Relacje Z Innymi
Relacje Z Innymi
Relacje Z Innymi
1
Oś
rodekRoz
woj
uEdukac
ji
Materiały postdiagnostyczne. Część II:
Relacje z innymi
Wprowadzenie
Część druga (12 scenariuszy) dotyczy relacji społecznych ucznia (R). Pełny wykaz
scenariuszy w części R wraz z celami ogólnymi dla każdego z nich znajduje się
w końcowej części niniejszego wstępu.
Scenariusze części drugiej (R) mają na celu kształtowanie i rozwijanie wśród
uczniów:
1) poczucia autonomii w relacjach z rówieśnikami,
2) postawy asertywnej,
3) umiejętności rozumienia emocji własnych i cudzych,
4) zdolności uświadamiania sobie roli emocji w procesie komunikacji z innymi,
5) umiejętności uzasadniania własnych pomysłów i przekonywania do nich
innych,
6) świadomości w zakresie możliwości uzyskiwania wsparcia od osób
znaczących,
7) umiejętności w zakresie skutecznego radzenia sobie z przemocą,
8) poczucia autonomii w relacjach z rodzicami,
9) wiedzy na temat uczuć i emocji oraz ich znaczenia w procesie komunikowania
się z innymi,
10) umiejętności i gotowości do ponoszenia konsekwencji własnych zachowań,
11) sprawności świadomego i kulturalnego korzystania z Internetu,
12) umiejętności kontroli emocji.
Proponowany przebieg zajęć w scenariuszach ma klasyczny charakter
trójetapowy, zawiera wprowadzenie, zajęcia właściwe oraz zakończenie.
Wprowadzenie do zajęć powinno mieć charakter rozgrzewki. To czas na
zapoznanie uczniów z tematem w sposób atrakcyjny, odbiegający od formatu lekcji
szkolnej, nawiązanie z nimi kontaktu, stworzenie atmosfery opartej na wzajemnym
zaufaniu.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» wyjaśnia znaczenie słowa „solidarność”,
»» ocenia uczciwość zachowań solidarnych,
»» analizuje tekst i tworzy jego alternatywne kontynuacje,
»» opowiada o własnych doświadczeniach,
»» stosuje analogie twórcze,
»» nadaje tytuł swojej opowieści.
METODY PRACY:
»» trening kreatywności
»» analiza tekstu
»» rozmowa kierowana
»» pogadanka
»» dyskusja
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» Karta pracy
9 Scenariusz II.1
PROPONOWANY PRZEBIEG ZAJĘĆ
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Warto, aby uczeń wykorzystał słownik języka polskiego i przeanalizował
proponowane znaczenia słowa „solidarność” w przytoczonych kontekstach. Tego
typu ćwiczenia rozwijają myślenie dialogiczne i rozumienie wieloznaczności
pojęć. Jednocześnie w przypadku uczniów z trudnościami w zakresie rozumienia
komunikatów afektywnych (np. w zespole Aspergera) wykorzystanie słownika
pozwoli na stworzenie siatki pojęciowej.
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
HISTORA KUBY
To jeden z najgorszych dni w moim życiu. Gdy tylko obudziłem się, już wiedziałem, że
deszcz za oknem nie zapowiada niczego dobrego. Przypomniałem sobie, że zostawiłem
buty na tarasie – ciekawe, w czym pójdę do szkoły? Nawet opakowanie z płatkami
odmówiło mi posłuszeństwa i więcej złocistych krążków znalazło się na podłodze niż
w moim talerzu. Nie przypuszczałem nawet, że najgorsze jeszcze przede mną…
Już w szatni spostrzegłem, że między moim najlepszym przyjacielem Patrykiem
a Marcinem coś wrze. Na początku tylko przedrzeźniali się, ale potem zaczęli się
szturchać. W pewnym momencie, kiedy Marcin trzymał dłoń tuż przy kracie do boksu,
10 Scenariusz II.1
Patryk mocno odbił ją od ściany, raniąc kciuk Marcina, który krzyknął, a potem zaczął
płakać. Krew leciała strumieniem – szybko pobiegłem po nauczyciela…
Po dwóch godzinach nasza wychowawczyni rozpoczęła śledztwo. Patryk powiedział mi,
że kratę zamknął Bartek, który akurat wchodził do boksu. Widziałem, że było inaczej,
ale Patryk szepnął mi: „Przyjaciele są solidarni, pamiętaj!”. Za chwilę mam opowiedzieć
o tym zdarzeniu wychowawczyni. Oprócz mnie, Patryka, Bartka i Marcina nikogo
w pobliżu nie było. Jestem świadkiem zajścia i przyjacielem Patryka – kim jednak
bardziej?
3. Z przeszłości
Prowadzący prosi ucznia o podzielenie się analogiczną sytuacją z własnego
życia. Sugeruje, aby w opisie tej sytuacji pojawiła się charakterystyka stanu
emocjonalnego, jaki mu wówczas towarzyszył. Prowadzący wynotowuje emocje
umieszczone w opisie. Na ich bazie omawia z uczniem tę sytuację, pokazując jej
ambiwalentność emocjonalną.
Uczeń nadaje tytuł swojej opowieści.
ZAKOŃCZENIE
Przepis na solidarność
Zadaniem ucznia jest przekształcenie przepisu na naleśniki tak, aby otrzymać
„pyszną solidarność”. Warunkiem jest zachowanie ilości i proporcji kolejnych
składników przy zastępowaniu ich autorskimi propozycjami.
SKŁADNIKI:
2 szklanki mleka
1 szklanka mąki
2 jajka
łyżka cukru
szczypta soli
PRZYKŁADOWY PRZEPIS:
2 szklanki zrozumienia
1 szklanka uczciwości
2 pomysły
łyżka sympatii
szczypta odwagi
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Ćwiczenie można kontynuować poprzez rozbudowanie analogii kulinarnej
(jednoczesne kształtowanie kompetencji emocjonalno-społecznych
i kreatywności). Pytania ukierunkowujące dalszą pracę:
Z czym można podać te naleśniki (tę solidarność)?
Czy można solidarnością „przejeść się”?
Czy można podzielić się swoją porcją solidarności?
11 Scenariusz II.1
KARTA pracy
Podpowiadanie koleżance
uczciwe 5 – 4 – 3 – 2 – 1 nieuczciwe
podczas sprawdzianu
Niemówienie mamie
o prawdziwym przebiegu uczciwe 5 – 4 – 3 – 2 – 1 nieuczciwe
jakiegoś zdarzenia
Przepuszczanie koleżanki
uczciwe 5 – 4 – 3 – 2 – 1 nieuczciwe
w kolejce na lodowisko
Chwalenie potrawy
przygotowanej przez mamę, uczciwe 5 – 4 – 3 – 2 – 1 nieuczciwe
pomimo tego, że Ci nie smakuje
Odejmowanie sobie
punktów w grze na rzecz uczciwe 5 – 4 – 3 – 2 – 1 nieuczciwe
najlepszego kolegi
12 Scenariusz II.1
Scenariusz II.2
TEMAT: Sztuka skutecznego odmawiania.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» wyjaśnia pojęcia: asertywność, agresja, uległość,
»» wymienia korzyści płynące z zachowań asertywnych,
»» próbuje stanowczo i bez lęku wyrażać swoje uczucia,
»» przygotowuje listę bohaterów asertywnych,
»» jest gotów do bycia asertywnym w szkole i poza nią,
»» tworzy historyjkę do podanego zakończenia.
METODY PRACY:
»» rozmowa kierowana
»» analogie twórcze
»» scenki
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» Karta pracy
13 Scenariusz II.2
PROPONOWANY PRZEBIEG ZAJĘĆ
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
14 Scenariusz II.2
2. Asertywni bohaterowie
Zadaniem uczniów w grupach jest przygotowanie listy postaci z filmów, książek,
bajek, mediów, które według nich są asertywne. Uzasadniają swój wybór poprzez
wskazanie zachowań świadczących o asertywności.
3. Asertywny koniec
Prowadzący pisze na tablicy zdanie: „I dlatego bycie asertywnym jest takie ważne
w życiu”. Zadaniem uczniów jest stworzenie krótkiej historii (podane zdanie powinno
być ostatnim zdaniem tej opowieści).
ZAKOŃCZENIE
Kończymy zdania
Uczniowie kończą zdania:
W czasie zajęć dowiedziałem się więcej o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podobało mi się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nie podobało mi się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trudne dla mnie było . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lub:
Opisz dzień w szkole asertywnego Jasia i nieasertywnego Grzesia.
15 Scenariusz II.2
KARTA PRACY
GRUPA 1
GRUPA 2
GRUPA 3
GRUPA 4
16 Scenariusz II.2
Scenariusz II.3
TEMAT: Zazdroszczę czy podziwiam?
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» zna pojęcia „zazdrość” i „podziw”,
»» wyjaśnia znaczenie tych pojęć,
»» wie, że nie warto być zazdrosnym o przedmioty,
»» uczy się podziwiać innych i siebie,
»» uświadamia sobie rolę emocji w procesie komunikacji w klasie.
METODY PRACY:
»» rozmowa kierowana
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» Karta pracy
17 Scenariusz II.3
PROPONOWANY PRZEBIEG ZAJĘĆ
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
Pyta ucznia:
Które zdanie odebrałeś lepiej? Dlaczego?
Prowadzący przekazuje uczniowi kartki z napisami: PODZIW i ZAZDROŚĆ oraz
definicjami tychże pojęć (definicje do wycięcia). Zadaniem ucznia jest dopasowanie
definicji do pojęć – Karta pracy – oraz uzupełnienie emocji/uczuć budujących
zazdrość i podziw.
