l
o obs ak ultura ngi sinisiwa l
a tn gk o ns ume rismo:
angp agigingi n, hip ,fas hio nista ,kana sa -na sar i
n( p umo p ogi dahi lp ogi an g
sasak yan, guma ga ndada hi lma gandaa n gg a
dg etsk ahithi ndi na ma nt alag a
kag wa puha nok ag anda ha n).Kun gwa lani to, out,o u tsi
de r,nas ala ylayan,
nae t
s apwe raa n gi ndi vid ua l
, hindi n gai tot ao( tula dngp ulub i,taongg ra sa,
katu tubo ,atib ap a)da hil wa lai t
o ngi ndi vidua lidadoa k s
e ssamg amo da lida dng
pag i
g i
ngg it
na ngur ingt a o.I toa ngt ekno lohik alnap a gkak ahati ngmundo , atma s
bag ongp agk akaha tida hi lan gi sinasa addi na ya n gk a kayaha nngg itnan gur ina
ma gk aroo nn gv ir tua lnas arili’
tindi vid ua li
da d,a ta ngmg aab an gur i
,p ara
ma na ti
lingb urados ag itna ngur ingk arana sana tp ag dana sd ulo tngt ekno l
o hiya .
Ipa sokna t i
na ngi s ap ange ntida ds ana ratib ongk ap i
ta l
ismo .I toa ng
kultur angp op ularoa ngmg ak omuna l nap ag dana sngma gka kahi wa l
a yohi ndi ng
mg ai ndivid ua lngk a nilan gp i
ni l
ingb atay ann gk aisaha n, ma da las,mg ap roduk to–
l
alonangt exto ngmi dy a–a ts erbisyo.An gk a pan gy arihann gk ult urangp op ularay
kahi thindi paa k twa lnana kak ami ta tna da da na s–s ak asong an gt exto ngmi dya,
angp agp aloobn gi ndi vid ua lnak ara nas ans ak arana sangi sinisiwa latngt e xto ng
mi dy a–a yna g i
g ingk ana s a-na saa ta spira syona litop atisahi gitnana k ak arami ng
wa langma te ri
a lnak aka yaha nb u mili.Ka yaa n gp ag tang kili
ks ak ul tura ngp o pular
ayv isceral (
na k ak au gna ys ap ak i
ramda mk ay sas ak aisip a
n) ,vicario us( di na dana ssa
i
ma hina syonn gi ba n gt ao ),atv irtua l(p aran gp erohi ndi na ma nt una yt alag a).
Sana ra tibongk ap i
ta li
smo ,angna giginge pek toa yg awi ngk ata ng gap -
tang gapa ngp rax isn gp ag na na sab il
a ngb u kaln gp a gda daluma tp arama gk aro onng
aks esatma k ap aloo bs ak ultur angp op ula r,ma gingb a hagi ngi n- crowd, hi ndi
out s
ide r,par ama g i
ngi ndi vid ua l
, atma gingt a o.Na gag awangk ap ital
ismos a
pama ma gitann ga d v ertisinga tk ulturangp op ularnaa ngp ro duk toa yma g kar oon
ngi ndiv i
d ual nada ting( affec top agda na sngp agna na sa).Naa n gp el
ikul a ,
halimb awa ,tuladngSt a rWa rsfr anchi sei nstallme n tsa yma gka roo nngg lob alna
apilangk atang gap -ta ng gaps ab ilyongma nono odp a raa lami n,ma g- i
po n, g uma st
os,
att angk i
likini to.Ka hi tp aa ngk ina kaus a pngp el
ik ulaa yi s
a ngma lawa k an g
ody ens ,saa ktongp ano no o dn gs i
ne ,p ara ngi kawl an g,an gsing ula rnama n ono od

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 4

angk ina kausap.Na il
alan gkapngt ri
ggersngp el
ikulap arap uk awi nangi ndiv i
dual
nau gna ys asari
lingna ka raan,kasal
uk u
y an,athina harapn gma n ono od.Sa bay-
sabayt ayo ngnat at
ak o
t, natutuwa ,l
uma labana tma g t
atagump ays amg aek senaat
kwe ntongp e
li
k ulagayo ngi ba-
ibaa ngindividualnahu gots ak any a-
k anyan g
psyche .Na ri
ri
afirmaa n gindividualsak anyangp a nonooda ta ktongp agtang k
il
ik
dahila l
a mni yanga ngk any angtinatangkili
ka ya ngg l
obal nap a
nunt u nanng
pag i
gingg itnangur i.
Na pagtagump a yann gk api
tal
ismo ,adver t
isi
n g
,a tk ult
ur angp o pularna
angg loba lnap roduk t
oa yk ay
angg awings aa ntasngi ndividua langp a gnana sa
–
i
sa ngs i
k oanali
tik o
ngo p erasyonn gpagtu t
umb assawa l
angk atapus a
ngl alimna
pinaghuhu gutan–p arat angkil
ikinniya( al
ami n,p ani
wa laanb i
langt una y
, bumili
,
kumo nsumo )it
o ,atsaa kton gpa gt
angk il
ik,ma ri
a f
irmaa n gk anya ngp agiging
git
na ngur i
ngp ag kat
ao’tp agkanilal
ang,angk anya ngliberalnab urg i
sna
huma nidad, oangr eafi
rma syonnaa ngt uma tangk i
li
ka yisangi ndi vi
d ualoma y
kak ayahanguma la
m, tuma ngkil
ik,bumi li
,atduma nasngmg ap anun tuna nng
pag i
gingg itnangur i.Angi ndivi
d ual
idada ya ngsa r
ili
ngp a gdana sngk abuua ng
git
na ngur i
ngb u hayata spirasyon,oangp a
g hulmangg itnangur ingp anunt unansa
antasn gi ndivi
d ual.Hi ndi ma gi
g i
ngindi vi
dua lattaok unghi ndi suma sang -
a y
onsa
pag i
gingk anasa-nasangmg aglobalnag it
nan gur i
ngp r
oduk to’
tse rbi
syo ,
a thindi
i
tog ina gawa ngtuna ysap amama g i
ta
nnga ktwa lata s
p i
rasyo nalnap agtang ki
li
ksa
mg aito.Ka y
ap inag-aaralann gindivi
dua lma tutongma gna sab i
langp agkatutosa
kalaka r
a nngk ap it
alis
mo ,atangi pi
napa ngakoni tongp ag-an gatnap osibl
el amang
ma gana ps aloobngk any angp ode r
.

Pribatisasyon ng Teknolohiya at Pagdanas

No o ngluma la
k iakosaSanLe o nar
do,Nu evaEc i
ja,mayr
oonk aming
st
e r
eonama yq uadrosonicsound, a
ta patnama lal
akingspeaker
s.Ma sma taasl
ang
akosauni t,
atk ayangb uksanan gbuongha rapngs t
ereop ar
ama ka
p agp
atug t
ogng
plaka(vi
ny lrec
o r
ds ),
nai i
lanlangnama n.Da la
was aa patnaspea
kersayk ata
b i
sa
ma gkab
ilangs tereo,atangda l
awaa ynasak at
apatnak antongsala
,p a
wan g
pinapat
ung ann glamps ha de,babas
aginga s
htra
ya tmg asouveni
rsaiba’
tibang
l
u gar
.Ka pagna gp apatugtogayma l
ak a
sitonadi ni
gs amg akwart
os alo
obng
bahay.Atk ap a
gma yo kasyonsab a
ha y
,ma smalakasa ngtunogpar
ama rinigng
mg abis
itangna salabasngb ahay.
Ga nit
oa n gunangp agdati
ngngs t
ere
o,nak ump arasapag
-alag
wan grady
o
sapanaho ngito,ayhig i
tnap ortabl
eangp o
pularnami dyadahils
ap ort
abili
dad
nito–p wede ngb i
tbit
ins asakahan,sail
o gatma ki
nigngdr amahabangna gl
alaba,
habangna gl
ul u
to, ona g
-aantaysapag -
uwi ngkab y
ak.Angs t
ere
oa ysadyanghindi

