‫حلیمه کری و همکاران‬

Journal of Gerontology (joge) Original Article

Vol 7, No 3, Autumn 2022

The Effect of Sunlight Therapy on Sleep Quality of the Older Adults,

Referring to Rofeideh Hospital Tehran
Kori H1, Mohammadi F2*, Hosseini M3 ,Torabian M4, Vahedi M5, Zandie Zh6

1- MSc Student of Geriatric Nursing, Nursing Department, University of Social Welfare and Social Health, Tehran,
Iran.
2- Professor of Iranian Research Center of Aging،Nursing Department, University of Social Welfare and Social
Health, Tehran, Iran.
3- Associate Professor،Nursing Department, University of Social Welfare and Social Health, Tehran, Iran.
4- PhD Student of Elderly Health, Gerontology Department, University of Social Welfare and Social Health,
Tehran, Iran.
5- Assistant Professor, Epidemiology Department, University of Social Welfare and Social Health, Tehran, Iran.
6- Assistant Professor, Gerontology Department, University of Social Welfare and Social Health, Tehran, Iran.

Corresponding author: Mohammadi F, Professor of Iranian Research Center of Aging،Nursing Department,

University of Social Welfare and Social Health, Tehran, Iran.
Email: [email protected]
Received: 26 Nov 2022 Accepted: 11 Dec 2022

Abstract
Introduction: Elderly people often suffer from sleep disorders and to solve it, the elderly often suffers from
sleep disorders and seek more help from medication. While non-pharmacological methods, including light
therapy, as one of the non-invasive methods, can have an effective role on the sleep-wake cycle. The purpose of
this study was to investigate the effect of light therapy on the quality of sleep of elderly referring to Rofeideh
Clinic in Tehran.
Methods: This study was conducted during one year of pre-test-post-test of a group of 30 elderly people who
referred to Rafideh Clinic, using the sampling method to access the conditions among those eligible to enter
the study in 2022. The light therapy intervention was performed for 60 minutes a day, between 8-10 AM and
on sunny days for 30 consecutive days. Data were collected through demographic questionnaire, Pittsburgh
sleep quality questionnaire and cognitive test questionnaire. SPSS version 25 software and Yeoman-Whitney,
Shapiro-Wilk, independent t, paired t, Wilcoxon, one-way variance, Kruskal-Wallis statistical tests were used
to analyze the data at a significant level (P<0.05).
Results: The average (standard deviation) of sleep quality before and after the intervention was 11 (±3.38) and
7.60 (±2.53), respectively, and the sleep status of 100% of the elderly before the intervention and 73.3% of
them after. It was inappropriate to intervene; The difference between the average sleep quality and the average
of all components of sleep quality, including sleep disorders, actual sleep duration, delay in falling asleep, daily
functioning disorders, sleep efficiency, subjective quality of sleep (except for the component "the amount of
medication use" hypnotic") had a significant difference before and after the intervention (P<0.05).
Conclusions: Natural light therapy has an effect on the sleep quality of the elderly, but due to the limitations of
the research and the absence of a control group in the current study, and due to the Corona epidemic, one should
be cautious in generalizing it to the entire society. Researchers suggest conducting more studies in this field.
Keywords: Phototherapy, Sunlight, Sleep Quality, Elderly.

79
 ‫مقاله پژوهشی‬ ‫ ‬ ‫سالمندشناسی دوره ‪ ،7‬شماره ‪ ،3‬پاییز ‪1401‬‬
‫سالمندشناسی‪،‬‬
‫ ‬ ‫ نشریه‬
‫نشریه ‬ ‫ ‬

‫دوره ‪ 7‬شماره ‪ ،3‬پاییز ‪1401‬‬

‫بررسی تاثیر نوردرمانی بر کیفیت خواب سالمندان مراجعه کننده به کلینیک رفیده تهران‬
‫‪6‬‬
‫حلیمه کری‪ ،1‬فرحناز محمدی شاهبالغی‪ ،*2‬محمدعلی حسینی‪ ،3‬مریم ترابیان‪ ،4‬محسن واحدی‪ ،5‬ژاله زندیه‬

‫‪ -1‬دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری سالمندی‪ ،‬گروه پرستاری‪ ،‬دانشگاه علوم توانبخشی و سالمت اجتماعی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‪ .‬‬
‫‪ -2‬استاد‪ ،‬مرکز تحقیقات سالمندی‪ ،‬گروه پرستاری‪ ،‬دانشگاه علوم توانبخشی و سالمت اجتماعی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‪.‬‬
‫‪ -3‬دانشیار‪ ،‬گروه پرستاری‪ ،‬دانشگاه علوم توانبخشی و سالمت اجتماعی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‪ .‬‬
‫‪ -4‬دانشجوی دکتری سالمت سالمندان‪ ،‬گروه سالمندشناسی‪ ،‬دانشگاه علوم توانبخشی و سالمت اجتماعی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‪ .‬‬
‫‪ -5‬استادیار‪ ،‬گروه آمار و اپیدمیولوژی‪ ،‬دانشگاه علوم توانبخشی و سالمت اجتماعی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‪.‬‬
‫‪ -6‬استادیار‪ ،‬گروه سالمند شناسی‪ ،‬دانشگاه علوم توانبخشی و سالمت اجتماعی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‪.‬‬

‫نویســنده مســئول‪ :‬فرحنــاز محمــدی شــاهبالغی‪ ،‬اســتاد‪ ،‬مرکــز تحقیقــات ســالمندی‪ ،‬گــروه پرســتاری‪ ،‬دانشــگاه علــوم توانبخشــی و ســامت اجتماعــی‪ ،‬تهــران‪،‬‬
‫ایران‪.‬‬
‫ایمیل‪[email protected] :‬‬

‫تاریخ دریافت‪ 1401/9/5 :‬تاریخ پذیرش‪1401/9/20 :‬‬

‫چکیده‬
‫مقدمــه‪ :‬ســالمندان اغلــب از اختــاالت خــواب رنــج مــی برنــد و بــرای رفــع آن‪ ،‬بیشــتر از دارودرمانــی کمــک مــی گیرنــد‪ .‬درحالیکــه‬
‫روش هــای غیردارویــی از جملــه‪ ،‬نوردرمانــی بعنــوان یکــی از روش هــای غیرتهاجمــی مــی توانــد نقــش موثــر بــر چرخــه خــواب و‬
‫بیــداری داشــته باشــد‪ .‬هــدف پژوهــش حاضــر‪ ،‬بررســی تاثیــر نوردرمانــی بــر کیفیــت خــواب ســالمندان مراجعــه کننــده بــه کلینیــک‬
‫رفیــده شــهرتهران بــود‪.‬‬
‫روش کار‌‪ :‬ایــن مطالعــه ﻧﯿﻤﻪ ﺗﺠﺮﺑﯽ پیــش آزمــون‪ -‬پــس آزمــون یــک گروهــی در ‪ ۳۰‬نفــر ســالمند مراجعــه کننــده بــه کلینیــک رفیــده‪،‬‬
‫بــه روش نمونــه گیــری در دســترس از بیــن واجدیــن شــرایط ورود بــه مطالعــه در ســال ‪ ۱۴۰۰‬انجــام شــد‪ .‬مداخلــه نوردرمانــی بــه مــدت‬
‫‪ ۶۰‬دقیقــه در روز‪ ،‬بیــن ســاعت ‪ ۱۰-۸‬صبــح و در روزهــای آفتابــی در طــول ‪ ۳۰‬روز متوالــی انجــام گرفــت‪ .‬داده هــا از طریــق پرسشــنامه‬
‫دموگرافیــک و پرسشــنامه کیفیــت خــواب پیتزبــورگ و پرسشــنامه آزمــون شــناختی جمــع آوری شــدند‪ .‬بــرای تجزیــه و تحلیــل داده هــا از‬
‫نــرم افــزار ‪ SPSS‬نســخه ‪ ۲۵‬و آزمــون هــای آمــاری یومــان ویتنــی‪ ،‬شــاپیرو ویلــک‪ t،‬مســتقل‪ t ،‬زوجــی‪ ،‬ویلکاکســون‪ ،‬واریانــس یکراهــه‪،‬‬
‫کروســکال – والیــس در ســطح معنــادار (‪ )P>۰/۰۵‬اســتفاده شــد‪.‬‬
‫یافتــه هــا‪ :‬میانگیــن (انحــراف معیــار) کیفیــت خــواب قبــل و بعــد از مداخلــه بــه ترتیــب برابــر ‪ )±۳/۳۸( 11‬و ‪ )±۲/۵۳( 7/6۰‬و وضعیــت‬
‫خــواب ‪ ٪100‬ســالمندان قبــل از مداخلــه و ‪ ٪73/3‬آنهــا بعــد از مداخلــه نامناســب بــود؛ اختــاف میانگیــن کیفیــت خــواب و میانگیــن‬
‫کلیــه ی مؤلفــه هــای کیفیــت خــواب شــامل اختــاالت خــواب‪ ،‬طــول مــدت خــواب واقعــی‪ ،‬تاخیــر در بــه خــواب رفتــن‪ ،‬اختــال در‬
‫عملکــرد روزانــه‪ ،‬بازدهــی خــواب‪ ،‬کیفیــت ذهنــی خــواب (بجــز مؤلفــه ی "میــزان اســتفاده از داروهای خــواب آور") قبــل و بعــد از مداخله‬
‫اختــاف معنــی دار داشــت (‪.)P>0/05‬‬
‫نتیجــه گیــری‪ :‬نوردرمانــی طبیعــی بــر کیفیــت خــواب ســالمندان تاثیــردارد امــا بــا توجــه بــه محدودیــت هــای پژوهــش و عــدم وجــود‬
‫گــروه کنتــرل در مطالعــه حاضــر و بــه دلیــل وجــود همــه گیــری کرونــا‪ ،‬در تعمیــم دادن آن بــه کل جامعــه باید محتــاط بود‪ .‬پژوهشــگران‬
‫انجــام مطالعــات بیشــتر در ایــن زمینــه را پیشــنهاد مــی دهند‪.‬‬
‫کلیدواژه ها‪ :‬نوردرمانی‪ ،‬نورخورشید‪ ،‬کیفیت خواب‪ ،‬سالمند‪.‬‬