Źródło: http://sjp.pwn.pl/szukaj/podziw.html, http://sjp.pwn.pl/slowniki/zazdro%C5%9B%C4%87.
html (28.01.2017)
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Przed zajęciami należy pozyskać jak najwięcej informacji o uczniu, jego
zainteresowaniach i zdolnościach.
Zamiast kartek alternatywnie można wykorzystać komputer z dostępem do
Internetu. Wówczas uczeń sam wyszukuje informacje w sieci.
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Można podpowiedzieć uczniowi, który ma kłopot np. możemy zazdrościć osiągnięć
szkolnych.
W przypadku, gdy uczeń zazdrość rozumie jedynie w kontekście materialnym,
proponujemy analizę historyjek:
18 Scenariusz II.3
1. Pewna znana sportsmenka, wielokrotna medalistka, kobieta bardzo bogata,
w dniu 50. urodzin postanowiła zmienić swoje życie. Zablokowała konta,
wyprowadziła się z luksusowej willi i postanowiła żyć z rękodzieła (robiła
szaliki i obrusy na szydełku) oraz z pracy w charakterze gosposi w zamian za
ciepły kąt i nocleg.
Czy bohaterka ma w sobie coś godnego podziwu?
2. Wyobraź sobie, że jesteś właścicielem świetnie prosperującej korporacji. Masz
żonę i dwóch synów oraz psa Harpagana. Właśnie dowiedziałeś się, że jesteś
bankrutem.
Czy jest coś, za co możesz dalej siebie podziwiać?
3. Przenosisz się do przeszłości, do czasów, kiedy na świecie nie było pieniędzy.
Czy nasi przodkowie są godni podziwu? Za co można by ich podziwiać?
ZAKOŃCZENIE
Prowadzący zajęcia prosi ucznia, aby pomyślał teraz o osobie dorosłej ze swojego
otoczenia, którą podziwia.
Następnie zadaniem ucznia jest dokończenie zdania:
Podziwiam tę osobę za to, że…
Chciałbym być podobnym do tej osoby, ponieważ…
lub
Kim jest człowiek, który twierdzi, że niczego i nikogo nie podziwia?
Uczeń podaje jak najwięcej możliwych cech takiej osoby (również doświadczenia,
które doprowadziły go do takiego twierdzenia).
19 Scenariusz II.3
KARTA PRACY
Zazdrość Podziw
uczucie przykrości
zdumienie połączone spowodowane brakiem
z uznaniem, zachwytem czegoś, co bardzo chce się
mieć i co inna osoba już ma
20 Scenariusz II.3
Scenariusz II.4
TEMAT: Przekonuję innych do wspólnej sprawy.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» doskonali umiejętność współpracy w zespole,
»» potrafi przekonać do swoich racji, odpowiednio dobierając argumenty
i przywołując przykłady,
»» dokonuje rozróżnienia faktów od opinii.
METODY PRACY:
»» pogadanka
»» dyskusja
»» drama
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» krzyżówki
21 Scenariusz II.4
»» „wejściówki”– kapelusze w sześciu kolorach (niebieski, żółty, czarny,
czerwony, biały i zielony)
»» Karta pracy nr 1
»» Karta pracy nr 2
»» Karta pracy nr 3
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Prezentowany scenariusz jest propozycją grupowego rozwijania obszaru
RELACJE, głównie za pomocą metody KAPELUSZ, czyli twórczego rozwiązywania
problemów. Kształci ona umiejętności porozumiewania się w różnych sytuacjach,
prezentacji własnego stanowiska, uwzględniania poglądów innych ludzi.
Sześciu kapeluszom przypisano sześć różnych sposobów myślenia:
• kapelusz niebieski – pełni rolę szefa grupy, kieruje dyskusją, przyznaje
głos mówcom, kontroluje, czy jakiś kolor nie jest preferowany w dyskusji,
podsumowuje dyskusję,
• kapelusz czerwony – kieruje się emocjami i intuicją,
• kapelusz żółty – jest optymistą, wskazuje zalety i korzyści danego rozwiązania,
• kapelusz czarny – jest pesymistą, krytykuje, widzi ujemne strony
proponowanych rozwiązań,
• kapelusz biały – wydaje opinie wyłącznie na podstawie faktów i liczb, jest
obiektywny, używa rzeczowych argumentów, nie poddaje się emocjom,
• kapelusz zielony – to osoba myśląca twórczo i bardzo pomysłowa, autor
oryginalnych rozwiązań.
Edward de Bono, Sześć myślowych kapeluszy, Helion, Gliwice 2008.
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
Zakręcona krzyżówka
Zabawa polega na tym, że wychowawca lub nauczyciel prowadzący dzieli
uczestników na pary lub grupy trzyosobowe. Każda para dostaje wcześniej
wymyśloną przez nauczyciela taką samą krzyżówkę z hasłem. Pary siadają
w osobnych miejscach, aby rywalizacja była uczciwa. Zadaniem uczniów jest jak
najszybciej rozwiązać krzyżówkę i podać prawidłowe hasło: WSPÓLNA SPRAWA. Kto
rozwiąże krzyżówkę, wydaje okrzyk: „rozwiązane!”. Każdy uczeń dostaje w nagrodę
za rozwiązanie krzyżówki wejściówkę na dalszą część zajęć – kapelusz w jednym
z sześciu kolorów.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Na Karcie pracy nr 2 znajduje się wzór kapelusza. Należy go wydrukować sześć
razy na kolorowych kartkach (niebieskiej, czerwonej, żółtej, czarnej, białej
i zielonej) lub wydrukować na kartkach białych i pokolorować.
22 Scenariusz II.4
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Rozwiązanie krzyżówki (informacja dla prowadzącego zajęcia):
1. wyjazd do innego miasta połączony ze zwiedzaniem → Wycieczka
2. inaczej drużyna → zeSPÓł
3. nagroda dla zwycięzcy → medaL
4. grupa zawodników w jakiejś dyscyplinie sportowej
np. w piłce nożnej → drużyNA
5. gra sportowa z rozwieszoną siatką → Siatkówka
6. wspólne spotkanie za miastem z grillowaniem → Piknik
7. zespół zawodników reprezentujących Polskę → Reprezentacja
8. wyścig zespołowy, np 4 × 400 m → sztAfeta
9. miasto ze Stadionem Narodowym → WArszawa
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
23 Scenariusz II.4
Sytuacja 4. Jeden z portali społecznościowych ogłosił akcję społeczną „Odłóż
smartfona na bok”. Zachęć koleżanki i kolegów oraz rodziców do aktywnego włączenia
się w akcję.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Umiejętność przekonywania innych do własnych racji jest niezwykle przydatna. Ci,
którzy to potrafią, mogą szybko realizować swoje cele, z łatwością przekonując
do nich otoczenie. Skuteczna perswazja wymaga umiejętnego wsłuchiwania się
w ludzi. To dzięki poznaniu zainteresowań, potrzeb i upodobań innych możemy
dobrać odpowiednie argumenty, za pomocą których przekonamy ich do samych
siebie i naszych pomysłów.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Pracując z uczniami zagrożonymi niedostosowaniem społecznym (którzy często
przejawiają tendencje manipulacyjne), warto szczególnie podkreślić, że perswazja
nie jest manipulacją, jej środkiem nie może być kłamstwo.
ZAKOŃCZENIE
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Warto poinformować rodziców o zagadnieniach omawianych na tej lekcji
i poprosić, aby w sytuacjach domowych zachęcali dziecko do przekonywania
i używania perswazji w relacjach z nimi i rodzeństwem (np. kiedy każda osoba
z rodziny chciałaby nieco inaczej spędzić wspólne niedzielne popołudnie lub
obejrzeć inny program w TV). Na kolejnej lekcji uczniowie mogą opowiedzieć, czy
i w jaki sposób skorzystali ze wskazówek i przekonali innych do wspólnej sprawy.
24 Scenariusz II.4
KARTA pracy nr 1
ZAKRĘCONA KRZYŻÓWKA
Rozwiąż krzyżówkę. Litery w oznaczonych kratkach czytane od góry
w dół utworzą hasło.
I
1
II
2 3 4
III
5
IV
6 7
V
8
VI
9
VII
10
VIII
11
IX
12 13
ROZWIĄZANIE
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
25 Scenariusz II.4
Wzór kapelusza
26 Scenariusz II.4
KARTA pracy nr 2
27 Scenariusz II.4
Scenariusz II.5
TEMAT: W pajęczej sieci. O wsparciu społecznym.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» wie, co to jest wsparcie społeczne,
»» poznaje definicje wsparcia społecznego,
»» zna źródła i rodzaje wsparcia społecznego,
»» ma świadomość, że warto zaufać drugiej osobie,
»» wie, że wokół niego są osoby, które mogą mu pomóc,
»» projektuje logo na gabinet szkolnego pedagoga/psychologa.
METODY PRACY:
»» mapa mentalna
»» rozmowa kierowana
»» burza mózgów
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» Karta pracy nr 1
28 Scenariusz II.5
»» Karta pracy nr 2
»» Karta pracy nr 3
»» kartka papieru formatu A3
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Prezentowany scenariusz jest propozycją zajęć indywidualnych w odniesieniu do
kształcenia postaw prospołecznych uczniów, można wykorzystać go również do
przeprowadzenia zajęć w grupie klasowej, aby zintegrować klasę oraz wskazać
różne możliwości uzyskania wsparcia i pomocy w trudnych sytuacjach.