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 5

gi
na wa n gp o r
ta blep araa n gk a lak i
ha nni toa yma gp atot oos af ina nsya lnaa ntasna
naka mitn gho us eho ldnauma ak os aa p plianc enai to :ma l
ak ia ngb a ha ynama y
ma lakings al
a, nab u kods as alas e ta yk a yaa nge sp asyo ngk inak ailang ann gstereoa t
nga patni t ongma lalakings p ea kers.Buk o ddi to,angp a ng ang ailang anng
periodik on gp an tus tosp aras as u pp lyngb ag on gre l
e asenap lak aoc ass ettetapea ng
paniba gon gk a hili
ng ans ap ag kuhanga p p l
ianc enai to .Ka p agna kami ta ng
applianc e,k ai
la nga nngk o mi tme ntn gt uloy -tuloynaa k umul asy onn gi bap a
ng
karagda ga ngs u pp ly.Atp ani nindi g ana ngk omi tme ntp arang ama ibaa tma muk od-
ta
n gi(u ma ngat )sao rdina ryo ngme rondi nna ma nga ksess amg as tasy onngr ad y
o .
No on gk ala gitna ann g1 97 0s, sap a gk aka r
o onngde ma ndp ar as aregular
nao verse asc on tractwo rkers( OCW)p aras ama ba bap erode likad ongt rab a
hos a
oi
l boo ms aMi ddl eEa s ta tsap ag pa pa l
its ado me s t
ik on gg awa ins ap a g-alagwan g
mg ana sy ona lnak a bab aiha ngna gtratra ba honas aEa stAs ia,na g simul anaa n g
pagb ugsongmg ak a tawa ngFi lip i
nob i
la nge x po rtla bor.Da hil k ontrak twa lang
gawa i
n, p eriodi koa ngp ag bab alik ,ats ap a gb aba l
ik ,angp a g-uu wi ngp anib agong
st
atusnana kami t
:mg ap asa lub ongnas ap ag p as
o kn gp a ng ang ailang ana yma dali
ri
ngi sang laa tib ent a,tul adn gmg ap a nla l
a kingg in to nga laha ss aMi ddl eEa st,
Sanr i
ot o yss aJ apa n, bra nde dnada mi ts aHo ngKo ng ,a tib ap a .Anga p plia
nc ena
ma dalingma i
u wi da hilre lati
b o ngma ga ana tna ka ka ho nna ngma a y
o sp arasa
pagb yahea ya ngs t ereoc omp o ne nt.Pa wa l
anaa ngp lak a,p apa litnaa ng
pama ma ya gpagn gc a ssettet ap e, ata ngs usuno dnaCDb ilangmi d yang
patutug tu gingmus ik a.Ma l
a k asdi na ngt un o g,atp arehor ina ngk ap asida dna
ma i
p arinigs ak omuni da da ngmus ika.Re lati
b on gp ortab lep ar ina n gmus ikada hi
l
pwe dei tongb itbitins ap icnics ab eac h, ma hi rama ti li
p ats ai ban gb a ha y,ma dalas a
parkep a rama g -hip ho p, atib ap a.
Du l
o ng1 9 70 sdi nna n gi pak ilalangSo nyCo r po rationa nguna ngg adge t
nak onde nsa s
y onngi sangma lak i’
thi ndi po rtablenaa pp liance –a ngWa lkma no
angmi dy anap a ng -indiv idua l (ni hindi p we de ngma gami tn gda lawa ngt a oan g
headse t)p arama ka pak inign gmus ikas ac asse tt
et ap e, ma gin gs as tasy onngr ad yo.
It
or awa ngna g hud y atngp ama ma yag p agngmg ak o rp ora s
y on gHa po ns amg a
gadget, ka saman gma sa ff
o rda blea tr eliab lenak o tsengs eda n( op ang -indi vi
dua lo
pamp a mi lya).I tor ina n gna g hud yatngp isika lnap riba t
is asyonn gg a dg et,ma sang
te
k nolo hiy ape rop ang -indi vid ua lan gi na abo t,ata n gk a rana san gi ndiv idua lparas a
aksess at extongmi d ya.Pa pa l
itann gCDp lay era ngc a ssettet ap e,p erop atuloyp a
ri
na ngk a hili
ng an gk arag dag angp ana ho n, gas tosa tp ag pu pur sig isap a gmi min t
ina
ngs upp lyngt ap esa tCDs ,or ihina lma nok ino py as aib an gp ina gmumul an.Di t
o
nausoa ngb la
n g ko ngt ap esa tCDsnaa ngp ri
ma ry ongg ami ta yp arama l
ip at
ana t
ma kop yaha nn gmus ika .Pa ras adi scrimi na tingnaur i,me ro ndi nna ma n
applianc e-sizenac assettet ap ea tCDp lay ernama ymi xerp ars ahi gitp a ng
apresiasyo nngmus ika.
Angp riba tis
a syo nngt ek no l
o hiy aa tp ag da nasdi t
on gWa lk ma na y

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 6

ma ma ma ya gp ags amul timi dyaa tint rami dy anag ami ts ac e l
l pho ne( mo bi
lep ho ne
oha ndp ho nea ngk a tawa gans ai bangb ans a).I toa ngg ad getnas as i
mul ap a
l
a ma n ga ya ab sor bahinnaa ngi bap angna u na ngt e kno lo hiy aa ta ppliance,ma gigi
ng
planne r, tele pono ,l
a ruanp aras asimp lengg a me s, alarm, addr essb oo k,atsto rageng
i
lan gl ara wa na tmus ika .Angp layerngmus ikaa n gi sas ama gig i
ngs ent ralnag a mit
ngc ell pho ne ,ati mb i
snap a i
sa-isal ama nga ngt u gto ga tb i
tb ita ngk oleksyo nn g
tapesa tCDsnap atu tugt ugin,angl ahatngmus ikaa yna k a-stor enas ac ellpho ne
(dep endes as tor agenak apasidadni to)os ahi wa layp an gMP3p l
ayer.Ka hitp a
pwe de ngp atu gtu gi
nna ngma lakas, op ag bil
i ngb luet o o thp angs p eakers,ang
pang u na hingl ay onngmus icp l
a yers ac ellpho nea yp ar as aindi v i
dua lnaa k ses–na
sap inilingp ana ho na tluna nngg ust ongd uma na sngi ndi vidua l nama y -
aringc ell
pho ne ,ma a aris i
y angma gpat ugtogngp inil
in gmus ika .Kumb aga ,
p we dena ng
ma gk aro o nn gs oundt ra cka ngb awa tek senas ab u ha yngma y -arinito.
Co ol ti
g na na ngp a sahe r
on gMRTnap inilin gma kinigs ae arpho ne sng
mus ik a, ngt uma tawi dnac allcen tera gentnama yhe adg earp a rama i
b sana ngi ngay
ngt rafik o, ongt uma takb onama ye arp hone sa tna ka ka b i
ts ab isiga ngt ele
p onoo
angna una ngI po dp aras asto ragengmus i
k a.Kun gma ya ks ess awi fiangc ell
pho nengt uma tak bo ,ma aari pang ani yangma lama na ngdi stans ya,p ace,r
u ta,a t
bil
isngk a ny an gt i
na kbo.Sap agp aso kn gs ma rtp ho ne snama yk a
p asidadp a rasa
Interne tnak one ksy on, ma aaringk umuhangp ictur e,i-e dit,i-u ploads ak any ang
Face bo oka c coun tnama y“ATM” (a tthemo me nt)nat agp aras ap ag tataposni yasa
pagt akb o ,me ronna ngna g-l
ikeni toa tna g
- co mme ntd ito .
Anoa ngna ngy ari
?Ba k i
tha ban gt uma tag al,ma si ndi vidualisado( saa ntas
ngi ndi vid ua l)naa ngg ratif
ik as
y ons ap a nguna hingi ndi vidua l naa k s
e ssama sang
tekno lo hiy a?Angf o r
ma syona tt rans forma sy onngi ndi vid ua layhi ndi hiwa lays a
forma syo na ttra nsfo rma syonn gte kno l
o hiyanap ang u na hingi p inatutu ons a
i
ndi vid ua la nga ksess ama s
a ngt ekno lohi y
a .La ha ta yp we de ngma gkar oonnga k s
es
saInt erne t ,ha limb a wa ,naa n g“pwe de”a ya ngo pe ratibo ngt ermi no l
o hiyaritop ara
i
d i
innahi ndi pa ntaya nga kses,oa ang atangma yk a pa sidadnama kapa gbaya dp ar
a
sama shi gitnama tibay,ma aasaha n, atma b ili
sa nga kse sdi to .
Angk o lektibo ,kundi ma np ang komuni da d, nap ag da nass ama sa
ng
tekno lo hiy aa yna l
us awt ung os ap referensy as ai ndi vidua l
.Ba g ama tma sma hal ang
ster
e oc o mp one nt,ma sk aunt ian gk ailanga ngi b ent ap a ras ak o muni da dnaa k ses
dito; rad yop ar ink ungma sangt ek no lo
hi yaa n gp ina g- uus ap an.An g
nap ag t
a gump ay anngne g osyo,simul asap o p ularisa syo nngWa lkma n, ayma sk aig
a-
i
g aya’tk ana sa-na saa n gp ribatisado nga k sess ama sa ngt ekno l
o hiyap araa ng
i
ndi vid ua la ngma gdi diktan gp a naho na tluna nngg a mi tni to .Da gda gp arito ,s
a
pagp a sokngp o rtableCDp layernahi ndi nal ama ngSo nya ngma ymo no polys a
produk s yon, ats ak ap asidadnama ka kop y
aa thi ndi nab u mi lingo ri
hi nalnaCDna
mus ik a, unt i-un tingna de mo kratisaa nga ksess at ek n olo hiyak ahithi ndi nama n
pant aya ngb randi ngok a walanni tos ami dy a.Sana una ngp ana ho nn gc el
l pho nes,