‫‪80‬‬
 ‫حلیمه کری و همکاران‬

‫خــواب بیمــاران اســتفاده کننــده از داروهــا و افــرادی کــه از آنهــا‬ ‫مقدمه‬

‫اســتفاده نکــرده انــد مشــاهده نشــده اســت (‪ .)21 ,20‬اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫اختــاالت خــواب یکــی از مشــکالت رایج در ســالمندان می باشــد‪،‬‬
‫از داروﻫﺎي آراﻣﺒﺨﺶ و ﺧﻮاب آور از ﻣﺘﺪاول تریــن ﻣﺪاﺧﻼت در‬ ‫کــه بــا افزایــش ســن‪ ،‬تغییــرات عمــده در الگــو و ســاختار خــواب‬
‫درﻣﺎن اﺧﺘﻼﻻت ﺧﻮاب اﺳﺖ‪ ،‬بــه طــوري كــه ‪ ٪۳۹‬از داروهــاي‬ ‫ایجــاد مــی شــود و موجــب اختــاالت خــواب و شــکایات مکــرر‬
‫خــواب آور بــراي افــراد باالتــر از ‪ ۶۰‬ســال اســتفاده مــي شــود (‪,7‬‬ ‫ناشــی از آن مــی گــردد (‪ .)1‬طبــق نتایــج مطالعــات اپیدمیولوژیــک‬
‫‪ .)21‬قابــل ذکــر اســت بیــش از نیمــی از بیمــاران مصــرف کننــده‬ ‫تخمیــن زده مــی شــود کــه ‪ ۴۰‬تــا ‪ ٪۷۰‬ســالمندان از مشــکالت‬
‫داروهــای خــواب آور‪ ،‬دوبــاره بیــدار شــدن در شــب‪ ،‬اشــکال در بــه‬ ‫مزمــن خــواب رنــج مــی برنــد ایــن در حالــی اســت کــه بیشــتر از‬
‫خــواب رفتــن را گــزارش کــرده انــد (‪ )23 ,22‬و مطالعــات عــوارض‬ ‫‪ ٪۵۰‬مــوارد تشــخیص داده نمــی شــود‪ ،‬ایــن مشــکالت شــامل‬
‫داروﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﻨﺰودﯾﺎزﭘﯿن را ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت و رﺧﻮت در‬ ‫مشــكل در بــه خــواب رفتــن (‪ ،)۳۹-۱۰%‬بيــدار شــدن در طــول‬
‫ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺑﻪ وﯾﮋه در اﻧﻮاع ﻃﻮﻻﻧﯽ مــدت آﻧﻬا‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﺳﻘﻮط‪ ،‬ﺑﺮوز‬ ‫شــب (‪ ،)۱۸-۶۰٪‬بيــدار شــدن زودهنــگام در صـــبح (‪،)۱۲-۳۳٪‬‬
‫ﻫﯿﺠﺎﻧﺎت ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ بیــان کــرده انــد (‪.)24 ,21‬‬ ‫احتيــاج بــه چــرت روزانــه (‪ )۱۸-۳۶٪‬می‏باشــد‪ .‬بنابرایــن بــا توجــه‬
‫بــه تازگــی مداخــات غیردارویــی‪ ،‬بــه عنــوان روشــی بهتــر‬ ‫بــه شــیوع اختــاالت خــواب در افــراد ســالمند‪ ،‬نبایــد آنــرا کوچــک‬
‫و مقــدم بــر ســایر روش هــای موجــود در درمــان اختــاالت‬ ‫شــمرد (‪.)2 ,1‬‬
‫خــواب ســالمندان مطــرح شــده اســت (‪ )26 ,25‬و تأکیــد زیــادی‬ ‫مطالعــات همــه گیرشناســی نشــان داده‏انــد بيــش از ‪٪ ۵۰‬‬
‫بــر اســتفاده از درمانهــای مکمــل در سیســتم بهداشــتی بــه ویــزه‬ ‫ســالمندان‪ ،‬مشــكالت خــواب خــود را گــزارش دادنــد و بيــش‬
‫در ســالمندان در معــرض نشــانگان چنــد دارویــی مــی شــود‬ ‫از ‪ ٪۴۰‬افــرادي كــه ســن باالتــر از ‪ ۶۰‬ســال داشــتند كيفيــت‬
‫بــه طــوری کــه درمانهــای مکمــل را بــه عنــوان یــک عامــل‬ ‫خوابشــان ضعيــف بــود‪ .‬در ایــن رابطــه نتایــج مطالعــه نصیــری و‬
‫روانــی بــا هــدف ایجــاد آرامــش‪ ،‬در موقعیــت هــای تنــش زا نــام ‬ ‫همــکاران (‪ )۱۳۹۸‬نشــان داد بیــش از ‪ ٪۷۹‬ســالمندان بســتری در‬
‫مــی برنــد (‪ .)28 ,27 ,25‬همچنیــن بــا توجــه بــه عــوارض دارویــی‬ ‫بیمارســتان اختــاالت خــواب دارنــد (‪ .)6-3‬تحقيقــات نیــز نشــان‬
‫ذکــر شــده‪ ،‬تحقیقــات نشــان مــی دهــد ﮐﻪ روش ﻫﺎي ﻏﯿﺮ داروﯾﯽ‬ ‫داده‏انــد خــواب بــا كيفيــت پاییــن بعــد از ســردرد و اختــاالت‬
‫روﯾﮑﺮدي ﺑﯽ ﺧﻄﺮ ﺑﺮاي ارﺗﻘﺎء ﺧﻮاب اﺳﺖ و بــا اســتفاده از روش‬ ‫گوارشــي در رتبــه ســوم مشــكالت ســالمندان قــرار دارد و يكــي ‬
‫هــای درمانــی مداخلــه ای غیــر دارویــی ماننــد روش هــای‬ ‫از مشــكالت شــايع و دليــل مراجعــه افــراد ســالمند بــه پزشــك ‬
‫رفتــاری‪ -‬شــناختی‪ ،‬محدودیــت خــواب‪ ،‬کنتــرل محــرک هــا‪،‬‬ ‫اســت (‪.)9-7‬‬
‫تکنیــک هــای آرام ســازی‪ ،‬بیوفیدبــک‪ ،‬هدایــت تصــورات‪ ،‬مداخلــه‬ ‫اﺧﺘﻼل ﺧﻮاب در ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان می‏توانــد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺴﺮدگــی‪ ،‬اﺧﺘﻼﻻت‬
‫هــای مکمــل ماننــد تــای چــی‪ ،‬آروماتراپــی و ماســاژ‪ ،‬آمــوزش‬ ‫ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬اﺷﮑﺎل در ﺗﻤﺮﮐﺰ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﮏ ﭘﺬﯾﺮي‪ ،‬زوال ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ‬
‫بهداشــت خــواب و نوردرمانــی مــی تــوان بــر بســیاری از اختالالت‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺧﻠﻖ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار و اﺿﻄﺮاب ﺷﻮد (‪ )12-10‬و همچنیــن ﺧﻮاب‬
‫شــایع خــواب غلبــه نمــود (‪.)30 ,29 ,24 ,11‬‬ ‫نامطلــوب ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻄﺮ ﺗﺼﺎدﻓﺎت‪ ،‬ﻧﻮﻣﯿﺪي‪،‬‬
‫یکــی از روش هــای مــورد اســتفاده بــرای درمــان اختــاالت خواب‬ ‫اﺧﺘﻼل در ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ ،‬اﺧﺘﻼل در ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﺎ دﯾﮕﺮان و اﻓﺰاﯾﺶ ‬
‫در ســالمندان نــور درمانــی اســت (‪ .)33-31 ,29‬نتایــج مطالعــات‬ ‫ﻣﺮگ وﻣﯿﺮ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ (‪ )13,14‬و در ایــن‬
‫حاکــی از آن اســت کــه نوردرمانــی در بهبــود انواعــی از افســردگی‪،‬‬ ‫رابطــه تحقیقــات نشــان داده انــد کــه بــا بــاال رفتــن ســن شــیوع‬
‫اختــاالت خــواب و همچنیــن بســیاری از اختــاالت روانــی و‬ ‫بــی خوابــی شــامل ناتوانــي در ايجــاد يــا حفــظ تــداوم خــواب‬
‫جســمی اســتفاده مــی گــردد و اثــرات مفیــدی بــر پارامترهــای‬ ‫افزایــش مــی یابــد (‪ .)17-15 ,7 ,2‬عــاوه بــر ایــن‪ ،‬خــواب‬
‫بالینــی ماننــد بهبــودی ‪ ،‬کاهــش طــول مــدت اقامــت‪ ،‬دلیریــوم‪،‬‬ ‫بــی کیفیــت باعــث اختــال در احساســات‪ ،‬اندیشــه و انگیــزش‪،‬‬
‫اضطــراب و اســتفاده از داروهــای درد دارد (‪.)35 ,34 ,29‬‬ ‫افزایــش خطــر ســقوط‪ ،‬دمانــس‪ ،‬تشــدید ایســکمی و انفارکتــوس‬
‫مطالعــات بســیاری در زمینــه نقــش نوردرمانــی بــر مشــکالت‬ ‫قلبــی مــی گــردد (‪ .)18‬دیگــر عــوارض ثابــت شــده بــی خوابــی‬
‫خــواب انجــام شــده اســت‪ .‬هــر چنــد‪ ،‬نتایــج حاصــل از آنهــا‬ ‫شــامل کاهــش رضایــت از زندگــی‪ ،‬روابــط غیــر رضایــت بخــش‪،‬‬
‫متناقــض بــوده اســت‪ ،‬در مطالعــه مــروری مونتگومــری و‬ ‫کاهــش تــوان تطابــق و کاهــش لــذت از زندگــی اســت (‪.)19‬‬
‫همــکاران (‪ )۲۰۰۲‬در مــورد نوردرمانــی بــرای مشــکالت خــواب‬ ‫نقــش داروهــای مختلــف در درمــان اختــاالت خــواب ســالمندان‬
‫در ســالمندان بــاالی ‪ ۶۰‬ســال‪ ،‬مشــخص شــد کــه شــواهد کافــی‬ ‫مــورد بررســی قــرار گرفتــه اســت امــا تفــاوت معنــاداری در کیفیت‬
‫‪81‬‬
 ‫نشریه سالمندشناسی‪ ،‬دوره ‪ ،7‬شماره ‪ ،3‬پاییز ‪1401‬‬