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Powyższe ćwiczenie można przeprowadzić w większej grupie, uczniowie
wykonują wówczas zadanie w parach. Należy zwrócić uwagę na bezpieczeństwo.
Zadanie to ma pokazać ważność współpracy oraz wsparcia drugiej osoby podczas
pokonywania różnych trudności.
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Prowadzący uzupełnia wiedzę ucznia według definicji wsparcia społecznego
Haliny Sęk: „Wsparcie społeczne – pomoc dostępna jednostce w sytuacjach
trudnych. Zachowania pomocne w zaspokajaniu potrzeb w trudnych sytuacjach
oferowane przez osoby znaczące i grupy odniesienia danej osoby. W ujęciu
strukturalnym wsparcie społeczne jest określane jako obiektywnie istniejąca
i dostępna sieć społeczna, która wyróżnia się od innych tym, że poprzez fakt
29 Scenariusz II.5
istnienia więzi, kontaktów społecznych, przynależności, pełni funkcję pomocną
wobec osób znajdujących się w trudnych sytuacjach życiowych”.
H. Sęk (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa 2005, s. 14–15.
„Wsparcie społeczne ma duży wpływ na zdrowie i samopoczucie
człowieka. Sam fakt odczuwalnego wsparcia spostrzeganego buduje poczucie
bezpieczeństwa. Wsparcie społeczne ma niezwykle pozytywny wpływ na zdrowie
fizyczne i psychiczne” (tamże, s. 146).
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Jeżeli uczeń ma problemy z tym ćwiczeniem, trzeba uzupełnić jego wiedzę,
wskazując najbardziej znane instytucje oraz numery telefonów. Należy też
wskazać osoby z otoczenia szkolnego: szkolny pedagog, psycholog, wychowawca.
Warto podać również ogólnopolskie telefony zaufania:
Anonimowa Policyjna Linia Specjalna: 800 120 148
Niebieska Linia (przemoc w rodzinie): 801 120 002
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111
Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka: 800 12 12 12
Komitet Ochrony Praw Dziecka: 22 831 24 29
Uczeń poznaje/podaje też numery instytucji pomagających z terenu jego
najbliższego otoczenia.
ZAKOŃCZENIE
30 Scenariusz II.5
KARTA pracy nr 1 wersja A (dzieci w wieku 9–11)
31 Scenariusz II.5
KARTA pracy nr 1 wersja B (dzieci w wieku 12–13)
32 Scenariusz II.5
KARTA pracy nr 2
1 »»
»»
»»
2 »»
»»
»»
3 »»
»»
»»
4 »»
»»
33 Scenariusz II.5
»»
5 »»
»»
»»
6 »»
»»
»»
7 »»
»»
»»
8 »»
»»
»»
9 »»
»»
34 Scenariusz II.5
Jest dla mnie wsparciem Spotykam ją w drodze do szkoły
Inspiruje mnie
35 Scenariusz II.5
KARTA pracy nr 3 wersja A (dzieci w wieku 9–11)
36 Scenariusz II.5
KARTA pracy nr 3 wersja B (dzieci w wieku 12–13)
37 Scenariusz II.5
Scenariusz II.6
TEMAT: Jak walczyć z przemocą?
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» zna i rozumie znaczenie pojęcia „przemoc”,
»» wie, jakie są rodzaje przemocy,
»» umie sobie skutecznie poradzić w sytuacji bycia ofiarą przemocy,
»» potrafi właściwie zareagować, będąc świadkiem przemocy.
METODY PRACY:
»» rozmowa kierowana
»» dyskusja
»» burza mózgów
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» flipcharty
»» Karta pracy nr 1
»» Karta pracy nr 2
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Zajęcia ukierunkowane są na poszerzenie wiedzy uczniów na temat przemocy
i rozwijanie umiejętności radzenia sobie z nią. Problem ten może dotknąć ucznia
w każdym wieku. Ważne jest więc, aby był on świadomy, co to jest przemoc, jakie
są jej przejawy i jak powinien zachować się w sytuacji, gdy stanie się jej ofiarą lub
świadkiem.
38 Scenariusz II.6
PROPONOWANY PRZEBIEG ZAJĘĆ
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Przydatna do wykorzystania przez prowadzącego definicja pojęcia „przemoc”:
Przemoc – przewaga wykorzystywana w celu narzucenia komuś swojej woli,
wymuszenia czegoś na kimś; też: narzucona komuś bezprawnie władza.
Źródło: Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2015.
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Prowadzący rozcina Kartę pracy nr 2 na 4 części, w taki sposób, aby każda z nich
zawierała 1 historię ucznia/uczennicy. Następnie chowa je do 4 kopert.
39 Scenariusz II.6
Uczniowie pracują w czterech grupach. Lider każdej z grup losuje 1 kopertę.
Zadaniem grupy jest zapoznanie się z wylosowaną historią ucznia/uczennicy,
dokonanie analizy przedstawionej sytuacji i poszukanie odpowiedzi na pytania:
Jak czuje się w tej sytuacji osoba poszkodowana?
Jakie towarzyszą jej emocje?
Dlaczego doszło do takiej sytuacji i czy można byłoby jej zapobiec?
Co Wy czujecie po zapoznaniu się z tą historią?
Wyniki swojej pracy uczniowie prezentują na forum klasy.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Warto byłoby zachęcić wszystkich uczniów do aktywnej dyskusji na temat każdej
historyjki. Po zakończeniu prezentacji grupy można więc byłoby skierować do
pozostałych uczniów pytanie, np.: Co wy myślicie na ten temat? Czy zgadzacie się
z koleżankami i kolegami, czy może macie inne zdanie?
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Należy zwrócić uwagę, aby proponowane przez uczniów sposoby pomocy nie
były agresywne. Jeśli pojawią się takie, prowadzący wyjaśnia, że nie można na
przemoc reagować przemocą.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
W podsumowaniu należy zwrócić uwagę uczniów na to, jak ważne jest, aby
skutecznie potrafili zadziałać, gdy znajdą się w takiej sytuacji, czy jako ofiara, czy
jako świadek. Zbyt wiele osób poddaje się i nic nie robi. Również obserwatorzy
często nie reagują na akty przemocy, co wzmacnia zachowania sprawców.
Warto podkreślić, że w takich sytuacjach ofiara nie ponosi winy, nie powinna się
wstydzić tego, co się stało.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Warto wykorzystać w pracy z uczniami katalog metod radzenia sobie z przemocą
opracowany w ramach projektu społecznego „Szkoła bez przemocy”.
40 Scenariusz II.6
• Podczas przerw staraj się przebywać w takich miejscach w szkole, gdzie jest
wiele innych osób.
• Jeśli pobiją Cię w szkole, natychmiast powiedz o tym nauczycielowi. Powiedz
też rodzicom.
• Nie staraj się im oddawać – możesz zostać pobity lub wpaść w kłopoty. Bicie
to napaść.
• W trudnej sytuacji zawsze proś o pomoc i wsparcie; nie obawiaj się wołać
o pomoc do postronnych osób, mówiąc np.: „Oni mi grożą”.
• Jeśli spotkasz osoby, które prześladują Cię, staraj się przede wszystkim
spokojnie opuścić to miejsce tak szybko, jak to jest możliwe.
• W kontakcie ze sprawcami przemocy staraj się zachowywać pewnie
i spokojnie, patrz im w oczy, bądź wyprostowany, unikaj gestów lub min,
które mogłyby ich sprowokować.
• Gdy ktoś zachowuje się wobec Ciebie w sposób, jakiego sobie nie życzysz,
powiedz mu o tym jasno i wprost np.: „Nie lubię, gdy to robisz. Chciałbym
żebyś przestał”.
• Próbuj opierać się, gdy Ci grożą lub namawiają do czegoś, czego nie chcesz
zrobić. Stosuj w tym celu technikę „zdartej płyty”, powtarzając przez cały
czas jedno zdanie np.: „Nie, nie zrobię tego”.
• Gdy Ci dokuczają lub przezywają Cię, możesz reagować na to za pomocą
jakiegoś zdania, które ma pokazać, że to Cię nie dotyka w sposób, w jaki by
chcieli np.: „Tak? No to co?” lub „Możesz tak uważać” czy „To możliwe”.
Źródło: http://www.szkolabezprzemocy.pl. (22.01.2017)
ZAKOŃCZENIE
Oto świat, który pogodził się z przemocą. Posłuchajcie, jak się żyje w tym świecie,
i zapytajcie sami siebie, czy chcielibyście, aby to była również Wasza rzeczywistość.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Taki okrzyk może stać się trwałym elementem zajęć prowadzonych w danej
klasie, np. podczas godziny wychowawczej. Działania tego typu wpisują się
w budowanie tożsamości klasy i poszerzają przestrzeń wspólnych symboli,
do których można odnieść się podczas rozwiązywania aktualnych i przyszłych
problemów wychowawczych.
41 Scenariusz II.6
KARTA pracy nr 1
42 Scenariusz II.6
KARTA PRACY NR 2
Historia Pawła
Paweł ma 11 lat. Od dłuższego czasu jest notorycznie zaczepiany
przez kilku „kolegów” z klasy. Śmieją się z niego, przezywają, po-
szturchują, plują na niego, wrzucają śmieci do jego plecaka, wlewa-
ją wodę, wyrzucają plecak, rzeczy chłopca, jego drugie śniadanie do
kosza na śmieci. Jednak w obecności nauczycieli ich zachowania
wobec Pawła są na tyle poprawne, że nie można im nic zarzucić.