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 7

hali
mb awa ,No kiaa ngb rando fc ho ice,atma lina wa ngb agoa tl uma ngmo delor i
to.
Sak o ntemp or any o n gp ana ho n, I-pho nen gAp plea tGa l
a xyngSa ms unga ng
tamp o knamo de longc ellp ho ne .Ma sg anitoa ngb rand, ma sk aiga -igay a’
tk a
na sa-
nasada hil ma yde g reeo fdi ffic ultys ap agk aka roo nni to.Atk ahitg a nitoa ngb rand,
ma l
ina wdi na ngma sbag oa tma sluma ngmo delos ab randsnai to .
Angt ek no lohiya ,mul as ana ka paka ts aisan glu gara te spa syol ama ngna
nagd idiktangp a na ho nn gg a mi t, ayna gingp orta bl
ea tt rans port a
b lena .Lumi it
,
guma an, na bi
b itb i
t ,na l
ala ga ys ab ulsaangma k ab agongt e kno lohiy a.An gd ul
o tnit
o
ayma sma ya k sess ama sangt ek no l
ohi ya,nai mb is,ha l
imb awa ,nama gha na pngp a
y
pho nea tma g ha ndan ga kma ngb aryangg aga mi tinp arama k atawa g ,na sab u l
sana
l
ama nga n gg ad ge ta tha nda ngma kap ag-text( b i
lan gp referens yas ap a gta wa gn g
mg aFi lipino )s ak ina uukul an.Ma gi
nga ngi ndi vidua layna gkar oo nngp isik a
l na
posib i
lida d.Hi ndi nitok a i
la ng angma g-anta ys at eleponos ab aha yp ar as a
napa ka i
mp orta nte ngt awa g .Pwe des iyan gma g karo onn gb l
o w- by -blowup datesa
kalaga yann gma y sa kitnama gul angos as tatusnga ll
o wa ncenai p ap ada las aATM
niya,ok ungg a anonak alay ook alapita ngi na ant ayniy anghi ndi paduma rati
n gna
kaus ap.An gindi vid uala yna p alay asalimi tas yonn gp isi
k al,ma g i
ngs i
y aa yna g i
ng
portab lea ttrans p o rtab l
e, nama aaringma yg ina g awap aha b angunt i-unt i
ng
nalalama n–s ap ama mag itanngb a y
adob i
na b ay arangt extnana glala ma nngdi gi
tal
nainf orma syo n–a ngna isma tung hayanb i
la ngma halagas as arili,at
ma gp aka gayo n, bila ngk ab a ha g in gk anyangp a gigingi sangi ndiv idua l.
Ga y un p ama n,ma ina mdi ngt uk uyinnama yp a gka pak oa n gmundoa t
pagmumundo , oa n gk al
a ka ra na tk a
ligi
r anngp agda na sn gt ekno lohi ya’t
i
ndi vidua lidad, sana tung ha ya n gk a l
akar ans ama kabag ongmo bilida d.Pa r ati
ha ng
kail
a ng anguma a ga p aysana gb ab agon gt ekno lohi yangi ndi vidua l bilang
nagp ap ahintul ot, tul adngp a sap ort e
,nama gk aro onnga k sess at ekno l
o hiya ’
t
i
ndi vidua l nap agda nass at ex to ngmi dya .Na k ap akor ina ngma kab ag ongp agkatao’
t
nosy onngs arili
’ti ndi vidua lida ds ami smo ngi de an gsinoa ngma ya k ses?Hi ndi ka
taok ungwa lak a ngc ellpho ne , hindi na ngya ri kunghi ndi na -Fac ebo o k.Wa l
ak a
roonk ungwa langs e lf
ieATM.Sa ma k atuwi d, ma ydi k tasyo nsap ag k ataoa t
i
ndi vidua lidads ae da dn gp riba tisadonga ksess atek nolohi yaa tp ag da na sni to:p ar
a
ma gingt a o,oma sk ana sa-na s angi ndividua l
, k ail
ang angma yt ekno lo hiy angs ari
li
(“
techno log i
eso ft hes el
f” k ayFo uc a
ul t
)nana gb ibigays as aril
i ngk ap as i
da dna
akuina ngp agk asa rilinitos ak o nt extonap anl ipuna ngt ek no l
o hiya ngna glalat
agng
kondi syo nngp os ib i
lidads af o rma s y
o na ttra nsfo rma syonn gs arili(Fo uc ault1 6-
49).Hi ndi ma gigin gt aok undi nag paub ayaa ngk atawa na tp ag-iisiphi ngg ilditosa
tekno lohiy angk a p ang yariha ngna ma ma halas ap agb i
biga y-de f
inis yo n, hu bo g,at
substa nsy asas a rili.
Angp re mi umna ma ns ap agpap aub ay angi pag palitangk a l
a ya anngs a r
il
i
satek no l
o hiyaa ya ngk a
k aib a nga kseshi ngg i
l sami dya ,textongmi d ya, atmi smo ng
i
ndi vidua lidad.Una ,mul timi d yaa ngi nterfacengt ekno l
o hiya ,nat ul adng an g