‫کــردن بــا بیمــار)‪ ،‬اجــرا (اجــرا کــردن درمــان بــرای بیمــار) ‬ ‫بــرای اثربخشــی نوردرمانــی بــر مشــکالت خــواب وجــود نــدارد‬
‫مــی باشــد (‪ .)41‬بــا توجــه بــه ارتبــاط نزدیــک پرســتاران بــا‬ ‫(‪ .)36‬نتایــج مطالعــه فریدمــن و همــکاران (‪ )۲۰۰۹‬بــه عــدم تاثیــر‬
‫بیمــاران‪ ،‬مســئولیت شناســایی و ارزیابــی نیازهــای خــواب‬ ‫برنامــه نوردرمانــی بــر بــی خوابــی اولیــه ســالمندان اشــاره داشــت‬
‫ســالمندان و پاســخ گویــی مناســب بــه آن‪ ،‬بیشــتر بــر دوش ایــن‬ ‫(‪ .)37‬همچنیــن تحقیــق رویــر و همــکاران (‪ )۲۰۱۲‬بــا عنــوان‬
‫افــراد‪ ،‬قــرار دارد و بــرآورده کــردن نیازهــای خــواب ســالمندان‬ ‫بررســی اثــرات نــور درمانــی بــر مشــکالت شــناختی‪ ،‬افســردگی‪،‬‬
‫بــرای پرســتاران امــکان پذیرتــر اســت‪ ،‬همچنیــن نوردرمانــی‪،‬‬ ‫خــواب و ریتــم شــبانه روزي در ســالمندان یــک مرکــز مراقبــت‬
‫وســیله ای مناســب بــرای مداخلــه درمانــی پرســتاری مــی باشــد و‬ ‫طوالنــی مــدت نشــان داد کــه تفــاوت معنــاداری بیــن نمــرات‬
‫پرســتاران مــی تواننــد در کنــار ســایر مراقبتهــای پرســتاری‪ ،‬اجــرا‬ ‫خــواب آلودگــی روزانــه بیــن دوگــروه قبــل و بعــد از مداخلــه وجــود‬
‫نماینــد (‪.)41 ,30 ,9‬‬ ‫نداشــته اســت (‪.)38‬‬
‫لــذا بــا توجــه بــه افزایــش روزافــزون جمعیــت قشــر ســالمند‪،‬‬ ‫در مقابــل آکیــار و همــکاران (‪ )۲۰۱۴‬دریافتنــد کــه نوردرمانــی‬
‫شــیوع بــاالی اختــاالت خــواب در ایــن قشــر و مشــکالت ناشــی‬ ‫بعنــوان یــک روش غیردارویــی مــی توانــد منجــر بــه بهبــودی‬
‫از مصــرف داروهــا ماننــد عــوارض جانبــی و تداخــات دارویــی‬ ‫کیفیــت خــواب ســالمندان شــود (‪ )9‬نتایــج مطالعــه بلــوم و‬
‫(‪ ،)42 ,30 ,26 ,11‬همچنیــن توصیــه هــای مطالعــات گذشــته بــر‬ ‫همــکاران (‪ )۲۰۰۹‬بــا عنــوان توصیــه هــاي مبتنــی بــر شــواهد ‬
‫ضــرورت بررســی ایــن روش درمانــی بــه ویــژه در ســالمندان (‪,31‬‬ ‫بــراي شناســایی و مدیریــت اختــاالت خواب در ســالمندان نشــان‬
‫‪ )45-43‬و وجــود تناقــض در نتایــج مطالعــات (‪,36 ,33 ,29 ,9‬‬ ‫مــی دهــد نوردرمانــی بــا اســتفاده از جعبــه هــاي نــور یــا قــرار‬
‫‪ ،)46‬اســتفاده کمتــر از نورطبیعــی در مقایســه بــا جعبــه نــور در‬ ‫گرفتــن در معــرض نــور طبیعــی خورشــید بعنــوان یکــی از شــواهد‬
‫پژوهــش هــا (‪ )29‬و عــدم وجــود تحقیقــی در ایــران در رابطــه‬ ‫ســودمند بــراي بهبــود الگــوي خــواب و بیــداري در ســاکنین خانــه‬
‫بــا بررســی تاثیــر نوردرمانــی بــر کیفیــت خــواب ســالمندان‪ ،‬ایــن‬ ‫هــاي ســالمندي مــی باشــد (‪ .)33‬در مطالعــه دوزگــون و همکاران‬
‫پژوهــش بــا هــدف بررســی تاثیــر مداخلــه نوردرمانــی بــا اســتفاده‬ ‫(‪ )۲۰۱۷‬مشــخص شــد کــه قــرار گرفتــن در معــرض نــور خورشــید‬
‫از نــور خورشــید بــر کیفیــت خــواب ســالمندان مراجعــه کننــده بــه‬ ‫تاثیــر مثبتــی بــر کیفیــت خــواب ســالمندان دارد (‪.)29‬‬
‫مرکــز درمانــی رفیــده شــهر تهــران انجــام شــد‪.‬‬ ‫نوردرمانــی بــا اســتفاده از دســتگاه بــه علــت هزینــه بــاالی‬
‫دســتگاه بــراي هــر بیمــار دشــوار اســت و همچنیــن اســتفاده از‬
‫روش کار‬ ‫نــور مســتقیم‪ ،‬بیمــاري هــاي چشــمی و حساســیت چشــمی را در‬
‫اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﯾﮏ مطالعــه ﻧﯿﻤﻪ ﺗﺠﺮﺑﯽ از نــوع پیــش آزمــون‪ -‬پــس‬ ‫افــراد ســالمند تشــدید مــی نمایــد (‪ .)29‬عــاوه بــر ایــن‪ ،‬نتایــج‬
‫آزمــون در یــک گــروه بــود‪ .‬جامعــه آمــاری پژوهــش را کلیــه‬ ‫تحقیقــات نشــان داده اســت کــه نــور درمانــی بــا اســتفاده از نــور‬
‫ســالمندان بــاالی ‪ ۶۰‬ســال مراجعــه کننــده بــه مرکــز درمانــی‬ ‫طبیعــی خورشــید‪ ،‬در درمــان افســردگی فصلــی‪ ،‬کاهــش عالئــم‬
‫توانبخشــی در شــهر تهــران در فاصلــه ی زمانــی اول تیــر تــا‬ ‫بیمــاري آلزایمــر و تصحیــح ریتــم روزانــه موثرتــر از نــور مصنوعی‬
‫پایــان تیــر مــاه (زمــان نمونــه گیــری) ســال ‪ ۱۴۰۰‬تشــکیل داده‬ ‫اســت (‪ .)39 ,29‬نــور درمانــی بــا اســتفاده از نــور طبیعــی خورشــید‬
‫انــد‪ .‬از میــان ســالمندان مراجعــه کننــده بــه ایــن مرکــز‪ ۳۰ ،‬نفــر‬ ‫یــک روش غیــر دارویــی کــم هزینــه‪ ،‬کــم خطــر‪ ،‬ایمــن و ســاده‬
‫ســالمند بــر اســاس معیارهــای ورود انتخــاب شــدند و بــا روش‬ ‫مــی باشــد و قابلیــت انجــام درمــان در یــک زمــان بــرای چنــد نفر‬
‫نمونــه گیــری در دســترس در گــروه آزمــون قــرار گرفتنــد‪ .‬شــرایط‬ ‫از ســالمندان را دارا اســت‪ ،‬نیــاز بــه آمــوزش خاصــی نــدارد و مهــم‬
‫ورود بــه مطالعــه‪ ،‬شــامل داشــتن ســن ‪ ۶۰‬ســال و باالتــر‪ ،‬تمایــل‬ ‫تــر اینکــه یــک روش غیــر تهاجمــی محســوب مــی شــود کــه بــه‬
‫بــه شــرکت در تحقیــق‪ ،‬اخــذ نمــره کیفیــت خــواب ‪ ۵‬و باالتــر بــر‬ ‫آســانی توســط پرســتاران قابــل اجــرا اســت (‪ .)29‬بنابراین ســهولت‬
‫اســاس پرسشــنامه کیفیــت خــواب پیتزبــورگ ‪ ،PSQI‬برخــورداری‬ ‫نســبی نــور درمانــی طبیعــی‪ ،‬در مقایســه بــا نیــاز بــه تجهیــزات‬
‫از ســامت شــناختی (کســب نمــره ‪ ۷‬تــا ‪ )۱۰‬بر اســاس پرسشــنامه ‬ ‫ویــژه در نــور مصنوعــی‪ ،‬ایــن امــر را بــراي اســتفاده بالقــوه درمانی‬
‫‪ AMT‬بــود‪ .‬معیارهــای خــروج از مطالعــه شــامل‪ ،‬فــوت ســالمند‪،‬‬ ‫بــه یــک دانــش عملــی تبدیــل مــی کنــد (‪.)40‬‬
‫عــدم همــکاری ســالمند در طــول تحقیــق‪ ،‬حساســیت بــه‬ ‫پرســتاران در نوردرمانــی نقــش چنــد بعــدی را ایفــا مــی کننــد کــه‬
‫نورخورشــید‪ ،‬قــرار گرفتــن در معــرض نــور خورشــید کمتــر از‬ ‫شــامل حمایــت (معرفــی درمــان جدیــد بــرای بیمــاران بالقــوه)‪،‬‬
‫‪ ۱۴‬روز و ابتــا بــه بیمــاری موثــر بــر کیفیــت خــواب ســالمند در‬ ‫مشــاوره (ایجــاد رابطــه پرســتار‪ -‬بیمــار از طریــق ارتبــاط برقــرار‬
‫‪82‬‬
 ‫حلیمه کری و همکاران‬