Żaden z pozostałych uczniów nie reaguje, choć zdarza się, że są
świadkami tych scen. Zaczepiany chłopiec nie mówi o tym doro-
słym. Opisane zdarzenia dzieją się na terenie szkoły, ale zwykle
w takich miejscach, które nie są widoczne dla nauczycieli ani szkol-
nych kamer.
Historia Arka
Arek jest uczniem klasy VI. Chłopiec ma duży problem, z którym nie
umie sobie poradzić. Od pewnego czasu jest okradany przez kilku
chłopców ze starszej klasy, którzy podchodzą do niego codziennie
żądając pieniędzy i strasząc, że jeśli nie przyniesie, to go pobiją.
Twierdzą, że sprawują nad nim „opieką”, a za „opiekę” trzeba płacić.
Arek oddaje całe swoje kieszonkowe i inne pieniądze, które dostaje
od rodziców na drobne wydatki i szkolne składki. Kiedyś próbował
chować pieniądze w skarpetkę, ale i tak znaleźli i zabrali, a do tego
dostał po głowie. Straszą go też pobiciem, jeśli poskarży się doro-
słym.
43 Scenariusz II.6
Historia Kacpra
Kacper jest uczniem klasy IV. Jest też nowym uczniem w klasie, do
której chodzi od września tego roku, ponieważ po skończeniu kl.
III zmienił szkołę. W nowej klasie nie został jednak mile przyjęty,
szczególnie przez grupę chłopców, którzy od początku uwzięli się
na niego. Przezywają, zaczepiają, popychają, a nawet kilkakrotnie
już pobili go na terenie szkoły i szkolnego boiska. Agresorzy są
bardzo pewni siebie i udało im się zastraszyć Kacpra. Chłopiec nie
chce chodzić do szkoły. Każdego prawie ranka skarży się na jakieś
bóle: brzucha, głowy. Nie zanosi się na to, aby sytuacja w najbliż-
szym czasie miała ulec zmianie.
Historia Beaty
Beata jest uczennicą klasy IV. Ma duży problem bo od roku jest
poniżana i napastowana przez grupę trzech dziewcząt. Ośmiesza-
ją ją przed cała klasą, zarzucają wyzwiskami, nastawiają innych
przeciwko niej. Zdarzało się, że była popychana, rzucano w nią
papierkami, kredą. Wyzwiska i kłamliwe informacje o Beacie krąży-
ły w Internecie, przekazywane były też między uczniami za pomocą
smsów. Dziewczyny utworzyły specjalny portal, zastrzeżony dla
dorosłych i innych niepożądanych osób, który służył rozprzestrze-
nianiu nieprawdziwych i bardzo nieprzyjemnych informacji doty-
czących Beaty. Ona sama również otrzymywała nieprzyjemne smsy
i maile. Uczennica stojąca na czele grupy agresorek to bardzo silna
i bezwzględna osoba. Wszyscy się jej boją. Cała klasa odwróciła się
od Beaty, bojąc się, żeby nie spotkało ich to samo, co ją.
44 Scenariusz II.6
KARTA PRACY NR 3
Historyjka 2
Historyjka 3
Historyjka 4
45 Scenariusz II.6
Scenariusz II.7
TEMAT: Czy rodzice zawsze mają rację?
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» ocenia własne postępowanie,
»» poznaje definicję autonomii,
»» doskonali umiejętność swobodnej wypowiedzi i prezentacji swoich poglądów.
METODY PRACY:
»» burza mózgów
»» rozmowa kierowana
46 Scenariusz II.7
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» papier, dyktafon
»» Karta pracy nr 1
»» Karta pracy nr 2
»» Karta pracy nr 3
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Zajęcia mają na celu uświadomienie uczniowi nie tylko, czym jest autonomia
w relacjach z rodzicami, ale pokazanie mu, jak ją osiągać.
Warto w podsumowaniu pierwszego zadania wytłumaczyć, że aby być
niezależnym w swoim działaniu – czyli autonomicznym – należy posiadać wiedzę,
mieć strategię, motywację i wiarę we własne siły.
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
47 Scenariusz II.7
Czy potrafisz samodzielnie podjąć ważną decyzję?
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Najlepsze merytorycznie poprawne lub zabawne wypowiedzi nauczyciel może
zaprezentować na stronie internetowej szkoły.
ZAKOŃCZENIE
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Warto skierować uwagę uczniów nie tylko na wartości materialne, ale także
niematerialne (wsparcie, pogodę ducha, przebaczenie).
48 Scenariusz II.7
KARTA PRACY NR 1
Definicje autonomii
Autonomia – słowo pochodzenia greckiego (autos znaczy sam, nomos
zaś to, co prawe, obowiązujące wszystkich) – jest definiowana jako
„samodzielność, niezależność, możliwość samostanowienia”.
Źródło: C. Kupisiewicz, M., Kupisiewicz, Słownik pedagogiczny, Warszawa 2009, s. 15.
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . to możliwość samodzielnego
podejmowania decyzji o własnym narodzie.
49 Scenariusz II.7
50
Jakie są granice samodzielności dziecka?
Wytnij z propozycji poniżej i dopasuj. Zaproponuj własne pomysły do każdej grupy wiekowej.
Scenariusz II.7
1–3 lat 4–6 lat 7–10 lat 11–15 lat 16–18 lat
KARTA PRACY NR 2
51
jedzie ze opiekuje się bez opieki porusza
sam zostaje samodzielnie ubiera się
znajomymi młodszym się komunikacją
w domu je posiłek samodzielnie
nad jezioro rodzeństwem miejską
Scenariusz II.7
robi sam
sam wybiera samodzielnie
samodzielnie przygotowuje jedzie na kolonie
sposób zabawy chodzi do szkoły
zakupy sobie jedzenie
sam decyduje
idzie z kolegami dostaje o sposobie
do kina kieszonkowe spędzania czasu
wolnego
jedzie na sam decyduje
wycieczkę używa nożyczek o tym, z kim się
z klasą spotyka
KARTA pracy nr 3
Odebrane Od RODZICE
Do JA
Wysłane Temat Co otrzymujemy od rodziców?
Odebrane Od JA
Do RODZICE
Wysłane Temat Co dajemy rodzicom?
52 Scenariusz II.7
Scenariusz II.8
TEMAT: Alfabet ludzkich emocji.
CEL OGÓLNY: Poszerzenie wiedzy uczniów na temat uczuć i emocji i ich znaczenia
w procesie komunikowania się z innymi.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» zdobywa wiedzę na temat emocji oraz roli, jaką pełnią w życiu człowieka,
»» potrafi rozpoznać, nazwać emocje własne i innych,
»» doskonali umiejętności z zakresu zarządzania emocjami,
»» rozumie naturę emocji w zderzeniu z naturą uczuć i odczuć,
»» wie, jakie są zdrowotne konsekwencje niewyrażania emocji.
53 Scenariusz II.8
i zainteresowania), kształtuje postawę ciekawości, szacunku i otwartości
wobec innych kultur, niekoniecznie tylko tych związanych z językiem
docelowym, rozwija umiejętności interkulturowe, wyraża uczucia i emocje,
stosuje formalny lub nieformalny styl wypowiedzi adekwatnie do sytuacji.
METODY PRACY:
»» burza mózgów
»» rozmowa kierowana
»» drama
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» flipchart, papier A4 »» po jednym lusterku na parę
»» flamastry uczniów
»» taśma malarska »» cztery koperty z wyrazami twarzy,
»» projektor obrazkami z gazet, wydrukami
»» laptop z Internetu
»» szary papier »» Karta pracy nr 1
»» markery »» Karta pracy nr 2
»» kartki »» Karta pracy nr 3
»» długopisy »» Karta pracy nr 4
»» gazety
»» przeźroczysta reklamówka
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
Przyjemne i nieprzyjemne
Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie nazywają emocje towarzyszące im w trakcie
zabawy.
Każdy uczeń otrzymuje 2–3 karteczki, zapisuje na nich określenia emocji. Następnie
uczniowie przyczepiają kartki na flipcharcie w dwóch kolumnach – emocje
przyjemne i nieprzyjemne.
54 Scenariusz II.8
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Ciekawym rozwiązaniem może być również przygotowanie postaci z gazet bądź
wydrukowanie z Internetu np. kadrów z filmów z twarzami aktorów wyrażającymi
różne emocje.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Ważne, żeby na liście pojawiły się przede wszystkim emocje podstawowe: wstręt,
pogarda, smutek, strach, złość, zaskoczenie, szczęście.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Psychologowie twierdzą, że aby lepiej rozumieć ludzi i szybciej odczytywać
ich emocje, trzeba nauczyć się wyrażać i odczytywać siedem podstawowych
mikroekspresji: szczęście, złość, wstręt, smutek, zdziwienie, strach, pogardę. Te
uniwersalne emocje ludzie na całym świecie wyrażają tak samo. To podstawowy
język, którym posługujemy się, jeszcze zanim zaczniemy mówić. Na początek
trzeba zobaczyć je u siebie na twarzy przed lustrem, aby móc potem bez
problemu wychwytywać je u innych.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Uczniowie z autystycznego spektrum zaburzeń mają wyjątkowe trudności
w odczytywaniu emocji innych osób, naśladowaniu ich i przekazywaniu własnych
emocji przez mimikę i mowę ciała. Jeśli w klasie jest taki uczeń, powinien ćwiczyć
w parze z osobą o dużej dojrzałości, która zrozumie jego trudności, ewentualnie
tworzyć parę z nauczycielem czy nauczycielem wspomagającym.