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 8

gadg etnac e llpho nea yna gp ap ahintul o tnama i
p ama yagp aga ngs arilisai ba’tib a
n g
platapo rma ngp i
nilingi paloo bdi to.I k alawa ,hy p ertexta ngp agda na ss ai n terfacena
i
t o,naa ngi ndi vidualp ar i
na ngp i
pili ngmi cro -
na r ati
bo ngi p apa l
o o bs ap ag dana s
ngs aril
i.Hi ndi tulads at radisyo nal nat ekno lo hiya ,tuladngl i
br o,wa lana ng
ma li
na wnas i
mul a ,gitna ,
atk atapusa ndi to ,angc hro nosnana gdur u gto ngs a
tatl
o nge ntida dp aras ae pektongp an g ka l
a hat angp edag og i
c alnak a buua n.Ang
i
ndi vidua lnaa ngma gd i
diktangk an ya ngs imul a, gitna,atk atapus a n,p ar ang
surfing,hindi ba,p eros urfi
ngs aI nter ne tito:p a paso ks al i
nks as yllab uss ak lasen g
bab asahin,hi ndi ma intindiha n, tutung os ai bap angl ink s,ma pap ad pa ds av ide o,
ma gu gustuha na ngv i
de ongs ang gol nal abisnat uma ta
wa ,ma gha ha na pngi b apa ng
video ,i
she -sharea ngv i
d eos aTwi t
te r,a tk unga n o-a nop a ngp agsas ang ayda hil a
n g
pagda nasna ma na yna ka pa
lo obs ap a na ho na tluna nngi ndi v idua lnaus er.Ang
i
ndi vidua langna ka kap agdiktan gsar il
ingda loy( flow)ngi de anana kadi k its a
kany angs arili
ngp agda na s,
k ahi tpaa ngk alak ara nngp a gda na sa yo ve rde termi ned
(pinilinan gp l
a ta
p ormaa tngma y
-a ri ngmg ai to, ma gingngt ekno lo hiy a)p arasa
kany a.
Ata ngi k atl
o ngp remi umng aa ya n gp e rsona l
isa syo nn gt ek no lo hiy a,oa ng
i
ndi vidua langma yha wa kngi ndi vi
d ua l nak ap ang ya r
iha ngma gde termi nang
kany angda l
o y,gami t,atu ti
lisasy ons at e kno lo hiya .Ma aringI pho neoGa lax y
pho nea ngg ami tn gindi vi
dua l perohi ndi na ma ni toma r un ongngi b ap a ng
func ti
onnana k apaloo br i
to,owa l
ana ma ni to ngWa tchnahi g i
tp an gma g pa pa -
i
nt erfacesamg atek nolo hiy
a ,owi f
i sat e l
ep o no ,oma gi
ngp rep a
idl o adp a ra
paga nahina ngb atay a
ngg ami tn gc ell pho ne , nap awa ngna k apalo obs af ina ns yalna
kap angya ri
ha nngi ndi vidual nana g ma ma y -ar inito .So b rangp erso na li
doa n ga l
ok
ngt ekno lohiyanana gp apahin tulotngp ro fil
ep i
c ture ,s
cre ens a v
e rima g e, tonep ara
sana isma s
a gotoa yaws agutinnat awa ga tt e xt,ati bap a, naa ngk a bu ua nngmg a
detalyea yna gpapa i
b as ab a
wa tus erngt ekno lo hiya .Nak ap agna wa glitona wa l
a,
l
a l
onak apagni na kawa ngg a dge t,
a yp arangma yma lakin gk ab awa sa ns ap a gka t
ao
os ano syonngi ndividua l.Ma linawnaa ngn o syo nn gindi vi
d ua layna k at alinar in
sap ribado ngp a gma ma y-ar
i ngg adge ta ta k s
e ss at ekno l
o hiy a.
Ata ngdi sti
nk syons ak al
ida ds ag ad g eta tserb i
s yongna g p apa hint ul otng
aksess at ekno l
o hiya( nas iy
a ngna gdidi k tangk alidadn gi ndiv idual ata k se ss a
i
ndi vidua l
ida d)a ymul ingip i
na p aakos aa nt asn gmi smo n gindi vid ua l
.Ka ny a-
kany angp ag -aga pays ag adgeta tt ekno l
o hiy a( bilangk atang ga p-tang g apng
panu ntuna nngk ons t
r aknag lob alnak a bat aangma ma ma ya n).I toa n gt a gump ay
ngne gosyoa te stado( nas iyangna glib era l
isas ap ama ma ha lap arap ap asuk i
na t
paunl ari
na ngp r i
ba ti
sado ngp ag-aari ngne go syo ,tulads at elek omuni k as yo n), na
angna i
s( wa nt)a yna g i
g i
ngb atayangp ang an ga i
lang a n(ne ed) ,tuladngc ell pho ne,
l
o ad, wifi,atibap a .An gda tingp a
na ho nnahi ndi na ma nk i
na ka il
a ng ano
i
t i
nu turingnal uhol ama nga ys ak asa luk uy angp a naho nna gig ingb a taya ng
pang ang ai
lang annap i
na niniwa laann gma rami ngt uma tang k i
likni to .

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 9

Tuma tangki
li
ks i
lada hilhi
ndinil
alu bosnana hihinuhaa ngka ni
langpagkatao,
walanglubosnaa ksess anos
yonngk a
nilan
gi ndividual
idad.Tul adnal a
ma ngs a
panahonngb a g
yo ,atwa l
angwif
iop o
we r
ba nkk ungs a
k al
ingma yb l
ackouta ng
i
ndiv i
dual.Ma i
is
ipni y a
nganonaa ngna ngyayarisaestadongdi sast
er,ga
anoi to
kal
a wak,anonaa ngs ukdula
ngima henngb igwa snito(ma l
lnal umu bogsab aha,
mg alumili
kassab aha’tbi
tbi
tangka ni
langsa nto,okotsengtina t
angayngb aha).
Parama sma ytat
a gsak ondi
syonngs ari
lis
ap a nahonngdi saster
,kail
angangma y
paghahandaa ngindividualpar
arit
o ,a
twa l
a ngp aghahandasamg ateknol
o hiyang
sa
rilinawa l
angrek ursosagast
ossab ahagingind ivi
dualnap inil
ingma gi
ng
kabahagi’
tkaagapayi t
ongk anyan
gi ndivi
dua l
idad.

Pag-ako sa Mundo at Teknolohiya ng Individualidad

Hindi nal ama nga ngha rdwa rea ngt ekno lohiyak undi ma ginga ngmg a
soft
wa rea ta pp l
ic at
io na ngk atuwangs aa rti
k ulasyona telab orasyo nngt ek no l
ohiya
ngs a
rili atindiv i
d ua l
ida d.Si mulana ngma imb ent oni naMa rkZuc kerb erga tng
kanyangmg ak a samas ak wa rt
os ado rmitoryos aHa rvardUni v ersitya ngFa ceboo
k
noo ng2 0 04,uma l
ag waa ngp l
atapormap aras ag lobal nap ag hihinuhangs aril
iatng
kanyangp inili
ngk omuni da d.Sap a
rteni Zuc ker berg,angg lobal naf a si
na syonsa
Facebo oka yna gk akaha lag ang$ 3 00b i
lyonp aras ak anya ngk o mp a ny ano o ng2 015
(Phili
p s).La mp a ssana una ngs ocia
lne two rks i
te s(Fr i
ends ter,My sp ace,a tblogs)
,
angFa ce boo ka ngk ai
s aha nngg l
o balnak ab ataana tmundop arasap a gtakdang
sari
li
ngl una na tp ana ho nngf orma sy
o na ttrans f
o rma syo nngi dent ida da tp i
nili
ng
komuni dad.Sak at
una y an, ma hahaba ngo rasa ngi nilala
a nngp ri
ma ry ong
kabataa ngus ersn gs ocial netwo rks.
Atk ungma g pa kag anit
o,angi bigs abihin,a nga rti
k ulasy ona telab orasy
on
ngno syo nngi de ntidada tp ama yanan,p atiangmg aa ktoa ta spek ton gp agigingtao
atindividua l,ayi pina akonas asocialnetwo rk s
.Na unaa ngda tings i
te s,suno dang
getti
ng -to-me et-y ouf ors exs aGr indra tTi nde r
, sho r
tc uts( go odl u cks aMe tro
Ma nilaus ers)s at rafi
k os aWa ze
,ol okasyo nn ga tdi reksyons alu gars aGo ogle
Ma ps,oa nghi tsur amul as ae resaGo ogleEa rth, i
b a’
tiba ngl ibre( ka hit
binabay arana n gwi finak o ne ksy
on)nap araanngk o muni ka syo ns aVi bera t
Faceti
me ,ed i
tingp l
a tf
o rmngmg ap i
x,ati bap a.Pi na u b
a yanangus e rang
parame tron gp ag kaka r
o o nngi dentidada tp ama yana nsamg aa pp snana sa
kanyangs ma rtp ho ne s.I toa ngk apangy ari
ha nngt ek nolohiy angi ndi vidua l
idad
l
a mpa ss aga dget :ma g i
n ga n gappsnag ami tp arap alawig i
na nge xk ur syons a
i
ndi v
id ua l
idada yt i
na tang k i
liknar i
nda hilsap inili
ngp ana ho na tluna nngus erit
o
nagagana p .Pr iba ti
sadonar i
nk ungk ailang usto ngma gingt a on gi ndi vi
d ua l
.
Sama k atuwi d,a ngb uha yngi ndivi
dua latus era yna k asandi gsaa lg orithmsngmg a