‫کرونبــاخ آلفــا = ‪ )۰/۸۶‬و همچنیــن پایایــی برونــی آن (ضریــب‬ ‫طــول تحقیــق ماننــد مشــکالت ارتوپــدی‪ ،‬قلبــی‪ ،‬تنفســی بــود‪.‬‬
‫همبســتگی بیــن گروهــی = ‪ )۰/۸۹‬گــزارش شــده اســت (‪,24‬‬ ‫بــا در نظــر گرفتــن ضریــب اطمینــان ‪ ٪۹۵‬و تــوان آزمــون ‪٪۸۰‬‬
‫‪ .)49‬در مطالعــه حاضــر بــه روایــی و پایایــی انجــام شــده توســط‬ ‫و بــا اســتفاده از اطالعــات مطالعــه مشــابه قبلــی حجــم نمونــه ‪۲۷‬‬
‫محققــان دیگــر اســتناد شــده اســت‪.‬‬ ‫نفــر بــه دســت آمــد و بــا در نظــر گرفتــن احتمــال ریــزش ‪ ۱۰٪‬‬
‫پــس از تکمیــل فــرم رضایــت نامــه شــرکت در مطالعــه‪،‬‬ ‫نمونــه هــا بــا فرمــول زیــر ‪ ۳۰‬نفــر انتخــاب شــدند (‪.)29‬‬
‫پرسشــنامه دموگرافیــک و کیفیــت خــواب پیتزبــورگ و آزمــون‬
‫کوتــاه شــناختی (بعنــوان معیــار ورود بــه مطالعــه) قبــل از مداخلــه‬
‫در اولیــن جلســه حضــوری توســط ســالمندان تکمیــل گردیــد‪.‬‬
‫در مــورد ســالمندانی کــه توانایــی خوانــدن و نوشــتن نداشــتند‪،‬‬
‫پژوهشــگر عبــارات پرسشــنامه را بــرای ســالمندان خوانــد و بــر‬ ‫ابزار گردآوری داده ها عبارت بود از‪:‬‬
‫اســاس جــواب آنــان پرسشــنامه هــا را تکمیــل نمــود‪ .‬آمــوزش‬ ‫پرسشــنامه اطالعــات دموگرافیــک‪ :‬شــامل ســواالتی از قبیــل‬
‫در خصــوص مداخلــه نوردرمانــی بــه ســالمند بصــورت حضــوری‬ ‫(ســن‪ ،‬جنــس‪ ،‬تاهــل‪ ،‬میــزان تحصیــات‪ ،‬ســابقه بیمــاری قبلــی‪،‬‬
‫و فــردی در محــل مرکــز درمانــی ارایــه شــد‪ .‬ســپس‪ ،‬مداخلــه‬ ‫تعــداد بیمــاری همزمــان‪ ،‬تعــداد داروهــای مصرفــی‪ ،‬نــوع داروهای‬
‫نوردرمانــی (نــور خورشــید) بمــدت ‪ ۶۰‬دقیقــه در روز بیــن ســاعت‬ ‫خــواب آور مصرفــی‪ ،‬مــدت زمــان چــرت زدن روزانــه‪ ،‬تعــداد‬
‫‪ ۱۰-۸‬صبــح در محــل زندگــی ســالمند و در روزهــای آفتابــی در‬ ‫دفعــات چــرت زدن روزانــه) بــود‪.‬‬
‫طــول یــک مــاه (‪ ۳۰‬روز متوالــی) از اول مــرداد تــا پایان مــرداد ماه‬ ‫پرسشــنامه کیفیــت خــواب پیتزبــورگ‪ :‬ایــن پرسشــنامه دارای‬
‫(زمــان انجــام مداخلــه) انجــام شــد‪ .‬ســالمندان مداخلــه نوردرمانــی‬ ‫‪ ۷‬زیــر مقیــاس و ‪ ۹‬ســوال مــی باشــد‪ .‬نمــره هــر کــدام از‬
‫را در فضــای بــاز حیــاط منــزل یــا فضــای آزاد بیــرون از منــزل در‬ ‫مقیــاس هــا در پرسشــنامه بیــن ‪ ۰‬تــا ‪ ۳‬در نظــر گرفتــه شــده‬
‫حالــت نشســته یــا قــدم زده یــا در صــورت تمایــل در حیــن انجــام‬ ‫اســت‪ .‬نمــرات ‪ ‌۳ ،۲ ،۱ ،۰‬بــه ترتیــب نشــان دهنــده‪ ،‬عــدم وجــود‬
‫فعالیــت هــای ســبک نظیــر مطالعــه کتــاب یــا بــازی هایــی ماننــد‬ ‫مشــکل‪ ،‬مشــکل خفیــف‪ ،‬مشــکل متوســط و مشــکل شــدید ‬
‫شــطرنج و‪ ...‬انجــام دادنــد‪ .‬قــرار گرفتــن ســالمندان در معــرض نور‬ ‫مــی باشــد‪ .‬حاصــل جمــع نمــرات مقیــاس‏‏ هــاي هفــت گانــه‪،‬‬
‫کافــی بــود (نیــاز بــه حمــام آفتــاب نبــود) و ســالمندان پوشــش‬ ‫نمــره کل کیفیــت خــواب را تشــکیل مــی دهــد کــه بیــن ‪ ۰‬تــا‬
‫لبــاس مناســب فصــل را پوشــیدند‪ .‬محقــق بصــورت تلفنــی هــر ‪۷‬‬ ‫‪ ۲۱‬خواهــد بــود و نمــره ‪ ۵‬و یــا بیشــتر نشــان دهنــده کیفیــت‬
‫روز انجــام مداخلــه توســط ســالمندان در منــزل را پیگیــری نمــود‪.‬‬ ‫خــواب نامناســب فــرد مــی باشــد (‪ .)24‬بویــس و همــکاران‬
‫تمامــی ســالمندان بیشــتر از ‪ ۱۴‬روز مداخلــه نوردرمانــی را انجــام‬ ‫(‪ )۱۹۸۹‬در مطالعــه خــود حساســیت و ویژگــی پرسشــنامه را بــه‬
‫دادنــد‪ .‬پرسشــنامه کیفیــت خــواب پیتزبــورگ بعــد از مداخلــه (‪۳۰‬‬ ‫ترتیــب ‪ ٪۸۶/۵ ٪۸۹/۶‬و اعتبــار درونــی را ‪ ۰/۸۳‬و پایایــی آن را در‬
‫روز) توســط ســالمندان تکمیــل شــد‪ .‬بــرای تجزیــه و تحلیــل‬ ‫آزمــون مجــدد ‪ ۰/۸۵‬گــزارش نمودنــد (‪ .)47‬در پژوهــش حیــدری‬
‫داده هــا از نــرم افــزار ‪ SPSS‬نســخه ‪ ۲۵‬و آزمــون هــای آمــاری‬ ‫و همــکاران (‪ )۱۳۸۹‬در ایــران پایایــی پرسشــنامه بــه روش آلفــای‬
‫یومــان ویتنــی‪ ،‬شــاپیرو ویلــک‪ t،‬مســتقل‪ t ،‬زوجــی‪ ،‬ویلکاکســون‪،‬‬ ‫کرونبــاخ ‪ ۰/۴۶‬و بــه روش تنصیــف ‪ ۰/۵۲‬بــه دســت آمــده اســت‬
‫واریانــس یکراهــه‪ ،‬کروســکال – والیــس در ســطح معنــادار ‬ ‫(‪.)48‬‬
‫(‪ )P>۰/ ۰۵‬اســتفاده گردیــد‪ .‬جهــت رعایــت اخــاق در پژوهــش‪،‬‬ ‫پرسشــنامه آزمــون کوتاه شــده شــناختی (‪ :)AMT‬ابــزار ‪AMT‬‬
‫محقــق ضمــن تاییــد انجــام پژوهــش از طــرف کمیتــه اخــاق‬ ‫توســط هادکینســون بــرای بررســی تــوان شــناختی ســالمندان در‬
‫دانشــگاه علــوم بهزیســتی و ســامت اجتماعــی بــا کــد اخــاق‬ ‫ســال ‪ ۱۹۷۲‬معرفــی شــد‪ ،‬پرسشــنامه کوتــاه وضعیــت شــناختی‬
‫‪ IR.USWR.REC.1400.001‬و کســب مجــوز اجــرا‪ ،‬اهــداف و‬ ‫شــامل ‪ ۱۰‬ســوال بــود و کســب نمــره ‪ ۷‬و باالتــر بــه معنــای‬
‫روش اجــرای پژوهــش را بــرای نمونــه هــا تشــریح کــرد و یــادآور‬ ‫وضعیــت شــناختی طبیعــی تلقــی مــی شــد‪ .‬همچنیــن میــزان‬
‫شــد کــه شــرکت در مطالعــه کامــا اختیــاری اســت و اطالعــات‬ ‫حساســیت و ویژگــی ابــزار بــر اســاس معیارهــای ‪ DSM IV‬بــه‬
‫شــرکت کننــدگان محرمانــه مــی مانــد‪ .‬همچنین محقــق در هنگام‬ ‫ترتیــب برابــر بــا ‪ ٪۶۴/۹‬و ‪ ٪۶۴‬تعییــن شــده اســت‪ .‬روایــی و‬
‫تکمیــل پرسشــنامه هــا در کنــار ســالمندان بــود و بــه ســواالت‬ ‫پایایــی‪ ،‬توســط بختیــاری و همــکاران (‪ )۱۳۹۳‬در ســالمندان ایرانی‬
‫آنــان پاســخ داد‪.‬‬ ‫انجــام گرفتــه اســت‪ .‬پایایــی درونــی ‪ AMT‬فارســی شــده (ضریب‬