55 Scenariusz II.8
Po zakończeniu ćwiczenia nauczyciel pyta:
Z jaką emocją mieliście największy problem?
Czy poczuliście, że powtarzając kilkukrotnie daną mimikę, zaczynacie naprawdę
odczuwać określone emocje?
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Podobne zajęcia realizowane mogą być również w ramach edukacji językowej
(np. język angielski). Wówczas uczeń przygotowuje odpowiednie słownictwo
w języku obcym i prezentuje terminy związane z emocjami na forum.
2. Alfabet emocji
Uczniowie zastanawiają się, w jakich sytuacjach życiowych pojawiają się
następujące emocje – Karta pracy nr 2 – i jak się wtedy czują. Katalog emocji budują
na bazie alfabetu, zaczynając zdania od kolejnych liter alfabetu, np.
»» A – A może miłość?
»» B – Bezsilność ?
»» C – Coś jak złość?
»»....................
Faza 2
Uczniowie mają za zadanie wykonać plakat w formie graficznej, który zawiera
wskazówki: jak radzić sobie z natłokiem emocji?
Można to przygotować w postaci tabeli np. dobre i złe sposoby radzenia sobie
z emocjami. Można wykorzystać Kartę pracy nr 3 lub wykonać rysunek, komiks,
kartkę pocztową, plakat, baner.
ZAKOŃCZENIE
Katalog emotikonów
Zadaniem uczniów jest stworzenie własnego katalogu emotikonów określających ich
stany emocjonalne w czasie powyższej zabawy – Karta pracy nr 4.
56 Scenariusz II.8
KARTA PRACY NR 1
57 Scenariusz II.8
KARTA PRACY NR 2
A A może miłość?
B Bezsilność...
58 Scenariusz II.8
L
59 Scenariusz II.8
60
Dziś już dużo dowiedziałeś się o emocjach, napisz, które sposoby radzenia sobie z nieprzyjemnymi emocjami są
według Ciebie skuteczne, a które nieskuteczne? Jakie są konsekwencje Twoich wyborów?
Scenariusz II.8
Lp. Emocje Skuteczne Skutki Nieskuteczne Skutki
sposoby sposoby
1 Złość
KARTA PRACY NR 3
2 Smutek
3 Żal
4 Podenerwowanie
5 Obojętność
6 Stres
10
KARTA PRACY NR 4
61 Scenariusz II.8
Scenariusz II.9
TEMAT: Emocje pod lupą.
CEL OGÓLNY: Poszerzenie wiedzy uczniów na temat uczuć i emocji i ich znaczenia
w procesie komunikowania się z innymi.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» wymienia nazwy uczuć i emocji oraz opisuje sytuacje, w których dany afekt
mógł wystąpić (odtwarza kontekst),
»» potrafi wykorzystać poznane strategie kontrolowania emocji w praktyce,
»» potrafi wyjaśnić uwarunkowania danych stanów emocjonalnych,
»» jest gotów do rozumienia i kontrolowania swoich emocji zarówno w szkole,
jak i poza nią.
METODY PRACY:
»» gry dydaktyczne
»» rozmowa kierowana
»» analogie twórcze
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» Karta pracy
»» załącznik
62 Scenariusz II.9
PROPONOWANY PRZEBIEG ZAJĘĆ
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
Przykładowo:
Gdzie kucharek sześć, tam nie ma miejsca na radość współpracy.
Kto pod kim dołki kopie, ten ma wyrzuty sumienia.
Nie chwal dnia przed zachodem słońca, bo będziesz rozczarowany i znienawidzisz
słońce.
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
1. Dyktando rysunkowe
Osoba chętna otrzymuje jeden z rysunków z załącznika i opisuje go pozostałym
osobom w taki sposób, żeby ci mogli go dokładnie odtworzyć. WAŻNE! Osoby
rysujące nie mogą zadawać pytań osobie opisującej – prowadzący pilnuje tego.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Ćwiczenie rozwija kontrolę emocjonalną i uruchamia zasoby do radzenia sobie
z frustracją wynikającą z braku jasnych wskazówek, jak odtworzyć rysunek (a nie
ma możliwości doprecyzowania). Wskazane jest, aby w roli osoby prowadzącej
dyktando był uczeń z trudnościami w zachowaniu. Jego nowa rola pozwoli
uczniom inaczej spojrzeć na jego zachowania, a jemu samemu umożliwi
z jednej strony trening kontroli emocjonalnej (ćwiczenie wymaga cierpliwości
w podawaniu instrukcji), z drugiej zaś poczucie bycia sprawczym.
Można również przeprowadzić drugi etap ćwiczenia, w którym uczniowie
prowadzą naprzemienną komunikację – zadają pytania i uzyskują
odpowiedzi. Wówczas porównanie prac po pierwszym i drugim etapie pozwoli
uczniom lepiej zrozumieć istotę prawdziwej aktywnej komunikacji, w którą obie
strony są w pełni zaangażowane.
2. Emocjonujący koniec
Uczniowie pracują w parach. Każda para losuje zdanie, do którego tworzy krótką
historię. Wylosowane zdanie powinno być ostatnim tej opowieści.
Przykładowe zdania do losowania:
I dlatego przyjaźń jest taka ważna w życiu.
I po to właśnie człowiek wymyślił sprawiedliwość.
Dlatego miłość i nienawiść są czasem bardzo blisko siebie.
I nie byli w stanie już nigdy sobie przebaczyć.
Po nocy zawsze wstaje dzień.
63 Scenariusz II.9
Przykładowo:
Dawno temu ludzie ufali sobie tak, że nikt nawet nie wpadł na pomysł stosowania
kłódki lub zamka w drzwiach. Było tak do momentu, dopóki ziemia rodziła duże
plony i każdy mógł się nimi wyżywić. Kiedy zabrakło jedzenia, ludzie zaczęli
wzajemnie się okradać. To wielu się nie podobało. I po to właśnie człowiek wymyślił
sprawiedliwość.
ZAKOŃCZENIE
Kalambury
Uczniowie tworzą dwie drużyny.
WARIANT I
Kolejni przedstawiciele zespołów prezentują za pomocą gestów i mimiki
wylosowane uczucia/emocje. Zadaniem grupy jest podanie odpowiedniej nazwy.
WARIANT II
Kolejni przedstawiciele zespołów prezentują za pomocą gestów opowieść
(zdarzenie), której konsekwencją jest wystąpienie wylosowanego uczucia/
emocji. Zadaniem grupy jest zidentyfikowanie tego uczucia.
64 Scenariusz II.9
KARTA PRACY
Sytuacja Rady
65 Scenariusz II.9
ZAŁĄCZNIK
66 Scenariusz II.9
Scenariusz II.10
TEMAT: Sztuka przepraszania.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» rozumie znaczenie słowa „przeprosiny”,
»» rozumie znaczenie terminu „konsekwencje”,
»» wie, kiedy jest obrażany,
»» wie, kiedy może obrazić innych,
»» potrafi przygotować właściwą formułę przeprosin.
METODY PRACY:
»» rozmowa kierowana
»» dyskusja
»» praca w grupach
»» burza mózgów
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» dwa arkusze szarego papieru
»» Karta pracy nr 1
»» Karta pracy nr 2
67 Scenariusz II.10
PROPONOWANY PRZEBIEG ZAJĘĆ
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
68 Scenariusz II.10
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
WSKAZÓWKA METODYCZNA
W części ćwiczenia dotyczącej obrażenia kogoś kierujemy uwagę uczniów
na to, że są to sytuacje, w których może być trudno przyznać się do winy.
Nie jest to powód do chwalenia się, ale do przepracowania.
1. Obrażanie, przepraszanie
Prowadzący zwraca się do uczniów:
Każdy z nas wielokrotnie doświadczył sytuacji, kiedy został obrażony lub kogoś
obraził. Sytuacje te różniły się ciężarem, ale spróbujcie podać przykłady, gdy czuliście
się obrażeni.
Prowadzący prosi, aby uczniowie wymienili przyczyny, z powodu których trudno jest
im przeprosić. Jeden z uczniów zapisuje odpowiedzi na tablicy.
Przykłady:
»» bo to obciach,
»» przyznanie się do winy,
»» boimy się konsekwencji,
»» umniejsza to moją wartość,
»» jest oznaką słabości,
»» nie wiemy, jak to zrobić,
»» wstydzimy się,
»» bo nie czujemy się winni,
»» inne.
Z wynotowanych odpowiedzi wynika, że można podać elementy przeprosin.
Elementy przeprosin:
»» uznanie swojej winy,
»» wczucie się w sytuację osoby skrzywdzonej,
»» wypowiedzenie przeprosin,
»» naprawienie szkody,
»» inne – jakie? Może kwiaty, czekoladki itp.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
W ramach podsumowania prowadzący może przypomnieć, że słowo
„przepraszam” ma wielką moc. Używamy go we wzajemnych kontaktach. Pozwala
na naprawienie szkody, zapobiega konfliktom i wzbudza zaufanie do drugiego
człowieka. Świadczy o dojrzałości.
69 Scenariusz II.10
2. Jak przepraszać, żeby przeprosić?
Prowadzący ukierunkowuje uczniów, aby burza mózgów składała się z trzech
elementów: jak? gdzie? kiedy? Uczniowie pracują w grupach. Po zakończeniu
wpisów następuje prezentacja arkuszy przed klasą.