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 10

platapor manana g-o verde termi nenangme tricsa tb enc hma rksn gp agig i
ngi sa n
g
i
de alnaa spe kton gp agka nilal
a ng .Ina l
g orithms ,wet rus t.
Ma shigita ngp ar ti
sipa syon, l
a mp ass ap ag-li
k ea ts hares aFa ce boo k,
halimb awa ,atna kaka pag-a mb a gn gla ma ns ak a ny anga c count ,ma sma lawi ga ng
elaborasy onngi ndivid ualidads amg ap latap o rma .Anghi nihik ayatngs o ci
a l
netwo rksa yma gi
n ga kti
b o ngc on tentp ro vide ra n gmg aus e rnito.Sap ama ma git
an
nga ktibo ngp art
isipasy ons ap ag pap alawi gngk o ntent, higitnae pek ti
b ong
nak akap agmi nangi nfo r
ma syongma aa ringi b ent angma y-arin gso cialne two rks.
Kun gs ap ana honngs u pertypho onnaYo l
a ndas aVi saya s,ha l
imb a wa, natun gha y
an
naa ngma lawa kangdi saste rayna gdul otngp a ma ma sl
a ngnap atib at
a yan gma ii
nom
nat ub i
ga ywa l
a,angr e l
iefo per ati
o nss ai ba ngb aha gingb a nsaa tma gings amundo
ayma gdidi i
nn gp ana wag anp a rarito.La lab asi tos as oc ialne t
wo rks ites, at
ma tit
imb reha nitongwa terb ot tl
ingc omp anie sp a r
ai rehi s
troa ngk anilan g
kaha nda angma kapag ben tap aras ar eli
e fo pe ratio nsnai to.Ma gi
nga ngi ba ng
komp any aa yma gkak aroonn gk o nsens ya ,ip apa ma ha gi sab inili
nga dsaFa ceb ook,
halimb awa ,nak adab il
ingi sa
ngk a honngdo nu t,an gib angp orsyen ton gk itaa y
pup untas ar e li
efop erati
o ns .Ata ngna k aga wi an gk adap ana ho nn gp ang k ali
ka s
ang
disaster,ma yd uloga ngda l
a wa ngne t
wo rk sngt ele bi
sy on, nai se-sha r
es aFa cebook,
paras ado nas yonn gs alapi’
tg oo dsp aras ar eliefo p erationsk ahitp awa lang
account ingk ungs aani todi nalangne two rks ,ma l
iba ns ap o sit
ibongi ma he nng
kany angr e spe kt
ibongc el
e brit
ie snana gr e-rep acka tna ma ma ha gingr eliefg oo ds.
La ha tngip inaloo bnak o nten tn gus era yl ibrengi n telektwa latl i
mi tadong
pisikalnap ag gawanai pina paa bots ama y-ari ngs ocialne two r
k sati bap a nga ppssa
Internet.Bi lyonesa ngus ersk ayab i
lyone sdi na ngp ag tutumb ass aha lag an g
neg osyonga pp s
.Ati toa ngma kab agongne go syonak a yangt uma pats ahi gitna
ma tagal nap agsulpotngmul t
i-b i
lyo nnai ndus trialnane gosy o.Itoa nghe ne rasyon
ngmg ab atangb ilyona ry
onap ina gp ana saangma k a
mi tnae stadon gma rami ng
kab ataan, l
a l
onas ama unl adnamg ab ans a.Angt a
sito ngi sinasaadngg lob alna
platapor mangf orma syona ttra nsforma syo nngi dent i
da da tk o muni da da ya ng
wik angp ag ba bago.Anoa ngwi k angp ini li
ngi saa da ngf o r
ma syona t
transforma syo nngi ndi v
idua lida da tngp ini li
n gk omuni dad?Atma halag ab an g
usap i
na ngwi kasap a gbab agongs aril
i atk o muni da d?
Ba gop asuk ina ngus a p i
n gito, ma ina mnat al
a k ayi
nmunaa ngb ag ong
l
e xi
k ono grap iyasas oc i
alne two rk s.Ma r ami ngs a l
itaa tp agb abalan gkass as arili
at
pinili
ngk omuni dada ngip inak il
alani to:us e r,p rofil
e, pro f
ilep ix,wa ll
, ti
me li
ne ,
li
ke,
unlike,friend, i
nvite,unin vited, sha re,co mme nt, sel
fie,e mo jis,fol
lo w,gr oup s,p a
ge,
repo s
t,tre ndi ng,atib apa .Angi pinap ahi wa tigngk onde nsas y
o nnga kt wa lat
historikal namundoa tp ag dana ss aiil
a ngmg as a lit
aa tp a gba bala
ng k asa ya ng
pag l
imitas aa ksessai den ti
da da tk o muni da d.Ka il
ang a na yna k atuonl a ma ngs a
kahilinga nngp l
atapo rma ,os ama ssp esifiko ngus ap i
n, sak a hili
ng anngk ontentna
pab orablep arama -co nverts aa lgorithmsnama aa ri
ngt un gha yanngi ntere ssahi gi
t

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 11

pa ngne go syoa tk i
t a.
Ka yama sma tapa tsap ag sago tsab ackg roundngus e r,ma sa kti
b os a
pa gpali
tn gp rofil
ea twa llp ix,ma sa ktib osap a g
- l
ik ea ts hare, sap a g-comme nta t
pa g-postngo rihina lnak ome nt o,la l
onak ungma yi ma he n, ma sk ai
g a-igayas aus er
pa rama g karoo nngFa ce boo kc lou t,nai s a
ngp ostp al ama n gsal oo bng2 4o rasa y
ma y30 0l i
kesnai to, kundi ma n1 ,0 00k apagma sma da las,ma ang as,k ontrobe rsyal
op at
usta daito ngma g-p ost.I toa n gs pe ktakularisyo nn gs ari
li ats aril
ingp agda nas
sama lawa kp eroa mo rp ho usnav i
r tua lnar eali
da d.Ats ahul ingus ap i
n, ma ya ktwa l
ba ngma ba bagoma ta po sngl aha tngk i
ne ti
sismo ?Hi n di baa ngmg ap l
atap ormaa y
aga ranna ngp agp a
p a hay agn gp artisans yipsamg ap ar ti
s anona ngp artidos ala ba s
nito ?
Sama ka t
u wi d, angr ule so ft heg ame , a
ngt ermso fen ga geme nt,ma gin g
termsnge nde arme nt ,a yalwa ysa l
r eadyf ore
g rounde da tf oreclo sed, na kaha yagp ero
na kasara.Atk ungg ani to,angmo da l
ida dngp agb ab ago –ngf o rma sy ona t
transforma syon–ngs ar i
lia tp i
ni l
ingk o muni dada yp arat i
hannar i
ng
na kabu yany anga twa lana ma ngma g agawa .Angs p ekta kula r
isa syo nn gs aril
ia y
na kasandi gsaa rt i
kul asyo na te labo ra syonngg i
tna ngur inga ng as( ang st)b il
ang
l
undu yanngp ag ig
ingk o ntra -
ma ma ma y anatt il
ak ont ra-indiv idua lnaus ersal o ob
ngs o
c i
al netwo rk s
.Da hi lng ahi ndi na ma nma bab agoa n ga ktwa l namundo , sa
virtualnamundoa tn gs aril
i (angs arilinana g haha na pngk any an ga firma syon,
reafirma syona ti ntero ga t
ib ongi ndi v i
d ua l
idad) ,
a nga ng asa ngs iya ngna ngyaya ring
ha risap agha ha mign ga firma s yonohi ndi sap ama ma g itanngda mi ngl ikes,
co mme nts,sha re.An o ngk l
a senga firma syoni ton gi bina taya ngp agigingi ndivid ual
att aosada mi lama ngn gna ni niwa las ai si
nas aad?Vo xp o pulisaI nt ernetna
ka hali
nt uladngt hema jorityha ssp o kens alib er
a lnade mo k rasya ngl ipuna n,na
pa ramiha nl ama ng –k ahitwa langna g kuk west y
o ns ami s mo ngk alak aranng
ka mp any a,eleksy on, pag pili,atp ama ma hala
–a ngs iya ngmul i’
tmul ingma glalatag
pa raangs i
stemaa ymul i’
tmul ingma ritualis
a ngi pina pa ng anaknap arangb a
g op a
rin.
Angl exiko nnai niha ha ya gn gha rdwa rea ts oftwa re, ma g i
ngnga pp s,ay
tung os ahi gi
tp a ngi nte grasy ons av i
rtua lnar ealida da tp agbab agon gv irtualna
sarili
,atk ungg ay on, anghi gitnap a gp apau b
a yas al aba sngv irtua lnamundoa tng
sarili
,saa k t
wa l namundoa ts arili
, nama gpau bayanar ins ahi gitna
ma kapan gyariha ngp we rsangne olib eralnak a pitalismoa testado .Nak ahitnas a
historika lnalip una n, sahi stor i
k al nap agdana sngi ndi vidua lsamg ap we rsang
na gpapa hami gs ak any as ak ondi syo nn gp osi
b il
ida dn gl i
p una na tk a saysayan, wa l
a
nas iyangi bangma ga gawak undi reafirma hin, hindi ma tina gp arama gku we s
tyo na t
ba l
ikwa sina nga k t
wa la thi storikal nas i
stema .Si na sa na ys awi k aa tlexiko nng
ma sa
n gt ekno l
o hiyangp a gbib i
g ay-a ksess ap agda na ss as arili
a tmundoa nga ktwa l
nat ugo ns aa ktwa lnas irkums tans y as ak al
ak arannge sta doa tmundo ,atk ung
pa anoma g i
ngma bu ti–a ktibos ap a si
b ismo–nai ndi vidua latma ma ma ya n.