‫‪83‬‬
 ‫نشریه سالمندشناسی‪ ،‬دوره ‪ ،7‬شماره ‪ ،3‬پاییز ‪1401‬‬

‫فشــار خــون بودنــد؛ ‪ ٪۴۶/۷‬بیــش از یــک بیمــاری همزمــان‬ ‫یافته ها‬

‫داشــتند‪ ٪۵۰ ،‬بیشــتر از ســه نــوع دارو مصــرف مــی کــرد و ‪٪۳۶/۷‬‬ ‫بــر اســاس یافتــه هــای توصیفــی‪ ٪۵۰ ،‬افــراد مــورد مطالعــه مــرد‪،‬‬
‫افــراد دو و یــا ســه بــار در روز چــرت مــی زدنــد (جــدول ‪.)۱‬‬ ‫‪ ٪۴۳/۳‬بیســواد‪ ٪۳۶/۷ ،‬خانــه دار‪ ٪۲۰ ،‬دارای بیمــاری صرفــا‬

‫جدول ‪ :1‬توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر اساس متغیرهای جمعیت شناختی و میانگین و انحراف معیار متغیرهای جمعیت شناختی کمی در افراد مورد مطالعه (‪)n=30‬‬
‫انحراف معیار‪±‬‬ ‫میانگین‬ ‫درصد فراوانی‬ ‫فراوانی‬ ‫رده‬ ‫متغیر‬
‫‪50‬‬ ‫‪15‬‬ ‫مرد‬
‫جنسیت‬
‫‪50‬‬ ‫‪15‬‬ ‫زن‬
‫‪۴۳/3‬‬ ‫‪13‬‬ ‫بی سواد‬
‫‪30‬‬ ‫‪۹‬‬ ‫زیردیپلم‬ ‫تحصیالت‬
‫‪۲۶/۷‬‬ ‫‪8‬‬ ‫دیپلم و باالتر‬
‫‪۳3/3‬‬ ‫‪10‬‬ ‫بازنشسته‬
‫‪30‬‬ ‫‪9‬‬ ‫آزاد‬ ‫شغل‬
‫‪۳۶/۷‬‬ ‫‪11‬‬ ‫خانه دار‬
‫‪20‬‬ ‫‪6‬‬ ‫تنها فشار خون‬
‫‪۱۶/۷‬‬ ‫‪5‬‬ ‫فشار خون و بیماریهای قلبی‬
‫‪۱3/3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫دیابت‬
‫نوع بیماری قبلی‬
‫‪۱۶/۷‬‬ ‫‪5‬‬ ‫فشار خون و دیابت‬
‫‪۱۶/۷‬‬ ‫‪5‬‬ ‫*‬
‫سایر‬
‫‪۱۶/۷‬‬ ‫‪5‬‬ ‫سه –چهار نوع بیماری مختلف‬
‫‪۵۳/3‬‬ ‫‪16‬‬ ‫هیچ و یک‬ ‫تعداد بیماریهای‬
‫‪1/۰۱‬‬ ‫‪۱/۷۳‬‬
‫‪۴۶/۷‬‬ ‫‪14‬‬ ‫بیشتر از یک‬ ‫همزمان‬
‫‪50‬‬ ‫‪15‬‬ ‫سه نوع و کمتر‬
‫‪۳/۰۴‬‬ ‫‪۴/۱۳‬‬ ‫تعداد داروهای مصرفی‬
‫‪50‬‬ ‫‪15‬‬ ‫بیشتر از سه نوع‬
‫‪3۳/3‬‬ ‫‪10‬‬ ‫داروهای فشار خون و چربی خون‬
‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬ ‫داروهای دیابت‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫داروهای خواب آور و آرامبخش‬ ‫نوع داروی مصرفی‬
‫‪۱۶/۷‬‬ ‫‪5‬‬ ‫سایر داروها‬
‫‪3/3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫عدم مصرف دارو‬
‫‪۶۳/3‬‬ ‫‪19‬‬ ‫صفر و یک بار‬ ‫تعداد دفعات چرت زدن‬
‫‪۰/۷۶‬‬ ‫‪۱/۳۳‬‬
‫‪۳۶/۷‬‬ ‫‪11‬‬ ‫دو و سه بار‬ ‫روزانه‬
‫‪۴۳/۳۳‬‬ ‫‪۱۳‬‬ ‫کمتر از ‪ ۳۰‬دقیقه‬
‫ ‬ ‫مدت زمان چرت زدن‬
‫‪۵۳/۳۳‬‬ ‫‪۱۶‬‬ ‫‪ ۶۰-۳۰‬دقیقه‬
‫‪۲۸/۷۲‬‬ ‫‪۳۴/۵۷‬‬ ‫روزانه‬
‫‪۳/۳۴‬‬ ‫‪۱‬‬ ‫بیشتر از ‪ ۶۰‬دقیقه‬
‫توضیح‪* :‬سایر بیماریها = پروستات‪ ،‬کم خونی‪ ،‬سرطان سینه و بیماریهای اسکلتی‪-‬عضالنی‬
‫توضیح‪ * :‬سایر داروها – فروس سولفات – ابیراترون – گاباپنتین‬

‫‪ )±28/72( 34/57‬دقیقــه‪« ،‬تعــداد دفعــات چــرت زدن روزانــه»‬ ‫میانگیــن (انحــراف معیــار) متغیرهــای دموگرافیــک کمــی‬
‫‪ )±0/76(1/33‬بــود (جــدول ‪.)۱‬‬ ‫«تعــداد بیمــاری همزمــان» ‪« ،)±1/01(1/73‬تعــداد داروهــای‬
‫مصرفــی» ‪« ،)3±/04( 4/13‬مــدت زمــان چــرت زدن روزانــه»‬

‫‪84‬‬
 ‫حلیمه کری و همکاران‬

‫جدول ‪ :۲‬میانگین و انحراف معیار متغیرهای اصلی پژوهش در افراد مورد مطالعه و نتایج آزمون ویلکاکسون برای مقایسه ی متغیرهای اصلی پژوهش قبل و بعد از مداخله‬

‫اختالف میانگین (قبل‪-‬‬ ‫اختالف میانگین (بعد‪-‬‬

‫‪P-value‬‬ ‫مقدار ‪Z‬‬ ‫انحراف معیار‪±‬‬ ‫میانگین‬ ‫مرحله‬ ‫متغیر‬
‫بعد) رتبه های منفی‬ ‫قبل) رتبه های مثبت‬

‫‪-۴/۳۶‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪۰/۴۸‬‬ ‫‪۱/۸۰‬‬ ‫قبل‬

‫‪>۰/0۰۱‬‬ ‫کیفیت ذهنی خواب‬
‫‪۰/۳۸‬‬ ‫‪۱/1۷‬‬ ‫بعد‬
‫‪۰/۸۱‬‬ ‫‪۲/2۰‬‬ ‫قبل‬
‫تاخیر در به خواب‬
‫‪>۰/0۰۱‬‬ ‫‪-4/4۱‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪۰/۵۷‬‬ ‫‪۱/۴۳‬‬ ‫بعد‬ ‫رفتن‬

‫‪-۲/۸۰‬‬ ‫‪۰/۷۹‬‬ ‫‪2‬‬ ‫قبل‬ ‫طول مدت خواب‬

‫‪۰/0۰۵‬‬ ‫‪۷/۵۴‬‬ ‫‪۱۴/۵۰‬‬
‫‪۱/۰۴‬‬ ‫‪۱/۵۷‬‬ ‫بعد‬ ‫واقعی‬
‫‪۱/۳۳‬‬ ‫‪۱/۵۳‬‬ ‫قبل‬
‫‪۰/0۳۱‬‬ ‫‪-۲/۱۴‬‬ ‫‪۷/۴۵‬‬ ‫‪۵/۵۰‬‬ ‫بازدهی خواب‬
‫‪۱/۰۶‬‬ ‫‪۱/۲۰‬‬ ‫بعد‬

‫‪-۴/۱۵‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪۰/۵۶‬‬ ‫‪۱/۶۰‬‬ ‫قبل‬

‫‪>۰/0۰۱‬‬ ‫‪۹/۵۰‬‬ ‫اختالالت خواب‬
‫‪۰/۱۸‬‬ ‫‪۰/۹۷‬‬ ‫بعد‬
‫‪۰/۷۴‬‬ ‫‪۰/۲۷‬‬ ‫قبل‬ ‫استفاده از داروهای‬
‫‪۰/۹۶۱‬‬ ‫‪-۰/۰۵‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪۴/۵۰‬‬
‫‪۰/۴۵‬‬ ‫‪۰/۲۷‬‬ ‫بعد‬ ‫خواب آور‬

‫‪-۳/۵۲‬‬ ‫‪۰/۷۷‬‬ ‫‪۱/۶۰‬‬ ‫قبل‬ ‫اختالل در عملکرد‬

‫‪>۰/0۰۱‬‬ ‫‪۱۰/۶۱‬‬ ‫‪۹/۵۰‬‬
‫‪۰/۲۶‬‬ ‫‪1‬‬ ‫بعد‬ ‫روزانه‬
‫‪۳/۳۸‬‬ ‫‪11‬‬ ‫قبل‬ ‫نمره کل کیفیت‬
‫‪>۰/0۰۱‬‬ ‫‪-۴/۷۲‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪۲/۵۳‬‬ ‫‪۷/۶۰‬‬ ‫بعد‬ ‫خواب‬