1. Jak? W jaki sposób – ustny, pisemny, jakie są Twoje intencje, jakie towarzyszą Ci
emocje, jakie zwroty, gesty itd.?
2. Gdzie? W jakim miejscu? W jakich okolicznościach itd.?
3. Kiedy? Od razu po zdarzeniu, po jakimś czasie?
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Można zaproponować uczniom przygotowanie scenki według własnego pomysłu.
Przypomnienie – przeprosiny mogą mieć nie tylko słowny charakter (gest,
upominek, kartka – laurka, niespodzianka itd.).
Uczniowie dzielą się na trzy grupy. Każda z grup przygotowuje jedną ze scenek –
Karta pracy nr 1. Opracowują ją i prezentują scenkę przed klasą.
ZAKOŃCZENIE
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Ćwiczenie można przeprowadzić indywidualnie – wtedy należy przygotować Kartę
pracy nr 2 dla każdego ucznia lub z podziałem na grupy – tyle kart, ile grup. Na
zakończenie zajęć następuje prezentacja i omówienie prac.
70 Scenariusz II.10
KARTA pracy nr 1
Scenka 1
Obmawiasz kolegę poza jego plecami. Wyolbrzymiasz jego
potknięcie. W rezultacie cała klasa się z niego śmieje, a on nie
jest tego świadomy.
Scenka 2
Uczeń okłamał nauczyciela, że nie odrobił lekcji, bo ciężko
zachorował jego tata (szpital, długie leczenie itd.). Przejęty
nauczyciel postanawia skontaktować się z rodzicem i…
Scenka 3
Wjechałeś rowerem w samochód sąsiada na blokowym
parkingu i poważnie go zarysowałeś. Odjeżdżasz z miejsca
zdarzenia, ale woła Cię inny sąsiad, który widział całą sytuację.
71 Scenariusz II.10
KARTA pracy nr 2
2. Obiecałeś mamie
wyrzucić śmieci i nie
zrobiłeś tego
4. Pożyczyłeś na
wycieczce od kolegi
pieniądze. Obiecałeś,
że oddasz je po
powrocie. Nie
zrobiłeś tego
5. Umieściłeś na
Facebooku zdjęcie
kolegi bez jego zgody
6. Inne – propozycje
uczniów
72 Scenariusz II.10
Scenariusz II.11
TEMAT: Fair play na internetowym boisku.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» wyjaśnia, na czym polega zasada fair play,
»» wymienia zachowania niedozwolone w Internecie oraz przewiduje ich skutki,
»» wie, czym jest hejt,
»» wyjaśnia, czym jest netykieta,
»» podaje powody hejtowania,
»» projektuje znaki symbolizujące elementy netykiety.
METODY PRACY:
»» rozmowa kierowana
»» praca indywidualna
73 Scenariusz II.11
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» Karta pracy
»» załącznik
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Zajęcia mają na celu zapoznanie uczniów z zasadami odpowiedzialnego
korzystania z nowych technologii, ze szczególnym uwzględnieniem
Internetu. Pozorna anonimowość, jaką stwarza Internet, pozwala uczniom na
przekraczanie granic, których raczej nie przekroczyliby, gdyby ich działania
były bezpośrednio powiązane z ich osobą (sygnowane imieniem i nazwiskiem).
Konsekwencje tej formy ekspresji własnych myśli i poglądów są bardzo dotkliwe –
młodzi ludzie nie potrafią radzić sobie z agresywnymi komentarzami, jakie czytają
na swój temat, odbierają je bardzo dosłownie, co przekłada się na destabilizację
samooceny i poczucie wyizolowania. Agresja w Internecie przybiera również
postać agresji relacyjnej polegającej na wykluczaniu osób z danego grona
(np. forum), co w środkowym okresie szkolnym, charakteryzującym się silną
potrzebą aprobaty społecznej, odbierane jest bardzo destruktywnie.
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
74 Scenariusz II.11
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Można te pytania bezpośrednio odnieść do doświadczeń uczniów:
Co Ty czujesz, kiedy ktoś obraża Cię w Internecie?
Jak się czujesz, gdy ktoś zamieszcza Twoje zdjęcie w Internecie, a Ty nie
wyraziłeś na to zgody, bo zdjęcie ośmiesza Cię?
Jest to szczególnie ważne w pracy z uczniami zagrożonymi
niedostosowaniem społecznym. Omawianie problemów, które bezpośrednio
ich dotyczą, pozwala zejść z poziomu abstrahowania do angażującej
emocjonalnie analizy własnych zachowań i doświadczeń.
Przykład 1
Ola nagrała na YouTube swoją wersję jednej ze znanych piosenek. Oprócz
pozytywnych komentarzy były i hejty. Jakie?
Przykład 2
Krzysiek wygrał konkurs graficzny na zaprojektowanie robota. Nagrodą był
laptop. Wśród aprobujących komentarzy pojawiły się również negatywne. Jakie?
Przykład 3
Na facebookowym profilu szkoły pojawiły się zdjęcia z przegranego meczu piłki
ręcznej szkolnej reprezentacji. Wśród komentarzy pojawiły się też hejty. Jakie?
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Badania wskazują, że aż 8 na 10 osób w wieku 16–85 wskazało na to, że hejt
ma za zadanie obrazić kogoś. Prawie tyle samo osób wskazało, że ma sprawić
przykrość. 71% wskazało, że jest to uzasadniona krytyka. Wyniki pokazują zatem,
że w związku z anonimowością hejtu jest to zjawisko akceptowane społecznie
(skoro prawie ¾ badanych uważa, że hejt to uzasadniona krytyka) i wymaga
zintegrowanych działań profilaktycznych (edukacja, media, szkolenia w miejscach
pracy).
Źródło: Monika Czaplicka, Hejt w internecie. Raport ilościowy, http://wobuzz.com/hejt/wp-content/
uploads/2015/09/raport-o-hejcie-w-sieci.pdf (02.02.2017)
75 Scenariusz II.11
CIEKAWOSTKA
Trisha Prabhu z Chicago opracowała program, który wysyła użytkownikom
komunikaty z ostrzeżeniem, gdy napiszą coś obraźliwego. Jej „Rethink” ma
zachęcać do przemyślenia sprawy i dlatego pyta: „Czy na pewno chcesz to
wysłać?”.
Amerykańska trzynastolatka znalazła się w finale międzynarodowego konkursu
Google Science Fair 2014. Jej projekt opiera się na założeniu, że internetowy
hejt i złośliwe komentarze często publikujemy pod wpływem emocji.
Źródło:http://wyborcza.pl/1,76842,16458783,13_latka_znalazla_sposob_na_internetowy_hejt_i_
cyberprzemoc_.html (02.02.2017)
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Układanie takich zdań odgrywa podwójną rolę: uczniom dotkniętym przemocą
internetową pozwala na zmniejszenie strachu przed agresorem, w przypadku zaś
uczniów stosujących przemoc powinno nakłonić do autorefleksji.
3. Netykieta
Prowadzący wyjaśnia pojęcie „netykiety”.
Netykieta jest to zbiór zasad określających formy zachowania się w społeczności
internetowej.
Pierwszym punktem netykiety jest akceptacja regulaminów serwisów.
Zadaniem ucznia jest zaznajomienie się wspólnie z prowadzącym z regulaminem
używania wybranych kilku portali (np. tych, z których korzysta uczeń). Szczegółowa
analiza zapisów powinna umożliwić uczniowi odpowiedzi na pytania:
Czy korzystasz z danego portalu zgodnie z regulaminem?
Dlaczego łamiesz regulamin?
ZAKOŃCZENIE
Uczeń projektuje znaki symbolizujące kolejne punkty netykiety (może inspirować się
znakami drogowymi lub innymi oznaczeniami ostrzegawczymi, jakie można spotkać
na meblach, ubraniach itp.).
Przykładowo:
HEJT
76 Scenariusz II.11
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Warto zorganizować spotkanie z rodzicami na temat bezpiecznego korzystania
z Internetu przez ich dzieci ze zwróceniem uwagi na konieczność kontroli ilości
czasu, jaki spędzają przed komputerem, treści, z którymi mają kontakt, oraz
możliwości zastosowania zabezpieczeń dotyczących limitów czasowych i stron
internetowych na domowych pecetach.
Warto podczas zebrań z rodzicami omówić także rady dla rodziców, zamieszczone
w załączniku.
Źródło: http://www.saferinternet.pl/pl/rady-dla-rodzicow-okno-na-swiat (02.02.2017)
77 Scenariusz II.11
KARTA pracy
Zachowania uczniów
Korzystanie z gier on-line
Ściąganie filmów i muzyki
Prowadzenie bloga
Komunikowanie się poprzez e-mail
Korzystanie z komunikatora internetowego, np. Tlen, Messenger
Korzystanie z portali społecznościowych, np. Facebook, Instagram
Komentowanie postów
Obrażanie innych w Internecie
Wrzucanie do sieci swoich zdjęć lub filmów
Umieszczanie w Internecie informacji
Przeglądanie stron internetowych
Robienie zakupów
Słuchanie radia lub telewizji internetowej
Pomaganie potrzebującym przez Internet
Branie udziału w ankietach/badaniach sondażowych
Korzystanie z portali edukacyjnych, np. Scholaris
Korzystanie z encyklopedii i słowników on-line oraz translatora
Pobieranie plików i programów
Korzystanie ze stron dla dorosłych
Poznawanie nowych osób
Kopiowanie wypracowań i prac domowych
Korzystanie z czasopism i książek on-line
78 Scenariusz II.11
załącznik
79 Scenariusz II.11
i młodzieży w sytuacjach zagrożenia w sieci. Konsultanci Helpline
udzielają porad rodzicom, opiekunom i osobom pracującym
zawodowo z dziećmi i młodzieżą. Kontakt z Helpline możliwy jest
poprzez stronę www.helpline.org.pl lub pod bezpłatnym numerem
telefonu 0 800 100 100.