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 12

 Ka yamasasabingo xymo rona ngso cia
l networksite
sd ahilang
i
ndi vid
ua l
ismon gus e
ra ngp anguna hingmo da l
idadp arasafo r
ma syonat
tr
a nsfor
ma syonngi denti
dad.Si na sabinganada pata ytaguria
nitong“anti
-soc
ial
netwo rks”
da hilngaangni l
ikhangp refer
ensy asaFa cebook,Twitter,I
nsta
g r
ama t
i
b a’
tibap angp l
atapor
maa yangp ag didii
ns as a
rili
ngp anahona tlunanngus er
,at
hindi s
ahig i
tniyangp art
isi
p asy
ons aak t
wal namu ndoa tkasaysa
y an(RawPo wer
Tra i
ningSy stems).Nahindi ini
isipa tisi
nasaa l
ang-alangngindividualang
pag l
ala
a nniyan goras
, panahona tde dikasyons aesp a
syongs ocialnetwor
k s
,naang
tangisak anya–a ngk anyango ra
sa ts andal
i–a yinuuk olatinaal
ayp aniyasa
deb osy
o ndito.Wa lana n
gna k i
kitangl ubosa tganapnap a
g pipi
li
anp aanguser-
i
ndi vid
ua lsak a
nyangfo r
ma syona ttransforma syonk undia ngmg aganit
ongs oc
ial
netwo rkap ps
, t
uladngna unas aka nyangp agp apakil
ala’
tpagk a
hulingc e
llphonesat
sma rtgadgets.

Global na Filipinas at Global na Mundo

Hi ndi na ma nhi wa la
ya n gk ump yansangi ndividua lsais i
nisi
wa latna
kump yansas ap amb ansange kono mi yangp a mb ans a ngp ama ha l
a an.Pa ratina
l
a mangisi
na saadnaa nge k onomi yaa y“o ntheb rink ”nangumu unl adna
ekonomi y
a nge stado .Ma la-malaa ngp ak i
wa r
i rit
o :t i
laaa ngata ta al
agwanas a
anta
snal amp assaumuunl adnae k on omi yange sta do ,perot i
lahi ndi par i
nl ubos
naganito;ot il
ahi ndi na ma nta l
ag aa ang atnangs uk d ul
a nk ahitp at a
on- taonsa
anunsyosap a gtatapo satp a
g s
isimul angb awa ttao na ytilama yp aunti
- untingpag-
angatnasina samb it.Pe ros inoa ngna gsasamb it,a tp arak anino ngi nte
r esit
o ?
Sa“ Wo rldin2 05 0,
”ange k ono mi yan gFi lip i
nasa yt i
na tayangna saika-20
pinakamalaki sab uo ngmundos a2 05 0( Fenson) .Ma so ptimi st
ik oangHSBC
noongEne r
o2 0 12 ,sinab i
nga ngb ansaa yma gigingi ka-16nap i
na kama laking
ekonomi y
as amundos a2 050(Wa rd) .Pa rati
ha nna ma ngi si
na saadn gmg a
pamb ansangp ama halaan, mulaI k al
a wa ngPa nda ig dig a
ngDi gma anha ng g
angs a
kasal
uk uy
a n,an gp aratiha ngpa g-alagwan ge kon omi ya,kump aras ak a
la pi
t-bansa
(ASEAN) , a
ts amundo .Pa ra
tingna gb abadya, pe rop a
ratihanghi ndina ma n
narara
mda ma nmul as aib aba,paratiha nghi ndi na ga ganapa ngina akal
a ngumunl ad
(dev
e l
oped)nab a nsanae st
ado.
Ma a ari
ngt ung ha y
ana ngma kina r
yangg lob alnac omp eti
tive
ne ssa t
pamb ansange kono mi yas as oci
a lnetwo rksatfo rma syona tt r
a nsforma syonng
i
ndividual
ismo ,atmul ar i
to,angp apel ngwi kas ai p inapalawa knal exi
k onog r
apiy
a
sapagdana snito.Kun gna t
ung haya nna tinnawa lan glub osa tgana pnap ap e
lang
pamb ansangwi k as aso cialnetwo rks,p alit
anma na n gwi ka ngg ami tngus ersa
kanyangac count, hindi p arinlu bosa ngp agkasagk ada hilma yk a hil
inga npar i
nn g

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 13

i
nt erna lnap agpup ursig ip arama una wa ana tma o perasyo na l
isaa ngl ex
iko nng
platap orma .Atk ungg ayo n, angdi ins ap ag kahuma li
ngs ap latapo rma–k a hitp a
angp rop ens i
dada yt ung os ahi g i
tnap ribatisasy on- -aytung os aar t
ikulasyo na t
elabor asyo nngv i
rtua lnai ndi vidualismoa tr ealidadb il
angp re f
erens i
yas ap agda nas
kaysas aa ktwa lnas aril
i a te stadongb a nsaa tmundo .
Anga ki
nga sersy ona yg anitor i
na ngi sina saads awi kangp a
mb ansas a
pagda na sngp a mba nsange ko no miyas ag lob alnac omp etiti
ve ness.Da lawa ngb agay
angda tingni to.Una ,naa ngb agongl exik onngp amb ansa ngp ag-unlad,g rowt h
rate,glo bal comp etiti
ve ne ss,inte r
na ti
o nalisasyo n, pribatisa s
y onngp ubl
iko ng
serbisyo ,bu d g
etcu t,CCT( condi t
iona lca s
ht rans fer)atPPPPso4 Ps(Pa nta wid
Pa mily aPi lipi
noPr ogra m) ,po vertyrate ,une mp loyme n ta tunde remp l
o yme nt ,VFA
(VisitingFo r
cesAg r eeme n t
)a tEDCA( Enha nc edDe fens eCo op erati
on
Ag reeme nt)a tibap aa ymg as alita’
tp agp apa kara nas annai ti
nu turingn ge stadona
dayop er ok inakail
ang ans an galanngp amb a nsa nge k ono mi yas ailali
mn gr ehime n
ngg lob al comp eti
tivene ss .Da yok ayak ailang an gip adana sa ngk alakar
a nng
pagda na ss amg ana pap aila l
imdi to:p atag oa ts up ortadongKo r
teSu prema ,
ha l
imb awa , s
ak asongEDCA, op ai
lalima tp atag os ak asong4 Ps.Ki na kailanga n
kayahi ndi nada p
atk we sty oni np aangb atay ann gp ag pap adana sa tpagp apa laganap
ngmg ai to.
Ati kal
awa ,naa ngmg asa l
itaa ysa li
tal ama ngp a rab arha natp agta kpan
anga k twa l naa ks
ess amo b ili
da dn gma lalak i
n gne gosyoa tmg ak oraptna
po l
it
ik o ngna bi
b i
yay aann gk apital,atp agmi stula ngme ro nga k sesa ngma y oryang
taoda hilng aa ngp agda na sa yip i
na palagana ps ap ama ma gitanl ama ngnga k sessa
mg ap o liti
k oatmg aa he ns yani to,op agdulo gs as o cialadv ocac yngne gosyo .An g
aksesa yb inaba r
hanp ar ak aunt ilanga ngma gtag ump ay,ata ngk aun t
ing
nag t
a gump ayayipina p ang a l
a nda kannae xe mp la ryon go r dina ryongp agp up ursi
g i
(hali
mb awa ,angp ag tatag ump ayni PiaWur tzb ac hs aMi s sUni versema tap osng
i
k atl
o ngp ag ta
tangk a,oa ngp a t
ulo ynap agta tang kani Ma nnyPa cq ui
aos a
kasay say anngb oxingma ta po sngi langp a gsads ada tpa gka t
a l
o ).Oma aaring
ma ka tamon gmumua tt ira-tiramul as aa he nsy angi t
inalag angp amb a
ns ang
pama ha laanp ararito, tula dn gPhi li
p pineCha ritySwe ep stake sOf fic
ea tlotto ,o
angr eme dy osap ama ma g itanngp orkb ar r
e lngmg ap o l
itiko .Pe ros aanta sn g
pamb ans angp amama ha la, kahi tpama yp erada hiln gas at auna ngp a
g-aanuns yong
pag-unl a d, aywa l
angs up o rtas ama yoryas ap ama ma gitanngp agp apati
b aya t
pagp ap alawi gngmg ap ub likos e r
b i
syo ,op ag tatat agngmg ab a gongo spital,me dical
researc hc enters,eskwe la ha na tk olehiyo ,atib ap a .
Ka yaangr ek ur son gma yoryap arama g karo onn gfo rma syonngk a nil
ang
pagk ama ma mayana ys aa rtikul asyona te labo rasy onngb a gon gs ali
taatp ag dana s,
kundi ma nngp agpa palawi gngk ontr a-pagp ap ak ahul ugans amg asa l
it
a:p olit
ika l
nap ag p asl
a ng,mi l
itarisas yo n, ma sa,imp erialism- b uruk ratak a pit
a l
ismo -
feuda l
ismo , t
aumb a yan, b aya n,s amb ayana n, kilus an,k i
lusa ngma sa ,ki
lusang