‫اینکــه نتایــج آزمــون ویلکاکســون نشــان داد کــه میانگیــن کلیــه‬ ‫نتایــج آزمــون هــای تــی مســتقل‪ ،‬من‪-‬ویتنــی‪ ،‬آنالیــز واریانــس‬
‫ی مؤلفــه هــای کیفیــت خــواب (بجــز مؤلفــه ی «میــزان اســتفاده‬ ‫یکراهــه و کروســکال‪-‬والیس نشــان داد کــه میانگیــن کیفیــت‬
‫از داروهــای خــواب آور») قبــل و بعــد از مداخلــه اختــاف معنی دار‬ ‫خــواب در ســطوح متغیرهــای تحصیــات‪ ،‬شــغل‪ ،‬نــوع بیمــاری‬
‫داشــت (‪)P-value>0/05‬؛ بطوریکــه نوردرمانــی باعــث کاهش در‬ ‫قبلــی‪ ،‬جنســیت‪ ،‬ســن‪ ،‬تعــداد بیماریهــای همزمــان‪ ،‬تعــداد‬
‫میانگیــن مؤلفــه هــای مذکــور شــده اســت (جــدول ‪.)۲‬‬ ‫داروهــای مصرفــی و تعــداد چــرت هــای روزانــه اختــاف ‬
‫معنــی دار نــدارد (‪ .)P-value <0/05‬شــایان ذکــر اســت کــه‬
‫بحث‬ ‫وضعیــت کیفیــت خــواب کلیــه ی افــراد مــورد مطالعــه (‪)٪100‬‬
‫بــا توجــه بــه اهمیــت دوران ســالمندی‪ ،‬اهمیــت خــواب بــر‬ ‫قبــل از مداخلــه «نامناســب» بــود حــال آنکــه وضعیــت کیفیــت‬
‫عملکــرد انســان‪ ،‬شــیوع بــاالی اختــاالت خــواب در ســالمندان‬ ‫خــواب ‪ ٪73/3‬آنهــا بعــد از مداخلــه «نامناســب» بــود‪.‬‬
‫و اهمیــت کیفیــت خــواب آنهــا؛ مطالعــه حاضــر بــه بررســی تاثیــر‬ ‫نتایــج آزمــون ویلکاکســون نشــان داد کــه میانگیــن کیفیــت خواب‬
‫نوردرمانــی بــا اســتفاده از نورطبیعــی خورشــید بــر کیفیــت خــواب‬ ‫ســالمندان مراجعــه کننــده بــه مرکــز درمانــی شــهر تهــران قبــل‬
‫ســالمندان دارای اختــاالت خــواب مراجعــه کننــده بــه مرکــز‬ ‫(بــا میانگیــن ‪ )11‬و بعــد (بــا میانگیــن ‪ )7/60‬از مداخلــه اختــاف‬
‫درمانــی شــهر تهــران پرداخــت و نتایــج مطالعــه نشــان داد کــه‬ ‫معنــی دار دارد (‪)P-value >0/05‬؛ اگرچــه طبــق توضیحــات‬
‫کیفیــت خــواب کلیــه ی افــراد مــورد مطالعــه (قبــل از مداخلــه)‬ ‫پرسشــنامه کیفیــت خــواب پیتزبــورگ و تعریــف نقطــه بــرش‬
‫«نامناســب» بــود حــال آنکــه بعــد از مداخلــه ایــن تعــداد افــراد‬ ‫‪ ۵‬بــرای میانگیــن کیفیــت خــواب‪ ،‬میانگیــن کیفیــت خــواب‬
‫بــه ‪ ٪73/3‬کاهــش یافــت؛ در بررســی تحلیلــی بــا اســتفاده از‬ ‫ســالمندان بعــد از مداخلــه هــم نامناســب اســت ولــی جــای تردیــد‬
‫آزمــون ویلکاکســون هــم مشــخص شــد کــه میانگیــن کیفیــت‬ ‫نیســت کــه‪ ،‬طبــق نتایــج مطالعــه ی حاضــر‪ ،‬نوردرمانــی در بهبــود‬
‫خــواب افــراد مــورد مطالعــه قبــل و بعــد از مداخلــه اختــاف معنــی‬ ‫وضعیــت خــواب ســالمندان مراجعــه کننــده بــه مرکــز درمانــی‬
‫دار داشــت (‪ )P-value>0/05‬بطوریکــه میانگیــن کیفیــت خــواب‬ ‫شــهر تهــران تاثیــر مثبــت و معنــی دار داشــته اســت‪ .‬ضمــن‬

‫‪85‬‬
 ‫نشریه سالمندشناسی‪ ،‬دوره ‪ ،7‬شماره ‪ ،3‬پاییز ‪1401‬‬

‫پرسشــنامه ‪ GDS-SF‬و صفحــه ثبــت خــواب انــدازه گیری شــده‪،‬‬ ‫از ‪ 11‬بــه ‪ 7/60‬کاهــش یافــت‪ .‬میانگیــن کیفیــت خــواب‪ ،‬طبــق‬
‫مدنظــر بــود حــال آنکــه در ایــن مطالعــه کیفیــت خــواب مدنظــر‬ ‫توضیحــات پرسشــنامه ی کیفیــت خــواب پیتزبــورگ‪ ،‬بــه منزله ی‬
‫بــود کــه بــا پرسشــنامه کیفیــت خــواب پیتزبــورگ انــدازه گیــری‬ ‫بهبــودی در کیفیــت خــواب اســت بــه ایــن معنــی کــه در مطالعــه‬
‫شــده اســت) اشــاره کــرد‪.‬‬ ‫حاضــر نوردرمانــی اثــر مثبــت و معنــی داری روی کیفیــت خــواب‬
‫مطالعــات مختلــف نشــان داده انــد اختــال خــواب در ســالمندان‬ ‫ســالمندان دارای اختــال خــواب مراجعــه کننــده بــه مرکــز درمانی‬
‫مــی توانــد اغلــب ناشــی از درد و بیمــاری هایــی چــون آرتریــت‪،‬‬ ‫منتخــب شــهر تهــران‪ ،‬داشــته اســت؛ نتایــج مطالعــه ی حاضــر بــا‬
‫بیماری‏هــای گوارشــی ‪ -‬ریــوی و دیابــت و چــرت زدن هــای‬ ‫مطالعــه گمیــک (‪ )۲۰۰۹‬کــه بــا هــدف «بررســی اثربخشــی قــرار‬
‫زیــاد روزانــه باشــد (‪ .)52 ,51 ,16‬ایــن در حالــی اســت کــه نتایــج‬ ‫گرفتــن در معــرض نــور خورشــید بــر بهبــود کیفیــت ذهنــی خواب‬
‫مطالعــه حاضــر نشــان داد کــه کیفیــت خــواب ســالمندان بــا تعــداد‬ ‫در ســاکنین خانــه هــای پرســتاری» در کشــور آمریکا‪ ،‬بــر روی ‪۲۴‬‬
‫چــرت زدن روزانــه (ســطوح «صفــر و یــک بــار» و «دو و ســه‬ ‫نمونــه بــدون دمانــس در یــک مرکــز نگهــداری مراقبــت طوالنــی‬
‫بــار»)‪ ،‬تعــداد بیمــاری همزمــان («صفــر و یــک» و «بیشــتر از‬ ‫مــدت ‪ ۲۷۰‬تخــت خوابــی انجــام گرفــت (‪ ،)40‬همســو بــود‪ .‬نتایــج‬
‫یــک») و نــوع بیمــاری («تنهــا فشــار خــون»‪« ،‬فشــار خــون و‬ ‫مطالعــه حاضــر بــا مطالعــه ی دوزگــون و همــکاران (‪ ،)۲۰۱۷‬بــا‬
‫بیماریهــای قلبــی»‪« ،‬دیابــت»‪« ،‬فشــار خــون و دیابــت»‪« ،‬ســه‪-‬‬ ‫عنــوان «تاثیــر نــور طبیعــی خورشــید بــر مشــکالت وکیفیــت‬
‫چهــار نــوع بیمــاری مختلــف» و «ســایر بیماریهــا») اختــاف‬ ‫خــواب ســالمندان ســاکن خانــه ســالمندان» کــه در کشــور ترکیــه‬
‫معنــی دار نداشــت (‪.)P-value <0/05‬‬ ‫انجــام دادنــد‪ ،‬و مطالعــه کرمــی و همــکاران (‪ )۲۰۰۹‬بــا عنــوان‬
‫مطالعــات دیگــر نیــز نشــان دادنــد بــا افزايــش ســن‪ ،‬كيفيــت‬ ‫«بررســی اثــر روز بــر ســامت روانــی ســالمندان» در کشــور ایــران‬
‫خــواب كاهــش مي‏يابــد(‪ ،)55-53‬ایــن در حالــی اســت کــه نتایــج‬ ‫(‪ ،)50‬همســو بــود‪ .‬نتایــج مطالعــه حاضــر بــا مطالعــه فریدمــن و‬
‫مطالعــه حاضــر نشــان داد‪ ،‬بــا اینکــه بــا افزایــش ســن کیفیــت‬ ‫همــکاران (‪ ،)۲۰۰۹‬تحــت عنــوان «برنامــه نوردرمانی بــرای درمان‬
‫خــواب کاهــش مــی یابــد‪ ،‬امــا ارتبــاط ســن و کیفیــت خــواب‬ ‫بــی خوابــی در ســالمندان» در کشــور آمریــکا‪ ،‬ناهمســو مــی باشــد‬
‫ســالمندان از لحــاظ آمــاری معنــی دار نبــود (‪.)P-value <0/05‬‬ ‫(‪ ،)37‬از دالیــل ناهمســویی دو مطالعــه مــی تــوان بــه نــوع مطالعه‬
‫ترکیــب داروهــا و همچنیــن عــوارض جانبــی آنهــا مــی توانــد‬ ‫(مطالعــه آنهــا تجربــی بــا گــروه کنتــرل و مطالعــه حاضــر نیمــه‬
‫خــواب را مختــل کنــد (‪)56‬؛ ولــی در مطالعــه حاضــر میانگیــن‬ ‫تجربــی بــدون گــروه کنتــرل)‪ ،‬نحــوه اجــرای نوردرمانــی (آنهــا‬
‫کیفیــت خــواب در ســطوح متغیــر تعــداد داروهــای مصرفــی («ســه‬ ‫دو نــوع شــرایط نــور هرکــدام را در دو نــوع زمــان مختلــف اجــرا‬
‫و کمتــر» و «بیشــتر از ســه») اختــاف معنــی دار نداشــت (‪<0/05‬‬ ‫کــرده انــد ولــی مطالعــه حاضــر یــک نــوع نــور و در یــک زمــان‬
‫‪ .)P-value‬در کل نتایــج نشــان داد کــه میانگیــن کیفیــت خــواب‬ ‫را آزمایــش کــرده اســت) و از همــه مهمتــر نــوع متغیــر وابســته‬
‫در ســطوح متغیرهــای تحصیــات‪ ،‬شــغل‪ ،‬نــوع بیمــاری قبلــی‪،‬‬ ‫مــورد ارزیابــی اســت کــه در دو مطالعــه بــا هــم تفــاوت دارنــد (در‬
‫جنســیت‪ ،‬ســن‪ ،‬تعــداد بیماریهــای همزمــان‪ ،‬تعــداد داروهــای‬ ‫مطالعــه آنهــا بــی خوابــی اولیــه ســالمندان و در مطالعــه حاضــر‬
‫مصرفــی و تعــداد چــرت هــای روزانــه اختــاف معنــی دار نــدارد‬ ‫کیفیــت خــواب ســالمندان مدنظــر بــوده اســت)‪ .‬نتایــج مطالعــه‬
‫(‪ .)P-value <0/05‬از محدودیــت هــای پژوهــش حاضــر‪ ،‬عــدم‬ ‫حاضــر بــا مطالعــه وو و همــکاران (‪ ،)۲۰۱۴‬کــه یــک مطالعــه نیمه‬
‫وجــود گــروه کنتــرل بــه دلیــل وجــود همــه گیــری بیمــاری کرونــا‬ ‫تجربــی بــا هــدف «ارزیابــی تاثیــر نوردرمانــی بــر افســردگی و‬
‫بــود لــذا نتایــج مطالعــه بــا احتیــاط گــزارش مــی شــود و در تعمیــم‬ ‫اختــاالت خــواب در ســالمندان مقیــم مراکــز مراقبــت طوالنــی‬
‫دادن آن بــه کل جامعــه بایــد محتــاط بــود‪.‬‬ ‫مــدت» در کشــور تایــوان بــود (‪ ،)46‬ناهمســو مــی باشــد از ایــن‬
‫لحــاظ کــه مطالعــه آنهــا در نهایــت بــر عــدم اثــر نــور درمانــی بــر‬
‫نتیجه گیری‬ ‫اختــاالت خــواب اشــاره داشــت؛ از دالیــل ناهمســویی مطالعــه‬
‫از برآینــد نتایــج مطالعــه حاضــر و پیشــینه ی پژوهــش نتیجــه‬ ‫آنهــا بــا مطالعــه حاضــر مــی تــوان بــه نــوع مطالعــه (مطالعــه‬
‫گرفتــه شــد کــه نوردرمانــی طبیعــی دارای اثــر مثبــت بــر کیفیــت‬ ‫آنهــا گــروه کنتــرل داشــته امــا مطالعــه حاضــر فاقــد گــروه کنتــرل‬
‫خــواب ســالمندان اســت‪ ،‬لــذا آمــوزش ایــن مداخــات در قالــب‬ ‫بــود)‪ ،‬نــوع نوردرمانــی (نــور در مطالعــه آنهــا مصنوعــی بــود امــا‬
‫آمــوزش ضمــن خدمــت بــه کادر درمــان و بــه خصــوص پرســتاران‬ ‫در مطالعــه حاضــر طبیعــی اســت) و متغیــر وابســته مــورد نظــر و‬
‫شــاغل در حیطــه ســالمندی جهــت ارتقــا کیفیــت خواب ســالمندان‬ ‫ابــزار انــدازه گیــری (در مطالعــه آنهــا اختــاالت خــواب‪ ،‬کــه بــا‬
‫‪86‬‬
 ‫حلیمه کری و همکاران‬