9. Zapoznaj dziecko z NETYKIETĄ – Kodeksem Dobrego
Zachowania w Internecie. Przypominaj dzieciom o zasadach
dobrego wychowania. Zasady Netykiety znajdziesz na stronie www.
sieciaki.pl.
10. Poznaj sposoby korzystania z Internetu przez Twoje
dziecko. Przyjrzyj się, jak Twoje dziecko korzysta z Internetu, jakie
strony lubi oglądać i jak zachowuje się w sieci. Staraj się poznać
znajomych, z którymi dziecko koresponduje za pośrednictwem
Internetu. Ustalcie zasady korzystania z sieci (wzory umów rodzic–
dziecko znajdziesz na stronie www.sieciaki.pl) oraz sposoby
postępowania w razie nietypowych sytuacji.
11. Pamiętaj o zainstalowaniu programu filtrującego szkodliwe
treści. Na stronie projektu Saferinternet.pl prezentujemy wyniki
testów skuteczności programów filtrujących, wykonane przez NASK
w ramach projektu Saferinternet.pl. Zapraszamy do zapoznania się
z raportem „Jak skutecznie filtrować zawartość Internetu?”.
12. Jeśli podejrzewasz, że zostało złamane prawo, powiadom
policję. Nie usuwaj dowodów przestępstwa – nawet jeśli będzie to
wulgarny lub nieprzyjemny list bądź inny plik.
13. Jeśli sprawa wymaga przesłuchania dziecka, domagaj
się możliwości skorzystania z tzw. niebieskiego pokoju (więcej
informacji o procedurach związanych z udziałem dziecka
w postępowaniu karnym można znaleźć na stronach Fundacji
Dzieci Niczyje – www.fdn.pl).
14. Jeśli stwierdzisz przypadek włamania lub próby włamania
do swojego komputera, jesteś nękany spamem przesyłanym za
pośrednictwem polskich serwerów lub atakami hackerów, zgłoś się
do zespołu CERT Polska – www.cert.pl.
80 Scenariusz II.11
Scenariusz II.12
TEMAT: Uczucia pod kontrolą.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
»» wie, że należy panować nad swoimi emocjami,
»» uświadamia sobie swoje uczucia,
»» potrafi nazwać przeżywane emocje,
»» wie, w jaki sposób przezwyciężyć uczucie złości.
METODY PRACY:
»» mapa mentalna
»» rozmowa kierowana
»» burza mózgów
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» Karta pracy nr 1
»» Karta pracy nr 2
»» Karta pracy nr 3
81 Scenariusz II.12
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Zajęcia ukierunkowane są na kształtowanie u uczniów umiejętności
rozpoznawania uczuć i emocji oraz ich kontrolowania. Emocje są nieodłącznym
elementem życia człowieka. Ważne jest więc, aby umieć sobie z nimi radzić,
bo wyeliminować się nie da. Umiejętność kontrolowania emocji świadczy
o dojrzałości emocjonalnej człowieka. W pracy z uczniem dążymy więc do
poszerzania jego kompetencji emocjonalnej.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Prezentowany scenariusz jest propozycją zajęć indywidualnych, można go
również wykorzystać do przeprowadzenia zajęć w grupie klasowej.
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Ćwiczenie to można przeprowadzić również w inny sposób, zmieniając zdanie
wiodące np. Gdy jestem zły, czuję się jak..., ponieważ..., Gdy jestem zadowolony,
jestem jak..., ponieważ..., Gdy czuję się zdenerwowany, czuję się jak..., ponieważ...
Ćwiczenie to można modyfikować w zależności od potrzeb w danej sytuacji.
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE
82 Scenariusz II.12
– To przecież nie moja wina, to dziecko oblało mnie gorącą herbatą!
– Dziecko, napraw moje sztalugi!
Dziecko, zapłakane, wskazało na mrówki.
– Mrówki, naprawcie moje sztalugi!
– O nie, nie zrobimy tego, niech naprawi je ten chłopiec, który zepsuł nasz dom, to
jego wina.
– Chłopcze, napraw moje sztalugi!
– Ani mi się śni, to przez Anię, ona jest wszystkiemu winna!
– Aniu, napraw moje sztalugi, przez ciebie zmarnują się moje obrazy, tak dużo pracy
w nie włożyłam.
– Ale to nie moja wina, to mój miś, on jest wszystkiemu winien.
Wszyscy szukali misia, ale nikt nie wiedział, gdzie on jest.
Na podstawie opowieści ludowej przygotowała Aldona Konowałek
2. Zabawa z balonami
Prowadzący prosi, aby uczeń nadmuchał dwa balony, następnie pyta:
Wyda głośny trzask, rozpadnie się na kawałki, podobnie jest z człowiekiem, który
jest zdenerwowany i nagle wybuchnie gniewem, będzie głośno krzyczał i się trząsł,
trudno mu się pozbierać po takim wybuchu, na pewno też zrani ludzi w swoim
otoczeniu.
Balon pomału będzie stawał się coraz mniejszy, powietrze spokojnie z niego
ujdzie. Podobnie jest z człowiekiem, kiedy w odpowiedni sposób zredukuje swój
gniew, złość, negatywne emocje pomału opuszczą go, nikt z obecnych ludzi nie
zostanie skrzywdzony.
3. Wybuchy – niewybuchy
Uczeń na karcie pracy wypisuje sytuacje, które mogą doprowadzić do
niekontrolowanych wybuchów złości – Karta pracy nr 2. Następnie zastanawia
się, jak radzić sobie w takich sytuacjach. Metoda, która najbardziej mu odpowiada,
zostaje wyróżniona przez pokolorowanie – Karta pracy nr 3.
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Jeżeli uczeń ma trudności z wypisaniem sposobów radzenia sobie z wybuchem
złości, należy mu pomóc, podając przykłady, tak aby sam nadał im nazwę.
83 Scenariusz II.12
ZAKOŃCZENIE ZAJĘĆ
WSKAZÓWKA METODYCZNA
Jeżeli uczeń odmawia pracy tą metodą, można polecić namalowanie wybranej
sytuacji w formie komiksu, w którym stworzone postaci będą wyrażały złość
swoją mimiką, postawą. Jeżeli nauczyciel dysponuje komputerem, komiks może
być zaprojektowany z jego wykorzystaniem.
84 Scenariusz II.12
KARTA pracy nr 1
85 Scenariusz II.12
KARTA pracy nr 2.1 wersja A (dzieci w wieku 9–11)
86 Scenariusz II.12
KARTA pracy nr 2.2 wersja A (dzieci w wieku 9–11)
87 Scenariusz II.12
KARTA pracy nr 2.3 wersja B (dzieci w wieku 12–13)
88 Scenariusz II.12
KARTA pracy nr 2.4 wersja B (dzieci w wieku 12–13)
89 Scenariusz II.12
KARTA pracy nr 3.1 wersja A (dzieci w wieku 9–11)
90 Scenariusz II.12
KARTA pracy nr 3.2 wersja A (dzieci w wieku 9–11)
91 Scenariusz II.12
KARTA pracy nr 3.3 wersja B (dzieci w wieku 12–13)
92 Scenariusz II.12
KARTA pracy nr 3.4 wersja B (dzieci w wieku 12–13)
93 Scenariusz II.12
GRY DYDAKTYCZNE
OBSZAR: RELACJE
CELE:
»» rozwinięcie umiejętności rozumienia i nazywania emocji i uczuć,
»» poszerzenie zasobów słownika czynnego,
»» rozwijanie myślenia twórczego.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» kartoniki z przygotowanymi nazwami emocji i uczuć – załącznik.
Przebieg gry
Przykład: RADOŚĆ
Dostaliśmy prezent, na który długo czekaliśmy.
Mój pies merda ogonem.
Pani wygrała szóstkę w totka.
Mój brat wyzdrowiał!
WSKAZÓWKI METODYCZNE
»» W ramach podsumowania prowadzący podkreśla różnorodność sytuacji,
w których może pojawić się to samo uczucie. Warto wzmocnić myślenie
refleksyjne uczniów poprzez pytania dodatkowe:
Czy to uczucie w każdej sytuacji jest takie samo, czy też inne?
Czym różni się radość w poszczególnych sytuacjach?
»» Ćwiczenie rozwija rozumienie emocji i w ramach modelowania
zachowania, może być wykorzystane w procesie wspierania rozwoju
kompetencji emocjonalno-społecznych uczniów z zaburzeniami ze
spektrum autystycznego. Warto rozważyć wprowadzenie opcji „pas” lub
„następnym razem”, jeśli jakiś uczeń nie jest w stanie podać odpowiedniej
sytuacji tak, aby nie zrazić się do dalszego udziału w grze.
radość
smutek
zaskoczenie
zazdrość
rozczarowanie
tęsknota
zniecierpliwienie
odwaga
CELE:
»» rozwinięcie samokontroli i umiejętności odroczenia gratyfikacji w czasie,
»» modelowanie pozytywnej (motywującej) komunikacji między uczniami,
»» usprawnianie umiejętności koncentracji uwagi.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» figura do tworzenia puzzli – załącznik.