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 14

ma pagpal
a ya,so sy al
ismo , rebo lus yo n,k omuni smo ,org anisasyo nma sa,p artido,
pamb ansangde mo krasy a,tuna ynak alay aa na ts ob eren ya,atib ap a.Na ga gawai to
sap amama gitannga lterna tibo’to p o s
isyo na lnag ami tsami dy a:g raf
fiti,
ma kabayangp a nit i
ka na tsining ,a l
te r
na tib o ngmi d ya,p agp a
p alagana pngmuk ha
parasarep r
e sent asyo ns ap ag da na sngt ra ffickingn gt ao( Ma ryJ aneVe loso )o
kawa l
an-katarung an( Ha ciendaLui sita), ok a
wa lan-p uso( angp ag-adjour ns a
hulingarawn gKo ngresok ahi tma yk orump aral ama nghi ndi i-overturna ngv etoni
No ynoyAq uinos aP2 tSSSp ens ioni nc re as e
), atib ap a.
Na gaga war i
ni tos aha na ynga k a demy as ap ama ma gitann g
tra
ns f
orma syo nngFi l
ip i
nob ila ngwi k angg l
ob al.An gdi i
ndi ndi toa yda hilng as a
dalawangb aga y:s ahisto rikal, da hil sap a gk ama niob ras ab ansas ap anda igdi g
a na t
sexualnadib isyo nn gp agga wa , 1 0p o rsye ntongp o pu lasyona yna s alaba sngb ans a,
atsane okol
o ny al nak o ndi syon, an gp ina k ama la kingb ultongdi asporaa yna sa
Uni te
dSt at
e s,atk ungg anito, ma yp ang ang ai
lang ans awi kangFi l
ip i
noa tsai ba
pangwi ka(I l
o ka no ,
ha limb awas aHa wa i’
i)p aras ahe ritagele arnersk undi ma ns a
his
to r
ikalatma k ab a
g ongi n tere ss ab ans a ;a tika lawa ,sane ton gp amb ans angp ag-
unladsag l
o bal co mp etitivene ss, ma yroo ndi ngi nt eresp arahi gitp angi pap alooba ng
tuma ta
asnak ons ume ristangk a p an gyariha np ar as ap rod uktoa ts erbisyohi g i
t
nit
o ngma bibili,k undi ma nn gmg ap ro duk toa ts erb i
sy omul asal oobn gb ans ana
ma ari
ngib entas ap anda igdiga ngp ami li
ha n.
Sai k alawa ngmo tiba sy onma yp o sibi
lida dna nghi gitnak ri
tikal na
i
nte rbe
nsyona nga kade my a.Saus apinn ga rali
n gwi ka ,dahil narins a
Fil
ip i
nis
asyo nngmg alib rengt sane l sate leb is
y on, angp referensiyas ata l
kr a dio
kaysasamus i
cs t ations, angma sma rami ha gp ag beb en tangt ab l
o i
dk aysas ab roa d
sheetsnap rima ry ongna saI ng les ,an gFi lip inoa yna gk aroonnan ge stados a
praktika
lnaa nta sb i
langp a mb ans angwi k a.Angk ail
a ng anp angi dulogs ap raktis
sami dyaaya nghi gi
tp an gb u k asp araio p er asyona lisaa ngp ag pasokn gib ap ang
mg asali
ta’
tk ons ep tomul as ai b angwi kas ai s
a ngb anda ,atp ag t
a t
ag uyo dngmg a
prog r
amas aib a’tib angwi kab ilangi ntelek twa l nar ek ursos ap ag g
a mits awi ka.
Wa langtransfo rma s
y ons awi k ak unghi ndi itouma ab otsaa nt asngi ntele ktwa lna
gami t
.Ati toa nghi gitnada pa tp a gtuuna nn gp ansinnga kade my a,an gp atuloyna
i
nte l
ektwali
s asyo nn gwi ka ngp a mb ansaa ti bap a ngmg awi ka.
Ma yb a tayanna ma np arama ng y ariito .Ma yi nterna syona lnane two rk
angFi l
ipi
no :Ha wa i’
i,Jap an, Mo scow, Fr a nc e
, Ba ya reas aUS, atibap a.Ats aUS
atJapan,ma yp a ng ang ail
an g ans ama hus a ynaFi li
p inop arasap agsasali
ns ak orte,
pag-oorganisas ak omuni da d, atp agb ebe nt angmg ane go syongmg ap artikul arna
produk t
o.Ma ginga ngmg ada y o ngp eli
k ul aa ydi na -d ubnas aFi l
ip i
nop aras ahi git
naa pres
iasyonn gma nono o d.Anghi ndi p ama lawa knana ng yayarisa
i
nte l
ektwali
s asyo nn gwi kaa ya ngg a wa ingp a
g sasalins ada lawa nga nta s:s awi ka ng
pamb ansasai ba ngg lo bal nawi k aa tv icev ersa, ats amg awi k asawi kangp amb a nsa
atvicever
s a.Atda hil salats ag a wa ingi to ,ma hinap ar ingma ng yariangp ag kaka mit