‫ مدیریــت و کارکنــان‬،‫علــوم توانبخشــی و ســامت اجتماعــی‬ ‫ از طــرف دیگــر بــا توجــه بــه اینکــه بعضــی‬.‫توصیــه مــی شــود‬
‫محتــرم مرکــز درمانــی رفیــده و ســالمندان محترمــی کــه بــا صبــر‬ ‫از مطالعــات بــه عــدم تاثیــر نوردرمانــی بــر بعضــی از مشــخصه‬
‫ اعــام داشــته و‬،‫و متانــت خــود همــواره راهگشــای مطالعــه بودنــد‬ ‫هــای خــواب اشــاره داشــته انــد در نهایــت پژوهشــگران پیشــنهاد‬
.‫صمیمانــه تشــکر و قدردانــی می‌نمایــم‬ .‫مــی دهنــد مطالعــات بیشــتر در ایــن زمینــه انجــام شــود‬

‫تعارض منافع‬ ‫سپاسگزاری‬

.‫بیــن نویســندگان مقالــه حاضــر هیــچ تضــاد منافعــی وجــود نــدارد‬ ‫بدین‌وســیله مراتــب ســپاس خــود را از اســاتید محتــرم گــروه‬
‫ایــن پژوهــش بــدون حمایــت مالــی هیــچ گونــه نهــاد دولتــی و بــا‬ ‫پرســتاری دانشــگاه کــه در محضــر آن‌هــا تلمــذ نمــوده و همچنین‬
.‫هزینــه شــخصی نویســنده اول انجــام شــده اســت‬ ‫ کمیتــه اخــاق دانشــگاه‬،‫مســئولین محتــرم آمــوزش و پژوهــش‬

References study2014. 31-8 p.

1. Miner B, Kryger MH. Sleep in theAging Population. 10. Zhang C, Xiao S, Lin H, Shi L, Zheng X,
Sleep Medicine Clinics. 2020;15(2):311-8. Xue Y, et al. The association between sleep
https://doi.org/10.1016/j.jsmc.2020.02.016 quality and psychological distress among
2. Bahrami Einolgasi H, Khodabakhshi koolaee older Chinese adults: a moderated mediation
A, Taghvaee D. Efficacy of group physical model. BMC Geriatrics. 2022;22(1):35.
activity on sleep quality and quality of life https://doi.org/10.1186/s12877-021-02711-y
among older adults in Kahrizak nursing home%J 11. Genç F, Karadag S, Kiliç Akça N, Tan M,
Journal of Gerontology. 2016;1(1):29-39. Cerit D. The Effect of Aromatherapy on
https://doi.org/10.18869/acadpub.joge.1.1.45 Sleep Quality and Fatigue Level of the
3. Mirzaei M, Gholamrezaei E, Bidaki R, Elderly: A Randomized Controlled Study.
Fallahzadeh H, Ravaei J. Quality of sleep and Holistic nursing practice. 2020;34(3):155-62.
methods of management of sleep disorders https://doi.org/10.1097/HNP.0000000000000385
in elderly of Yazd city in 2016. The Journal 12. Suzuki K, Miyamoto M, Hirata K. Sleep
of Shahid Sadoughi University of Medical disorders in the elderly: Diagnosis and
Sciences. 2017;25(6):467-75. management. J Gen Fam Med. 2017;18(2):61-71.
4. Wennberg AM, Canham SL, Smith MT, Spira https://doi.org/10.1002/jgf2.27
AP. Optimizing sleep in older adults: treating 13.  Mortazavi SS, Foroughan M, Hosseini
insomnia. Maturitas. 2013;76(3):247-52. SA, Nasiri E, Shahbazi F. Negative Factors
https://doi.org/10.1016/j.maturitas.2013.05.007 Affecting the Sleep Quality of the Elderly
5. Nasiri K, Behnam Movahed M, Jafari M, in Iran: A Systematic Review. Archives
Poorhamzeh S. Evaluation of Sleep Quality of Rehabilitation. 2021;22(2):132-53.
and Related Factors in the Elderly Patients https://doi.org/10.32598/RJ.22.2.3011.1
in Imam Khomeini Hospital of Khalkhal, 14. McLay L, Jamieson HA, France KG, Schluter
2016. Journal of Health. 2019;10(4):480-8. PJ. Loneliness and social isolation is associated
https://doi.org/10.29252/j.health.10.4.480 with sleep problems among older community
6. Tatineny P, Shafi F, Gohar A, Bhat A. Sleep in the dwelling women and men with complex
Elderly. Mo Med. 2020;117(5):490-5. needs. Scientific Reports. 2021;11(1):4877.
7. Ahmadi S, Khankeh H, Mohammadi F, Fallahi https://doi.org/10.1038/s41598-021-83778-w
Khoshknab Md, Reza Soltani P. The Effect 15.  Bahrami M, Dehdashti AR, Karami M. A Survey
of Sleep Restriction Treatment on Quality of on Sleep Quality in Elderly People Living in
Sleep in the Elders. Salmand: Iranian Journal of a Nursing Home in Damghan City in 2017: A
Ageing. 2010;5(2):0-. Short Report%J Journal of Rafsanjan University
8. Nobahar M, Vafai AA. Assessment of Elderlies of Medical Sciences. 2017;16(6):581-90.
Sleep Disorders and Different Confronts Methods 16.  Stepnowsky CJ, Ancoli-Israel S.
Among Them. Salmand: Iranian Journal of Sleep and Its Disorders in Seniors.
Ageing. 2007;2(2):263-8. Sleep Med Clin. 2008;3(2):281-93.
9. Akyar I, Akdemir N. The effect of light therapy https://doi.org/10.1016/j.jsmc.2008.01.011
on the sleep quality of the elderly: An intervention 17.  Neikrug AB, Ancoli-Israel S. Sleep