Przebieg gry
WSKAZÓWKI METODYCZNE
»» Jeśli po 2–3 min. okaże się, iż liczba elementów jest tak duża, że gra jest
zbyt trudna, należy ją zakończyć przed upływem 5 min.
»» W przypadku uczniów z dobrze rozwiniętą koncentracją uwagi można
wykorzystać do tworzenia puzzli zwykłą białą kartkę. Brak wyróżnionych
figur utrudni zadanie.
»» Ćwiczenie zalecane do pracy z uczniami z nadpobudliwością
psychoruchową. Wówczas można wprowadzić możliwość zaspokojenia
potrzeb kinestetycznych, np. zrobienia przysiadów lub wykonania
podskoków między kolejnymi podejściami.
»» Kiedy uczeń z pary nie radzi sobie z zadaniem, można wprowadzić opcję
„Potrzebuję Twojej pomocy”. Po wypowiedzeniu tego komunikatu partner
udziela mu wskazówek.
CELE:
»» rozwinięcie umiejętności rozumienia i nazywania emocji i uczuć,
»» modelowanie pozytywnej (motywującej) komunikacji między uczniami,
»» rozwijanie myślenia twórczego.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» kartoniki z przygotowanymi nazwami uczuć – 1 kartonik na 4 osoby –
załącznik.
Przebieg gry
WSKAZÓWKI METODYCZNE
»» Ćwiczenie rozwija umiejętność współpracy w grupie oraz efektywnej
wymiany informacji (uczniowie po dokonaniu kilku porównań elementów
przekonają się, że napisy są zróżnicowane kolorystycznie, co ułatwi im
wykonanie zadania).
»» Prowadzący zwraca uwagę na zaangażowanie w scenkę wszystkich
członków grupy.
»» Zamiast scenki uczniowie mogą przygotować okrzyk bojowy promujący
dane uczucie (w przypadku uczucia pozytywnego) lub krytykujący
(w przypadku negatywnego).
»» W przypadku, gdy uczniowie mają trudności z odczytywaniem nazw emocji
zapisanych na małych kartonikach, należy wydrukować je na kartkach
formatu A4.
»» Można wzbogacić etap integrowania puzzli o specjalne zwroty, jakich
uczniowie używają podczas poszukiwań, np.
Czy pasujesz do mnie?
Czy utworzysz ze mną drużynę?
Czy jesteś tą samą emocją?
EUFORIA
ZASKOCZENIE
ZAZDROŚĆ
ZAKOCHANIE
TĘSKNOTA
CELE:
»» rozwinięcie umiejętności komunikowania się,
»» poszerzenie świadomości w zakresie barier utrudniających współpracę
z innymi.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» brak.
Przebieg gry
WSKAZÓWKI METODYCZNE
»» Należy omówić wrażenia uczniów po przeprowadzonej zabawie.
Konfrontacja uczuć jednej i drugiej strony interakcji będzie dobrą okazją
do zwrócenia uwagi przez nauczyciela na zasady efektywnej komunikacji
(naprzemienność ról, aktywne uczestnictwo rozmówców).
»» Warto poszerzyć zakres dystraktorów komunikacji poprzez dodatkowe
„słowa-wyzwalacze” nauczyciela:
Kiedy usłyszycie wyraz CHMURA, przystępujecie do krytykowania swojego
rozmówcy.
Kiedy usłyszycie wyraz KSIĘŻYC, zaczynacie chwalić swojego rozmówcę za
wszystko, co powie.
Kiedy usłyszycie wyraz RÓŻA, zaczynacie zadawać pytania rozmówcy zupełnie
niezwiązane z tematem.
Kiedy usłyszycie wyraz HAMAK, staracie się okazywać swojemu rozmówcy
oznaki totalnego znudzenia tym, co mówi.
Zaleca się ograniczanie komend prowadzącego do dwóch podczas jednego
ćwiczenia.
»» Można wybrać grupę 5–6 uczniów obserwatorów, którzy zapisują reakcje
rozmówców podczas gry. Takie rozwiązanie sprawdzi się szczególnie
w przypadku uczniów z deficytami w zakresie rozumienia relacji
społecznych (np. zespół Aspergera), gdyż planowana obserwacja i analiza
jej wyników poszerzy świadomość i zakres pożądanych zachowań
w obszarze komunikacji interpersonalnej.
CELE:
»» rozwinięcie umiejętności rozumienia i nazywania emocji i uczuć,
»» rozwijanie umiejętności współpracy grupowej,
»» rozwijanie myślenia twórczego i sprawności narracyjnej.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» kartoniki z podsumowaniami opowieści – załącznik.
Przebieg gry
WSKAZÓWKI METODYCZNE
»» Zalecana liczba uczestników gry: 10–12 osób, w przypadku większej liczby
osób należy rozważyć pracę w parach (tzn. kolejne sekwencje opowieści
układają pary, a nie pojedynczy uczniowie).
»» Celem zwiększenia poczucia bezpieczeństwa uczniów można wprowadzić
jednorazową opcję PASUJĘ!.
»» Prowadzący prosi o zapisywanie swoich emocji podczas gry.
»» Można dodatkowo utrudnić zadanie i wprowadzić konieczność losowania
co trzy osoby nazwy przedmiotu/obiektu, który należy włączyć do narracji,
np. jabłko, samochód, latawiec.
»» Prowadzący przypomina uczestnikom, że opowieść ma prowadzić
do wylosowanego na początku gry podsumowania.
»» Celem wzmocnienia koncentracji uczniów prowadzący wprowadza
dodatkowe zadanie: po wypowiedziach wszystkich uczestników spisanie
opowieści na kartkach (np. praca w parach).
»» Jako zadanie domowe uczniowie przygotowują swoją własną opowieść
złożoną z min. 12 zdań.
Radości i okrzyków
zachwytu nie było końca,
choć przecież nikt na
początku nie spodziewał
się, że ta historia może
mieć pozytywny finał.
CELE:
»» rozwijanie współpracy z innymi,
»» usprawnianie umiejętności komunikacji,
»» rozwijanie koncentracji uwagi.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» monety.
Przebieg gry
WSKAZÓWKI METODYCZNE
»» Uczniowie mogą mieć również zawiązane oczy lub starają się mieć je
zamknięte.
»» Celem zbadania jakości współpracy w parach i większych grupach warto
zorganizować kilka etapów gry: praca w dwójkach, trójkach, czwórkach, itd.
»» Gra jest dobrą okazją do zaobserwowania zjawiska ról społecznych.
»» Uczestnicy i obserwatorzy gry szczegółowo opisują zauważone trudności
podczas wykonywania zadania i opracowują wspólnie strategie radzenia
sobie z nimi (np. wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za obliczenia).
CELE:
»» rozwinięcie umiejętności rozumienia i nazywania emocji i uczuć,
»» usprawnienie empatii i zdolności przyjmowania perspektyw innych,
»» rozwijanie myślenia twórczego,
»» rozwijanie umiejętności współpracy grupowej.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» przedmioty codziennego użytku związane przede wszystkim
z gospodarstwem domowym lub karteczki z ilustracjami tych przedmiotów
(szczególnie sprzętu wielkich gabarytów: lodówka, pralka, piekarnik).
Przebieg gry
WSKAZÓWKI METODYCZNE
»» Uczniowie mogą dobierać się w pary poprzez podobieństwo funkcjonalne
wybranych przez nich przedmiotów (np. czajnik i kuchenka gazowa)
i wówczas prowadzą dialog między sobą o swoich wzajemnych potrzebach
i odczuciach.
»» Połowa klasy może przyjąć rolę wspomagaczy, którzy pocieszą
„przedmioty” i udzielą im porady.
»» Prowadzący sugeruje w instrukcji do gry, żeby skupić się szczególnie na
tych cechach przedmiotu, które mogą łączyć ów przedmiot z uczniem (np.
potrzeba porządku, nietolerowanie chłodu, strach przed ogniem).
CELE:
»» rozwijanie umiejętności współpracy grupowej i komunikacji,
»» usprawnienie rozumienia i kontroli emocji.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
»» drewniane klocki.
Przebieg gry
WSKAZÓWKI METODYCZNE
»» Prowadzący może zrobić zdjęcie budowli, w przypadku wątpliwości grupy
podczas udzielania wskazówek posłuży ono do ich rozstrzygnięcia.
»» Podczas udzielania instrukcji (i związanego z tym ryzyka nieadekwatnego
jej rozumienia przez ochotnika) często dochodzi do wyzwalania silnych
emocji w uczniach (zdenerwowanie, frustracja, zniecierpliwienie). Warto
wówczas przywołać zasady współpracy grupowej, w tym unikanie
krytykowania innych i ponoszenie wspólnej odpowiedzialności za
wykonywane działania. Prowadzący uświadamia uczniom, że powinni
spróbować wczuć się w sytuację osoby, która w ogóle nie widziała ich
budowli, i udzielać wskazówek uwzględniających konieczność wyobrażenia
sobie przez ochotnika jej pierwotnego kształtu.
»» Prowadzący powinien zadbać o zaangażowanie każdej osoby. Można w tym
celu wprowadzić zasadę rotacji wskazówek, tzn. kolejne osoby udzielają po
jednej informacji ochotnikowi.
»» W przypadku trudności z odtwarzaniem budowli grupa wyznacza jednego
przedstawiciela, który bezpośrednio wspiera ochotnika w budowie.
»» Po zakończeniu gry należy omówić z uczniami jej przebieg: zwrócić uwagę
na trudności w komunikacji i opisać emocje, które pojawiły się na różnych
etapach ćwiczenia.