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 15

ngwi kan gFilipinob ilangg lo bal nawi ka.
Saa k ade my ana kasa l
a l
a ya ngtra ns f
o rma sy o nn gma gk a kas alung atna
i
nisyatibangne g osy oa tk i
lus angma ma ma yans afor ma syonn gwi ka ngp amb ans a,
atsama sma b aba ngs ak la
w, n gi langr ehiyo na lnawi k a .Hi ndi e stadoa tang
Ko misyo nsaWi ka ngFi lipinoa ngma gpap alag anapni toda hi lsal imi t
a dongp ondo
atsaklawngk apa ng yarihanni to, nama da l
a sa yt i
nu t uringnaa ntitet ikos a
i
nisyatibanga ka demy aa tngma ma ma yan, ma gingnge stadomi smot uladn g
pagk a
p angulo’tp ag sasab atas,atk a l
a karans ak atarung an; a tsama ta gal nap ana ho n,
angma sma sak l
a wa tma l
a wa knami d yap aa ngna g p alaga na pni tob ilan gp agkilal
a
sade mo graf
ik ongk ons ume r i
s t
a .Mi smo nga nga ka de my aa yma hina n gp i
sis a
hiblangp raxisngp amb ans angwi kaa tib ap angmg awi k a.Pe rohi ndi itoa ng
l
aran ganngg awa innga kade my as awi ka, angk an yangt a mp oka tna t atanging
gawa i
na yp igil
a na nghi gitp angp ag panawn gwi kas ap ina kaa ktib onga p arat
ong
dis
e mina syons awi ka–a ngmi smo nga ka de my a ,
a ts ahi g i
tnaa rtik ulas yona t
el
ab orasyons awi ka ngFi li
p inos al iberala rts,huma ni ti
esog ene ra led uc ati
on
program.
Da lawaa ngl arang a nngg a wa i
nnga k ademy asawi ka, na unaa ngmi smo ng
for
ma s
y onnga nt asngk r
itikalida ds ag awa ingwi ka ,a ta ngi k alawaa ya ng
pagp a
p atagosngk rit
ik ali
da ds ami d yangp ang una hingna gp ap ala gana pn gwi ka ng
pamb ans a.Angma g kak amb alnag awa i
na nghuhu b o gn gfo rma syo nng
kri
tikalidads awi ka,a tangna t atang i
n gp ap elngwi k as af o rma syo na t
tr
ans f
orma s
yo nngma k abay angdi wa ,oa ngk o l
ektib o ngdi was ap rod uk ti
b ong
for
ma s
y onatt rans forma syonn gi de nti
da d, pini l
ingp a ma y ana n, atma gingng
bansa.I toangk a i
lang an gha mi g i
nnga kade my a,an gp ang u na hingp agk atutos a
pagma ma hal sawi ka, pagk atao ,atma kab ay angdi wad ul otngp ag -aa ral sa
eskwelaha natk o lehiy o;ata ngp ra ktikalnit ongg ami t, pag ma ma ni ob ra, at
kal
ib r
asy onp aras ami d yangl itera s
i ngna g ha ha ri
ngne go syo ngs uma sak lawdi to .
Sap ama ma gitann gk ritikalida ds ami dya, dala wangb aga ya ngna sas apo l:una ,
nail
uluna na tna ip apana ho na ngs ak l
aw–p agigingna sal oo bnana sal abasdi n, nasa
l
aba snana s
al oo bdi nk aa ntasngr efl
exib il
ida d–a ngp ag l
a ho kn gt a os ami dy aat
teknolohiya,atda hil nar in,hi ndi na ma nk aya ngp ig il
a nnaa ngda l
o yn gb uha ys a
l
aran ganito;a tik alawa ,angp o tensy alnama ka pagb uk l
o dt ung os ana tatan gi
ng
kolekti
b ongma k ab ayangt ugo n, ma libans ana ka kag awi angt ug ont ung os ahi gitna
i
nte gr
asy onngi ndi vidua lsamg ap lataporma .Ba kana ma n, me ro np angi baa t
ma kabay ansal oo bngma kina ryani to.
Ange xp loras yona tp agp apalawigngk ontr ary ongf orma sy ona t
tr
ans f
orma s
yo nngt ao,k omuni da d, atba ns aa ngna ta tang i
ngp ap el nga kademy asa
wikaa tlit
e r
asin gmi dy a.Ka il
a ng ana ydo b lea ngb i
na ba sangt a os ap ag l
aho ks a
mg ap l
atap orman gmi dyaa tn gt e xt
o ngmi d ya:a ngwi k a,a tan gmi smo ngmi d ya.
Sap aglalat
agngmg ap we rsan ge s t
ado ,ma tutung ha y ana ngp os i
b ilida dn ghi ndi
pagsasarangr ehime nngp aka hulu gan, kundi ngp ag b ub uk ass ai b ap a ng

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 16

paka
huluga
nnahi gitnama kabul
uhansata
oatb ansangtuma ta
ngkil
ikni
to.Oa ng
ex
plor
asyonsala
b asngma kinar
yanit
o.Nak ahi
ta ngmid y
aa tangaudi
obi
swalna
ep
ektonit
onghigitnae pek
tibosapsy
chos
oma ti
cnap aghamigp ar
asapart
ikul
arna
i
deohol
ikalnapangung umbi
nsiaymaaari
rinnama t
uli
gsa,kundiman
mais
akasa
ng k
apanp arasakontra
ryon
glayo
n,tungos ama ka
b ul
uhangfor
ma sy
onat
t
ransf
ormasyonngma mamay a
n,pamaya
nan,atbansa.
Angt unguhinngintel
ektwali
sasyonsawi kaatmidya,la
lonas agawai
ng
akademya ,
ayt unghayanangpagkal
usawng‘ individual’
(Me r
tzatDe an).Ang
i
ndividualayi s
anglibe
ralnademok ra
tikonge nt
ida d,mulaattungosami t
ongi ba
pange nt
idads afor
ma syo
nnito–ma ma mayan,p agkama mama y
an,ci
v i
lsoci
ety
,
people’
sorganizat
ions,
NGO( nong ove
rnme ntalo rgani
zati
ons),p
eacemo vement,
atibapa.Hi ndi i
toangtunguhi
nnga s
e r
syons aa kademya,angemp owermentng
i
ndividualda hi
lngaangno s
yonngi ndi
v i
dual a
ys u port
adon gest
adonglumi k
ha
nit
o, k
undi anga s
ersyo
nn giba
ngp agkanil
alanga tp agk
ama mama y
an.Ma ngya
yari
l
ama ngitok unganghindi i
pi
nagpap a
tayanaya ng‘indivi
dual’k
undian g
organi
sasyon, ko
lekti
bo,bay
an,bansa,atsol
idaridads amundo .

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 17

MGA AKDANG PINAGSANGGUNIAN

Fe
nso
n,Ant
hony.
“China,I
ndi
atole
adtheworl
din20
50,sa
ysPwC.
”TheDipl
omat.
12Pebr
ero2015
.
Web.4Peb r
ero20
16.<htt
p:/
/the
dipl
oma
t.c
om/201
5/0
2/chi
na-i
ndi
a-
to-
le
ad-
world-
by-
2050
-say
s-pwc/>

Fo
uca
ult
,Mic
hel
.Te
chno
log
ieso
ftheSe
lf.
Ine
ditni
naLutherH.Mart
in,Huc
kGut
man,
atPa
tri
ckH.
Hutt
on.
Bost
on:Uni
ver
si
tyofMass
achus
etsPre
ss,
1988
.Print
.

k
sco
ttmb
a.“
DidYouKnow?Shi
ftHappe
ns,
2014re
mix
.”Onl
inevi
deoc
li
p.Yo
utube
.6Hul
yo2
014
.
Web.25Ene
ro2016
.
<htt
ps:/
/www.
yout
ube.
com/
watc
h?v
=PcZg51I
l9no>

Me
rtz
,ChuckatJo
di Dean.
“Theindi
vi
duali
safi
ct
ion:
Whythel
ef
tmustre
tur
ntop
art
ypo
li
ti
cs
.”
Audioblogpost
.Thisi
sHe l
l
!2Ener
o2 0
1 6
.Web.
4Pebr
ero20
16.<
htt
ps:
//thi
si
shel
l.
com/int
erv
iews
/88
4-j
odi-
dea
n>

Phi
l
ips
,Ma
tt.
“Fa
cebookj
ustb
eca
mea$300b i
ll
io
ncompany
.Here
’
swha
ttha
tme a
ns”Qu
. a
rtz
.5
No by
emb r
e2015.
Web.4Pebr
ero2016.
<htt
p:/
/qz
.co
m/54
2203/f
ace
book-
just
-bec
ame
-a-
300-bi
ll
i
on-co
mp a
ny-
her
es-
what-t
hat
-means
/>

Ra
wPo
werTra
ini
ngSyst
ems.
“Anti
So c
ial
Ne t
work.
”Onl
i
nevide
ocl
ip
.Yo
utube
.2Oktu
bre2
014
.We
b.
4Pebr
ero2
016.<htt
ps:
//www.yo
utub
e.c
om/wat
ch?v
=b_t
EMeAVOKI >

Wa
rd,
Kar
en.
“TheWo r
ldin20
50”HSBCGl
. o
balRe
sea
rch.Ene
ro201
2.We b
.4Pe b
rer
o2016.
<www.hs
bc.
com/~/me
dia
/HSBC-
com/a
bout-
hsbc/
adv
ert
is
ing
/pdfs
/the-
worl
d-i
n-2
050
>

Katipunan : Filipino Bilang Disiplina | 18