87
 1401 ‫ پاییز‬،3 ‫ شماره‬،7 ‫ دوره‬،‫نشریه سالمندشناسی‬

disorders in the older adult - a mini- https://doi.org/10.1097/01376517-200608000-

review. Gerontology. 2010;56(2):181-9. 00009
https://doi.org/10.1159/000236900 28. CHERNIACK EP. The use of alternative
18. Hossein-Abadi R, Nowrouzi K, Pouresmaili R, medicine for the treatment of insomnia in the
Karimloo M, Maddah SSB. Acupoint Massage elderly. Psychogeriatrics. 2006;6(1):21-30.
in Improving Sleep Quality of Older Adults. https://doi.org/10.1111/j.1479-8301.2006.00107.x
Archives of Rehabilitation. 2008;9(2):8-14. 29. Düzgün G, Durmaz Akyol A. Effect of Natural
19. Safa A, Adib-Hajbaghery M, Fazel-Darbandi Sunlight on Sleep Problems and Sleep Quality
A. The relationship between sleep quality and of the Elderly Staying in the Nursing Home.
quality of life in older adults%J Journal of Holistic nursing practice. 2017;31(5):295-302.
Nursing Education. 2015;3(3):53-62. https://doi.org/10.1097/HNP.0000000000000206
20. Ersser S, Wiles A, Taylor H, Wade S, Walsh R, 30.  Chun W, Chao D, Qi H, Dongliang Z,
Bentley T. The sleep of older people in hospital Zhenmei L, Jia L. Pharmacological and non-
and nursing homes. J Clin Nurs. 1999;8(4):360-8. pharmacological treatments for insomnia: A
https://doi.org/10.1046/j.1365-2702.1999.00267.x protocol for a systematic review and network
21. Allami Z, khankeh H, Dalvandi A, ali meta-analysis. Medicine. 2021;100(31):e26678.
zademohammai M, Rezasoltani P. Effect of https://doi.org/10.1097/MD.0000000000026678
music-therapy on quality of sleep among elderly 31.  Fery Agusman Motuho Mendrofa F, Aeni
male of the Isfahan city petroleum’s Retirement M. Natural light therapy to lower agitation
Association 2012. Journal of Geriatric Nursing. and sleep disturbance of dementia patients in
2014;1(1):55-63. semarang. International Journal of Psychosocial
22. Fitzgerald T, Vietri J. Residual Effects of Sleep Rehabilitation. 2020;24(7):7752-9.
Medications Are Commonly Reported and 32.  Chesson AL, Jr., Littner M, Davila D, Anderson
Associated with Impaired Patient-Reported WM, Grigg-Damberger M, Hartse K, et al.
Outcomes among Insomnia Patients in the United Practice parameters for the use of light therapy
States. Sleep disorders. 2015;2015:607148. in the treatment of sleep disorders. Standards
https://doi.org/10.1155/2015/607148 of Practice Committee, American Academy
23.  Chung S, Youn S, Yi K, Park B, Lee S. Sleeping of Sleep Medicine. Sleep. 1999;22(5):641-60.
Pill Administration Time and Patient Subjective https://doi.org/10.1093/sleep/22.5.641
Satisfaction. J Clin Sleep Med. 2016;12(1):57-62. 33. Bloom HG, Ahmed I, Alessi CA, Ancoli-
https://doi.org/10.5664/jcsm.5394 Israel S, Buysse DJ, Kryger MH, et al.
24. Khoshno H, Mohammadi F, Dalvandi A, Evidence-based recommendations for the
Azad M. The Effect of Effleurage Massage assessment and management of sleep disorders
Duration on Sleep Quality Improvement. in older persons. Journal of the American
Iranian Journal of Rehabilitation Geriatrics Society. 2009;57(5):761-89.
Research in Nursing. 2016;2(4):10-8. https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.2009.02220.x
https://doi.org/10.21859/ijrn-020410 34. Giménez MC, Geerdinck LM, Versteylen
https://doi.org/10.21859/ijrn-02042 M, Leffers P, Meekes GJ, Herremans H, et
25.  Shang B, Yin H, Jia Y, Zhao J, Meng X, Chen L, et al. Patient room lighting influences on sleep,
al. Nonpharmacological interventions to improve appraisal and mood in hospitalized people.
sleep in nursing home residents: A systematic Journal of sleep research. 2017;26(2):236-46.
review. Geriatric Nursing. 2019;40(4):405-16. https://doi.org/10.1111/jsr.12470
https://doi.org/10.1016/j.gerinurse.2019.01.001 35. Almondes K. INSOMNIA IN THE AGEING
26.  Rawtaer I, Mahendran R, Chan HY, Lei F, Kua POPULATION: CHARACTERISATION AND
EH. A nonpharmacological approach to improve NON-PHARMACOLOGICAL TREATMENT
sleep quality in older adults. Asia-Pacific STRATEGIES. European Medical Journal.
psychiatry: official journal of the Pacific Rim 2018;3.
College of Psychiatrists. 2018;10(2):e12301. 36.  Montgomery P, Dennis J. Bright light
https://doi.org/10.1111/appy.12301 therapy for sleep problems in adults aged
27. Fowler S, Newton L. Complementary and 60+. The Cochrane database of systematic
alternative therapies: the nurse's role. Journal reviews. 2002;2002(2):Cd003403.
of Neuroscience Nursing. 2006;38(4):261. https://doi.org/10.1002/14651858.CD003403

88
 ‫حلیمه کری و همکاران‬
37.  Friedman L, Zeitzer JM, Kushida C, Zhdanova for psychiatric practice and research.
I, Noda A, Lee T, et al. Scheduled bright light for Psychiatry research. 1989;28(2):193-213.
treatment of insomnia in older adults. Journal of the https://doi.org/10.1016/0165-1781(89)90047-4
American Geriatrics Society. 2009;57(3):441-52. 48. Heydari A, Ehteshamzadeh P, Marashi M. The
https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.2008.02164.x relationship between insomnia severity, sleep
38. Royer M, Ballentine NH, Eslinger PJ, Houser K, quality, sleepless and impaired mental health
Mistrick R, Behr R, et al. Light therapy for seniors and academic performance of girls. J Woman
in long term care. Journal of the American Medical Culture. 2010;1(4):65-76.
Directors Association. 2012;13(2):100-2. 49. Bakhtiyari F, Foroughan M, Fakhrzadeh
https://doi.org/10.1016/j.jamda.2011.05.006 H, Nazari N, Najafi B, Alizadeh M, et al.
39.  Aarts M, Schoutens A, Stapel J. Natural light VALIDATION OF THE PERSIAN VERSION
exposure, healthy elderly people and sleep: a OF ABBREVIATED MENTAL TEST (AMT)
field study2006. IN ELDERLY RESIDENTS OF KAHRIZAK
40.  Gammack JK, Burke JM. Natural light exposure CHARITY FOUNDATION%J Iranian Journal of
improves subjective sleep quality in nursing Diabetes and Lipid Disorders. 2014;13(6):487-
home residents. Journal of the American Medical 94.
Directors Association. 2009;10(6):440-1. 50.  Karami Z, Golmohammadi R, Heydari Pahlavian
https://doi.org/10.1016/j.jamda.2009.03.012 A, Heydari Moghaddam R, Poorolajal J. Effect
41.  Ki LK. Light therapy for treatment of elderly of daylight on subjective general health factors in
depression in institution University of Hong elderly%J Journal of Ergonomics. 2013;1(2):49-
Kong 2015 55.
42. Joshi S. Nonpharmacologic therapy 51.  Reid KJ, Martinovich Z, Finkel S, Statsinger
for insomnia in the elderly. Clin J, Golden R, Harter K, et al. Sleep: a marker
Geriatr Med. 2008;24(1):107-19, viii. of physical and mental health in the elderly.
https://doi.org/10.1016/j.cger.2007.08.005 The American journal of geriatric psychiatry:
43. Onega LL, Pierce TW. Use of bright light official journal of the American Association
therapy for older adults with dementia. for Geriatric Psychiatry. 2006;14(10):860-6.
BJPsych Advances. 2020;26(4):221-8. https://doi.org/10.1097/01.JGP.0000206164.56404.ba
https://doi.org/10.1192/bja.2020.5 52.  Miner B, Kryger MH. Sleep in the Aging
44.  Cahan JG, Abbott SM. Use of Light Population. Sleep Med Clin. 2017;12(1):31-8.
Therapy for Insomnia in the Elderly: Role https://doi.org/10.1016/j.jsmc.2016.10.008
of Circadian Rhythm Disorders. Current 53. Tel H. Sleep quality and quality of life among
Sleep Medicine Reports. 2020;6(3):176-83. the elderly people. Neurology, Psychiatry
https://doi.org/10.1007/s40675-020-00181-z and Brain Research. 2013;19(1):48-52.
45.  Rubiño JA, Gamundí A, Akaarir M, Canellas https://doi.org/10.1016/j.npbr.2012.10.002
F, Rial R, Nicolau MC. Bright light therapy 54.  Thichumpa W, Howteerakul N,
and circadian cycles in institutionalized elders. Suwannapong N, Tantrakul V. Sleep
Frontiers in Neuroscience. 2020;14:359. quality and associated factors among the
https://doi.org/10.3389/fnins.2020.00359 elderly living in rural Chiang Rai, northern
46. Wu MC, Sung HC, Lee WL, Smith GD. Thailand. Epidemiology and health. 2018;40.
The effects of light therapy on depression https://doi.org/10.4178/epih.e2018018
and sleep disruption in older adults in a 55.  Gulia KK, Kumar VM. Sleep disorders
long-term care facility. International journal in the elderly: a growing challenge.
of nursing practice. 2015;21(5):653-9. Psychogeriatrics. 2018; 18 (3):155-65.
https://doi.org/10.1111/ijn.12307 https://doi.org/10.1111/psyg.12319
47.  Buysse DJ, Reynolds CF, 3rd, Monk TH, 56.  Melinda Smith MA, Lawrence Robinson, Robert
Berman SR, Kupfer DJ. The Pittsburgh Segal,, M.A. Sleep Tips for Older Adults 2018 .
Sleep Quality Index: a new instrument

89